Tíminn - 14.11.1944, Blaðsíða 2

386
TtMlM, þrigjnclaginn 14. iiov. 1944
96. hlað
Þriðjjudatfur 14. nóv.
»EíHr mjög ná-
kvæma íhugim«
Á íundl, sem nýlega var hald-
inn í einni af Reykj arvíkursell-
um Sósíalistaflokksins, kom
fram nokkur gagnrýni á flokks-
stjórnina fyrir samvinnu hennar
við mdstu auðkónga og aftur-
haldsöfl landsins. Annar af ráð-
herrum Sósíalistafl., Brynjólfur
Bjarnason, var þar til andsvara.
Hann bað flokksmennina vera
áhyggjulausa, því að flokks
stjórnin vissi hvað hún væri að
gera. Hún hefði aldrei verið
staðráðnari í því en einmitt nú
að hrinda sósialismanum í fram-
kvæmd með snöggu og mark-
vissu átaki, og „eftir mjög ná-
kvæma íhugun“ hefði hún sann-
færst um, að myndun hinnar
nýju ríkisstjórnar væri skjót-
farnasta leiðin að markinu.
Þessi hugsanaferill Brynjólfs
og félaga hans er mjög einfaldur
og auðskilinn. Það ákjósanleg-
asta, sem kommunistar geta nú
kosið sér og stefnu sinni til
framdráttar, er að halda borg-
aralegu flokkunum sundruðum
og tryggja áframhald öngþveit-
isins í dýrtíðarmálunum, sem
fljótlega kemur atvinnuvegun-
um á kné. Hvorttveggja þetta
hefir þeim tekizt með nýju
stjórnarmynduninni.
Það var augljóst þegar viðræð-
ur flokkanna hófust í haust, að
kommúnistar stefndu að því, að
mynduð yrði slík stjórn, sem nú
er komin til valda. Þeir vildu
fyrir alla muni hindra Fram-
sóknarflokkinn frá stjórnarþátt-
töku. Þeir vita, að Framsóknar-*
flokkurinn er sterkasti borgara-
legi flokkurinn og líklegastur til
forustu um raunhæfar umbætur
og viðreisn. Þeir vildu jafnframt
fá samstjórn með Sjálfstæðis-
flokknum og Alþýðuflokknum,
því að þeir vissu, að slík sam-
vinna myndi skapa óeining og
klofnihg innan þessara flokka
og gera þá- enn ófærari en áður
til allra viðreisnarátaka.
Til þess að koma þessum á-
formum sínum í framkvæmd,
hindruðu kommúnistar í fyrsta
lagi samvinnu um þjóðstjórn.
Þeir settu fram kröfur um kaup-
hækkun launahæstu iðnstétt-
anna í Reykjavík, sem raunveru-
lega þýddu áframhaldandi vöxt
dýrtíðarinnar. Þeir vissu að
Framsóknarflokkurinn myndi
aldrei að slíku ganga, þar sem
hann lagði allt kapp á að stöðva
dýrtíðina og hafði því mælt með
því við bændur, að þeir gæfu
eftir verðhækkun, sem þeir áttu
tilkall til. f öðru lagi hindruðu
svo kommúnistar, að samstjórn
tækist milli Sjálfstæðisflokksins
og Framsóknarflokksins um
raunhæfar dýrtíðarráðstafanir
með því að bjóða Ólafi Thors
forsætisráðherratign og mikil
stundarfríðindi fyrir stórgróða-
menn. Ólafur beit á agnið, sagði
skilið við stöðvunarstefnu Sjálf-
stæðisflokksins í dýrtíðarmálun-
um og keypti meirihluta Alþýðu-
flokksins upp í flatsæng sína
og kommúnista með loforðum
um launalög og alþýðutrygg-
ingar.
Þannig hefir þetta enn gengið
„samkvæmt áætlun“ hjá komm-
únistum. Sterkasti borgaralegi
umbótaflokkurinn, Framsóknar-
flokkurinn, stendur einsamall.
Innan Sjálfstæðisflokksins er
hver höndin upp á móti annarri,
fimm þingmenn á móti fimmtán
og Vísir á móti Morgunblaðinu.
í Alþýðuflokknum greiða ellefu
miðstjórnarmenn atkvæði með
stjórnarþátttökunni, en tíu á
móti. Borgaralegu öflin eru
þannig mjög sundruð, en komm-
únistar efla samtök sín. Orsak-
irnar eru þó ekki fyrst og fremst
herkænska kómmúnista, heldur
sambland af ævintýramennsku.
valdafíkn og kjarkleysi þeirra
forkólfa Sjálfstæðisflokksíns og
Alþýðuflokksins, sem hafa látið
teyma sig út í þetta nýja stjórn-
arævintýri.
í skjóli þessa borgaralega
sundurlyndis heldur svo dýrtíð-
in og óstjórnin áfram að aukast,
en reynt er að leyna almenning
því með skrumi um „nýsköpun"
og alþýðutryggingar. Svo langt
r
Á víðavangi
Það, sem ekki mátti vitnast.
Á haustþinginu 1943 flutti Ey-
steinn Jónsson þingsályktunar-r
tillögu þess efnis, að sérstakri
nefnd yrði falið að athuga,
hvaða verðlag þyrfti að vera á
sjávarafurða, ef útgerðar-
menn og hlutasjómenn ættu
að bera svipað úr býtum og aðr-
ar hliðstæðar stéttir. Jáfnframt
skyldi nefndin athuga, hvaða á-
hrif vaxandi dýrtíð hefði haft á
rekstrarafkomu útgerðarinnar
og hvaða áhrif mismunandi
lækkun dýrtíðarinnar myndi
hafa á bættan hag hennar.
Tillaga Eysteins fór m. ö. o.
fram á, að hér væri höfð svipuð
aðferð og þegar reiknað var út
af sexmannanefndinni, hvað
bændur þyrftu að fá fyrir af-
urðir sínar, ef þeir ættu að búa
við lík kjör og hliðstæðar stéttir.
Niðurstaðan varö allt önn-
ur en sú, að þingmenn kærðu
sig um að fá þessa vitneskju.
Tillaga Eysteins var fyrst svæfð
á haustþinginu 1943, aftur svæfð
á vetrarþinginu 1944, enn svæfð
á vorþinginu 1944 og loks vísað
frá á haustþinginu nú með at-
lcvæðum allra þingmanna, nema
Framsóknarmanna og Sigurðar
Kristjánssonar. Reyndi þing-
meirihlutinn að nota sér það til
afsökunar, að hin nýstofnaða
reikningaskrifstofa Fiskifélags-
ins myndi annast þetta verk, en
vitanlega er það ekki í verka-
hring hennar, enda engar líkur
til að þetta verk verði unnið af
henni.
Það, sem þingmeirihlutanum
gekk til með því að afstýra slíkri
rannsókn, var vitanlega það, að
hann veit, að hag sjávarút-
vegsins er nú svo komið vegna
síhækkandi dýrtíðar, að smá-
útgerðin ber sig tæpast lengur,
og hlutasjómenn víða um land
eru nú launalægstu menn þjóð-
félagsins. Hefðu slíkar upplýs-
ingar legið fyrir, byggðar á ítar-
legri og óvefengjanlegri rann-
sókn, myndi ekki hafa verið jafn
auðvelt fyrir hina nýju ríkis-
stjórn og nýja þingmeirihluta
að stinga höfðinu í sandinn og
sameinast um enn meiri aukn-
ingu dýrtíðarinnar á kostnað
framleiðslunnar. Þá hefði veru-
leikinn sjálfur talað svo skýru
máli, að ekki hefði verið leng-
ur fært að fresta raunhæfum
aðgerðum í dýrtíðarmálunum.
Því mátti þetta ekki vitnast.
Tvísöngur um stjórnina.
f þeim blöðum Sjálfstæðis-
flokksins, sem styðja stjórnina,
er látinn daglega í ljós mikill
fögnuður yfir samstarfinu við
kommúnista og „viðreisnar-
stefnu“ (þ. e. plötu) ríkisstjórn-
arinnar. Öðru hvoru kemur þó í
ljós, að samvizkan er ekki eins
góð og ætla mætti af þessum
fagnaðarskrifum og að ritstjór-
unum finnst, að ekki sé allt í
eins miklu himnalagi með
stjórnarsamvinnuna og þau vilja
vera láta. Þá er tekið að kyrja
þann söng, að eiginlega sé þessi
stjórnarsanjvinna ekki Ólafi
Thors og félögum hans að kenna,
heldur beri Framsóknarflokk-
urinn ábyrgð á henni. Hann hafi
ekki viljað mynda stjórn með
Sjálfstæðisflokknum einum, þótt
hann hafi vetið margbeðinn og
grátbeðinn um það, og þess
vegna hafi Sjálfstæðisflokkur-
inn neyðst til þess að taka þenn-
an vonda kost að vinna með
kommúnistum.
Blöðin, sem syngja þennan
söng, ættu að gera sér það ljóst,
að það er ekki hægt að gera
þetta tvennt, að lofsyngja nýju
stjórnina og „viðreisnarstefnu“
hennar með sterkustu orðum
málsins annað veifið, en vera
svo með miklar harmatölur út
af því að ekki var mynduð sam-
jstjórn Framsóknarflokksins og
j Sjálfstæðisflokksins hitt veifið.
; Ef stjórnin er eins góð og blöð-
jin vilja vera láta, þá ætti ekki
! að þurfa að harma það, þótt ekki
tækist stjórn Framsóknar-
manna og Sj álfstæðisflokksins.
En sé stjórnin ekki eins góð og
af er látið, viðreisnarstefna
hennar ekki eins sönn og glæsi-
leg og gumað er af, og vinsældir
hennar minni en blöð þessi vilja
vera láta, þá er skiljanlegt að
harmað sé, að samstjórn Fram-
sóknarmanna og Sjálfstæðis-
mknna tókst ekki.
Þessar harmatölur Mbl. og
fleiri íhaldsblaða út af því, að
samstjórn Framsóknarmanna og
Sjálfstæðismanna tókst ekki, er
nokkuð glögg vísbending um
það, að þrátt fyrir allt gumið
og glamrið um nýju stjórnina,
séu forkólfar Sjálfstæðisflokks-
ins ekki jafn sannfærðir um á-
gæti þessa verks síns og af
guminu mætti ætla, heldur horfi
þeir til komandi daga með
nokkrum kvíða og búi sig því
undir að eigna Framsóknar-
mönnum þetta afkvæmi Ólafs
og kommúnista!
Sjálfstæðismenn vildu
ekki samstarf.
í tilefni af þessum harmatöl-
um Mbl. og ísafoldar í sam-
b andi við nýju stjórnina, þykir
rétt að taka það enn einu sinni
fram, að samvinna Fram-
sóknarflokksins og Sjálfstæðis-
flokksins strandaði ekki á þeim
fyrrnefnda. Framsóknarflokkur-
inn gerði ákveðið samstarfs-
hefir þessi áróður gengið, að
ýmsir Sjálfstæðismenn og Alþ,-
flokksmenn virðast vera farnir
að trúa því, að þetta sé eitthvað
annað meira en nýju fötin keis-
arans. En kommúnistar eru
raunsærri. Þeir sjá, að þessi
stjórnarstefna getur aðeins end-
að með hruni og þess vegna á-
málga þeir það jafn kröftug-
lega og þeir tala um „framfara-
stefnu" ríkisstjórnarinnar, að
þetta sé samt ekki stefna þeirra,
kommúnisminn! Þeir vilja hafa
fullt svigrúm til að segja, þegar
„nýsköpunar“-spilaborg stjórn-
arinnar er hrunin: Þarna sjáið
þið! Það er ekki hægt að fram-
kvæma 'umbætur á grundvelli
borgaralegs þjóðfélags! Við höf-
um reynt okkar bezta, en það
hefir ekki lánast! Nú er ekkert
annað eftir en að reyna okkar
skipulag, kommúnismann!
Þetta er lokaþátturinn í „á-
ætlun“ forustumanna Sósíal-
istaflokksins. Þegar hrunið er
komið og allt er á ringulreið og í
öngþveiti, álíta þeir að þessi á-
róður með tilheyrandi handafli,
muni tryggja þeim lokasigur.
Eigi þessi „áætlun“ kommún-
ista ekki að heppnast, verða öll
viðreisnaröfl borgaralegu flokk-
anna að taka höndum saman
og mynda trausta fylkingu, sem
leysir núverandi óstjórn af hólmi
og vinnur að framförum og ný-
sköpun atvinnulífsins á trygg-
um fjárhagslegum grundvelli.
Svarið við ásókn kommúnista
er djörf og heilbrigð viðreisnar-
stefna, þar sem frjálsri sam-
vinnu og einstaklingsframtaki
er gefinn þess kostur að njóta
sín innan eðlilegra takmarka,
en ríkið veitir svo aðstoð sína,
er þörf krefur. Það er slík við-
reisnarstefna, sem sneiðir hjá
öfgum kommúnismans til vinstri
og Lappómennskunnar til hægri,
er öll viðreisnaröfl borgaralegu
flokkanna þurfa að sameinast
um. Fyrsti þáttur þess starfs
er að efla þann flokk, sem
berst fyrir þessari stefnu og
er því í andstöðu við núverandi
ríkisstjórn, Framsóknarflokk-
inn, svo og þau viðreisnaröfl
innan Sjálfstæðisflokksins og
Alþýöuflokksins og jafnvel inn-
an Sósíalistaflokksins, sem eru
andstæð stjórninni og vilja
raunhæfa endurreisn. Með því
að vinna þannig vel og rösklega
á breiðum grundvelli og m. a.
innan vébanda sjálfra stjórnar-
flokkanna, a. m. k. fyrst um sinn,
þá mun viðreisnarstefnan eflast
að fylgi að sama skapi og ófarn-
aðarstefna ríkisstjórnarinnar
undir handleiðslu kommúnista
verður augljósari, hinir valda-
fíknu og voluðu forkólfar Sjálf-
stæðisflokksins og Alþýðuflokks-
ins, sem leitt hafa flokkana í
bili í flatsæng með kommúnist-
um, munu daga uppi eins og
nátttröll, „áætlun“ kommúnista
mun hljóta sinn Stalingradósig-
ur og öflugt viðreisnarsamstarf
borgaralegra umbótaafla ætti að
geta hafizt að afstöðnum næstu
kosningum.
tilboð, Sjálfstæðisflokkurinn
ekkert. Hann svaraði ekki einu
sinni tilboði Framsóknarflokks-
ins formlega. Allt skraf Morg-
unblaðsins um að Ólafur Thors
hafi gert Framsóknarflokknum
formlegt samstarfstilboð, eru ó-
sannindi ein. Framsóknar-
flokknum barst aldrei neitt bréf
eða formleg orðsending frá
Sjálfstæðisflokknum um sam-
starf. Það var aðeins rætt laus-
lega um samstarf flokkanna á
viðræðufundi, er stóð eina
klukkustund, og þá ákveðið, að
Sjálfstæðisflokkurinn skyldi síð-
ar boða nýjan fund. Þennan
fund boðaði hann aldrei. í stað
þess gerði hann Alþýðuflokkn-
um og Sósíalistaflokknum skrif-
legt tilboð og ræddi við þá um
stjórnarmyndun í fullar þrjár
vikur.
Þetta skýrir það bezt, að sam-
starf strandaði ekki á Fram-
sóknarflokknum. Ef Sjálfstæðis-
flokknum hefði verið áhugamál
að leita eftir samstarfi til fulln-
ustu, myndi hann a. m. k. hafa
sent formlegt, skriflegt tilboð,
svo að hann gæti sýnt það svart
á hvítu, hverjum það var að
kenna, að samstarf tókst ekki.
En hann gerði þetta ekki, því að
forkólfar hans vildu ekki slíkt
samstarf, enda hefir Morgun-
blaðið lýst yfir því, að helzt
hafi mátt vanta Framsóknar-
flokkinn úr samstarfi flokk-
anna og var þá þessi afstaða
þeirra eðlileg.
Maðkur í mysunni.
Þegar Morgunblaði^ er að
bera Framsóknarflokknum á
brýn ábyrgðarleysi, afturhalds-
semi og ofstæki fyrir að vera í
andstöðu við ríkisstjórnina,
hlýtur mönnum að koma í huga
vísuparturinn:
Ekki sér hann sýna menn,
Svo hann ber þá líka.
Morgunblaðið virðist t. d. í
þessu sambandi gleyma alveg
fimmmenningunum, sem eru í
þingflokki Sjálfstæðisflokksins,
og sumir nánir vinir formanns-
ins, en neita þó að styðja stjórn
hans. Gera þeir þetta kannske
(Framhald á 8. síðu)
ERLENT YFIRLITs
Sjötti strídsveturinn
Flestar spár ganga nú í þá
átt, aö Evrópustyrjöldinni verði
ekki lokið fyrr en næsta vor eða
sumar. Þótt. búast megi við mikl-
um orustum í vetur, verður vart
hægt að búast við því, að úr-
slitaátökin geti hafizt fyrr en
veðráttan batnar aftur.
Þegar varnir Þjóðverja brustu
í Normandi í ágústmánuði og
og Bandamenn náðu mestöllu
Frakklandi, og stórum hluta
Belgiu í einni sóknarlotu, bjugg-
ust flestir við því, að stríðið í
j Evrópu yrði búið fyrir áramót-
i in. Þessar vonir virðast nú
brostnar. Aðalorsök þess virðist
! sú, að Bandamönnum tókst ekki
| strax að ná Ermarsundshöfnum
Frakklands og Antwerpen og all-
ir aðflutningar til sóknarhersins
I urðu því langir og erfiðir. Marg-
!ir herfræðingar telja, að hefðu
Bandaménn náð þessum höfn-
um þá strax, hefðu þeir komizt
izt til Berlínar fyrir nóvember-
lok og er ekki ósennilegt, að her-
■ stjórn þeirra hafi gert sér
nokkrar vonir um það. En or-
usturnar um hafnarborgirnar
urðu harðari en Bandamenn
bjuggust við og þess vegna tafð-
ist sókn þeirra inn í Þýzkaland
það lengi, vegna ónógra aðflutn-
inga, að Þjóðverjum gafst timi
ítil að skipuleggja varnir sínar
| við landamærin. Hörðust hefir
þessi barátta verið um siglinga-
leiðina til Antwerpen,og er henni
tæpast lokið enn. Hefir sú bar-
átta kostað báða aðila miklar
fórnir og þó Hollendinga einna
mest. Ein frjósamasta eyja
þeirra, Walcheren, ér nú að
mestu undir sjó, því að Banda-
menn sprengdu sjóvarnargarða
hennar til að lama varnir Þjóð-
verja þar, en þaðan gátu þeir
lokað siglingaleiðum til Ant-
werpen.
Seint í september gerðu
Bandamenn tilraun til að binda
enda á styrjöldina með því að
ráðast inn í Mið-Holland með
loftfluttu liði og vinna þannig
tvennt í einu, að komast austur
yfir Rín og á snið við norðurenda
Sigfriedlínunnar. Þessi tilraun
misheppnaðist, þráfet fyrir hina
hreystilegustu vörn loftflutta
liðsins við Arnhem. Því barst
nær engin hjálp landleiðina
og Þjóðverjar brugðust skjótar
við, en gera mátti ráð fyrir.
Seint í októbermánuði tókst
Bandaríkjahernum að ná fyrstu
stórborginni, Aachen, sem her-
I numin hefir verið í þessu stríði.
Aachen er rétt við belgisku
landamærin í yzta virkjabelti
Sigfriedlínunnar. Aachen er
. mikilvæg iðnaðarborg, sem hafði
I um 150 þús. íbúa. Hún er mjög
1 sögufræg. Þar var Karlamagnús
i keisari fæddur og grafinn og þar
1 fór fram valdataka þýzku keis-
aranna í margar aldir. Þar hafa
tveir friðarsamningar verið
gerðir. Þjóðverjar munu því af
' mörgum ástæðum hafa þótt illt
að missa Aachen í óvinahendur.
j ■ Á austurvígstöðvuhum hefir
■ verið frekar tíðindasmátt sein-
! ustu mánuðina. Eftir að Þjóð-
verjar misstu Rúmeníu, virðast
. þeir hafa ákveðið að yfirgefa al-
veg Balkanskagann og mikinn
, hluta Ungverjalands til þess að
! stytta víglínu sína. Rússar hafa
aðallega snúið sér að því að elta
þetta undanhaldslið, Þjóðverja í
1 stað þess, að herða sóknina inn í
Þýzkaland um Austur-Prúss-
land og Pólland og létta þannig
undir með Bandamönnum á
i vesturvígstöðvunum. Má vera að
Rússar ætli nú Bandamönnum
að vinna aðallega á Þjóðverjum.
Vafalaust er það, að sjötti
stríðsveturinn, sem nú er haf-
inn, verður báðum aðilum erf-
iður. Þjóðverjar munu þurfa að
búa við auknar loftárásir, þeir
verða enn að herða sultarólina,
því að minna kemur nú frá öðr-
um löndum en áður, og til við-
bótar kemuij svo aukinn óhug-
ur, vegn.a hrakfaranna á
þessu ári. Þrátt fyrir þetta er
talið, að nazistar hafi enn svo
sterk tök á þjóðinni, að vart
muni koma til uppreisnar vetr-
arlangt. Bandamönnum mun
einnig veitast það erfitt að halda
margra miljón manna her á
meginlandinu, því að megnið af
nauðþurftum sínum verður
hann að fá aðfluttar, og auk
þess verða þeir að bæta úr mikl-
(Framhald á 8. síðu)
MDD/R NA6RAHNANNA
Björn Ólafsson, fyrv. viðskiptamála-
ráðherra birti síðastl. fimmtudag ítar-
lega grein í Vísi, þar sem hann rök-
styður greinilega, að tilgangslaust sé
að hugsa um „nýsköpun", nema at-
vinnuvegirnir beri sig og þess vegna sé
niðurfærzla dýrtíðarinnar aðalatriðið.
Björn telur því „nýsköpunar“-loforð
stjórnarinnar næsta fánýt. Fyrir
þetta hefir Björn hlotið mikla óþökk
í öllum stjórnarblöðunum. Alþýðublað-
ið segir m. a.:
„Það ímyndar sér enginn, að
nýsköpun atvinnulífsins verði
vandalaus, eins og í pottinn hefir
verið búið. En það eru fleiri ráð
til að láta hana blessast, en að
kúga verkalýðinn og lækka laun
hans, eins og Björn Ólafsson vill
láta gera. Ný og stórvirk fram-
leiðslutæki framleiða ódýrar en
gömul og úrelt. Og viðunandi kaup-
gjald bæði innanlands og utan er
traustari prundvöllur blómlegs at-
vinnulífs, en kaupkúgun og nirfils-
háttur. Það vissu jafnaðarmenp á
Norðurlöndum o°- það vissi Roose-
velt Bandaríkjaforseti, þegar i við-
skiptakreppunni miklu fyrir ára-
tug síðan, þó að Björn Óláfsson
viti það ekki enn. Og það vita, því
betur, nú einnig flestir þeir, sem
til þess eru kallaðir, að byggja upp
atvinnulíf þjóðanna að þessu striði
loknu.“
Við þessa frásögn Alþýðublaðsins er
það fyrst og fremst að athuga, að bæði
jafnaðarmenn á Norðurlöndum og
Roosevelt hafa sett strangar hömlur
til að halda kaupgjaldinu í skefjum.
í Svíþjóð er aðeins borguð mjög tak-
mörkuð dýrtíðaruppbót og í Bandarikj-
unum hefir kaupgjaldið raunverulega
verið fest. Sama hefir verið gert af
jafnaðarmannastjórnunum í Nýja-Sjá-
landi og Ástralíu. Alþbl. skal einnig
bent á, hvað snertir ummæli þess um
framtíðina, að i atvinnuáætlun breZku
stjórnarinnar, sem Bevin verkamála-
ráðherra hefir mælt með, er sagt, að
hún verðl ekki framkvæmd nema reist-
ar séu hæfilegar skorður gegn hækkun
á kaupgjaldi og verðlagi.
Alþýðuflokksmenn og umbótamenn
þessara landa skilja m. ö. o. vel, að
það er ekki aðalatriðið, að vekamenn
fái margar krónur heldur hvert
verðgildi þeirra er. Þetta skilja vafa-
laust líka forkólfar Alþýðuflokksins
hér, þótt þeir af ótta við kommúnista
æpi með þeim, að það sé „kaupkúgun
og nirfilsháttur," að vilja ekki láta
verfeamenn fá margar verðlitlar krónur
í stað færri króna og verðmeiri, er
tryggja hag þeirra eins vel, en eru
auk þess miklu meiri trygging fyrir
blómlegu atvinnulífi.
* ‘ *
Vísir hefir haldið því fram, að stjórn-
arsamningurinn sé mjög þjóðnýting-
arkenndur. Morgunblaðið hefir reynt
að bera á móti þessu, en farist það
óhönduglega. Þjóðviljinn hefir því tal-
ið ástæðu til að feoma Mbl. til hjálpar.
Segir svo í forystugrein Þjóðviljans 9.
þessa mánaðar:
„Þjóðviljanum þykir rétt og raun-
ar nauðsynlegt að taka fram, að
Morgunblaðið hefir á réttu aö
standa í þessari deilu. í stefnuskrá
ríkisstjórnarinnar felst enginn sós-
íalismi og engin þjóðnýting. Sú
reynsla, sem fæst af athöfnum
þessarar stjórnar verður ekki undir
neinum kringumstæðum grundvöll-
ur fyrir dóma um sósíalisma og
þjóðnýtineu.
En er ekki gert ráð fyrir að bær
og ríki eeti fengið svo og svo mikið
af framleiðslutækjum þeim, sem
stjórnin hvggst að útvega, og að
þessir aðilar reki þau, og eru þau
tæki þá ekki þjóðnýtt?
Þannie spyrja margir.
Vissulega er gert ráð fyrir þeim
möguleika að ríkið og bæjarfélög
geti eignazt framleiðslutæki og rek-
íð bau, en vissulega er ekki um
þjóðnýtingu að ræða, þótt þessir
aðilar reki einhver framleiðslutæki
innan auðvaldsþjóðfélags og á
sama grundvelli og framleiðsla er
rekin í auðvaldsþjóðfélögum."
Með þessum ummælum viðurkennir
Þjóðviljinn raunverulega að samið sé
um þjóðnýtingu, en það er bara ekki
þjóðnýting eítir kokkabókum Sósíal-
istaflokksins'! Þetta vill Þjóðviljinn -
taka mjög greinilega fram, þvi að hann
er trúlaus á stefnu ríkisstjórnarinnar,
þrátt fyrir nýsköpunarglamrið, og vill
því geta sagt, þegar hún hefir gengið
sér til húðar: Þetta var ekki okkar
stefna eins og við tókum líka fram. Við
vorum aðeins að reyna að gera um-
bætur á grundvelli borgaralegs þjóð-
félags. Nú hefir reynslan sýnt, að það
er ekki hægt, og þá er ekki annað eftir
en að reyna hina réttu þjóðnýtingu!
Halldór Kiljan líélt ræðu á bylting-
arafmæli kommúnista 7. þ. m., og
hefir hún verið bh’t í Þjóðviljanum.
Kiljan segir þar, að stjórnarsamvinn-
an hér eigi raunverulega upptök sín
á Teheranfundi þeirra Stalins, Roose-
velt og Churchills eða sé, eins og hann
orðar það,. „endurkast frá Teherasátt-
málanum." Hann segir ennfremm-:
„Sá samningur, sem ríkisstjórn
vor byggir á, táknar, eins og
Teheransáttmálinn á hinu alþjóð-
lega sviði, að verkalýðsstéttin og
burgeisastéttin hafa komið sér
saman um ákveðna samvinnu í
málum sem eru jafnknýjandi fyr-
ir alla menn, í stað þess að reisa
hér götuvígi og setja þar upp byss-
ur nú í stríðslokin."
Ummæli Kiljans sýna það, að nú-
verandi stjórnarsamvinna byggist a.
m. k. að nokkrú leyti á „línú* erlend-
is frá, og ekki fáir munu þá freistast
til að spyrja: Hvernig færi nú ef
Teherangrundvöllurinn í alþjóðamál-
unum raskaðist og Stalin tæki t. d.
einu sinni enn upp á því að semja
við Hitler eins og 1939? Myndi þá
ekki einnlg raskast grundvöllur nú-
verandi stjórnarsamvinnu hér á landi?
Er ekki vert fyrir núverandi samstarfs-
menn kommúnista að taka þetta til
athugunar? Og finnst þeim ekki lýð-
ræðisleg og friðsamleg yfirlýsing um
„byssurnar" og „götuvígin", sem Kiljan
boðar, ef ekki hefði náðst samkomu-
lag um íslenzka „Teheranstjórn"
eða ef samkomulagið á eftir að rofna?