Tíminn - 17.11.1944, Blaðsíða 6

t
398
TÍMIM, föstndaginn 17♦ nóv. 1944
97. blað
DAi\ARME\MNGí
Jóhanna Jónsdótlír
hnsfreyja í Skaftafellf.
Þegar Árni Magnússon og Páll
Vídalín hófu rannsóknir sínar
um fólksfjölda á'íslandi og hag
þjóðarinnar í byrjun 18. aldar,
var að alast upp í Skaftafelli í
Öræfum piltur, er Einar hét.
Höfðu þá forfeður hans búið
þar í sex ættliðu hver fram af
öðrum. Einar. varð síðar bóndi
í Skaftafelli og hinn mesti smið-
‘ur.
Níutíu árum seinna fór Sveinn
Pálsson læknir rannsóknarför
um Skaftafellssýslur. Þá bjó í
Skaftafelli sonur EinarS, Jón að
nafni. Fannst Sveini lækni svo
mikið til um þann aldurhnigna
bónda í Skaftafelli, að hann
kvaðst varla þekkja jafningja
hans meðal alþýðu manna. Jón
Einarsson hafði'þegar í æsku
aflað sér kunnáttu í latneskri,
grískri og hebreskri málfræði
með því móti einu, að fá lánaðar
bækur. Hann skildi prýðilega
þýzku.og dönsku og hafði auk
þess lagt stund á nauðsynleg-
ustu handlækningar, blóðtökur
og sáralækningar, ásamt grasa-
fræði.
En aðaliðja hans, auk bú-
sýslunar, var samt að smíða úr
járni, tré og látúni. Hann hafði
sjálfur smíðað sér byssu, mjög
vandaða. Ennfremur hafði hann,
ásamt bróður sinum, smíðað
vagii á fjórum hjólum, sem einn
hestur gat hæglega dregið, þótt
vagninn væri hlaðinn tuttugu
hestburðum. Á þeim tímum fóru
Öræfingar kaupstaðarferðir til
Djúpavogs. Mælt er, að Jón hafi
eitt sinn séð byssu í fórum kaup-
mannsins og látið í ljós, að hon-
um þætti lítið til hennar koma.
Kaupmaðurinn hafi þá skorað á
Jón að koma með aðra betri.
Jón kvað þá hafa beðið pilt að
sækja hnakkpokann sinn. Er það
var gert, tók hann þar upp fall-
ega byssu í nokkrum stykkjum
og skrúfaði hana saman. Reynd-
ist hún betri en hin erlenda
byssa kaupmannsins.
Sonur Jóns var Bjarni,
bóndi í .Skaftafelli. Helga dóttir
Bjarna giftist Ingimundi Þor-
steinssyni frá Felli i Suðursveit.
Börn þeirra voru Þorsteinn
hreppstjóri -í Suðursveit, Sig-
urður hreppstjóri á Fagurhóls-
mýri og Guðlaug húsfreyja í
Skaftafelli. Guðlaug giftist Jóni
Einarssyni, frænda sínum. Hann
var listhagur bæði á tré og járn,
og lagði ávallt stund á smíðar
fyrir sjálfan sig og sveitung-
ana, jafnhliða búskapnum.
Munu öll heimili í Öræfum hafa
notið þeirra hæfileika hans að
meira eða minna leyti.
Dóttir. Jóns og Guðlaugar var
Jóhanna húsfreyja í Skaftafelli,
sem andaðist að heimili sínu 20.
maí síðastl. Jóhanna var fædd í
Skaftafelli síðla árs 1875, og
dvaldi þar alla ævi síðan. Ung
að aldri tók hún við búsfor-
ráðum í heimilinu ásamt föður
sínum, en giftist Stefáni Ben^-
diktssyni frá Sléttaleiti í Suður-
sveit, er hún hafði þrjá um tví-
tugt. 'Börn þeirra eru fjögur:
Jón, Ragnar, Guðlaug í Skafta-
felli og' Benedikt bókari í Rvík.
Eru þau öll miklum hæfileikum
og mannkostum búin og synir
þeirra hjóna m. a. frábærir hag-
leiksmenn.
Jóhanna sál. var skýrleiks-
kona og vel aö sér ger um marga
hluti, en þó einkum búin mörg-
um beztu kostum íslenzkrar hús-
freyju, hlý í viðmóti, með milda
mund, umhyggjusöm og ástrík
húsmóðir, nærgætin og raungóð
öllum, er garð hennar gistu.
Skaftafell er eitt fegursta
bæjarstæði á lahdi hér. Bærinn
stendur hátt í- skógi skrýddri
hlíð, þar sem björkin skýlir rós-
um munarmildum. Við þetta
umhverfi hafði Jóhanna sál.
tekið ástfóstri, og þar var flest
það, er hún unni heitast. Heim-
ilið eitt var og vettvangur henn-
ar og starfssvið. Það Var ekki
vandi hennar að hlutast til um
þág og hætti annarra eða að
berast mikið á, en það duldist
þó ekki, að í kringum hana var
bjart og hlýtt í senn. Þeim svip
er og heimili hennar mótað. Hún
eignaðist aldrei mikið af þeim
auðæfum, sem flestir girnast, en
hún öðlaðist það, sem meira er
vert: lífshamingju. í lífi hennar
voru engar sviptingar, lífsbraut
hennar bein og slétt frá vöggu
til grafar. Og að lokum hlotnað-
ist henni það hnoss að ljúka,
án mikilla umsvifa annarra,
hinu gifturíka dagsverki heima
á föðurleifð sinni hjá góðum
eiginmanni og börnum.
Um leið og samferðamennirnir
sakna Jóliönnu sál., minnast
þeir hennar með þökk og djúpri
virðingu fyrir verðleika hennar
og viðkynninguna á vegferð lið-
inna ára. P. Þ.
. (Grein þessi hefir borizt blað-
inu fyrir alllöngu síðan en hefir
eigi getað birzt fyrr, vegna
prentaraverkfalls og af fleiri
ástæðum).
Stefán Eyjólfsson
bóndi á Klcifum í Gilsfirði.
Þar sem firðirnir, Bitrufjörð-
ur frá norðaustri og Gilsfjörður
frá suðvestri, næstum skera
landið sundur, er fjalllendi mik-
ið, en víða sundurskorið af
þröngum dölum. Fjöllin há,
mjög brött og sumstaðar girt
löngum samfelldum klettabelt-
um. Þarna er landið því all-
hrikalegt á köflum, en þó víða
fagurt. Harðvirðrasamt er á
þessum stöðum og snjóþungt á
vetrum og vcfrár oft seint. Beit-
arlönd eru góð og fénaður gagn-
samur svo að óvíða á landinu
mun betri. Af bújörðum *um
þessar slóðir tel ég jörðina
Kleifar í Gilsfirði þá beztu og
sérkennilegustu, einkum að því
leyti, hvernig hún er í sveit sett,
og hvernig húú liggur við þeim
mörgu ferðamannaleiðum, sem
að og frá henhi liggja og ekki
eru færri en 6 að tölu, 2 um
sveitir, en 4 um hátt liggjandi,
illfæra fjullvegi. Þar sem Kleif-
ar eru á sýslnamörkum Dala
og Barðastranda, tilheyra að
þinghá jSaurbæjarhrepi í Dala-
sýslu, en að kirkjusókn Garps-
dal í Geiradalshreppi í Barða-
strandasýslu, má með nokkrum
sanni segja, að bóndinn á Kleif-
um standi með sinn fótinn í
hvorri sýslu. — Þar sem Kleifa-
bærinn stendur fyrir botni Gils-
fjarðar, umluktur klettafjöllum,
sem þó eru í hæfilegri fjarlægð,
á þrjá vegu, stuttan spöl frá há-
um tignarlegum fossi, með sléttu
túni, og víðáttumikilli cngja-
breiðu allt frá túni til sjávar,
Stefán Eyjölfsson
og silungsána rennandi niður
með túninu, getur að líta eitt
af vingjarnlegustu og fegurstu
sveitabýlum landsins. SemKleif-
ar eiga skilið hefir þeim orð-
ið gott til manna, þar hafa búið
ágætir menn frá ómuna tíð. Sá
bóndinn sem síðastur lauk ævi-
starfi sínu á Kleifum var Stefán
Eyjólfsson, er þar lézt hinn 12.
febrúar s. 1. og búið hafði þar
við hina mestu rausn í meira en
fjóra tugi ára. Stefán var fædd-
ur á Gilsfjarðarmúla í Ggxp-
dalssókn, sonur Eyjólfs Bjarna-
sonar bónda þar og konu hans
Jóhönnu Halldórsdóttur. Stefán
ólst upp í Múla hjá foreldrum
símim. 25 ára gamall kvæntist
hann Gnnu Eggertsdóttur bónda
Jónssonar á Kleifum, ágætri
Afstaða bænda og
laimþega til ilýrtíðar-
málaima.
(Framhald af 4. slöu)
fórnfúsari og sýni meiri þegn-
skap, þegar á reynir, en laun-
'þegar. í þá átt virðist benda til-
boð Búnaðarþings. Og það verð
ég að segja, að ég varð hrifinn
af þessu tilboði Búnaðarþings,
bæði hvað snertir víðsýni Bún-
aðarþingsfulltrúa og traust það,
er þeir báru til bænda við þá
ákvörðun. Ég veit, að bændur
yfirleitt eru þakklátir fyrir þetta
traust, og ég trúi því, að ef
vandamál , hins íslenzka ríkis
komast aftur í annan eins hnút
fyrir togstreitu milli stétta, sem
það var nú, er Búnaðarþing tók
þessa ákvörðun, þá muni bænd-
ur og aðrir framleiðendu'r ekki
láta sinn hlut eftir liggja um
að leysa vandann með tilslökun.
Hvers vegna gera ekki laun-
þegarnir það sama?
Af því, að forsprakkar laun-
þega bera ekki jáfn mil^ið traust
til sinna umbjóðenda.
Launþegaleiðtogarnir eru
hræddir við að missa einhver
atkvæði, ef slakað er á kröfun-
um. En er það ekki ímyndun hjá
leiðtogum launþega? Eru þeirra
umbjóðendur ' ekki víðsýnni en
það, þegar úr vandamálum
þarf að greiða? Ég er á öðru
máli. Ég ber meira traust til
launþega en leiðtogar þeirra
virðast gera.
Við bændur erum hreyknir af
því að eiga fulltrúa á Búnaðar-
þingi, sem þora að taka mikil-
vægar ákvarðanir, þegar á
reynir.
Eru launþegar jafn hreyknir
af tilboðum sinna leiðtoga?
Hvorir sýndu meiri samstarfs-
vilja til lausnar vandamálun-
um?
Hefðu verkamenn og bændur
getað borið gæfu til að samein-
ast um þessi atriði, lækkun af-
urðaverðs og kaupgjalds, þá
höfðu þeir þriðja þátt dýrtíðar-
málanna alveg í hendi sér, þátt-
inn að ráðstafa stríðsgróðanum
til hagsbóta fyrir alla þjóðina.
1. október 1944.
konu, voru þau hjón bæði-kom-
in af merkum prestaættum
vestanlands, prestar voru afar
þeirra beggja, og skammt er að
rekja ætt Stefáns til háttsettra
embættismanna. Bæði voru þau
Kleifa-hjón vel á sig komin um
vænleik og vitsmuni og betra
hjónaband en þeirra hefi ég
aldrei þekkt.
Það, sem Stefáni á Kleifum var
sérstaklega til lista lagt umfram
flestalla menn aðra, var það,
hve mikil og góður r^iðmaður
hann var. svo sem faðir hans og
fleiri fyrn frændur höfðu verið.
Gæðingar Stefáns, sem voru
margir, eru þeir beztu, sem ég
hefi kynnzt og báru þó skeið-
hestarnir þar einkum af.
Gildur bóndi var Stefán alla
tíð, átti hann vænt bú og vel
hirt og arðsamt í bezta lagi.
Túnið á Kleifum lauk Stefán
við að slétta, en svo vænt þótti
honum um gamla portbyggða
torfbæinn sinn, að hann hélt
honum alltaf við, án þess að
breyta formi hans, en byggði
ekki nýjan. Jafnvel mun hann
hafa sætt ámæli sumra manna
fyrir þessa fastheldni, en slíkt
lét Stefán sig aldrei neinu
skipta.
Almennari vinsælda og virð-
ingar veit ég engan bónda hafa
notið en Stefán á Kleifum, og
er þó epginn hörgull góðs mann-
vals á þessum slóðum. En Stefán
hafði sérstáka aðstöðu, hann sat
í mjög fjölfarinni þjóðbraut, var
vel að efnum og svo veitull, að
hann taldi það skyldu sína, að
fullnægja öllum þörfum ferða-
manna um beina bæði handa
fólki og fararskjótum og það
ávallt án endurgjalds. En það
var fleirá véitt á Kleifum held-
ur en matur og drýkkur fólki
og fóður handa hestum. Eins
og áður var getið liggja margar
leiðir um Kleifar, sumar þeirra
oft mjög hættulegar á vetrum
vegna svellbunÉa, harðfennis og
snjóflóða og hafa bæði menn og
hestar oftlega týnzt þarna af
völdum hinna grimmu nátt-
úruafla, en segin saga var það,
að væri farið að ráðum Stefáns
bónda og ef samfylgdar hans
naut^þá farnaðist vel, enda var
hann bæði veðurglöggur og for-
Baðstofuhjal
(Framhald af 4. síðu)
nýrra laga t. d. afurðasölulögin, ný-
býlalöggjöfin, alþýðutryggingalögin o.
fl. Er bókin því bæði úrelt og ófull-
nægjandi nú orðið. Ættu stjórnarvöld
landsins að setja rögg á sig. og sjá
um, að nýrri útgáfu verði hraðað. Það
er nauðsynlegt, að allir geti vitað, -hvað
eru lög í landinu, en (hins vegar mjög
seinlegt, og jafnvel ógerlegt fyrir ó-
vana, ítð hafa upp á þvi í Alþingistíð-
indum og Stjórnartíðindum, sem gefin
eru út árlega.
„SAFNAÐARLIMUR" í Hallgríms-
sókn í Reykjavík skrifar: Ég hefi sem
fleiri fylgzt með blaðadeilum þeim,
er nýlega risu hér í bæ út af ræðu
sr. Sigurbjarnar Einarssonar (sem nú
er orðinn dósent); heyrði líka ræð-
una sjálfa. Ég get ekki fallizt á, að
bygging Hallgrímskirkju sé óþörf. Það
er engin meining í að hafa kirkju-
lausan söfnuð. Nú höfum við verið
svo heppin að hafa tvo ágæta presta,
sem notið hafa almennra vinsælda, og
rækja starf sitt af alúð. Þeir eiga
kröfu á því, að söfnuðurinn sjái þeim
og sjálfum sér fyrir góðu guðshúsi.
Og menn, sem þykir illa varið fé^til
kirkjubyggingar, ættu að vera á verði,
þegar eytt er stórfé og dýrmætu
byggingarefni til að koma upp ýmis-
konar húsum, sem vel máttu bíða
heildinni að skaðlausu og ekki hafa
bætt úr íbúðarvandræðum. Skyldi
t. d. menningin hafa farið forgöröum
þó menn væru ekki að rembast við
að ljúka við leikhúsið núna á allra
dýrasta tíma? Er þó sumt fráleitara
en það.
HALLGRÍMSKIRKJUMÁLIÐ hefir
ekki verið tekið réttum tökum. Við
þurfum kirkju, en ekki eins stóra og
dýra kirkju og gert var ráð fyrir.
Mönnum kann að þykja uppdráttur-
inn fallegur til að sjá. Og víst á kirkj-
an að vera sem fallegust, og ekki síð-
ur innan en utan, því að hún á fyrst
og fremst að vera fyrir söfnuðinn og
prestana, en ekki til að taka af henni
myndir á póstkort, þótt það sé gott
líka. En söfnuðurinn fær aldrei fé til
að byggja svona dýra kirkju. Hún
veröur að vera af annarri gerð, og
minni. Gæíum við ekki fengið að
byggja ' eftir verðlaunauppdrættinum
af hinni fyrirhuguðu Neskirkju eftir
Ágúst Pálsson? En ef sá uppdráttur
fengist ekki eða þætti ekki henta á
Skólavörðuholtinu, held ég að bezt
væri að fá Ágúst til að teikna nýja
kirkju, hæfilega stóra. Ég býst við að
hann sé bezti kirkjuteiknari landsins,
því að hann hefir oftar unnið verð-
laun fyrir kirkjuteikningar í opinberri
samkeppni - - -.“ Þetta segir bréf-
ritarinn, og því ekki að athuga nýjar
leiðir í þessu máli sem öðrum? IJn nú
hefir bæjarstjórn tekið málið fyrir að
nýju. Ljúkum við svo þessu tali í dag.
Heimamaður.
spár, en um hið síðara mun al-
menningi ekki hafa verið kunn-
ugt. '
Síðast en ekki sízt vil ég geta
þeirrar risnunnar, sem ég mat
alltaf mest á Kleifum, en það
var hið andlega andrúmsloft,
sem um mann lék, þegar inn í
bæinn var komið, auk þess, sem
þar voru rædd öll þaú mál, sem
almenningur lætur sig varða,
þau urðu að minnsta kosti oft
mörg á Kleifum. Voru þar sagð-
ar sögur og glímt við gátur, enn-
fremur urðu þar stundum til
bögur, sem gerðar voru á stutt-
um tíma með lítilli fyrirhöfn,
því að Stefán var maður vel
hagorður og gekk sú gáfa að
erfðum til sumra barna hans og
gætti þess hjá þeim þegar á
unga aldri. Einnig voru synirn-
ir snemma til í,það að fara í
krók og tuskast, gat þá borið
við að stundum yrði dálítið há-
vaðasamt, en ekki þurfti hús-
bóndinn annað en nefna nafn
óróaseggsins til þess að allt færi
í gott lag. Þrátt fyrir frjálslynd-
ið og glaðværðina, sem ávallt
ríkti á Kleifum, duldist það ekki
að staðfesta og virðuleikur voru
þar innihald hlutanna. Ekki
neytti Stefán víns eða tóbaks
og veitti það engum. Aldrei kom
ég að Hleifum svo þreyttur í
ófærð eða hrakinn af illviðrum,
að ég losnaði þar ekki við þreyt-
una ,og, gle^mdi öllu mótlæti.
Lítið kemur*Stefán við sögu
almennra mála.Hjá þeim sneiddi
hann eftir föngum. Eitt sinn
var hann tilnefndur sem hrepps-
stjóraefni Sau^bæjarhrepps, en
annar maður varð þó fyrir val-
inu og fagnaði hann því mjög.
Um eitt skeið átti hann sæti í
hreppsnefnd Saurbæjarhrepps
og reyndist hann þar sem annars
staðar tillögugóður,. ákveðinn í
(Framhald á 7. síöu)
Samband ísl. samvinnufélagn.
í Bréfaskóla S. f. S. eru kenndar eftirfarandi
námsgreinar:
Bókfærsla. Fundarstjórn og fundarreglur.
Enska. Skipulag og starfshættir samvinnufél.
ísl. réttritun. Búreikningar. *
Auk þess verður innan skamms byrjað á
kennslu í ísl. bókmenntum. Leitið upplýsinga
hjá Bréfaskóla S. í. S., Sambandshúsinu eða
hjá kaupfélögunum.
ikrifstofa
SAMBANDS ÍSLE\ZKRA B EIIK|,ASJÚKLIINGA
er flutt í Tryggvagötu 2, Hamarsliúsiö nýja,
efstu liætS. '
Sími skrifstofuuar er 1927.
Jörðin Valiarhús
í Miðneshreppi er til sölu nú þegar. Jörðin er laus til ábúðar frá
næstu fardögum. Allar upplýsingar gefur
Guðmundur Úlafsson
í Þingholtsstræti 8B, Reykjavík, sími 1747, og sé tilboðum komið
til hans fyfir 1. desember n. k.
Tilkynnins:

Skrifstofurnar eru fluttar i AðSalstræti 7.
Heildverzlun
y Árna Jónssonar
Drengir
Svifflugvélar og flugvéla-model nýkomin. Verð 25 og
30 kr. Hver einasti drengur, 8—16 ára, þarf að eignast
flugvél.
K. EI\ABSSO\ & BJÖR\SSO\.
60--70 þúsund króna lán
\ ' V. I '
óskast til stofnunar á nýju iðnfyrirýæki. — Sá er vildi lána þetta,
sendi bréf, merkt 100-f-19, til afgreiðslu Tímans. Verða þá nán-
ari upplýsingar gefnar til viðkomanda. Fullri þagmælsku heitið.
Dáðir vovu
dvýgðar
Saga Nólseyjar-Páls og fleiri afreksmanna, segir frá
margvíslegum mannraunum, ævintýrum, svaðilförum og
hetjudáðum. Sögurnar gerast á hinum ólíkustu stöðum
og umhverfi, allt frá hjarnbreiðunum á nyrztu slóðum
jarðarinnar til fjallavatnanna í Sviss, háfjallanna í Tí-
bet og sólheitra stranda Arabíu.
Allir, sem unna stórfenglegum hetjusögum og ævin-
týrum, lesa „Dáðir voru drýgðar".
Bókaúfgáfan
Fram
Stúlkn
vantar á
Kleppsspítala
Upplýsingar í síma 2319.
I