Tíminn - 17.11.1944, Síða 8

ÐAGSKRÁ er bezta íslenzha tímaritið um
pjjóðfélagsmál.
400
REYKJAVÍK
f»eir, sem vilja kynna sér þjóðfélatjsmál, inn■
lend og útlend, þurfa að lesa Dagskrá.
17. HÓV. 1944
97. blað
7
AMILL
Innlendurs
12. nóverber:
Bygging
JVeskirkjn.
Haldinn var safnaðarfundur
Nessóknar. Samþykkt var að
byggja kirkjuna eftir uppdrætti
Ágústs Pálssonar. Fé til bygg-
ingarinnar er fyrir hendi.
13. nóvember:
VÉlbátur sekkur.
Vélbáturinn „Sæunn“ sökk út
af Haganesvík. Báturinn var um
30 smálestir að stærð, eign Jó-
hanns Ásmundssonar frá Syðri-
Árskógssandi.
14. nóvember:
Lík reka.
Tvö barnslík fundust rekin
á Snæfellsnesi, annað nálægt
Hellum, en hitt nokkru vestar.
Talið er að þetta séu lík þeirra
Sverris og Óla, so'na læknishjón-
anna, er fórust með Goðaiossi.
Á svipuðum slóðum hefir fund-
izt brotinn bátur og fleira rek-
ald úr Goðafossi.
15. nóvember:
Vinnudeila leyst.
' J v
Samningar hafa náðst í kaup-
deilu klæðskera í Reykjavík, en
verkfall þetta hafði staðið yfir
síðan 13. sept. Sveinar Tengu
grunnkaupið hækkað úr 138 kr.
í 145 kr. á viku.
Erlendur:
9. nóvember:
IVý sókn 3. hersins.
V esturvígstöðvarnar: Þr ið j i
ameríski herinn, undir stjórn
Pattons, tók 25 bæi og þorp í
Austur-Frakklandi. Mikill þungi
er í sókninni. Sex herfylki úr 3.
hernum eru komin austur fyrir
Seille-ána.
Balkanvígstöðvarnar: Rússar
tóku 50 bæi og þorp á sléttunu^n
fyrir norðan og austan Búdapest.
10. nóvember:
IVýtt leynivopn
Þjóðverja.
Churchill flutti skýrslu í neðri
málstofu brezka þingsins, þar
sem hann viðurkenndi, að Þjóð-
verjar væru farnir að nota nýtt
leynivopn, V 2.’ Er það ný flug-
sprengja, fullkomnari og lang-
fleygari en V 1. Skjóta Þjóð-
ýerjar henni á London.
r Ýmsar fréttir: Hinúm kunna
danska rithöfundi, Johannes V.
Jensen, hefir verið úthlutað bók-
menntaverðlaunum Nobels fyrir
1944.
Stjórnin í írak hefir beðizt
lausnar, vegna þess, að Rússar
vildu fá sérréttindi til olíu-
vinnslu. i *
Ítalíuvígstöðvarnar: 8. herinn
tók Forli og náði þar mikilvæg-
um flugvelli.
11. nóvember:
Churchill í París.
Ýmsar fréttir: Churchill var
viðstaddur vopnahléshátíð í
París, ásgmt Anthony Eden. Þeir
áátu ráðstefnu með de Gaulle,
þar sem ákveðið var, að Frakk-
ar fengju sæti í Evrópuráðinu.
Vesturvígstöðvarnar: Bardag-
ar eru harðastir á Solines-svæð-
inu. Skriðdrekasveitir eru komn-
ar austur fyrir borgina Metz og
hafa rofið járnbrautarleiðir
til hennar.
Kyrrahafsvígstöðvarnar: Jap -
anar taka borgina Lön-Thas í
Kína, en þar er flugstöð Banda-
ríkjamanna. Þeir flytja og lið
til Leyteeyjar og undirbúa þar
gagnsókn.
12. nóvember:
Tirpitz sökkt.
Brezkar sprengjuflugvélar
sökktu þýzka orustuskipinu Tir-
pitz, þar sem það lá í Trömsö-
firði, Tirpitz var um 40 þús. smá-
4
TÍMAXS ^
lestir, stærsta orrustuskip, sem
Þjóðverjar áttu eftir.
Ýmsar fréttir: Hið nýja þýzka
þjóðvarnarlið vann Hitler holl-
ustueið. Himmler las ávarp frá
foringjanum.
13. nóvember:
Sókn Pattons.
V esturvígstöðvar nar: Her-
sveitir Pattons halda áfram sókn
á Metzsvæðinu. Mikið lið er
komið yfir Moselfljót um 20 km.
fyrir norðan Nancy. Þjóðverjar
segja götubardaga háða í Thion-
ville.
Ýmsar fréttir: Sænsk gufu-
skipafélög hafa farið fram á
herskipafylgd, við sænsku
ströndina,handa skipum þeim.er
sigla um Eystrasalt.' Þjóðverjar
tilkynntu 9. þ. m., að þeir hefðu
stækkað hættusvæðið á Eystra-
salti. Sænska stjórnin hefir mót-
mælt þessari ákvörðun þeirfa.
*-
14. nóvember:
I
IVý sókn Breta
í Hollandi.
Vesturvfgstöðvarnar: Brezkar
hersveitir hófu nýj-a sókn í Hol-
landi á Eindhoven-svæðinu.
Stefifa þær til Venlo. Þær hafa
þegar sótt nokkuð fram.
Hersveitir Pattons eru sagðar
3 km. frá Metz. Hafa þær háð
nokkrum virkj um borgarinnar.
Þjóðverjar hafa hörfað úr
Thionville.
Kyrrahafsvígstöðvarnar: Til-
kynnt í Chungking, að Jap-
anir hafi tekið borgina Lin-
chow og Kweitin, þar sem voru
seinustu flugstöðVar Banda-
ríkjahersins í Suðaustur-Kína.
Balkanvígstöðvarnar: Þjóð-
verjar hafa yfirgefið Skople í
Júgóslavíu og Elbasou í'Albaníu.
Ýmsar fréttir: Tilkynnt í
London, að 9 þýzkum skipum
hafi verið sökkt við Suður-Noreg
á sunnudag 12. þ. m.
15. nóvember:
Sóknln I Hollandi
lieldur áfram .
Vesturvígstöðvarnar: í Hol-
landi miðar brezku hersveitun-
um, sem sækja til Venlo og
Roermond við þýzku landamær-
in, allvel áfram. Þriðji herinn
hefir að mestu umkringt Metz.
Ýmsar fréttir: De Gauelle
hefir verið boðið til Moskvu.
Vopnaverksmiðjur Renaults í
„París, ef unnu fyrir Þjóðverja,
hafa verið teknar eignarnámi.
Otto prins af Habsburg er kom-
inn til Portúgal frá Ameríku.
Balkanvígstögvarnar: Rússar
hafa tekið borgina Vaszberny í
Ungverjalandi og mörg þorp.
tm BÆIViIW
Aðalfundur
i Framsóknarfélags Reykjavíkifr verð-
’ir haldinn í Kaupþingsalnum fimmtu-
daginn 23. þ. m. Nánar auglýst 1
næsta blaði.
Skemmtun.
Skemmtun' Pramsóknarmanna 'i
Listamannaskálanum hefst með Fram-
sóknarvist kl. 8,30 n. k. föstudagskvöld,
24. þ. m.
Framsóknarmönnum, sem ætla að
sækja þessa skemmtun er ráðlagt
að tryggja sér aðgönaumiða á af-
greiðslu Tímans sem fyrst, því að-
sókn verður mikil.
Leiðrétting: »
Misritazt hefir í síðasta blaði, er
sagt var, að Örauma-Jói hefði lát-
izt á Raufarhöfn, átti að vera Þórs-
höfn.
Skemmtifund
heldur Norrænafélagið að Hótel
Borg í kvöld. Þar mun sænski sendi-
kennarinn, Peter Hallberg, flytja er-
indi, er hánn nefnir „SvíJ>jóð, hlut-
leysið og Norðurlönd". Að loknu er-
indi Hallbergs munu verða sýndar
litmyndir frá Stokkhólmi. Þá syng-
ur ungfrú Gu5*rún Þorsteinsdójttir,,
einsöng með undirleik Þáls ísólfsson-
ar. Að lokum verður stiginn dans.
Maður ekur reiðhjóli á stúlku.
'13. þ. m. varð stúlka fyrir reið-
hjóli og meiddist svo, að hana varð
að flyt(a á sjúkrahús. Maðurinn á
reiðhjólinu hélt leiðar sinnar, án þess
að ^jnna stúlkunni. Lögregian hefir
enn ekki haft upp á honum, en biður
þá sem upplýsingar geta gefið að
gera það hið fyrsta.
Framtið Póllands
(Framhg.ld af 2. síðu) v
hófust þá strax handa um, að
reyna að koma aftur á sam-
kbmulagi milli pólsku stjórnar-
innar og Rússa. AJlar þessar til-
raunir mistókust*. Á síðastl. vori
tilkynntu svo Rússar, að þeir
hefðu viðurkennt pólska stjórn-
arnefnd, er sett hefði verið á
laggirnar í Lublin, sem lögmæta
stjórn Póllands og falið henni að
annast borgarleg málefni í þeim
héruðum Póllands, sem þeir
hefðu tekið af Þjóðverjum. Þrátt
fyrir þetta, hættu Bandamenn
samt ekki milligöngunni milli
Rússa og pólsku stjórnarinnar
í London, og er talið, að eitt
aðalérindi Churchills til Moskvu
fyrir skerhmstu hafi verið að
ræða -um þetta mál, enda var
pól§ki foÞsætisráðherrann í
London kvaddur þangað um líkt
leyti. Samkomulag náðist þó
ekkert.
Rússar virðast að undanförnu
hafa reynt að koma samkomu-
lagsumleitunum á það stig, að
samið yrði beint milli pólsku
stjórnarinnar í London og pólsku
stjórnarinnar í Lublin. Virði^t
þar berá æði margt á milli.
Lublinstjórnirv vill ganga að öll-
um landakröfum Rússa, en hins
vegar leggja undir Pólland meg-
inhluta Austur-Prússlands, Efri-
Slésíu og Pommern, yallt að
Oderfljóti. Er hér um land að
ræða, sgm er um 26 þús. fer-
mílur með 6.5 milj. íbúa, sem
eru aðallegai Þjóðverjar. Lond-
onarstjórnin vill hins vegar ekkí
ganga að , öllum landakröfum
Rússa, og hún er einnig treg til
þess að leggja mikið af þýzku
landi undir Pólland. Lublin-
stjórnin krefst mikillar þjóðnýt-
ingar, er hin stjórnin vill ekki
fallast á. Ágreiningsefnin eru
og mörg fleirí.
Það er einkennandi við þessa
samninga, að Lublinstjórnin
hefur jafnan sett ný skilyrði,
þegar búið var að fallast á ein-
hver fyrri skilyrði hennar. Lengi
vel setti hún fram þá kröfu. að
Sosnkowski, yfirhershöfðingja
pólska hersins, yrði vikið frá.
Þegár Londonarstjórnin varð við
þessu og skipaði Bor, stjórnanda
Varsjárhersins í hans stað, sagði
Lublinstjórnin hann enn verri
og kvað hann hinn' mesta þjóð-
níðing.
Uppreisnin í Varsjá á síðastl.
sumri varð mjög til að torvelda
samkomulagið. Rússneskar út-
varpsstöðvar höfðu lengi hvatt
Mikolajczyk, forsætisráðherra
pólsku stjórnarinnar í Lundúnum.
Pólverja til uppreisnar. Þegar
leyniherinn í Varsjá varð svo
við áskoruninní, neituðu Rússar
að veita honum hjálp, og Þjóð-
verjar kæfðu niður uppreisnina
með dæmafárri grimmd.
Allt bendir til þess, að pólska
stjórnin í London hafi margfalt
meira' fylgi í Póllandi en Lublin-
stjórnin. Öll leynlhreyfingin þar
stendur með henni og þó leyni-
herinn fyrst og fremst. Hún er
líka aðallega skipuð fulltrúum
stærstu flokkanna, jafnaðaf-
mannaflokksins og bænda-
flokksins, en þeir voru í and-
stöðu við einræðisstjórnina, er
var í Póllandi fyrir styrjöldina. í
Lublinstjórninni eru aðallega
kommúnistar- og ævintýramenn,
sém gefizt höfðu nrpp í frelsis-
baráttunni dg lofsungið undir-
okun Póllands meðan friður var
milli.Rússa og Pólverja. Stjórn
þessi er því ólíkleg til almanna-
fylgis,' auk þess, sem Rússadek-
ur þeirra skapar gegp þeim tor-
tryggni.
Enn verður ekki séð, hvernig
þessi ágreiningsmál leysast. En
víst er það, að Bandamenn geta
ekki svipt pólsku stjórnina í
London og óháð, frjálst Pólland
stuðningi sínum. Landakröfur
Rússa og önnur ágengni þeirra á
hendur Pólverjum er alvarleg
blika á hirpni hins komandi
heimsfriðar, er menn reyna að
gera sér sem glæstastar vonir
um.
-GAMLA BÍÓ-
U6Í* * »p **,
RL0 RITA
Söng- og gamanmynd.
Aðalhlutverkin leika:
BUD ABBOT
Qg
LOU COSTELLO.
' Sýnd kl. 5, 1 og 9.
• NÝJA BjÓ"
Ævíntýri
Prínsessunnar
(„Princess o’Rourke")
Skemmtileg gamanmynd.
Robert Cummings,
Olivia De Havilland.
\ ***
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Leikfél. Reykjavíkur
sýnir gamanleikinn
„H A N N“
eftir franska skáldið
ALFRED SAVOIR
í kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 2
í dag.
Affgangur bannaffur fyrir börn.
Vinnið ötullega fyrir
Tímann.
TJARNARBÍÓ
Sjóhetjur
(Heroes of the Sea)
Rússneskur sjónleikur um
Svartahafsflotann í orustu
S. D. STOLYAROV
A. M. MAKSIMOVA
A. Í. ARKADEV.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
A víðavangi.
(Framhald af 2. síðu)
veittu fundarboðendum hæfilegt
tiltal. »
Ekki þótti þetta álitleg byrjun.
Næst skyldi reyna Norðurland og
vita, hvort Norðlendingar væru
ekki eitthvað skárri en Sunn-
lendingarnir. Garðar er sendur
í kjördæmi sitt. Hann boðar
marga fundi í Eyjafirði. Helm-
ingur þeirra fellur niður. Bænd-
ur létu ekki sjá sig á fundar-
stað. Á hinum fékk hann kaldar
kveðjur. Verður fýluferð hans
lengi í minnum höfð norður þar.
Fleira markvert hefir ekki frétzt
af fundarhöldum Sjálfstæðis-
flokksins í sveitunum. Hann
g£éti lært margt af þessari
byrjun.
Fundarferff Gísla.
Litlu betur hefir Sjálfstæðis-
flokknum gengið í kauptúnun-
um. Til dæmis um það má nefna
för Gísla Jónssonar í kjördæmi
sitt. Hann forðaðist sveitirnar
og hélt einungis fundi í þétt-
býlinu. Kjósendur sýndu honum
fullkomið tómlæti og boðskap
þeim, er hann flutti. Hann fékk
ekki örvandi orð frá einujn ein-
asta fundarmanni, og það dett-
ur engum í hug að láta ánægju
sína í ljóS' með það, sem gerzt
hafði með nokkrum hætti. Þegar
heim kemur lætur hann svo Mbl.
fullyrða, að allir Barðstrending-
ar séu mjög ánægðir með stjótfi-
ina og málefnasamninginn. Það
þarf kjark og annað meira til
þess að bera jafn litla virðingu
fyrir kjósendum sínum og þessi
frásögn Gísla bar vott um. Svona
er öll sagan um fundi Sjálf-
stæðismanna. Hún skýrir betur
en flest annað geðvonzku Mbl.
að undanförnu.
Hinir fimm:
Mbl. gleymir að skýra það, er
það ásakar Framsóknarflokkinn
fyrir að taka ekki þátt í stjórn-
inni, hvers vegna % hluti þing-
manna Sjálfstæðisflokksins hef-
ir opinberlega lýst því yfjr,
að hann „fylgi ekki núverandi
ríkisstjórn". Og þetta eru ein-
mitt þeir menn, sem blaðiff hef-
ir mjög haldiff fram og jafnán
taliff öruggustu talsmenn sveit-
anna og framleiðslustéttanna
og vegna þessara manna væri
bændum óhætt aff treysta Sjálf-
stæðisflokknum fyrir málum
sínum.
Það er sennilegt, að bændum
þyki fróðlegt að _fá skýringar á
því, hvers vegna þessir menn
hafa séð sig knúða til þess að
lýsa yfir andstöðu við stjórnina.
Vill ekki Mbl. skýra frá því?
Nýjustu „fjólurnar“.
Morgunblaðið birti í gær bros-
lega forustugrein um fylgi ríkis-
stjórnarinnar. Samkvæmt frá-
sögn blaðsins, voru a. m. k.
fjórtán þingmenn Framsóknar-
flokksins með stjórninni, enda
þótt þeir hafi tvívegis lýst yfir
andstöðu við hana á Alþingi, og
einnig þeir fimm þingmenn
Sjálfstæðisflokksins, sem ekki
styðja stjórnina!
» Og Vísir, er daglega hefir flutt
ádeilugreinar á stjórnina, er tal-
ið eldheitt stjórnarblað!.
Þannig hyggst Mbl. að breiða
,yfir það með slíkum „fjólum“, að
bæði Sjálfstæðisfl. og Alþýðufl.
eru tvískiptir um stjórnina og
að sá ágréiningur fer vaxandi.
Vegna ijölda áskorana verður í
í
Þ j ó ðhátíð arkvikmy nd
v \ <
Oskars Gíslasonar
sýnd í Gamla BIó I kvöld kl. 11,30.
Aðgöngumiðar í Bókaverzlun Lárusar Blön-
dal og I Gamla Bíó efíir kl. 9,30 í kvöld.
Fjármálastefna
stjórnarinnar . . .
(Framhald af 1. síðu)
vinna á móti nýsköpun, þótt
bent væri á, að atvinnuveg-
irnir þyrftu að bera sig. Þvert
á móti væri verið með því að
búa í haginn fyrir nýsköpun.
Ríkisstjórnin ætti líka allra sízt
að bera öðrum það á brýn, að
þeir ynnu gegn nýsköpun. Eng-
inn gerði það raunverulega
meira en hún. Stefna hennar í
fjármáium og dýrtíðarmál-
um drægi úr áhuga manna fyrir
því að afla atvinnutækja. Glam-
ur henfiar um það, að ríkið skuli
framkvæma nýsköþunina, ef
einstaklingarnir gerðu það ekki,
hefði enn dregið úr þessum á-
huga. Það væri von, að at-
vinnurekendur héldu að sér
höndum, þegar horfurnar væru
óglæsilegar og ríkisstjórnin lýsti
yfir því: Þið þurfið ekki að gera
neitt, því að það, sem þið látið
ógert, verður allt gert af ríkinu.
Sú afsökun ráðherrans á
hinu óskýra orðalagi stjórnar-
sáttmálans og frumvarpsins, að
Framsóknarmenn hefðu lagt
fram svipaðar tillögur í tólf-
mannanefndinni, væri næsta
hlægileg. Framsóknarmenn
höfðu aðeins lagt fram þessar
tillögur sem umræðugrund-
völl, þ. e. hann óskaði eftir því,
að þessi mál yrðu rædd af full-
trúum flokkanna og síðan geng-
ið frá ákveðnum og skýrlega
mörkuðum tillögum. Tillögur
hans voru frumdrög, sem áttu
eftir að ræðast og aldrei voru1
rædd í tólfmannanefndinni, því
að mestar umræðurnar urðu þar
um dýrtíðarmálin. Það væri al-
veg óskylt að bera þannig saman
slík frumdrög að umræðugrund-
velli o g endanlegan stjórnar-
samning og stjórnarfrumvarp,
sem aðalstefnumál stjórnarinn-
ar ætti að grundvallast á.
Fyrirspurn , ráðherrans um
bað, hvenær mætti ráðast í ný-
sköpun, kvaðst ræðumaður vilja
svara á þá leið, að það sétti allt-
af og æfinlega að stuðla að ný-
sköpun eftir því, ,.sem frekast
væri unnt. Það væri skylda
þings og stjýrnar að vinRa að
sem mestri nýsköpun,' og þess
vegna ættu þessir aðilar að
reyna að skapa sem bezt skilyrði
fyrir hana, en ekki að torvelda
hana, eins og nú væri stefnt
að.
Ræðumaður endurnýjaði svo
þá fyrirspurn, hvað átt væri
með í frv., þegar talað væri um,
að nefndin ætli að „hlutast
til“ um kaup á framleiðslutækj-
um.
Ráðherrann svaraði því að
lokum, en mjög loðið, en þó
mátti skilja, að nefndin myndi
engin tæki kaupa fyrir ríkið,
nema samþykki Alþingis kæmi
til.
Frv. var vísað til fjárhags-
nefndar að urhræðunni íokinni.
Bannsóknarstöð . . .
(FramHald af 1. síðu)
um og skepnum, á að-/vera ís-
lendingum hvöt og uppörvun til
þess að búa svo í hendur þeim
mönnum hér, sem að slíkum
málum vinna, að þeir geti þeirra
hluta vegna notið sín við þetta
erfiða og torleysta viðfangsefni.
Með því að reisa fullkomna
rannsóknarstofnun á þessu sviði
eru kunnáttumönnum okkar í*
þessari grein sköpuð svipuð eða
sams konar starfsskilyrði og
stéttarþræðrum þeirra víðs vegJ
ar erlendis, og má áreiðanlega
mikils af þeim vænta til úrbótar,
eftir að þessu væri hrundið í
framkvæmd.
Gert er ráð fyrir, að féð til
þessara framkvæmda — móti
væntanlegum styrk — taki ríkis-
stjórnin af tekjuafgangi þessa
árs. í viðtali við fjármálaráð-
herra, Björn Ólafsson, kom það
í ljós, að hann lítur svo á, að
fjárhagsafkoma ríkissjóðs á
bessu ári mundi leyfa, að þessari
greiðslu væri séð borgið með
beim hætti.
4skriftar0iald Tímans
utan Rvíkur og Hafnarfjarðar
er kr. 30.00 árgangurinn.