Tíminn - 21.11.1944, Blaðsíða 8

ÐAGSKRÁ er bezta íslenzha tímaritið um
þjóðfélagsmál.
408
REYKJAVÍK
Reir, sem vilja htjnna sér þjóðfélagsmál, Inn-
lend og úilend. þurfa að Iesa Dagshrá.
21. NÓV. 1944
98. blað
1
AiVWLL TLTIAAX

Innlendur
Tillögur póstmálaneindar
16. nóvember:
Amerískir blaða-
meim á Islandl.
Tólf amerískir blaðamenn
komu til landsins. Erindi þeirra-
er að kynnast flugleiðinni frá
Ameríku til Evrópu með viðkomu
á íslandi. Blaðamannafél. ís-
lands hélt þeim hóf að Hótel
Borg. Kl. um 4.30 síðdegis gengu
þeir á fund forseta íslands. Um
kvöldið voru þeir, ásamt íslenzk-
um blaðamönnum, í boði hjá
Key hershöfðingja, í aðalbæki-
stöðvum hans.
17. nóvember:
Moregssöfnunnmi
lokið.
Tilkynnt að Noregssöfnun-
tn BÆMVUM
Aðalfundur Framsóknarfé-
lags Reykjavíkur.
Aðalfundur Pramsóknarfél. Reykja-
víkur verður haldinn í Kaupþingsaln-
um fimmtudaginh 23. nóvember og
hefst hann stundvíslega kl. 8,30 síð-
degis. Dagskrá fundarins er: 1. Venju-
leg aðalfundarstörf (stjórn félagsins
gerir grein fyrir starfsemi þess síðasta
ár, kosin stjórn ocr fulltrúaráð). 2.
Vilhjédmur Þór fyrrv. ráðherra, flytur
framsoguræðu um fjármál. Félags-
menn eru hvattir til að sækja fund-
inn og mæta stundvíslega.
Skemtmisamkoma.
Skemmtun Framsóknarmanna n. k.
föstudap-skvöld, 24. þ. m., byrjar kl.
8,30 í Listamannaskálanum. Fyrst Verð-
ur spiluð Framsóknarvist, af þeim,
sem komnir eru að spilaborðunum kl.
8,30, síðan verður verðlaunum úthlut-
að, ein stutt ^æða, söngur og dans
lansrt fram á nótt. Framsóknarmenn!
Munið að panta aðgöngumiða sem
allra fyrst á afgreiðslu Tímans, Sími
2323.
Leikfélag Reykjavíkur
hefir nú sýnt franska gamanleik-
inn „Hann“ fíórum sinnum fyrir fullu
húsi o°' við ágætar undirtektir og
blaðadóma. Næsta sýning verður á
miðvikudagskvöld kl. 8.
Fertugsafmæli.
Þórður Björnsson, vélsetjari í Prent-
smiðjunni Eddu, varð fertugur sunnu-
daginn 19. þ. m. Fjöldi vina og kunn-
inpja heimsóttu hann við þetta tæki-
færi 0" færðu honum gjafir, má þar
nefna forkunnar fagran vindlakassa
smíðaðan óg útskorinn af einum sam-
starfsmánna hans, Valdimar Guð-
mjmdssyni prentara.
Fimmtugur
verður 23. þessa mánaðar, Guðbjörn
Guðmundsson, fyrrv. prentsmiðjustlóri
í Acta.
Nafn höfundarins
að minningargreininni um Stefán
Eyjólfsson bónda á Kleifum, í síðasta
föstudagsblaði Tímans, misprentaðist
í nokkrum hluta upplagsins. Hann
heitir Elías (ekki Elís) Guðmundsson.
Námskeiff fyrir vélstjóra
frystihúsa hófst hmmtudaginn 16.
þ. m. í fundarsal véremiðjunnar Héð-
ins h.f. Námskeiðið er haldið sam-
kvæmt ályktun aðalfundar Sölumið-
stöðvar hraðfrystihúsanna, í sumar.
Kennsla er verkleg og í fyrirlestrar-
formi og kenna þar um 20 menn.
Námskeiðið stendur yfir í hálfan mán-
uð og eru þátttakendur um 40 vélstjór-
ar víðs vegar af landinu.
Hjúskapur.
Síðastliðinn sunnudag voru gefin
saman í hjónaband Guðrún Jakobs-
dóttir Ó. Lárussonar .prests frá Holti,
og Sveinn Björnsson Þórarinssonar
bónda, Víkingavatni. Héimili þéirra
verður að Víkingavatni, N.-Þingeyjar-
sýslu.
Söfnun Blindravinafélagsins.
Á merkjasölud. safnaðist í bænum
kr. 17.521,60 fvrir merkjasölu Blindra-,
vinafélags íslands til ágóða fyrir
Blindraheimilissjóð félagsins. Einnig
gaf Jóhannes Reykdal, Þórsbergi í
Hafnarfirði kr. 500,00 í efnivið til
væntanlegrar byggingar. Ennfremui
bárust kr. 100 frá Ó. E. Söfnunin nam
því alls kr. 18.121,60.
Maffur fótbrotnar.
Sunnudaginn 5. nóv. varð bifreiða-
stíóri áætlunarbifreiðar þeirrar, sem
pengur á milli Rvík og Vífilsstaða.
undir annarri bifreið og fótbrotnaði
Hafði hann skriðið undir bifreið sím
til að lagfæra keðjur en lá með annan
fótinn rétt út undan beifreið sinni
Ekur þá önnur bifreið með miklum
hraða fram hjá og yíir fót bifreiða-
inni sé nú lokið. Upphæðin,
sem safnast hefir, nemur um
842 þús. kr. Fatnaðarsöfnun
heldur áfram.
Amerísku blaðamennirnir
skoðuðu bæinn.
18. nóvember:
Menzkir bananar.
íslenzkir bananar voru í
fyrsta sinn í sögu landsins til
sölu í matarbúð í Reykjavík.
Voru þeir framleiddir hjá h.f.
Skrúð á Kleppjárnsreykjum.
Alls mun framleiðslan þar á
þessu hausti nema 2600 banön-
um.
Haldinn var aukafundur I
Eimskipafélagi íslands. Fund-
urinn heimilaði félaginu að reka
flugferðir og stofna til gisti-
hússreksturs, en áður hefir
verksvið félagsins verið ein-
skorðað við siglingar.
Skólabyggmgar.
(Framhald af 1. síðu)
ingu á myndarlegu skólahúsi.
Gerðar hafa verið endurbæt-
ur á skólahúsinu í Gerðum í
Gullbringusýslu, þar er nú stór
og fullkominn leikfimissalur.
Lokið er viðbyggingu við
barnaskólann á Búðum í Fá-
skrúðsfirði. Hefir húsrými skól-
ans aukizt nálega um helming,
og verið er að byggja yfirbyggða
sundlaug við skólann.
Skólabyggingu á Vatnsleysu-
strönd, er svo langt komið, að
þar verður kennt í vetur.
Byrjað er að byggja leikfimis-
hús við barnaskólann í Stykkis-
hólmi.
Verið er að ganga frá viðbót-
arbyggingu barnaskólans í Bol-
ungarvík.
Verið er að byggja leikfimis-
hús í Grafarnesi við Grundar-
fjörð og er það hluti af væntan-
legri skólabyggingu.
Heimavistarskólar.
Víða er mikill áhugi fyrir því
að koma upp heimavistarskólum
eins fljótt og kostur er á. Hafa
Holta- og Ásahreppur, í Rang-
árvallasýslu, samþ. að byggja
saman heimavistarskóla að Ár-
bæ í Holtum.
Áformað er einnig að byggja
heimavistarskóla við Ljósafoss,
fyrir Grímsnes, Grafning og
Þingvallasveit.
Sameinihg hreppa um bygg-
ingu heimavistarskóla, er stórt
og merkilegt spor í skólasögu
landsins; hefir það verið reynt
við Reykjaskóla við ísafjarðar-
djúp í 10 ár með góðum árangri.
Hveragufurafstöð.
(Framhald af 1. síðu)
kvæmdum í þeim efnum. Gísli
telur, að úr vel heppnaðri bor-
holu megi fá 200 þús. kg. af
gufu á klt., en það nægi til að
framleiða 10 þús. hestöfl og geti
þas-á eftir sjóðhitað 300 lítra af
vatni á sekúndu hverri, eh það
vatn myndi líklega nægja 80
þús. manna bæ til upphitunar.
Hér er vissulega um mál að
ræða, sem er þess eðlis, að rann-
sókn þess ætti ekki að dragast
úr þessu öllu lengur.
stjórans og hvarf, svo að númer henn-
ar náðist ekki.
Grjót og sandnám.
í sumar hafa ný grjótmulnings- og
sandnámstæki verið tekin í notkun í
Reykjavik. Er þeim komið fyrir austan
við Elliðaárósa. Þessí staður er mjög
heppilegur, því að þarna eru sand-
3<r grjótbirgðir hlið við hlið til margra
íra. rxrni Daníelsson verkfræðingur
íefir reiknað út og teiknað burðar-
grindur tækjanna, en þær eru úr járn-
ientri steinsteypu. Þessi nýju tæki
iæta nokkuð úr brýnni þörf á efni
il gatnagerða og húsabygginga í Rvík.
Vfirumsjón með sand- og grjótnámi
jæjarins hefir Bolli Thoroddsen, bæj-
rverkfræðingur.
Fylg^izt með
Allir, sem fylgjast vilja með
tlmennum málum, verða að lesa
fimann.
(Framhald af 1. síðu)
hólf og póstkassi. Fólk mun þá
temja sér að hafa frímerki
heima, sem hverja aðra nauð-
synjavöru* svo að hægt sé að
leggja bréfin frímerkt í kassana.
Til þess að tryggja, að vel sé frá
kössunum gengið, telur nefnd-
in að óhjákvæmilegt sé, að póst-
stjórnin annist útvegun þeirra
og uppsetningu. Það er gert ráð
fyrir, að almennur póstur og til-
kynningar um ábyrgðarsending-
ar verði sent á þennan hátt.
Hins vegar verði ábyrgðarpóstur
sendur tvisvar i viku til bréf-
hirðinganna á svæðunum.
Á þennan hátt og með sérleyf-
isbifreiðunum að nokkru leytí,
ætti að mega dreifa pósti tvisv-
ar til sex sinnum í viku um
mest alt Suðurlandsundirlendið
að Vík í Mýrdal, Gullbringu- og
Kjósarsýsiu, Borgarfjarðar- og'
Mýrasýslu, Eyjafjarðarsýslu og
að^erulegu leyti í Hnappadals-
sýslu, Skagafjarðarsýslu, (þ. e.
a. s. fram um Skagafjörð) og
lítilsháttar í Suður-Þingeyjar-
sýslu. Tillögum þessum hefir
undantekningalítið verið mjög
vel tekið af sveitarstjórnum
hlutaðeigandi héraða og ættu
engir sérstakir erfiðleikar að
vera. á framkvæmd þeirra. En
þetta tvennt þarf að vera fyrir
hendf: Pósturinn búinn vel í
hendurnar á mjólkurbílstjórun-
um á aðalpósthúsunum, svo að
hann tefji þá sáralítið, og ör-
uggar geymslur við alla mjólk-
urpalla eða á þeim stöðum við
vegina, þar sem mjólkin er
tekin.
Ég skal að lokum geta þess, að
sýslunefnd Borgarfjarðarsýslu
og sýslunefnd Mýrarsýslu sendu
nefndinni tillögur um svipað
fyrirkomulag og að framan
greinir. Þá sendi einn oddviti í
Árnessýslu, Gísli ^Jónsson á
Stóru-Reykjum i Hraungerðis-
hreppi nákvæmt yfirlit um það,
hvernig hægt væri að senda
póst daglega á alla bæi í
hreppnum með þesum hætti og
hvernig þeir flokkuðust að veg-
unum.
Þá er það einnig tillaga nefnd-
arinnar, að sérl.eyfisferðir bif-
reiða verði teknar enn meir í
bágu póstflutninganna en verið
hefir og kassar verði einnig sett-
ir upp sumstaðar með leiðum
þeirra.
— Er póstur nú óvíffa bor-
inn út?
— Hann er borinn út í kaup-
stöðunum og nokkrum kauptún-
um, þar sem póstafgreiðslurnar
hafa fengið lítilsháttar styrk til
þess. Hins vegar eru margir
staðir, t. d. í nágrenni Reykja-
víkur, sem fá póst daglega, en
hann liggur þar þangað til hans
l|C vitjað af hlutaðeiganda. Get-'
ur það oft komið sér mjög illa
að senda áríðandi bréf, sem
engin trygging er fyrir að kom-
ist til viðtakenda í tæka tíð.
Slíkt er hið mesta ófremdar-
ástand, sem eðlilega er mjög
almenn óánægja yfir. Vill
þá póstur oft safnast fyrir í
stóra „bunka“, sem sætir upp og
ofan meðferð í misjöfnum húsa-
kynnum. í flestum þorpum er
póstur og sími sameinaður og
símans vegna þarf víðast að
hafa sendil við hendina. Fellur
útburður pósts því vel saman
við það starf o| losar það póst-
afgreiðslurnar við þau óþæg^idi,
sem því fylgir/aö póstur -safnist
þar saman.
Þá er gert ráð fyrir, að hinir
eiginlegu landpóstar hafi fleiri
viðkomustaði en áður og dreifi
póstinum sem mest í ferðum
sínum.
— En hvaff er ráffgert um
póstflutninga meff flugvélum?
— Þær verða vafalaust mikið
notaðar til póstflutninga í næstu
framtíð. En þróun flugmálgnna
hér á landi er enn ekki komin
á það stig, að unnt sé að gera
áætlun um reglulega póstflutn-
inga með flugvélum. Hins vegar
hefir nefndin vakið athygli á
þeim í sambandi við nokkra
staði, sem hafa sæmileg lend-
ingarskilyrði, en erfiðar sam-
göngur eru við á annan hátt.
Þar ættu þær strax að geta orð-
ið að miklu liði.
— Hvaff mun framkvæmdin
kosta á þessum tillögum nefnd-
arinnar?
— Um það verður ekki sagt
með neinni vissu. En póstmála-
stjórnin hefir gert lauslega
áætlun um, að hann nemi um
500 þús. kr. miðað við vísitöl-
una 260 stig og 30% grunn-
kaupshækkun. Þetta er um það
bil 19% hækkun alls kostnaðar
við póstinn, frá því sem hann
var 1943. Þegar þess er gætt, hve
tillögurnar auka mjög fjölda
póstferða frá því, sem nú er og
greiða á annan hátt fyrir því,
að pósturinn komi almenningi
að sem mestum notum, er ekki
ástæða til að láta sér miklast
þessi kostnaðarauki. Enginn vafi
er á því, að all mikið fæst beint
upp í hann með aukinni notkun
póstsins. Hins vegar er vart
hugsanlegt annað en hallarekst-
urverði á póstinum a. m. k. fyrst
urrv sinn og hefir fjárveitinga-
nefnd því málið til athugunar.
Hafði fyrrv. atvinnumálaráð-
herra sent henni tillögurnar
skömmu eftir að þær lágu fyrir.
Um helmlngur kostnaðarauk-
ans stendur í sambandi við
landpóstana, þar sem þeim eru
ætlaðar vikuferðir í stað hálfs-
mánaðarferða áður. Verður að
óreyndu e,kki öðru trúað en því
verði vel tekið að bæta þannig
póstsamgöngur til þeirra staða,
sem erfiðast eiga með samband
við umheiminn.
Að lokum vil ég segja þetta:
Samstarf í nefndinni hefir verið
ágætt og fullur skilningur allra
nefndarmanna fyrir því, að ó-
hjákvæmilegt sé að gera stór-
fellda endurbót á póstsamgöng-
unum, svo að þær fylgi í nökkru
kröfum tímans og þeim hraða,
sem orðinn er í öllum viðskipt-
um. Með þessum tillögum ér þó
engu marki náð, sem geti stað-
ið óbreytt um tiltekinn ára-
fjölda. Heldur er þess að vænta,
að þær verði fyr en síðar að
víkja fyrir öðrum hagkvæmari.
Á hverjum tíma og hverjum
stað eru ýms atriði, sem ekki
verða gefin nein fyrirmæli um,
en verða að leysast með sam-
sfarfi póstmálastjórnarinnar og
viðkomandi héraða.
Öngþveitið í Belgín
(Framliuld af 2. síðu)
Þeir urðu þó ekki verulega fjöl-
mennar og náðu mun minni
árangri en skæruliðar í flestum
öðrum löndum, sem voru her-
tekin af Þjóðverjum. Skærulið-
arnir úti á landsbyggðinni únnu
þó allmörg skemmdarverk og
veittu nokkra aðstoð, þegar
Þjóðverjar voru hraktir úr landi.
Hins vegar kvað lítið að skæru-
sveitunum í borgunum, einkum
Brússel, utjz stjórnin var komin
inn í landið og ekki þurfti leng-
ur að óttast Þjóðverja. Þá fóru
þeir mjög að láta á sér bera,
heimtuðu refsiaðgerðir gegn
mörgum mönnum og veittu ýms-
úm mönnum aðfarir, án laga og
réttar. Skýrðist það mjög fljót-
lega, áð kommúnistar höfðu
allra seinustu mánuðina lagt
mikið kapp á að koma sín-
um mönnum inn í skærusveit-
irnar, einkum í Brussel, og
hugðust nú fyrst og fremst að
nota þær í pólitísku augnamiði.
Þegar stjórnin hófst handa
um að koma á aftur lögum og
reglum í landinu, varð afstaðan
til skærusveitanna eitt fyrsta
vandamálið. Þeirra var nú ekki
lengur þörf í sinni fyrri mynd,
þar sem Belgía gat nú komið
upp eigin her og lögreglu. Allir
þingræðisflokkarnir, sem stóðu
að stjórninni, urðu sammála um
bá tilhögun, að þeir skæruliðar,
sem álitnir væru tækir í her og
lögreglu, skyldu fá þar inn-
göngu, en hinir skyldu afvopn-
aðir. Eftir nánari athugun var
ákveðið, að 40 þús. skæruliðar
skyldu ganga í herinn eða lög-
regluna, en um 43 þús. skæru-
liöar skyldu afvopnaðir. Þótti
það vitanlega ekki samræmast
réttarþjóðfélagi, að aðrir aðilar

-GAMLA BÍÓ-
RI0 RITA
Söng- og gamanmynd.
Aðalhlutverkin leika:
BUD ABBOT
og
LOU COSTELLO.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
»»■—-NÝJA B-lÓ—<
Ævinlýrí
í leíkhúsí
(„Lady of Burlesque")
Sérkennileg og spennandi
mynd.
Aðalhlutverk:
BARBARA STANWYCK
og
MICHEL O’SHEA.
Börn fá ekki affgang.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Leikfél. Reykjavíkur
sýnir gamanleikinn
„H A N N“
eftir franska skáldið
ALFRED SAVOIR
annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir kl. 4—7
í dag. Venjulegt verð.
Affgangur bannaður fyrir börn.
Vinnið ötullega fgrir
Tímann.
Fání
herdeiidarinnar
(The Flemish Farm)
Mynd frá leynistarfsem-
inni í Belgíu', byggð á sönn-
um viðburðum.
CLIVE BROOKS,
CLIFFORD EVANS,
JANE BAXTER.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
------------------——< <
Framsóknarfélag Reykjavlkur:
Aðalfundur
Framsóknarfélags Reykjavíkur verffur haldinn í Kaupþingssaln-
um fimmtudaginn 23. nóvember, og hefst hann kl. 8,30 síff-
degis.
%
Fundarefni:
1. Venjuleg affalfundarstörf.
2. Umræffur um fjármál. — Málshefjandi Vilhjálmur Þór.
en her og lögregla hefðu vopn
undir höndum og þó alíra sízt
félagsskapur, er ekki laut rík-
isvaldinu að neinu leyti.
Kommúnistar neituðu strax
að fallast á þessi málalok. Þeir
kröfðvst þess, að skæruliðarnir
fengju að halda vopnum sínum.
Þeir vildu þannig viðhalda vopn-
uðum sérfélagsskap, sem( var ó-
háður ríkisvaldinu. Var bersýni-
legt, að þeir treyötu á ítök sín
innan skærusveitanna, og töldu
sig geta notað þær eftir vild, er
tækifæri byðist.
Þegar kommúnistar sáu, að
stjórninni var fullkomin alvara
að framkvæma áðurgreindar
fyrirætlanir sínar, hótuðu þeir
að draga ráðherra sína úr henni,,
ef ekki væri frá þeim fallið. Var
af þessu ljóst, að kommúnistar
meintu það eitt með þátttöku
sinni í stjórninni, að tryggja
sem bezt sérhagsmuni sína og
búa sem bezt í haginn fyrir sig
í framtíðinni.
Þegar stjórnin hafði þessa á-
kvörðun að engu og setti skæru-
liðum þeijm, er afvopna skyldi,
ákveðinn frest um að afhenda
vopn sín, fóru ráðherrar kom-
múnista úr stjórninni. Jafn-
framt hvöttu kommúnistar |
skæruliðana til að óhlýðnast og
efna til mótmælafunda. Um
skeið var allt útlit fyrir, að til
borgarastyrjaldar myndi koma,
en herstjórn Bandamanna lýsti
þá yfir, að hún myndi skerast í
leikinn og-veita ríkisstjórninni
lið. Skæruliðarnir sáu þá, að ó-
viturlegt væri að fylgja fyrir-
mælum kommúnista og varð að
samkomulagi, að þeir afhentu
herjum Bandamanna vopn sín.
Fór sú afhending fram nú um
helgina. Kommúnistar héldu
nokkra mótmælafundi en sáu þó
þann kost vænstan að hafa ekki
hátt um sig og fóru því friðsam-
lega.
Þanig lauk stjórnarsamvinnu
kommúnista og borgaralegu
flokkanna 1 Belgíu. Þótt hún
væri skammvinn, hefir hún
samt verið lærdómsrík. Hún
hefir sýnt, að markmið þeirrar
ST JÓRJVIJV.
„línu“ kommúnista að taka þátt
í borgaralegum ríkisstjórnum er
fyrst og fremst það að tryggja
sem bezt flokkshagsmunina og
undirbúa byltinguna. í þessu til-
felli átti að fá því framgengt,
að sérfélagsskapur, sem var
skipaður mörgum komm.únist-
um, fengi að vera vopnaður.
Þegar þeir fengu þessu ekki
framgengt, slitu þeir samvinn-
unni. Þannig munu þeir líka
slíta samvinnunni allsstaðar
annars staðar, nema þeir fái
flokkshagsmuni sína tryggða.
IVýi fliEgbáturinii.
(Framhald af 1. síðu)
manni félagsins, hr. Sigurði Ól-
afssyni, ásamt þaulæfðum
ferju-flugmanni og loftskeyta-
manni, og reyndist vélin með á-
gætum að öllu leyti. •
Flugfélagið Loftlelðir h/f. hóf
starfsemi sfna i apríl s. 1., með
einni 4—5 sæta sjóflugvél af
Stinson-gerð. Var hún í förum
til Vestfjarða og víðar. Þegar
síldveiðarnar byrjuðu, tók fé-
lagið að sér síldarleitina, og
tókst hún ágætlega. Einnig hefir
I þessi flugvél farið mörg sjúkra-
flug víða um land. í haust
ikemmdist þessi vél á Mikla-
vatni, eins og áður hefir verið
>agt frá.
Um síðustu mánaðamót fékk
félagið aðra Stinson-vél af sömu
gerð. Er hún búin nýtízku full-
komnum tækjum, svo sem mið-
unarstöð, sendi- og móttöku-
fækjum. Þessi vél er nú tilbúin
til flugferða.
í þjónustu félagsins eru 3 góð-
ir og vel æfðir flugmenn, þeir
v.Sigurður Ólafsson, Alfreð Elías-
son og Kristinn Ólsen, auk þess
hefir félagið nú ráðið til sín, sem
véla- og eftirlitsmann, hr. Hall-
dór Sigurjónsson, sem lokið hef-
ir námi í Bandaríkjunum með
mjög góðum vitnisburði. Er
hann nýkominn til landsins og
byrjaður að starfa hjá félaginu.
ttbreiðið Tímáiin!

j