Tíminn - 24.11.1944, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFOR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 og 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA N
OG AUGLÝSINaASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
atmi 2323.
28. árg'.
Reykjavík, föstudaginn 24. nóv. 1944
99. blaS
„]\ýsköpimm“ í framkvœmd:
Stjórnarílokkarnir ætla að
stöðva áburðarverksm.málið
Þeir þykjast ætla að láta athuga betur, bvort
verksmiðjan muni „bera sig“!
Fyrsta sönnunin er nú að fást fyrir því, hvernig stjórnin og
fylgismenn hennar ætla að efna loforð sín um „nýsköpunina".
Þrír fulltrúar stjórnarsinna í landbúnaðarnefnd neðri deildar
hafa þar sameinast um að stöðva framkvæmdir í áburðarverk-
smiðjumálinu, sem er tvímælalaust einn af veigamestu þátt-
unum í nýsköpun atvinnúlífsins hér á landi.
Hulinn verndarkraftui
hlífði kirkjunni.
í borginni Mantes í Norður-Frakklandi
er ein fegursta og elzta kirkja Frakk-
lands. í styrjöldinni í sumar varö
Mantes fyrir miklum loftárásum og
stórskotaárásum og lagðist að mestu
irústir. En kirkjunni var eins og hlíft
af huldum verndarvœtti og gnœfir hún
lítt skemmd yfir rústunum eins og
meðfylgjandi mynd sýnir.
Kvíkmynd af lýð-
veldísháfíðmní
Þjóðhátíðarnefnd fól þrem
mönnum að kvikmynda hátíða-
höldin í samtaandi við endur-
reisn lýðveldisins. Verða kvik-
myndir þeirra bráðlega sendar
til Vesturheims og fullgerðar
þar. Sennilegt er, að eitthvert
kvikmyndafélag í Hollywood
verði fengið til að fullgera
myndirnar, skeyta þær saman í
eina stóra mynd, sem tekur tvær
klukkustundir að sýna. Myndin
verður í eðlilegum litum. Inn í
myndina verða teknar helztu
ræður hátíðahaldanna eða
hlutar þeirra. í myndinni verður
eingöngu íslenzk tónlist og mun
Páll ísólfsson sjá um hana. Þeir
Kjartan Ó. Bjarnason, Eðvarð
Sigurgeirsson og Vigfús Sigur-
geirsson tóku kvikmyndirnar,
er aðal myndin verður gerð af.
Hörmulegt slys
Klukkan um 10 y2 i gærmorg-
un.varð hörmulegt slys niður við
Possvog í Reykjavík. Átta ára
gamall drengur varð fyrir bif-
reið og beið þegar bana. Dreng-
urinn var, ásamt 7 ára gömlum
bróð^r sínum, að renna sér á
sleða eftir Sléttuvegi, er bifreið-
ina bar að og ætlaði hún að aka
framhjá drengjunum, en sleðinn
varð fyrir bifreiðinni,. er var
keðjulaus á flughálku. Dreng-
urinn dó samstundis. Hann hét
Guðmundur Jón, sonur hjón-
anna Önnu Guðmundsdóttur og
Jóhanns Eyvindssonar.
Eins og áður hefir verið skýrt
’rá í blaðinu,- flutti Vilhjálmur
^ór, þáverandi atvinnumálaráð-
íerra, frumvarp um áburðar-
/erksmiðju strax þegar þing
tom saman í haust. Frumvarp-
inu fylgdi ýtarleg áætlun
imerísks verfefræðings, er ráð-
áerrann hafði fengið til ' að
rannsaka málið.
Þegar frv. þeta var fyrst rætt
í landbúnaðarnefnd neðri deild-
rr, sem fékk það til athugunar,
yirtust allir nefndarmenn vera
'oví sammála. Eftir stjórnar-
>kiptin, breytti fulltrúi sósíalista
5trax um afstöðu og vildi helzt
ívorki heyra málið eða sjá. Jón
Pálmason tók þá einnig fljót-
lega að veikjast í liðveizlu sinni
við frv. og að lokum varð sú nið-
urstaðan ,að þessir tveir menn,
isamt fulltrúa Alþýðuflokksins,
’.ameinuðust um að gera þá
breytingu á frv., sem stöðvar það
im ófyrirsjáanlega tíma.
Aðalatriðið £ frumvarpinu er
rð stjórn áburðarverksmiðjunn-
xr skuli skipuð nú þegar og skuli
'aún hafa allar undirbúnings-
ráðstafanir með höndum. Með
bví að setja þessa stjórn strax
á laggirnar, ættu framkvæmdir
í málinu að vera tryggðar.
Stjórnarsinnarnir í landbún-
aðarnefnd neðri deildar vilja
stöðva áburðarverksmiðjumálið
þannig, að við frv. sé bætt
bráðabirgðaákvæði um, að ríkis-
stjórninni sé falið að gera nýja
áætlun um stofn- og rekstr-
arkostnað verksmiðjunnar — til
frekari vissu um, að fyrirtækið
geti borið sig(!), og öllum fram-
kvæmdum öðrum verði frestað
á meðan. Er þetta vitanlega
ekkert annað en svæfingartil-
raun.
Fulltrúi Framsóknarflokksins
í nefndinni, Bjarni Ásgeirsson,
og Jón Sigurðsson á Reynistað
hafa snúizt eindregið gegn þess-
ari svæfingartilraun og halda
fast við það ákvæði frv., að
stjórn áburðarverksmiðjunnar
verði kosin strax. Svo munu vit-
anlega allir þeir gera, sem vilja
koma málinu fram.
Afdrifum þessa máls mun
vissulega verða fylgt með
mikilli athygli, því að hér er um
eitt stærsta framtíðarmál land-
búnaðarins að ræða, því að án
nægilegs áburðar kemur rækt-
unin að litlu gagni. Eina trygg-
ingin fyrir nægum áburði er að
nógu stór áburðarverksmiðja
verði reist í landinu.
I DAG
birtist á 3. síðu fyrri hluti
greinar eftir Pál Zóphóní-
asson um kjötlögin, er nú
hafa verið í gildi í tíu ár.
Neðanmáls á þeirri síðu
birtist upphaf greina-
flokks, er Pálmi Hannesson
rektor mun skrifa næstu
mánuði, um ýmis nýmæli
og framtíðardrauma á
sviði tækni og vísinda.
Neðanmáls á 4. síðu birt-
ist niðurlag greinar séra
Jakobs Jónssonar um
skáldið Einar H. Kvaran.
—.—-——— ------—------->
Stjórnin vill ekki láta athuga, hvernig
,nýsköpunin‘ verði bezt iramkvæmd
RISAFALLBYSSUR,
SEM ERU ÞAGNAÐAR
Hún vill heldur ekki láta athuga,
hvad gera purfi til að tryggja sam-
keppnisfæran atvinnurekstur
Það kom greinilega fram við meðferð nýbyggingarráðsfrv.
stjórnarinnar í neðri deild, að ríkisstjórnin og stuðningslið henn-
ar fyl/rja nýsköpun atvinnuveganna ekki af neinum heilindum,
heldur í áróðursskyni. Þetta sást vel á því, að felldar voru þær
tillögur frá Skúla Guðmundssyni, að nýbyggingarráði væri ekki
aðeins falið að gera áætlun um þörf þjóðarinnar fyrir ný at
vinnutæki, heldur einnig hvernig áætlun þessari verði bezt komið
í framkvæmd og hvernig verði bezt að tryggja hallaiausan rekst-
ur framleiðslunnar.
Eftir 1. umr. um frv. í N. d.
var því vísað til fjárhagsnefnd-
ar. Stjórnarsinnar þar lögðu til,
að frv. yrði samþykkt óbreytt,
en Skúli Guðmundsson lagði til,
að það yrði samþykkt með all-
miklum breytingum.
Tillögur Skúla.
SKÚLl GUÐMU'NDSSON
er að selja í samkeppni við
framleiðslu annarra þjóða.
Nýbyggingarráð skal einnig
athuga í sambandi við hinar
nýju framfarir, hvernig bezt
verði fyrir komið stóratvinnu-
rekstri í landinu og stuðlað að
því, að þeir, sem við hann starfa,
beri úr býtum endurgjald fyrir
vinnu sína í samræmi við af-
komu atvinnufyrirtækjanna og
hafi þannig beinna hagsmuna
að gæta um rekstrarafkomu
þeirra. M. a. séu athugaðir
möguleikar til þess að koma á
ákvæðisvinnu, í sem flestum
atvinnugreinum.“
Skúli lagði til, að framan-
greint ákvæði um starfssvið ný-
byggingarráðs kæmi í stað svo-
hljóðandi kafla í stjórnarfrv.:
„Hlutverk þess er að búa til
heildaráætlun, fyrst um sinn
miðaða við næstu fimm ár, um
nýsköpun íslenzks þjóðarbú-
skapar. Skal þar áætlað, hver
atvinnutæki, samgöngutæki,
byggingar og annað þurfi til
sjávar og sveita, til þess að allir
íslendingar geti haft vinnu vlð
sem arðbærastán atvinnurekst-
ur svo og hvernig bezt verði fyr-
ir komið innflutningl fáanlegra
tækja og efnis á næstu árum
með það fyrir augum að hagnýta
sem bezt vinnuafl þjóðarinnar
og auðlindir landsins."
(Framhald á 8. siðu)
M i n n i ngf ar athöSn
Minningarathöfn um þá, sem
fórust með Goðafossi, fór fram í
Dómkirkjunni í gær með mik-
illi viðhöfn.
Athöfnin hófst kl. 2 e. h. Séra
Bjarni Jónsson vígslubiskup
flutti ræðu og Dómkirkjukórinn
söng. Kirkjan var yfirfull, og
hlýddi mikill fjöldi fólks á at-
höfnina úti, því gjallarhornum
hafði verið komið fyrir.
Öllum verzlunum, skriístof-
um og mörgum vínnustöðvum
var lokað eftir hádegi í Reykja-
vík og víða annars staðar á
landinu. Fánar blöktu við hálfa
stöng.
Þjóöverjar höfðu allmargar langdrœgar fallbyssur við Ermarsund og
skutu úr þeim á enskar borgir. Bandamenn hertóku allmargar slíkar
byssur í sókn sinni í sumar og hafa þœr nú til sýnis. Ein slík fallbyssa
sést á meðfylgjandi mynd. Má nokkuð marka stœrð hennar meö því að
bera hana saman við hermanninn, sem sést hér á myndinni.
Þingsályktunartill. um
hlutleysi ríkisútvarpsins
Skrifstofa forssetisráðherra hefir komið hlut-
drægum ályktuuum í fréttir útvarpsius
Eysteinn Jónsson hefir lagt fram í sameinuðu þingi tillögu
til þingsályktunar þess efnis, að
„Alþingi álykti að lýsa yfir þeim vilja sínum, að í fréttum
ríkisútvarpsins verði gætt hlutleysis gagnvart stjórnmálastefn-
um og stjórnmálaflokkum í landinu og stjórnmálaáróður ekki
leyfður í útvarpinu, nema í almennum umræðum, þar sem
stjórnmálaflokkum er ætlaður jafn ræðutími.“
tillögunnar
í greinargerð
segir:
í „reglum um flutning inn-
lendra frétta ríkisútvarpsins“,,
sem út eru gefnar 17. janúar
1939, segir í fyrstu grein á
þessa leið: „Fréttir þær,
sem ríkisútvarpið flytur af
eigin hvötum og á eigin á-
byrgð, mega ekki vera mengað-
ar neins konar ádeilum eða
hlutsömum umsögnum um ein-
stakar stjórnmálastefnur,
stjórnmálaflokka, stefnur i al-
mennum málum, félagsheildir,
atvinnustofnanir eða einstaka
menn“.
Reglur þessar voru settar
samkv. reglugerð um útvarps-
rekstur rikisins 24. jan. 1936 og
samþykktar af útvarpsráði 10.
jan. 1939 „til leiðbeiningar og
eftirbreytni öllu starfsliði
fréttastofu ríkisútvarpsins, sem
annast innlendar fréttir“.
Yfirleitt mun það hafa verið
álit almennings, að ríkisátvarp-
ið eigi áð gæta fyllsta hlutleysis
í stjórnmálum, enda hefir þessa
hlutleysis ekki einungis verið
gætt í hinum almennu fréttum,
heldur einnig haft eftirlit með
tilkynningum, sem fluttar eru í
auglýsingatíma, svo að þar yrði
eigi stjórnmálaáróðri við komið,
og brýnt fyrir þeim, er erindi
flytja, að bregðast ekki trausti
útvarpsins í þessum efnum.
Eins og kunnugt er, hefir ný-
lega dregið til nmikurra stjórn-
málaviðburða hér á landi með
myndun nýrrar ríkisstjórnar. En
slíkir viðburðir í stjórnmálalíf-
inu valda oftast m$iri og minni
deilum, og er þá sérstaklega á-
ríðandi, að útvarpinu takist að
vernda hlutleysi sitt.
Útvarpsráð virðist líka um það
(Framhald á 8. síðu)
Aðalbreytingartillögur Skúla
voru þessar:
450 milj. kr. I erlendum gjald-
eyri verði lagðar á sérstakan
innkaupareikning fyrir fram-
leiðslutæki í stað 300 milj. kr.,
eins og gert er ráð fyrir í frum-
varpinu.
Aðalverksvið nýbyggingarráðs
verði orðið þannig:
„Verkefni þess er að gera
heildaráætlun, fyrst um sinn
miðað við næstu fimm ár, um
framfarir í þjóðarbúskapnum.
Skal þar áætlað, hvaða atvinnu-
tæki, samgöngutæki, rafveitur,
hafnarmannvirki, verksmiðjur,
byggingar og aðrar sambærileg-
ar umbætur þurfi til sjávar og
sveita, til þess að allir lands-
menn geti haft vinnu við sem
arðbærastan atvinnurekstur, svo
og hvernig nýjungum þessum
verði komið í framkvæmd á
heppilegastan hátt, þ. á m. hver
skuli vera afskipti ríkisvaldsins
af þeim framkvæmdum og
stuðningur við þær. Ennfremur
sé athugað, hvar unnt er að fá
ný framleiðslutæki og efni til
nauðsynlegra framkvæmda með
hagkvæmustúm kjörum, og í því
sambandi skal sérstaklega at-
huga, hvort hægt er að fá ný
framleiðslutæki gerð innanlands
fyrir eigi hærra verð en þarf að
greiða fyrir þau, ef keypt eru
frá öðrum löndum.
Ennfremur skal nýbyggingar-
ráð athuga, hverjar aðrar ráð-
stafanir þurfi að gera, til þess
að atvinnuvegir landsmanna
geti framleitt vörur, sem unnt
FYRSTA „HEFNDARVOPN“ ÞJÓÐVERJA
Mynd þessi er af einni flugsprengju Þjóðverja eða „mannlausri flugvél,"
sem skotin var niður á leiðinni og náði því ekki fyrirhuguðu marki.
Nánar er sagt frá þessu vopni Þjóðverja í erlendu yfirliti blaðsins i dag.