Tíminn - 28.11.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓBI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Simar 3948 og 3720.
28. árg.
RITSTJÓR ASKRIFSTOFtm:
EDDTJHÚSI, Lindargötu 9 A.
Slmar 2353 og 4373.
AFGREEÐSLA, INNHEIMTA
OO AUG^ÝSINOASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Siml 2323.
Reykjavík, þriðjudaginn 28. nóv. 1944
100. Iilað
Ríkíð cítt rcísi og stariræki orkuvcr,
cr haíí sama raímagnsvcrð.alls staðar
r
Hið árlega framlag ríkisins til raforkusjóðs hækki
úr háilri miljón í tvær miljónir króna
PIERIOT
9
: ¦ ,.
Mynd þessi er af Pieriot, belgiska
forsœtisráðherranum, er mjög hefir
komið við sögu undanfarið. Hann
hefir verið alllengi forsœtisráðherra
og er talinn mikilhæfur maður á marg-
an hátt
%
Minningarathöfri
í New York
Eimskipafélag íslands gekkst
fyrir minningarathöfn í New
York vegna „Goðafoss"-slyssins,
miðvikudaginn 23. þ. m. Athöín-
' in fór fram í St. Peters lútersku
kirkjunni við Lexington Avenue,
og hófst kli ,6 síðd. Uta 300
manns voru viðstaddir. Athöfnin
fór að öllu leyti fram á íslenzku,
og prédikaði séra Oktavíus Þor-
/ láksson, en cand. theol. Pétur
Siguf geirsson aðstoðaði; Sungnir
voru þessir sálmar: „Á hendur
fel þú honum", „Allt eins og
blómstrið eina" og „Faðir and-
anna". Énnfremur flultfu þðir
kveðjuorð: Thor Thors sendi-
herra og. Jón Guðbrandsson,
fulltrúi Eimskipafélagsins í New
York. Frú María Markan Öst-
lund söng einsðng, en söngkór
15 íslendinga annáðist sönginn.
Kirkjan var blómum skreytt.
TónlístarféL kaupir
i Trípólíleikhúsíð
Tónlistarfélagið er nú í þann
veginn að ganga frá kaupum á
Tripolileikhúsinu við Melaveg í
Reykjavík. Húsið er byggt af
setuliðinu og er eign þess. Það
hefir nokkrum sinnum verið
lánað ísleridingum fyrir sam-
komur: Tripolileikhúsið er mjög
ákjósanlegt fyrir Tónlistarfé-
-lagið, þar sem það ersérlega vel
falið tll hljómleika og sjóníeika-
sýninga. Það rúmar um 600
manns í sæti. Líklegt er, að fé-
lagið fái húsið ekki til afnota,
„ fyrr en eftir áramót.
Tónlistarfélagið hefir ákveðið
að sýna hið mikla óratorium,
„Hátíðamessuna" eftir Back, um
' jólin. Dr. Victor von Urbant-
schitch mun æfa hljómsveitina
og sjá um alla. hljómlist verks-
ins. Guðmundur Jónsson vefður
sólósöngvari.
Milliþinganefndin í raforkumálum, er kosin var að tilKlutun
Framsóknarflokksins á Alþingi 1942, hefir nú skilað til ríkisstjðrn-
árinnar sérstöku frumvarpi til raforkulaga. Frumvarp þetta er*
byggt á áætlunum þeim, sem nefridin hefir^látið gera um ríkis-
rafveítur og birtar hafa verið hér í blaðinu. Auk þess eru felld
inn. í frumvarpið öll eldri lagaákvæði um raforkumál, sem ekki
er ætlazt til að felld verði niður.
Með samningu frv. þessa og áætlunum þeim, sem nefndin hefir
látið gera, er aðalverkefni nefndarinnar lokið. Er óhætt að full-
yrða, að góður árangur hafi orðið af starfi hennar) þar sem hún
hefir gert ljóst, að það er riiun auðveldara og stórum ódýrara
áð koma rafmagninu um allar byggðir landsins en áður mun
almennt hafa verið haldið, auk þéss, sem hún hefir með áður-
greindu frv. lagOraustan grundvöll að framkvæmdum í þessum
ei'num. # V ' * '•' t,
í nefndinni áttu sæti: Jörundur Brynjólfsson alþm., er var for-
maður nefndarinn*, Skúli Guðmundsson alþm., Sigurður Jónas-
son forstjóri, Ingólfur Jónsson alþm., J6n Pálmason alþm. og
Sigurður Thoroddsen alþm.
Aðalákvæði frv. raforkulaga
eru þessi: /
Ríkinu einu er heimilt að reisa
og reka raforkuver, sem eru
stærri er^, 100 hestófl, Réttur
þessi verður ekki framseldur
nema með leyfi Alþingis.
Ríkisstjórnin setur á stofn og
starfrækir rafveitur, er vera
skulu eign ríkisins og reknar séu
sem sjálfstæð fyrirtæki. Verk-
efni þeirra er að útvega almenn-
ingi og atvinnuvegum íandsins
næga raforku á sem hagfeld-
astan og ódýrastari hátt.
Engum nema Rafveitum ríkis-
ins er heimilt að selja raforku*
ÞÉ> er þeim, sem nú eiga raf-
orkuver, heimilt að selj a raforku
frá þessum raforkuverum eða
jraforku, sem ^þeir kaupa
af ríkisrafveitunum. Rafvéitur
ríkisins sjá 'um dreifingu raf-
orkunnar, nema' þar sem kaup-
staðír, kauptún eða héruð óska
eftir að\ láta innanhéraðsveitu
annast dreifin^una og fá slík-
ar veitur þá rafmagnið keypt
fyrir eins konar heildsöluverð.
Gjald fyrjr raforku frá Raf-
veitum ríkisins skal vera hið
sama til notenda um land allt.
Rafveitur ríkisins skulu reisa
raforkuver og raforkuveitur,
sem hér segir:
Suðurlands- og Norðurlands-
veitu, er nær yfir svæðið frá
Mýrdalssandi til Melrakkasléttu,
að undanskildri Vestur-Barða-
strandarsýslu og ísafjarðar-
§ýslum,Vestfjarðaveitu, sem nær
yf ir Vestur Barðastrandarsýsm
og ísafjarðarsýslur, og Aust-
fjarðaveitú, er nær yfir Múla-
sýslur og austustu hreppa N.-
Þingeyjarsyslu. Ennfremur skal
reisa rafveitur fyrir Skafta-
fellssýslur.
Sýni áætlanir um orkuver og
orkuveitur, að þær múni ekki
gefa nægar tekjur til að borga
allan rekstrarkostnað,; skal
héimilt að borga það stóran
hluta stofnkostnaðar af skuld-
lausri eign raforkusjóðs, að
tekjur hrökkvi til að annast
greiðslur af þeim Jiluta stofn-
kostnaðar, sem þá er eftir.
Áður en ráðizt er í byggingu
orkuveita og orkuvera, skal raf-
orkumálastjórn athuga vand-
lega(/hvernig raforkuþörf hlut-
aðeigándi héraðs eða landshluta
verði bezt leyst. Þegar þeirri
rannsókn er lokíð, skal ráð-
herra leita samþykkis Alþingis
fyrir því, að framkvæmdir séu
hafnar og jafnf^amt leggja fyrir
það tillögur um fjáröflun (lán-
tökur) til framkvæmdarinnar.
Nú er áætlun og undirbúningi
svo langt komið í mörgum hér-
uðum samtímis, að hægt er að
byrja framkvæmdir, og skal þá
það landssvæði setja fyrir, er
mest lánsfé getur útvegað að til-
tölu við fójksfjölda.
Raforkusjóður skal veita fé til
rafveitna ríkisins. Tekjur hans:
a) Tveggg'a milj. kr. árlegt fr,am-
lag ríkisins, b) Önnur framlög
'ríkisins, er ákveðin kunna að
verða, c) Tekjuafgangur raf-
veitna ríkisins, d) Lántökur eftir
ákvörðunum Alþingis. Raforku-
málastjórn stjórnar raforku-
sjóði.
' RafoEkumálastjórn, sem "er
skipuð 7 mönnum, skal annast
JÖRUNDUR BRYNJÓLFSSON
formaður milliþinganefndarinnar
i raforkumálum.
stjórn Rafveita ríklsins, rann-
sókuir á rafveituskilyrðum og
aðrar«t>pinberar framkvæmdir í
raforkumálum. Sex stjórnar-
mennirnir skulu kosnir af Al-
þingi til fjögurra ára, en ríkis-
stjórnin skipar formanninn, er
nefnist raforkumálástjóri.
í áliti nefndarinnar segir m.
annars:
„Við athugun málsins varð
nefndinni fljótlega ljóst,' að
nauðsynlegt / væri að taka raf-
orkumál landsins í heild til at-
hugunar og gera sér grein fyrir
því, á hvern háttniiyndi hag-
mast að fullnægja raforku-
þjóðarinnar, og hversu
mikill kostnaður yrði við þær
framkvæmdir.
Við" framkvæmdir á þessu
sviðl er aðallega um' tvær leið-
ir að velja: N ,
1. Að ríkið reisi orkuver og
orkuvéitur og annist rekstur
þeirra. . (Framhald á 8. síðu)
i l
Séð inn i Grundarfjarðarbotn frá Grafarnesi.
Grafarnes víð Grundarfjörð
er vaxándi útgerðarbær
Viðtal við Pétur Sigurðsson -
Á Grafarnesi í Grundarfirði er að rísa upp myndarlegt þorp,
sem fyrst og fremst byggist á sjávarútvegí. Það má'segja, að
þorpið hafi byggst á tveim árum og þess má vænta að þarna rísi
í framtíðinni upp myndarlegur bær. Grafarnes hefir þrjú þeirra
mikilva;gxistu skilyrða, sem nauðsynleg eru vexti og viðgangi út-
vegsbæja, það er góð hafnarskilyrði, góð fiskimið nærliggjandi
og ræktunarland gott.
. Blaðinu þótti það viðeigandi að eiga viðtal við Pétur Sigurðs-
son frá Grafarnesi, sem er starfsmaður hjá útibúi Kaupfélags
Stykkishólms þar, er hann var á ferð hér í bænum. nýverið.
— Eru ekki góð hafnarskilyrði
í Grundarfirði?
*— Jú. Grundarfjörður er góð
höfn frá náttúrunnaf hendi.
^angað'hafa skip löngum leitað
inn undan illveðrum. FjörJSurinn
er varihn há'um fjöllum. Skil-
yrði til hafnar- , og bryggjú-
gerðar eru mjög góð við.Grafar-
nes*. Um árið 1930 var býggð þar
smá 'bátabryggja, að tilhlutun
Hannesar Jónssonar' dýralæknis,
en fyrir 2 árum var byrjað á~haf-
skipabryggju, sem er nú komin
það langt, aö stærstu vélbátar
geta lagzt að henni um flóð. Á
næstunni er ætlazt til að smfði
þéssarar bryggju verði haldið á-
fram og hún lehgd, svo að haf-
—
Kommúnistar íullkomna »einingarstarfið« í
Alþýðusamb. með aðstoð Sjáifstæðismanna
Gamall kloioíogserindreki atvinourekeoda kosínn forseti samb.
Kommúnistar fullkomnuðu hið svonefnda „einingarstar^f" sitt
innan verkalýðsfélaganna á þingi TUþýðusambandsins síðastl.
mánudagsnótt, meðpví að eyðileggja samkomulag það, er hafði
verið milli þeirra og Alþýðuflokksins- um skipun á stjórn sam-
bandsins. Þeir kusu Hermann Guðmundsson í Hafnarfirði, i'yrrv.
formann Landssambands sjálfstæðisverkamanna, sem i'orseta
Alþýðusambandsins, en eftir það töldu Alþýðuflokksmenn sér
ekki fært að taka þátt í stjórnarkosningunhi, og er stjórnin því
eingöngu skipuð kommúhistum.
A seinasta Alþýðusambands-
þingi varð þaðisamkomulag milli
kommúnista og Alþýðuflokksins,
að báðir þessara flokka skyldi
eiga jafnmarga menn í stjórn-
inni, er^. einn stjórnarmaðurinri
skyldi verða hlutlaus. Varð Hef-
mann Guðmuridsson fyrir því;
vali, en hann hafði þá sagt skil-'
ið við Sjálfstæðisflokkinn. Vaf
þetta reyndist næsta illa heppn-
að, því að hann gerðist fljótlega
jafn hundtryggur skósveinn
kommúnista og hann hafði ver-,
ið atvinnurekendum áður.
Alllöngu áður en kosningar
hófust til Alþýðusambands-
þingsins.v í haust, hófust kom-
múnistaí handá um skipulagða
starfsemi innan félaganna um
að tryggja sér fulltrúana. Upp-
lýstist þessi starfsemi þeirra all-
vel á þinginu. Víða fengu þeir í-
haldsmenn til Jiðveizlu við sig,
eins og t. d. á ^kranesí. Kunn-
ugt er 'og, að Sigfús Sigurhjart-
arson fékk Lárus Jóhannesson.
alþm. til að fara með sér í slíka
áróð^ursferð austur fyrir fjall.
Þegar til þings kom, voru
kommúnistar samt í f ullkominni
óvissu um meirahluta á þing-
inu. Var þá gripið til þess ráðs,
að ógilda kjörbréf fjögurra full-
trúa vegna smávægilegra form-
galla og voru a. m. 6. þrír þeirra
Alþýðuflokksmenn. Hins vegar
létu, kommúnistar taka gilt kjör-
bréf frá nýstofnuðu klofnings-
félagi, er var með sama form-
galla, en fulltrúinn' þaðan yar
hins vegar kommúnlsti.
Stra^c þegar til þings kom,
byrjuðu kommúnistar hatramar
áráslr gegn þeim Alþýðuflokks-
manni í sambandsstjórninni,
Sæmundi Ólafssyni, sem þeir
töldu sér óþjálastan. Jafnframt
munu þeir ha'fa boðið, að stjórn-
in yrði óbreytt, ef Sæmundur
yrði látinn fara, efi þægur Al-
þýðuflokksmaður tekínn í stað-
ínn.' Alþýðuflokkurinn taldi sig
ekki geta að- þessu gengið, en
mun hafa gefið kost á, að öll
stjórnin yrði endurkosin,' enda
þótt kommúnistar héldu þá á-
fram meirahlutanum !neð Her-
manni Guðmundssyni. Þessu
höfnuðu kommúnistar. Var því
gengið til kosninga, án sam-
komulags. Hermarin Guðmunds-
son fékk 108 atkvæði, en Helgi
Hannesson 104 atkvæði. Alþýðu-
flokksmenn töldu sig eigi geía
starfað í stjórn Alþýðusam-
bandsins undir forustu Her-
manns Guðmundssönar, vegna
starfa hans fyrr ogxsíðar og tóku
þyí ekki frekar þátt í stjórnar-
kosningunni. Stjórnin er, því
eingöngu skipuð kommúnistum.
Má^issulega segja, að komm-
únistar hafi með því að kjósa
Hermann Guðmundsson fyrir
fprseta Alþýðrisambandsins full-
(Framhald á 8. síðu)
skip geti lagzt að henni. <¦
— Hefir íbúum í GrafarnesiN
tjölgað mikið síðustu ár?
— Já", þaö má segja, að þofp-
ið hafi byggst a| mestu á síðustu
tveim ^um. Á Grafarnesi voru
áður örfá hús, eða um 20—30
íbúar. Nú mun fólksfjöldi vera
um 130. Á siðastl. surríri voru
byggð þar 8 íbúðarhús. Flest-
allir íbúar Kvíabryggju eru nú
fluttir að Grafarnesi, vegna
þeifra skilyrða, sem hafa skap-
azt þar við framkvæmdir og
aukna útgerð. Fyrir skömmu
voru aðeins tveir bátar gerðir
út frá Grafarnesi. í vetur verða
þeir fimm eða sex. Verzlun Eir-
sveitmga hefir aðallega verið við
Stykkishólm, en nú er hún flutt
að Grafarnesi. Aðalverzlunin er
útibú frá Kaupfélagi Stykkis-
hólms. - ^,
— Hvaða framkvæmdir eru það
helzt, sem eru valdar að aukn-
ingu útgerðarinnar.
-^- Fyrst og fremst bryggjan
og svo hraðfrystihúsið! Hrað-
frystihúsið tók til staría fyrir
tveim árum. Þá gátu bátar, sem
gerðir voru út frá Grundarfirði,
farið að leggja upp aflann þar.
Það skapaði þeim betri afkomu
og jók vinnu í landi fyrir Grund-
arfirðinga. Síðan rekstur frysti-
hussins hófst, hafa bátar, sem
gerðir^ eru út frá Grundarfirði,
verið hlutahæztir báta þeirra, er
gerðir eru út við Breiðafiörð. —
Stækkun frystihússins verður
bráðlega mjög aðkallandi, því að
það er fyrirsí^anlega að verða
of lítið.
— Hverjar eru 'helztu fram-
kvæmdir á döfirini?
— Bygging heimavistarskóla.
U. M. F. Grundfirðinga og Eyr-
arsveitarhreppur byggja húsið í
sameiningu. Fyrst um sinn á það
(Framhald d 8. síðu)

I DAG
birtist á 3. sfðu niðurlag
greinar Páls Zóphónías-
^sonar um „kjötlögin". — Á
4. síðu hef jast greinar, er
nefnast „Úr mínum bæjar-
dyrum", eftir „Karl í
Koti", • og munu slíkar
greinar birtast á þelm stað
annað veifið.