Tíminn - 28.11.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEPFANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Lindargðtu 9 A.
Símar 2353 Og 4373.
AFGRETDSLA, INNHETMTA
OG AUGfiÝSrNGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Undargötu 9 A.
Sími 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjueiagiuii 28. nóv. 1944
100. blaO
Ríkið eitt reisi og stariræki orkuver,
er hafi sama rafmagnsverð aíls staðar
PIERIOT
Hið árlega Sramlag ríkisins til raforkusjóðs hækki
úr hállri míljón í tvær miljónir króna
Milliþinganefndin í raforkumálum, er kosin var a'ð tilhlutun
Framsóknarflokksins á Alþingi 1942, hefir nú skilaS til ríkisstjórn-
árinnar sérstöku frumvarpi til raforkulaga. Frumvarp þetta ef*
byggt á áætlunum þeim, sem nefridin hefir^Játið gera um ríkis-
rafveitur og birtar hafa verið hér í blaðinu. Auk þess eru felld
inn í frumvarpið öll eldri lagaákvæði um raforkumál, sem ekki
er ætlazt til að felld verði niður.
Með samningu frv. þessa og áætlunum þeim, sem nefndin hefir
látið gera, er aðalverkefni nefndarinnar lokið. Er óhætt að full-
yrða, að góður árangur hafi orðið af starfi hennar, þar sem hún
hefir gert ljóst, að það er hiun auðveldara og stórum ódýrara
að koma rafmagninu um allar byggðir landsins en áður mun
almennt hafa verið haldið, auk þéss, sem hún hefir með áður-
greindu frv. lag^traustan grundvöll að framkvæmdum í þessum
efnum. u *•••!
# 0
í nefndinni áttu sæti: Jörundur Brynjólfsson alþm., er var for-
maður nefndarinn^r, Skúli Guðmundsson alþm., Sigurður Jónas-
son forstjóri, Ingólfur Jónsson alþm., Jón Pálmason alþm. og
Sigurður Thoroddsen alþm.
Mynd þessi er af Pieriot, belgiska
forsœtisráðherranum, er mjög hefir
komiö við sögu undanfarið. Hann
hefir veriö alllengí forsœtisráöherra
og er talinn mikilhœfur maður á marg-
an hátt.
-1-
Mmnmgarathöfn
í New York
/ *
Eimsklpafélag íslands gekkst
fyrir minningarathöfn í New
' York vegna „Goðafoss“-slyssins,
miðvikudaginn 23. þ. m. Athöfn-
in fór fram í St. Peters lútersku
kirkjunni við Lexington Avemie,
og hófst kh 6 síðd. Um 300
manns voru viðstaddir. Athöfnin
fór að öllu leyti fram á íslenzku,
og prédikaði séra Oktavíus Þor-
láksson, ep cand. theol. Pétur
Sigurgeirsson aðstoðaði. Sungnir
voru þessir sálmar: „Á hendur
fel þú honum“, „Allt eins og
blómstrjð eina“ og „Faðir and-
anna“. Ennfremur fluttú þeir
kveðjuorð: Thor Thors sendi-
' herra og Jón Guðbrandsson,
fulltrúi Eimskipafélagsins í New
York. Frú María Markan Öst-
lund söng einsöpg, en söngkór
15 íslendinga annaðist sönginn.
Kirkjan var blómum skreytt.
TónlístarféL kaupir
Trípólíleikhúsið
Tónlistarfélagið er nú í þann
veginn að ganga frá kaupum á
Tripolileikhúsinu við Melaveg í
Reykjavík. Húsið er byggt af
setuliðinu og er eign þess. Það
hefir nokkrum sinnum verið
lánað íslendingum fyrir sam-
komur. Tripolileikhúsið er mjög
ákjósanlegt fyrir Tónlistarfé-
dagið, þar sem það ersérleíja vel
falið til hljómleika og sjónleika-
sýninga. Það rúmar um 600
manns í sæti. Líklegt er, að fé-
lagið fái húsið ekki til afnota,
, fyrr en eftir áramót.
Tónlistarfélagið hefir ákveðið
að sýna hið mikla óratorium,
„Hátíðamessuna“ eftir Back, um
jólin. Dr. Victor von Urbant-
schitch mun æfa hljómsveitina
og sjá um alla hljómlist verks-
ins. Guðmundur Jónsson verður
sólósöngvari.
Aðalákvæði frv. raforkulaga
eru þessi:
Ríkinu einu er heimilt að reisa
og reka raforkuver, sem eru
stærri ep. 100 hestöfl. Réttur
þessi verður ekki framseldur
nema með leyfi Alþingis.
Ríkisstjórnin setur á stofn og
starfrækir rafveitur, er vera
skulu eign ríkisins og rpknar séu
sem sjálfsfeeð fyrirtæki. Verk-
efni þeirra er að útvega almenn-
ingi og atvinnuvegum iandsins
næga raforku á sem hagfeld-
astan og ódýrastan hátt.
Engum nema Rafveitum ríkis-
ins er heimilt að selja raforkuj
Þí> er þeim, sem nú eiga raf-
orkuver, heimilt að selja raforku
frá þessum raforkuverum eða
j.-aforku, sem "þeir ka.upa
af ríkisrafveitunum. Rafveitur
ríkisins sjá um dreifingu raf-
orkunnar, nema þar sem kaup-
staðir, kauptún eða héruð óska
eftir a& láta innanhéraðsveitu
annast dreifinguna og fá slík-
ar veitur þá rafmagnið keypt
fyrir eins konar heildsöluverð.
Gjald fyrir raforku frá Raf-
veitum ríkisins skal vera hið
sama til notenda um land allt.
Rafveitur ríkisins skulu reisa
raforkuver og raforkuveitur,
sem hér segir:
Suðurlands- og Norðurlands-
veitu, er nær yfir svæðið frá
Mýrdalssandi til Melrakkasléttu,
að undanskildri Vestur-Barða-
strandarsýslu og ísafjarðar-
siýslum.Vestfjarðaveitu, sem nær
yfir Vestur Barðastrandarsýslu
og ísafjarðarsýslur, og Aust-
fjarðaveitu, er nær yfir Múla-
sýslur og austustu hreppa N,-
Þingeyjarsýslu. Ennfremur skal
reisa rafveitur fyrir Skafta-
fellssýslur.
Sýni áætlanir um orkuver og
orkuveitur, að þær muni ekki
gefa nægar tekjur til að borga
allan rekstrarkostnað,; skal
heimilt að borga það stóran
hluta stofnkostnaðar af skuld-
lausri eign raforkusjóðs, að
tekjur hrökkvi til að annast
greiðslur af þeim Jbluta stofn-
kostnaðar, sem þá er eftir.
Áður en ráðizt er í byggingu
orkuveita og orkuvera, skal raf-
orkumálastjórn athuga vand-
lega, hvernig raforkuþörf hlut-
aðeigandi héraðs eða landshluta
verði bezt leyst. Þegar þeirri
rannsókn er lokið, skal ráð-
herra leita samþykkis Alþingis
fyrir því, að framkvæmdir séu
hafnar og jafnj^amt leggja fyrir
það tillögur um fjáröflun (lán-
tökur) til framkvæmdarinnar.
Nú er áætlun og undirbúningi
svo langt komið í mörgum hér-
uðum samtímis, að hægt er að
byrja framkvæmdir, og skal þá
það landssvæði setja fyrir, er
mest lánsfé getur útvegað að til-
tölu við fólksfjölda.
Raforkúsjóður skal veita fé til
rafveitna ríkisins. Tekjur hans:
a) Tveggja milj. kr. árlegt fram-
lag ríkisins, b) Önnur framlög
ríkisins, er ákýeðin kunna að
verða, c) Tekjuafgangur raf-
veitna ríkisins, d) Lántökur eftir
ákvörðunum Alþingis. Raforku-
málastjórn stjórnar raforku-
sjóði.
Raforkumálastjórn, sem 'er
skipuð 7 mönnum, skal annast
JÖRUNDUR BRYNJÓLFSSON
formaður milliþinganefndarinnar
í raforkumálum. '
stjórn Rafveita rílusins, rann-
sóknir á rafveituskilyrðum og
aðrar«opinberar framkvæmdir í
raforkumálum. Sex stjórnar-
mennirnir skulu kosnir af Al-
þingi til fjögurra ára, en ríkis-
stjórnin skipar formanninn, er
nefnist raforkumálaJstj óri.
í áliti nefndarinnar segir m.
annar,s:
„Við athugun málsins varð
nefndinni fljótlega ijóst, að
nauðsynlegt væri að taka raf-
orkumál landsins í heild til at-
hugunar og gera sér grein fyrir
því, á hvern háttniiyndi hag-
mast að fullnægja raforku-
þjóðarinnar, og hversu
mikill kostnaður yrði við þær
framkvæmdir.
Við framkvæmdir á þessu
sviði er aðallega um tvær leið-
ir að velja: ,
1. Að ríkið reisi orkuver og
orkuveitur og annist rekstur
þeirra. (Framhald á 8. síðu)

Sé5 inn í Grundarfjaröarbotn frá Grafarnesi.
Graiarnes víð Grundaríjörð
er vaxandi útgerðarbær
Viðtal við Pétnr Sigurðsson -
Á Grafarnesi í Grundarfirði er að rísa upp myndarlegt þorp,
sem fyrst og fremst byggist á sjávarútvegi. Það má segja, að
þorpið hafi byggst á tveim árum og þess má vænta að þarna rísi
i framtíðinni upp myndarlegur bær. Grafarnes hefir þrjú þeirra
mikilvægustu skilyrða, sem nauðsynleg eru vexti og viðgangi út-
vegsbæja, það er góð hafnarskilyrði, góð fiskimið nærliggjandi
og ræktunarland gott.
. Blaðinu þótti það viðeigandi að eiga viðtal við Pétur Sigurðs-
son frá Grafarnesi, sem er starfsmaður hjá útibúi Kaupfélags
Stykkishólms þar, er hann var á ferð hér í bænum. nýverið.
— Eru ekki góð hafnarskilyrði
í Grundarfirði?
>— Jú, Grunúarfjörður er góð
höfn frá náttúrunnar hendi.
íiangað 'hafa skip löngum leitað
inn undan illveðrum. Fjörðurinn
er varinn háum fjöllum. Skil-
yrði til hafnar- og bryggju-
gerðar eru mjög góð við Grafar-
nes. Um árið 1930 var byggð þar
smá bátabryggja, að tilhlutun
Hannesar Jónssonar dýralæknis,
en fyrir 2 árum var byrjað á'haf-
skipabryggju, sem er nú komin
það langt, a§ stærstu vélbátar
geta lagzt að henni um flóð. Á
næstunni er ætlazt til að smíði
þessarar bryggju verði haldið á-
fram og hún lengd, svo að haf-
Kommúnístar fullkomna »einingarstarfið« í
Alþýðusamb. með aðstoð Sjálfstæðismanna
Gamall klofniogseríndrekí atvinnurekenda kosinn forseti samb.
Kommúnistar fullkomnuðu hið svonefnda „einingarstarf" sitt
innan verkalýðsfélaganna á þingi Alþýðusambandsins síðastl.
mánudagsnótt, með^því að eyðileggja samkomulag það, er hafði
verið milli þeirra og Alþýðuflokksins um skipun á stjórn sam-
bandsins. Þeir kusu Hermann Guðmundsson í Hafnarfirði, fyrrv.
formann Landssambands sjálfstæðisverkamanna, sem forseta
Alþýðusambandsins, en eftir það töldu Alþýðuflokksmenn sér
ekki fært að taka þátt í stjórnarkosningunni, og er stjórnin því
eingöngu skipuð kommúhistum.
A seinasta AlþýðusambandS-
þingi varð það (samkomulag milli
kommúnista og Alþýðuflokksins,
að báðir þessara flokka skyldi
eiga jafnmarga menn í stjórn-
inni, em einn stjórnarmaðurinri
skyldi verða hlutlaus. Varð Her-
mann Guðmundsson fyrir því
vali, en hann hafði þá sagt skil-.
ið við Sjálfstæðisflokkinn. Vai
þetta reyndist næsta illa heppn-
að, því að hann gerðist fljótlega
jafn hundtryggur skósveinn
kommúnista og hann hafði ver-
ið atvinnurekemdum áður.
Alllöngu áðu:r en kosningar
hófust til Aiþýðusambands-
þingsins, í haust, hófust kom-
njúnistai1 handa um skipulagða
starfsemi innan félaganna um
að tryggja sér fulltrúana. Upp-
lýstist þessi starfsemi þeirra all-
vel á þinginu. Víða fengu þeir í-
haldsmenn til þðveizlu við sig,
eins og t. d. á Akranesí. Kunn-
ugt er og, að Sigfús Sigurhjart-
arson fékk Lárus Jóhannesson
alþm. til að fara með sér í slíka
áró^ursferð austur fyrir fjall.
Þegar til þings kom, voru
kommúnistar samt í fullkominni
óvissu um meirahluta á þing-
inu. Var þá gripið til þess ráðs,
að ógilda kjörbréf fjögurra full-
trúa vegna smávægilegra form-
galla og voru a. m. &. þrír þeirra
Alþýðuflokksmenn. Hins vegar
létrn kommúnistar taka gilt kjör-
bréf frá nýstofnuðu klofnings-
félagi, er var með sama form-
gaíla, en fulltrúinn þaðan var
hins vegar kommúnisti.
Stra^í þegar til þings kom,
byrjuðu kommúnistar hatramar
árásir gegn þeim Alþýðuflokks-
manni í sambandsstjórninni,
Sæmundi Ólafssyni, sem þeir
töldu sér óþjálastan. Jafnframt
munu þeir háfa boðið, að stjórn-
in yrði óbreytt, ef Sæmundur
yrði látinn fara, eri þægur Al-
þýðuflokksmaður tekinn í stað-
inn. Alþýðuflokkurinn taldi sig
ekki geta að þessu gengið, en
mun hafa gefið kost á, að öll
stjórnin yrði endurkosin, enda
þótt kommúnistar héldu þá á-
fram meirahlutanum ineð Her-
manni Guðmundssyni. Þessu
höfnuðu kommúnistar. Var því
gengið til kosninga, án sam-
komulags. Hermann Guðmunds-
son fékk 108 atkvæði, en Helgi
Hannesson 104 atkvæði. Alþýðu-
flokksmenn töldu sig eigi geta
starfað í stjórn Alþýðusam-
bandsins undir forustu Her-
manns Guðmundssonar, vegna
starfa hans fyrr og^síðar og tóku
þv,í ekki frekar þátt í stjórnar-
kosningunni. Stjórnin er því
eingöngu skipuð kommúnistum.
Má Tissulega segja, að komm-
únistar hafi með því að kjósa
Hermann Guðmpndsson fyrir
forseta Alþýðúsambandsins full-
(Framhald á 8. síBu)
skip geti lagzt að henni. •
— Hefir íbúum í GrafarnesiN
fjölgaðL mikið síðustu ár?
— Jú, það má segja, að þorp-
ið hafi byggst ag mestu á síðustu
tveim árum. Á 'Grafarnesi voru
áður örfá hús, eða um 20—30
íbúar. Nú mun fólksfjöldi vera
um 130. Á síðastl. sumri voru
byggð þar 8 íbúðarhús. Flest-
allir íbúar Kvíabryggju eru nú
fluttir að Grafarnesi, vegna
þeifra skilyrða, sem hafa skap-
azt þar við framkvæmdir og
aukna útgerð. Fyrir skömmu
voru aðeins tveir bátar gerðir
út frá Grafarnesi. í vetur verða
þeir fimm eða sex. Verzlun Eir-
sveitinga hefir aðallega verið við
Stykkishólm, en nú er hún flutt
að Grafarnesi. Aðalverzlunin er
útibú frá Kaupfélagi Stykkis-
hólms. „
— Hvaða framkvæmdir eru það
helzt, sem eru valdar að aukn-
ingu útgerðarinnar.
Fyrst og fremst bryggjan
og svo hraðfrystihúsið. Hrað-
frystihúsið tók til starfa fyrir
tveim árum. Þá gátu bátar, sem
gerðir voru út frá Grundarfirði,
farið að leggja upp aflann þar.
Það skapaði þeim betri afkomu
og jók vinnu í landi fyrir Grund-
arfirðinga. Síðan rekstur frysti-
hússins hófst, hafa bátar, sem
gerðir eru út frá Grundarfirði,
verið hlutahæztir báta þeirra, er
gerðir eru út við Breiðafjörð. —
Stækkun frystihússins verður
bráðlega mjög aðkallandi, því að
þ^,ð er fyrirsjSanlega að verða
of lítið.
— Hverjar eru 'helztu fram-
kvæmdir á döfinni?
— Bygging heimavistarskóla.
U. M. F. Grundfirðinga og Eyr-
arsveitarhreppur byggja húsið í
sameiningu. Fyrst um sinn á það
(Framhald á 8. síðu)
í DAG
birtist á S. síðu niðurlag
greinar Páls Zóphónías-
^ sonar um „kjötlögin“. — Á
4. síðu hefjast greinar, er
nefnast „Úr mínum bæjar-
dyrum“, eftlr „Karl í
Koti“, og munu slíkar
greinar birtast á þelm stað
annað veifið.
X