Tíminn - 28.11.1944, Blaðsíða 5
100. blað
TlMim, þrigjudagiim 28. nóv. 1944
421
±.
Kvcnnabálkur'T!T,^*"'“
____..________I ímans
Snotur pey sa
úr þ r ef öldu
ullar fi arni.
Axlir:
Fellið nú af 6 1. við upphaf
næstu 10 umf. Fellið síðan laus
lega af þær 48 1., sem eftir eru.
Framstykkið og bakið (eins).
Fitjið upp 112 1. með prjón-
um nr. 9. Prj. næstu 30 umferðir
með 2 sléttum og 2 brugðpum.
Prj. síðan röndina þannig:
' 1. umf. Takið 2 1. á auka-
prjón og smeygið þeim fram fyr-
ir stykkið á meðan þér bregðið
næstu 2 1. Prj. síðan 1. á auka-
prj. með sl. prj. Endurtakið
þetta út' umf.
2., 3., 4. umf. Prj. 2 sl. 2 br.
5. umf. Setjið fyrstu 2 1. á
aukaprj., smeygið þeim aftur
fyrir á meðan þér prj. næstu 2
1. sléttar. Bregðið síðan 1. á
aukaprj. Endurt. umf. út.
6., 7., 8. umf. Eins og 2 umf.
9. umf. Eins og 1. umf.
10. umf. Eins og 2. umf.
Prjónið næstu 28 umf. 2 sl.
2 br. Þá er „munstrið" komiij.
Aukið nú út um 1 1. hvorum
megin í 4. hv. umf., 6 sinnum
alls. Aukið síðan út í 2 umf. í
röndinni. Þá eru 128 1. á prj.
Prjónið síðan áfram upp fyrir
3. rönd.
Handvegirnir:
Fellið af 4 1. við byrjun á
næstu 2 umf., síðan 3 1. við upp-
haf á næstu 2 umf. Takið síðan
úr eina lykkju við upphaf á
hverri umf., þar til 108 1. eru á
prj. Prjónið síðan áfram upp
fyrir 4. rönd. Prjónið 18 umf.
í viðbót.
Ermarnar:
Fitjið upp 96 1. Prj. fyrstu 30
umf. með 2 sl. og 2 br. Prjónið
röndina eins og fyrr er sagt.
Fellið nú af 6 1. við upphaf
á næstu 2 umf., síðan 4 1. við
upph. á næstu 2 umf. Prj. síðan
2 og 2 saman báðum megin, þar
til eftir eru 52 1. Prjónið rönd
án úrtöku. Síðan takið þér úr
báðum megin þar til eftir eru
36 lykkjur. Fellið af.
Peysan er síðan saumuð sam-
an á venjulegan hátt og pressuð
með volgu járni.
D o n al d G. C o o l e ?/ :
Vinir yðar, bakteríurnar
(Þýtt og stytt úr ensku).
Flest okkar vanmeta nyt-
semi þeirra „húsdýra“, sem eru
flest að tölu, þ. e. bakteríanna,
sem byggja líkama okkar og
heim allan.
Aðeins um 1% af þeim má
telja skaðlegar bakteríur. Af-
gangurinn er annað hvort skað-
laus eða blátt áfram nauðsyn-
legur til viðhalds líkama okkar.
Engar plöntur væru til án
bakteríanna. Án plantnanna
værum við sjálf ekki til.
Allt dýralíf byggist, þegar öllu
er á botninn hvolft, á plöntu-
fæðu. Urmull af bakteríum, er
sitja á rótum plantna, gera
köfnunarefnið nothæft plöntun-
um og þá um síðir okkur mönn-
'unum. Köfnunarefnið er megin-
þáttur þeirra eggjahvítuefna,
sem mynda húð, hár, vefi, negl-
ur o. fl. Þessar frumeindir
(mólekúl) hafa örsmáar nafn-
lausar bakteríur fært líkaman-
um. Þeim ber að þakka líf
okkar.
Þeim ber einnig að þakka
„vort daglegt brauð“: Hinar svo-
nefndu gerjunarbakteríur valda
gerð í brauðdeigi og gera brauð-
in bragðgóð og girnileg til átu,
ella mundu þau seig og tormelt-
anleg. Aðrar tegundir vinna á
sykri í mjólk og mynda mjólk-
ursýru, sem eykur smjörmagn í
rjóma og bætir bragðið. Helm-
ingurinn af þurra efninu í osti
er lifandi smáverur.
Vín- og ölgerð byggist einnig
á starfsemi gerjunarbaktería.
Teblöð eru þurrkuð með gerj-
unaraðferð, og kaffibragðið er
bætt með því að rækta örlitla
sníkjusveppi (skylda bakterí-
um) á kaffibaunum. Draga þeir
úr hinu bitra bragöi, sem er upp-
haflega af baununum. Þegar hið
rétta kaffibragð er fengið, eru
sveppirnir hreinsaðir af.
Skórnir yðar, skinnstakk/.rinn
og borðdúkurinn eru starfsvið
ótal baktería. Límkennd upp-
lausn, er inniheldur margar
bakteríutegundir, sem leysa upp
eggjahvítuefni, er notuð til sút-
unar.
Léreft væri ekki hægt að búa
til án starfsemi þeirra baktería,
sem skilja hörtrefjarnar frá
stilk plöntunnar. Þær „melta“
bókstaflega stoðvefina, sem
trefjarnar liggja í.
Ef réttar tegundir af bakter-
íum væru í innýflum okkar,
myndi líkaminn vera fær um að
framleiða öll þau B-vitamín, er
við þörfnumst daglega. Margar
skepnur hafa slíkan „bakteríu-
gróður“ í innýflunum. Búin hef-
ir verið til sírópskennd bakteríu-
súpa, er kostar um 2 dollara og
er tekinn inn í einum skammti.
Sagt er, að hún innihaldi öll
B-vítamln, sem einn maður
þarf á að halda alla ævi þaðan
í frá!
Megnið af bakteríugróðri
þarmanna hefir það hlutverk að
leysa upp eggjahvítuefnin. Kar-
töfluhýði, eplahýði og aðrar
seigar trefjar, eru að mestu
gerðar úr trjákvoðu (cellulose),
en æskilegar í fæðunni sökum
þess, að þær inniha-lda mikil-
væg steinefni, eggjahvítuefni
o. fl.
Bakteríur hjálpa og til þess að
mýkja og teygja þessar trefjar
þannig, að við getum rennt þeim
niður.
Það fólk, sem' stöðugt brýtur
heilann um bakteríur og skað-
semi þeirra, gerir sér óþarflega
erfitt fyrir og uppsker rýran á-
v,öxt fyrir ^rfiði sitt. Því að
sannleikurinn er sá, að hvernig
sem við sótthreinsum matarílát,
skolum hálsinn og munninn með
sótthreinsunarlyfjum, forðumst
að taka á hurðarhúnum, göng-
um framhjá strætisvögnum, þá
er blátt áfram ómögulegt að
forðast bakteríurnar. Þær eru
alls staðar á jörðunni — í matn-
um, sem við neytum, vatninu,
sem við drekkum, í loftinu, sem
við öndum að okkur. Þúsundir
af þeim streyma inn um nefið á
hverjum andardrætti.
Þegar allt kemur til alls, er
þetta öllum til góðs. Ef einni
bakteríu væri leyft að auka kyn
sitt óháðri, myndi hún að þrem
dögum liðnum eiga afkomendur,
'sem væru jafn margir íbúum
jarðarinnar að tölu. Eins og gef-
ur að skilja, kemur þetta aldrei
fyrir. Það er hinn mikli aragrúi
og margbreytileiki bakteríanna,
er við „innbyrðum“ dag hvern.er
stuðlar að stöðugu ónæmi fyrir
þeim, en ekki það að forðast
þær, sem enda er ógerlegt. Nef
okkar, háls og húð hýsa stöðugt
bakteríur, er gætu orðið okkur
þungEjr í skauti, ef við værum
ekki frá náttúrunnar hálfu fær
um að standast árásir þeirra.
Að síðustu er vert að minnast
þess, að við eigum rotnunar-
bakteríunum, „götusópurum
gerlaheimsins“, ómetanlegt starf
upp að unna. Þær flytja ólíf-
rænu efnin af yfirborði jarðar,
(Framhald á 7. síðuj
Vilhelm Moberg:
AXDRl GAILI
Eiginkona
FRAMHALD
hann vill það og þegar hann vill það ekki. Það er gömul mynd,
sem kvelur hann og gleði^r, sem hann hefir bæði bölvað og
blessað.
Hann var þarna niður frá að slá engið í sumar — dagurinn
var ósköp líkur öðrum dögum um sláttinn. Hann var ekki neitt
sérlega ánægður þennan dag, en kenndi ekki heldur neins eirð-
arleysis. Þá sá hann ókunna konu hinum megin við lækinn; hún
var að skola þvott sinn í straumvatninu. Þetta var um miðbik
heitustu sumarmánaðanna; hún var berfætt @g ekki í öðru en
nærbol og pilsi með mittisbelti. Hún var ekki með neipa skýlu á
höfðinu, og þykkt, jarpt hárið féll laust niður um hana og. glóði
í sólskininu.
Konan stóð á flötum steini og deyf flíkunum í lækinn. Hún
beygði sig af þeirri eðlismýkt, sem aðeins líkömum ungs fólks er
gefin; hún blakaði fötunum til í vatninu, sem skvettist og draup.
Brjóstin á henni hvelfdust fyrir ofan bolinn, þrýstin og stinn.
Hún laut fram á og lyfti handleggjunum yfir streymandi vatnið;
það voru þróttlegir, sívalir handleggir, og hún lyfti þeim ögr-
^ndi mjúklega, eins og hún væri að mynda sig til faðmlags.
Hann leit upp við hvert ljáfar og horfði á konuna.
Hún missti í lækinn flík, sem barst hægt brott með straumn-
um. Hún bretti upp um sig pilsið, festi því úndir beltið og beraði
fæturna upp á mið læri. Hún hélt, að enginn sæi til ^ín, en samt
tók hún pilsin upp um sig af eins mikilli varfærni og meyjarlegri
íeimni og þúsundir augna hefðu starað á hana. Þetta hand-
tak gaf henni virðulegan húsmóðursvip. Hún óð gætilega út
í lækinn til þess að ná í flíkina, sem hékk á sefbrúski. Hjátrúar-
fullur maður hefði getað haldið, að hún væri vatnadís, þar sem
hún stóð úti í hnédjúpum læknum með flaksandi hárið. Svo
fikraði hún sig upp á steininn aftur, losaði pilsfaldinn og lét
hann falla niður um sig; það hrutu vatnsdropar úr fellingunni.
Hún beygði sig aftur léttilega niður að vatninu með nýja flík, hún
teýgði aftur út hina mjúklegu arma sína eins og til nýs faðm-
lags við einhvern, sem var hinum megin við lækinn.
Ný húsfreyja var komin í byggðina. t
Og þegar Hákon fór heim frá heyskapnum þetta kvöld, hafðii
eitthvað gerzt í sál hans, sem ekki hafði fyrr borið við í lífi hans.
Eitthvert eirðarleysi sótti á hann — eirðarleysi, sem brenndi
huga hans.
*
Þunnur reykjarlopi liðast upp um strompinn á bæ Hákonar.
Það er kominn kvöldverðartími; hann tekur okið af uxum sínum
og gengur inn.
Elín, vinnukonan, sténdur við hlóðirnar; hún er nýbúin að
tendra eld í skíðavöndlum, og hún heldur annarri hendinni fyrir
augun, eins og hún sé að gráta, en hún gerir það vegna reyjísins,
því að hann kemst ekki allur út um gisinn strompinn; henni
súrnar í augum. Vinnukona Hákonar er svarthærð og brúneyg.
Búkurinn er vaxtarmikill, en fæturnir eru svo stuttir, að stúlkan
sýnist ekki ýkja há.
Á viðhögginu í hlóðaskotinu situr Hermann öldungurinn með
poka sinn milli fótanna. Á trébakka fyrir framan hann er kar-
töflukaka á pönnu, er Elín hefir fengið honum, og hún hefir
einnig fengið honum þurrkaðan sauðarlegg, sem enn er hægt að
skera fáeina munnbita af. Umrenningurinn sá arni er frændi
bóndans á bænum, og fyrsta daginn, sem hann er hér, verður að
gefa honum það, sem bezt er til. Elín er á hinn bóginn ekki neitt
glöð yfir komu gamla mannsins. Hákon lætur hann auðvitað fá
mat; hann er sannarlega ekki neinn svíðingur, sem telur bitana í
fólk. En einmitt þess vegna neyðist annar til þess að telja þá
fyrir hann. Og Elín sér það í hendi sér, að þess er ekki langt að
biða, að allur matur sé til þurrðar genginn í kotinu.
Hermann er lengi að matast, því að hann vill njóta þess sem
bezt; í þurfalingahælinu eru ekki neinar kartöflukökur á boð-
stólum, þar etur enginn svo mikið, að hann verði hökufeitur af því.
En meðan hann matast, skotrar hann augum til Elínar við hlóð-
in. Hákon hefir ekki barnað vinnukonuna sína í vetur fremui: en
áður, að því er séð verður við dagsbirtu. Það væri honum þó
kannski fyrir beztu að gera það. Þá myndi þau áreiðanlega gift-
ast, og Hákon þurfti að fá roska og duglega eiginkonu, eins og
Elín var. Kvenmann, sem heimanmundur fylgdi, gatr hann hvort
eð var ekki búizt við að hreppa. Ja, hvers vegna kvæntist hann
ekki sjálfur einhverri vinnukonunni sinni; hann vistréði þó allt-
ar þær laglegustu, sem hann gat fengið? Hvers vegna tók hann
ekki Kæsu eða Heiðveigu? Það hefði ekki getað farið miklu verr
fyrir honum heldur en fór. En ef til vill er það þannig, að menn
hleypa sér ekki í hjónaband, nema á tveim aldursskeiðum í líf-
inu: annaðhvort áður en menn hafa fengið vitið eða þá eftir að
menn hafa misst það. Og Hermann varð að hafa það í huga, hve
ætt hans naut mikils álits, hann var allt of forsjáll á þeim ár-
um. Já, það kastaði fyrst tólfunum, þegar hún kom til skjalanna,
þessi bölvuð ráðdeild, sem bannar mönnum að njóta þess, sem gott
er, c«j; veldur því, að þeir geta aldrei orðið frjálsir.
Öldungurinn furðar sig á því, að Hákon skuli láta vinnukonu
sína afskiptalausa. Það er þó sagt um þá af Ingjaldéættinni, að
þeir séu upp á kvenhöndina. Það var líka sagt um Hákon hérna á
árunum. En það er víst eitthvað, sem amar að honum núna. Hann
er ekki sjálfur sér líkur í dag. Það er alkunna, að hann er skap-
stríður, en hann hefir þó hingað til verið talinn harðskeyttur
náungi og ekki neinn veifiskati, sem lét áhyggjurnar riða sig á slig.
Áðan, þegar hann sá Hákon koma heim með arðuruxana, spurði
hann stúlkuna aftur, hvernig á þessu stæði.
glín talár ekki af sér, þegar húsbóndi hennar á hlut að máli,
en gamli maðurinn er nú reyndar ættingi hans .... Jú, hann er
uppstökkur og skapvondur, húsbóndinn, og hann er hættur að
sinna vinnu sinni. Það má segja, að hann sinni yfirleitt ekki orðið
neinu. Stundum er eins og hann sé orðinn heyrnarlaus; hann
svarar ekki, þótt yrt sé á hann. En hann byrjaði svo sem ekki í
gær, þessi skratti: hún tók fyrst eftir því á slættinum í fyrra-
sumar. *
Á slættinum, hugsar Hermann, ekki var hann þá farinn að sjá
fram á, að uppskeran myndi bregðast. Hann hlaut að hafa við
cinhverjar aðrar áhyggjur að stríða en þær, sem vextirnir ollu
honum.
Eftir KARL EVALD
(Barnasaga)
FRAMHALD
t.ans, og undraði það margan. Læknarnir græddu hund-
inn aftur, og komst hann hjá hegningu allri.
Ráðherra hrósaði Andra fyyir speki hans. Spurði hann
karlinn, hvort hann sæti í lélegu embætti. Andri varð
að játa, að hann væri embættislauj., Lofaði nú ráðherra
honum því fyrsta prestakalh sem losnaði. Fekk hann
Andra peninga, til að kaupa sér ný föt. „Ert þú mak-
legur að klæðast betur en nú gerir þú“, sagði ráðherra.
Andri tók við fénu og þakkaði ráðherra rausn hans.
Fór hann nú heim og sagði Þóru sinni tíðindin. Hún
gat varla trúað karli, en nýju fötin Jugu ekki, og þús-
und krónurnar sýndi hann henni.
„Áður en ár er liðið verður þú orðin prestskona", sagði
Andri. „Hefðir þú nú fargað hempunni í fáfræði þinni,
pá væri þetta ekki komið á daginn“.
Eftir nokkra mánuði dó höfuðborgarpresturinn. Þegar
Andri frétti það, lagði hann á fund ráðherra. Hann
veitti Andra embættið. Varð nú Þóra prestskona eins
og hana hafði lengi langað til. Hún var ánægð í hjarta
sínu. En samt var hún hugsjúk öðru hvoru yfir því, að
maður hennar þekkti ekki stafina og hafði ekki einu
sinni gengið í svartaskóla.
Þau hjónin seldu nú kotið og búið. Keyptu þau sér
svo hesta og fleira>, sem prestur og prestskona geta ekki
verið án. Fluttu þau svo í höfuðborgina.
Söfnuðurinn fagnaði spekingnum, sem fundið hafði
festi ráðherradótturinnar. Nafn hans var á hvers manns
vörum.
Kirkjan var troðfull fyrsta daginn, sem séra Andri
átti að stíga í stólinn. Allir störðu á nýja prestinn.
Ilann stóð lengi þegjandi í stólnum eins og hann væri
að biðjast fyrir. Leit hann um síðir upp og flutti svo-
hljóðandi ræðu: „Ég kenni eins og fyrirrennari minn
kenndi“.
„Ég kenni nákvæmlega eins og fyrirrennari minn
kenndi“.
„Ég kenni bókstaflega alveg eins og fyrirrennari minn
kenndi“.
Þetta endurtók hann í hálfa aðra klukkustund. Sté
hann svo úr stólnum eins ánægður í hjarta sínu og hann
liefði flutt stórágæta ræðu.
Söfnuðurinn þótti ræðan nokkuð kynjeg. Nokkrir
skildu hana ekki, en aðrir bjuggust við að fá útskýringu
næsta sunnudag.
Einhver ríðlesnasta ástarsaga í rtffri veröld:
Ramóna
Eftir Helin Hunt Jackson.
Sagan af Ramónu er einhver allra víðlesnasta ástarsaga
heimsbókmenntanna. Hún er hugþekk og ákaflega spennandi,
rituð af slikri samúð og nærfærni, að ávallt mun talið frá-
bært.
Þessi afburða góða skáldsaga hefir farið sigurför um heim
allan. Hún hefir verið þýdd á mál flestra menningarþjóða og
kvikmyndin, sem eftir sögunni var gerð, er sýnd aftur og aftur
við frábæra hylli.
I
Amerískt stórblað hefir komizt svo að orði, að
Ramóna sé bók ,sem maður vaki yfir heila nótt.
Það er vissulega ekki ofmælt. Flestum mun reyn-
ast örðugt að leggja þessa óvenjulega hugþekku
bók frá sér, fyrr en lestri hennar er lokið.
Þetta er bók, sem hver efnastn ang stúlka
þráii' að eignast og' lesa.
Sagan af Tuma litla
hið óviðjafnalega snilldarverk stórskáldsins Mark Twain, kemur
í bókabúðir um helgina.
Það mun erfitt að benda á drengjasögu, sem nýtur jafn
frábærra og óskiptra vinsælda og þessi bók, enda er þetta af-
burða listaverk, sem lesið er og dáð á flestum tungumálum
heims. Og sagan af Tuma litla á óskipt mál með öðrum snilld-
arverkum um það, að hennar njóta jafn ungir sem gamlir. En
drengirnir láta ekki taka þessa bók af sér. Þeir eigna sér hana
fyrst og fremst, enda skrifaði höfundurinn hana handa þeim.
Þetta er bók, sem tlrengurinn yðar les aft-
ur og aftur. Eiigm bók veitir honum jafn
varanlega ánægju og þessi.
Bókaútgáian Ylííngur