Tíminn - 01.12.1944, Page 7

lOl.blað
TÍMIM, föstudaglnn 1. des. 1944
431
Fréttir Srá L S. í.
Staðfest tslandsmet:
300 m. hlaup: Hlauptími 37,1
sek. Methafi Kjartan Jóhannes-
son, íþróttafélagi Reykjavíkur.
4X50 .m. boðsund .kvenna.
Sundtími 3 mín. 04,8 sek. Met-
hafi boðsundssveit Sundfélags-
ins -Sigis. í sveitinni voru: Krist-
ín Eiríksdóttir, Ingibjörg Páls-
dóttir, Halldóra Einarsdóttir og
Auður Einarsdóttir.
Hástökk innanhúss: - Stökk-
hæðl,84 m. Methafi Skúli Guð-
mundsson, Knattspyrnufélagi
Reykjavíkur. í sambandi við
þetta met skal þess getið, að
stjórn íþróttasambandsins hefir
tekið upp þá nýbreytni að stað-
festa innanhússmet.
Ný sambandsfélög:
Ungmenna- og íþróttasam-
band Vestur-Barðstrendinga
hefir gengið í í. S. í. í samband-
inu eru 4 félög. Formaður þess
er Albert Guðmundsson, Sveins-
eyri. Ungmennasamband Dala-
manna hefir einnig gengið í í-
þróttasambandið.
í því eru 6 félög með 250 fé-
lagsmönnum. Form. sambands-
ins er Halldór E. Sigurðsson frá
Staðarfelli, og eru nú Sam-
bandsfélög í. S. í. 180 að tölu,
með yfir tuttugu þúsund félags-
menn.
Bókautgáfa:
Að tilhlutun íþróttasambands-
ins hefir verið gefin út stiga
tafla fyrir frjálsar íþróttir, út-
gefendur eru Magnús Baldvins-
son og Ingólfur Steinsson.
Á víðavangi.
(Framhald af 3. síðu)
inni, sem létu höfuðin drjúpa og
\ létu hugann hvarfla til þess, að
vel gæti þetta verið fyrirboði
þess, að „nýsköpun" Ólafs i
verðlagsmálum lyki með þvi, að
y2 kg. af konfekti kostnaði 500
krónur!
»
Forsjá.
Mbl. sagði nýlega, að Fram
sóknarflokkurinn hefði misst af
strætisvagninum. Nokkru seinna
sagði blaðið, að Framsóknar-
flokkurinn hefði ekið strætis
vagni sínum á hvolf og í skurð
inn.
Svona snjallar samlíkingar
geta ekki aðrir fundið upp en
húnvetnska gáfnaljósið við
Morgunbl., því að öðrum mun
vart hugkvæmast það, að maður
geti ekið strætisvagnj á hvolf
sem hann hefir misst af og því
aldrei stigið upp í!
Það skyldi líka ekki vera, að
þessi strætisvagn á hvolfi, sem
húnvetnska gáfnaljósið þykist
hafa séð, sé einskonar forspá um
strætisvagn ríkisstjórnarinnar
sem Framsóknarflokkurinn vildi
ekki fara upp í, þegar hann sá
vagnstjórann og vissi um stefn
una?
Reginmunur.
Mbl. segir, að Framsóknar
mönnum farizt illa að kalla það
blekkingar, þegar stjórnin færir
300 milj. kr. af erlendum gjald
eyri á sérstakan innkaupareikn
ing fyrir framleiðslutæki, þar
sem þeir hafi sjálfir lagt til að
færa 450 milj. kr. erlends gjald
eyris á sama reikning.
Á þessu tvennu er sá regin
, munur, að þegar ríkisstjórnin
vinnur að því að hækka kaup
gjald og verðlag, vildi Fram
sóknarflokkurinn vinna að því
að lækka dýrtíðina. Þessi inn
kaupareikningur ríkiss£jórnar
i'nnar verður því aldrei til nema
á pappírnum, því að vaxandi
dýrtíð mun sjá fyrir því. En
hefði stefnu Framsóknarflokks
ins í dýrtíðarmálunum verið
fylgt, hefði innkaupareikningur
inn orðið aukin trygging fyrir
endursköpun atvinnulífsins.
Breiðfirðingar
(Framhald af 4. siðu)
Svein Þórarinsson. Það var í
kveðjusamsæti, sem haldið var
Jóni Gunnarssyni, forstjóra síld
arbræðsluverksmiðja ríkisins á
Siglufirði, sem fer bráðum vest
ur til Ameríku. Síldarútvegs
menn gáfu Jóni tvö málverk —
annað prýðilegt málverk frá
ALFRJEÐABÓKIN
Allir hafa heyrt talað um hinar miklu erlendu alfræðabækur, til dæm-
is Salmonsens Konversations-Leksikon eða Encyclopædia Britannica. Þær
þykja slíkir kjörgripir, að þær eru einatt hafðar til heiðursgjafa, en eru
samt í fremur fárra manna höndum hér á landi. Hver maður, sem á al-
fræðabók og lærir að nota hana, telur sér ómissandi að hafa hana jafnan
handbæra. Hitt mun íslendingur fljótt komast að raun um, að i þessum
útlendu bókum er fjölmargt, sem hann kærir sig ekki um að vita, og í þær
vantar meinlega ýmislegt, sem þann vildi sérstaklega fræðast um.
Ástæðan er sú, að þessar bækur eru miðaðar við þarfir tiltekinnar
þjóðar. Einkum er óviðunandi fyrir smærri þjóð að nota alfræðabók stærri
þjóðar. — í Salmonsens er miklu meira um Breta en í Encyclopædia Brit-
annica um Dani. Útlendar alfræðabækur eru ekki einungis óhentugar fyrir
almenning á íslandi vegna málsins, heldur af því, að í þeim er of lítið eða
mjög fátt um íslenzk efni. Alfræðabók þarf því fremur að semja við hæfi
hverrar þjóðar sem þjóðin er fámennari og henni er minni gaumur gef-
inn erlendis. ■
Þetta vita íslendingar. Manna á meðal hefir lengi verið rætt um þörf
íslenzkrar alfræðabókar og því meir sem þjóðinni hefir heldur vaxið fisk-
ur um hrygg. En énginn hefir þorað að ráðast í slíkt fyrirtæki. Það kostar
mikið fé, mikið starf, sameiginlegt átak fjölda manna. íslendingar eru
„fáir, fátækir, smáir“. Gæti útgáfa slíkrar bókar borið sig hér á landi? Er
unnt að fá nógu marga og góða menn til þess að taka höndum saman um
að semja hana?
Nauðsynin vex með ári hverju. Þekkingarkröfurnar til allra manna í
öllum stéttum verða meiri og meiri, torveldara að fá yfirlit um þekkingar-
forðann. Heimurinn stækkar vegna fjölbreyttari rannsókna og kunnáttu,
smækkar fyrir meiri samgöngur, færist nær oss. Vér neyðumst til þess að
vera heimsborgarar, svo að oss dagi ekki uppi, en þurfum líka að vita miklu
meira um ísland og íslendinga til þess að glatast ekki sem sjálfstæð menn-
ingarþjóð. íslenzk alfræðabók yrði hjálp til hvors tveggja: að'þjóðin kynnt-
ist umheiminum og vissi um leið betur til sjálfrar sín.
Nokkrir áhugamenn* hafa bundizt samtökum um að gera tilraunina
upp á eigin spýtur, án opinbers styrks eða stuðnings. Þeir treysta á stórhug,
skilning og menntavilja borgara hins íslenzka lýðveldis. Gerð hefir verið
áætlun um kostnað og efni, fengin loforð um stuðning margra ágætra
manna í ýmsum fræðigreinum. Þetta er kleift, ef þjóðin vill, ef nauðsyn-
leg tala áskrifenda fæst. Annars ekki. Hver áskrifamdi er ekki aðeins að
óska þess sjálfur að eignast íslenzka alfræðabók. Hann er að gera sitt, til
að ÞJÓÐIN eignist slíka bók. Þetta er eins konar þjóðaratkvæðagreiðsla,
þjóðarpróf.
HVAÐ ER BOÐIÐ? Alfræðabókin verður tólf bindi, hvert 500 blaðsíður,
hver blaðsíða að leturmergð eins og tvær Skírnissíður, álls 6000 blaðsíður,
samsvarandi 12000 Skírnissíðum. í henni verða um 2000 myndir i texta og
litprentaðar myndir og landakort’á sérstökum blöðum að auki. Um hið fjöl-
breytta efni, sem raðað verður eftir stafrófsröð uppsláttarorða, er ekki
unnt að gefa neina hugmynd, en vísa má í skrána um samverkamenn
hér á eftir. Þetta á að vera fjölskrúðug fræðibók fyrir hvern íslending,
fjársjóður fyrir börn og unglinga á hverju heimili, handbók fyrir hina
lærðustu menn utan fræðigreina þeirra, — lykill að almennri sjálfmennt-
un, leiðbeining til sérmenntunar. — Hún á að kynna íslendingum umheim-
inn og bæði þeim og erlendum fræðimönnum ísland og íslendinga. Hún
mun verða vitni um, að íslendingar séu menntaþjóð, en samt framar öllu
tryggja það, að þeir verði menntaðri þjóð.
Hvað kostar þetta? Þetta verður dýr bók, enda stærsta rit, sem nokk-
urn tíma hefir v^rið ráðizt í að gera á íslandi á svo skömmum tima. Samt
verður bókin ekki gefin út, nema unnt sé að hafa hana mjög ódýra í hlut-
falli við stærð, kostnað og frágang. Hvert bindi mun kosta óbundið 80 krón-
ur, í sterku léreftsbandi 100 krónur, í vönduðu skinnbandi 120 krónur.
Allir munu sjá, að 80 krónur fyrir 1000 Skírnissíður með myndum er langt
fyrir neðan venjulegt bókaverð nú. — Verðið getur haggazt lítils háttar,
lækkað eða hækkað, ef miklar verðsveiflur gerast á prentkostnaði eða bók-
bandi. En mjög mikið af kostnaðinum, ritlaun, pappír o. s. frv., er óhjá-
kvæmilegt að greiða á fyrsta ári, svo að hann breytist ekki.
Hvenær kemur bókin út? Fyrsta bindið mun koma á næsta vetri, síðan
2—3 bindi á ári, unz verkinu er lokið. Mikið kapp verður lagt á að hraða
vinnu og prentun, um leið og gætt verður ýtrustu vandvirkni við hvort
tveggja.
Áskriftir sendist sem allra fyrst. Undir tölu þeirra áskrifenda, sem
gefa sig fram á næstu tveimur mánuðum, er það komið, hvort yfirleitt
verður talið óhætt að ráðast í þetta stórvirki eða allur undirbúningur þess
hefir verið unninn fyrir gýg.
Encyclopædia islandica
Hér að neðan eru taldir þeir, sem þegar hafa lofað
að vinna að útgáfunni.
Höfundar:
Starfsgrein:
Agúst H. Bjarnason, próf. dr. phil.
Alexander Jóhannesson, próf. dr. phil.
Árni G. Eylands, framkvæmdastjóri,
Árni Friði’iksson, fiskifræðingur,
Árni Kristjánsson, píanóleikari,
Bogi Ólafsson, yfirkennari,
Einar Arnórsson, hæstaréttardómari,
Einar Jónsson, mag art.,
Eiríkur Kristinsson, cand. mag.,
Finnbogi Rútur Þorvaldsson, verkfr.,
Finnur Guðmundsson, dr. rer. nat.,
Fr._ de Fontenay, sendiherra,
Guðm. Kjartansson, mag. scient.,
Hákon Bjarnason, skógræktarstjóri,
Ingólfur Davíðsson, mag. scient.,
Jóhann Briem, listmálari,
Jóhann Sæmundsson, læknir,
Jón Eyþórsson, veðurfræðingur,
Jón Gíslason, dr. phil.,
Jón Jóhannesson, dr. phil.,
Jón Magnússon, fil. kand.,
Jón Vestdal, dr. ing.,
Jón Þorleifsson, listmálari,
Klemens Tryggvason, hagfræðingur,
Knútur Arngrímsson, skólastjóri,
Kristinn Ármannsson, cand. mag.,
Kristján Eldjárn, mag. art.,
Lárus Sigurbjörnsson, rithöf.,
Magnús Jónsson, licencié és lettres,
Matthías Þórðarson, prf., þjóðminjav.,
Ólafur Briem, mag. art.,
Ólafur Hansson, cand. mag.,
Óskar Bjarnason, efnafræðingur,
Pálmi Hannesson, rektor,
Sigurbjörn Einarsson, docent,
Sigurður Guðmundsson, arkitekt,
Sigúrður Nordal, prófessor, dr. phil.,
Sigurður H. Pétursson, gerlafræðingur,
Símon Jóh. Ágústsson, dr. phil.,
Skúli Þórðarson, mag. art.,
Steingrímur Þorsteinsson, dr. phil.,
Stéinþór Sigurðsson, mag. scient.,
Sveinn Þórðarson, dr. rer. nat.,
Teresía Guömundsson, veðurfræðingur,
Þórhallur Þorgilsson, bókavörður,
Þorkell Jóhannesson, prófessor, dr. phil.,
Þorsteinn Þorsteinsson, hagstofustjóri,
Þórunn Hafstein, frú,
Heimspeki
Tungumál
Búskapur
Dýrafræði
Tónlist
Enskar bókm.
Lögfræði
Þýzkar bókm.
Málfræði
Verkfræði
Dýrafræði
Danskar bókm. og
Austurl.fræðl
Jarðfræði
Skógfræði
Jurtafræði
Höggmyndalist
Læknisfræði
Veðurfræði
Rómv. bókm.
ísl. saga
Sænsk. bókm.
Efnafræði
Málaralist
Hagfræði
Landafræði
Grísk. bókm.
Fornleifafr.
Leiklist
Fransk. bókm.
ísl. fornleifafr.
Norr. Goðafræði
Sagnfræði
Efnafræði
ísl. staðfr.
Trúarbrögð
Byggingarlist
ísl. bókm.
Jurtafræði
Uppeldisfræði
Sagnfræði
ísl. bókm.
Stjörnufræði
Eðlisfræði
Norskar bókm.
Rómanskar bókm.
ísl. saga
Hagfræði
Kvenl. fræði
Ég undirritaður gerist hér með
áskrifandi að
ALFRÆÐABÓKINNI
og er undirskrift mín þindandi fyrir
allt ritið.
Ritið óskast: 1) Óbundið
2) Bundið í léreft
3) Bundið í skinn
Nafn: ........................
Staða: .......................
Heimilisfang: ................
Vinnustaður: .................
Kaupendum gefst einnig hostur á að shrá
sig á pöntunarlista hjjá bóhsölum bœjarins
Trgggið útgáfuna. TahiS áhvörðun í dag.
Það hefir verið myndað sérstakt félag, Fjölsvinnsútgáfan, til
þess að hrinda þessu fyrirtæki í frámkvæmd. — Fyllið út eyðu-
blað og sendið áskrift til:
fjölsviivjvsí/tgAfm,
c/o Eiríhur Kristinsson, cgnd. mag.3
P. O. Box 132, Reykjavík
Aðalritstjóri verksins verður:
ÁRNI FRIÐRIKSSON.
Aðstoðarritstj.: EIRÍKUR KRISTINSSON.
Þegar litið er yfir þau nöfn, sem að of-
an eru skráð, ætti það að vera ljóst, að
þegar hefir tekizt að tryggja nægilega
sérþekkingu og starfsorku til þess að skila
þessari útgáfu, þótt mikil sé, heilli í höfn.
Þó er enn eftir að leita til margra sér-
fræðinga, sem nauðsynlegt er að fá til sam-
vinnu, og er óhætt að gera ráð fyrir, að
tala þeirra, sem að starfinu standa, áður
en lýkur, verði yfir eitt hundrað.
Eiríksstöðum í Haukadal eftir
Svein Þórarinsson. Þar sjást
greinilega tóftirnar af bænum,
þar sem Leifur fæddist. Eins og
einhver ræðumaðurinn í kveðju-
hófinu komst að orði, þá væri
það einmitt slík mynd, sem ætti
að gefa Roosevelt forseta Banda-
ríkjanna, ef um nokkra gjöf til
hans væri að ræða. Hann hafði
það i huga að kynna ísland út
á við, og að fá meiri viður-
kenningu á þessari augljósu
staðreynd, að Leifur Eiriksson
var fæddur íslendingur. Mynda-
styttan hérna á Skólavörðuholt-
inu er sæmilega viðurkenning á
því, — en það er alveg furðulegt
hve fáir meðal hermanna, sem
hafa dvalið hér, vita þetta eða
kunna skil á þessari sögulegu
staðreynd. Þeir hafa allir heyrt
um Kristófer Kólumbus og ferðir
hans nærri því fimm öldum á
eftir Leifi, en sagnir um ferðir
Leifs halda þeir margir að séu
bara óljósar þjóðsögur, sem eigi
ekki við pk að styðjast. Þetta
gildir þó ekki um fólk, sem hefir
nokkuð lagt á sig að kynna sér
söguna, en fjöldinn allur sýnir
ótrúlega fáfræði í þessum sök-
um. Það væri gaman að því, ef
gott málverk af fæðingarstað
Leifs heppna, er fann Ameríku,
væri haft til sýnis í íslenzka
sendiráðinu í Washington, höf-
uðborg Bandaríkjanna, ef ekki
á þekktu, almennu safni þar —
því að heiður þeim er heiður ber.
Fylgízt med
Allir, sem rylgjast vilja með
almennum málum, verða að lesa
Tímann.
Gerist áskrifendur, séuð þið
það ekki ennþá. Sími 2323.
Auglýsið í Túnanmnt