Tíminn - 12.12.1944, Blaðsíða 1

1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON.
ÚTGEFPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A.
Símar 2353 œ 4373.
AFGREIÐSLA, INNHETMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A.
Siml 2323.
28. árg.
Reykjavík, þriðjudagiim 12. des. 1944
104. blatS
Nýársboðskapurinn og cldhúsdagfsrædan:
<
Fvrir ráðherradórainn var stefnnnni fórnað og
tekinn upp máiflntningnr kommnnista
Forseta Sþ. brígsiað
um ósaoníndí
Mbl. ræðir Iiiit sögu-
legu orðaskipti lians
og Ólafs Thors ,
Morgunblaðið' ver forustugrein
sinni á sunnudaginn til þess að
reyna að sanna, að forseti sam-
einaðs þings hafi farið með ó- |
satt mál, er hann lýsti því yfir
úr forsetastóli síðastl. miðviku-
dag, að forsætisráðherra hefði
gengið frá því samkomulagi, er |
orðið hefði milli þeirra um I
kynningu á ræðumönnum Sjálf-
stæðisflokksins í útvarpsumræð-
unum nýloknu.
Mbl. segir að orðaskiptum!
þessum hafi lokið svo:
„Lauk svo þessum orðaskipt-
um meff því að forseti Sþ. sagði: j
„Forsætisráðherrann er þá vik- J
inn frá fyrri afstöðu sinni“,
en forsætisráðherrann svaraði:
„Nei, alls ekki, mín afstaða er
óbreytt“.“
Mbl. breytir hér ummælum
forseta Ólafi Thors í hag, en
verður þó að viðurkenna að for-
seti hafi gefið til kynna, að ráð-
herra hafi brugðist orðum sín-
um. Síð;,n bætir blaðið við þess-
ari smekklegu athugasemd:
„Vitanlega kemur engum til
, hugar, að forsætisráðherrann
hafi óskað eftir eða valdið því,
/ að forseti Sþ. lét þessa óþing-
legu athugasémd fylgja, er hann
íilkynnti ræðumennijia.“
Hér er m. ö. o. sagt, að for-
seti Sþ. hafi farið með ósatt mál
úr forsetastóli, er hann lýsti yf-
ir því, samkv. ummælum Mbl.,
að „forsætisráðherra hafi vikið
frá fyrri afstöðu sinni“.
Áreiðanlega þver einasti þing-
' maður og þó sérstaklega þeir,
sem þekkja báða þessa menn
bezt, vita hins vegar, að forset-
inn hafði hér satt að mæla, en
ráðherrann ósatt. Og þeim er
jafnframt ljóst, að hér hefir
gerzt sá einstæði atburður, að
forseti hefir úr forsetastóli orðið
að lýsa yfir, að ráðherra hafi
brugðist orðum sínum við sig.
Alls staðar annars staðar hefði
slíkt þótt mikil og ill tíðindi.
Hvað myndu t. d. Bretar hgfa
sagt,,ef slík orðaskipti hefði orð-
1 ið milli forseta þingsins og for-
sætisráðherra þar. Afstaða
Breta til óorðheldni má m. a.
marka á afstöðjj þeirra til ítalska
greifans Sforsa. Þeir vilja\engin
skipti við hann eiga, því að hann
hefir vikið frá fyrri afstöðu sinni
og ekki haldið orð sín. En hin-
um íslenzka Sforsa greifa er
hossað og hampað. Sá er af-
stöðumunur Breta og íslendinga
til orðheldni og e. t. v. verður
hann líka giftumunur þeirra í
framtíðinni.
Samkvæmt nýársboðskapnum annast Ólafur nú
hlutverk Lúðvíks 16.
V %
Fátt getur betur lýst þeirri stórfeldu stefnubreytingu, ert meira virði en færri krónur
sem varð hjá Sjálfstæðisflokknum, þegar kommúnistar °f stærJ1- ,Þá m^n<!u menn s^á’
, * Ai * 4.- i , A að með Þvi að berjast gegn
buðu Olafi Thors forsætisraðherrasætið, en samanburð- dýrtíðinni, auka þeir og marg-
ur á nýjársboðskap Ólafs, sem var birtur í Mbl. 31. des.; faida verðmæti þess, sem þeir nú
1943 eða tæpum 10 mánuðum áður en stjórnin var mynd-!hafa ei&nazt- í stað Þess að tefia
uð, og ræðu þeirn, sem hann flutti i eldhusumræðunum Jjað með rénandi ;erðgildi nen.
í byrjun seinustu viku.
Hversu kappsamlega og góðgjarnlega, sem leitað er
eftir málsbótum fyrir þessari stórkostlegu stefnubreyt-
ingu, þá verður ekki fundin á henni önnur skýring en
si^, að forsætisráðherratignin, sem kommúnistar buðu
Ólafi, hafi verið þar mestu ráðandi. Fyrir hana var
stefnu Sjálfstæðisflokksins fórnað nú eins og endra-
nær, þegar metnaður og hagnaðarvonir Thorsfjölskyld-
unnar voru annarsvegar.
í nýársboðskap sínum um
seinustu áramót, lét Ólafur svo
ummælt um fiskverðið:
„Um hið háa verðlag á höfuð-
útflutningsvöru okkar, skal
það eitt sagt, að það mun ekki
standa deginum lengur eftir að
Bretar og aðrar þjóðir að nýju
hefja fiskveiðar að ófriðarlok-
um. Og þá mun verðfallið fyrr
en varir verða svo mikið, að ó- og innanlandsverð í áttina til
vístfer, hvort við fáum meira en
y5 eða jafnvel x/io hluta þess
verðs, er við nú berum úr být-
um“.
Ólafur ræðir síðan um,
hvernig bregðast skuli við þess-
um vanda. Hann minnist þá ekki
á, að .„nýsköpunin" geti verið
allra meina bót. Þvert á móti
getur hanp hennar að engu,
heldur segir:
„Til þess að lækka dýrtíðina
er eitt og aðeins eitt ráð, það er
að stíga nú að einhverju leyti
aftur á bak hina förnu leið.
Verði það ekki gert, daga íslend-
ingar uppi eins og nátttröll
strax og aðraj þjóðir mega vera'
að því að hugsa um að fram-
leiða sjálfar þarfir sinar að nýju,
beinlínis vegna þess að íslend-
ingar búa við langtum hærri
framleiðslukostnað pn aðrar
þjóðir og geta því við engan
keppt um sölu afurðanna á
frjálsum heimsmarkaði."
Hér dettur Ólafi vissulega ekki
í hug að halda því fram, að við
getum lækkað framleiðslukostn-
að okkar til jafns við aðrar þjóð-
ir með nýsköpun, og þvi „viti
enginn, hvort kaupið þurfi að
Iækka“, eins og hann sagði í
eldhúsdagsumræðunum. Aðrar
þjóðir fá sér vitanlega einnig ný
tæki, svo að þar getum við því
ekki staðið þeim betur að vígi.
Eina úrrséðið er því, eins og Ól-
afur segir, að „stíga aftur á-
bak“, þ. e. að lækka kaupgjald
þess, sem áður var og er annars
staðar.
Ólafur ræðir þessu næst í ný-(
ársboðskapnum, að erfiðasta
torfæra niðurfærslunnar sé sú,
að menn trúi því, að þeir græði
á dýrtíðinni. Um þetta segir
hann:
„Það er alveg víst, að þetía
myndi breytast, ef almenningur
öðlaðist sanna og raunhæfa
þekkingu á allri málefnaaðstöð-
unni. Með því myndi homim
skiljast, að mörgu og litlu krón-
urnar eru a. m. k. mörgum ekk-
inganna. Og það, sem skiptir
mestu er, að þjóðin myndi þá
gera sér grein fyrir þeim vand-
ræðum,að ég ekki segi hörmung-
unum, sem hennar bíða, ef hún
reynist allsendis ófús p að
gera í tæka tíð hjá sér þær
lagfæringar, sem nauðsynlegar
eru til þess að íslendingar geti
að stríðslokum keppt við aðrar
þjóðir, þ. e. a. s., að lækka allan
framleiðslukostnað.“
AðalræSa Ólafs í eldhúsum-
ræðunum var vissulega ekki í
þeim anda að auka þá „sönnu
og raunhæfu þekkingu á allri
málefnaaðstöðunpi“, sem Ólaf-
ur talar hér um. Ólafur sagði þá,
„að enginn vissi, hvort kaupið
þyrfti að Iækká“, og hann kall-
aði þá stefnu stjórnarandstæð-
inga, að vilja færa niður dýrtíð-
ina, þ. e. kaupið og verðlagið,
„helstefnu“, „sem myndi aðeins
ryðja brautina fyrir fátækt og
atvinnuleysi“. Stefnu stjórnar-
innaBf þá, að halda við dýrtíð-
inni og láta hana vaxa, kallaði
hann stefnu hagsældar og vel-
sældar!
Ólafur telur i nýársboðskapn-
um, að þrátt fyrir góðan mál-
efnaflutning, geti svo farið, að
niðurfærslan mæti mótspyrnu.
Um slík átök segir hann:
„Sá kostur er þó á að hefja
baráttuna nú þegar, að með því
(Framháld á 8. síðu)
Jólablað Tímans
Að þessu sinni mun, eins og
endranær, fylgja Tímanum stórt
og vandað jólablað. Var ætlunin,
að það yrði tilbúið fyrir miðjan
desembermánuð, svo að unnt
væri að senda það út um land
með skipum þeim, sem þá fara
frá Reykjavík. ,
Þetta hefir þó ekki reynzt
kleift, sökum annríkis í prent-
smiðjunni, og mun jólablaðinu
seinka um nokkra daga frá því,
sem upphaflega var ákveðið.v
I DA«
birtist á 3. og 4. síðu ræða
Eysteins Jónssonar við
framh. 1. umr. um f járlögin
5. des. — Neðanmáls á 3.
• síðu er grein um vestur-ís-
lenzka hugvitsmanninn dr.
Hjört Þórðarson, eftir
konu, sem starfar við eitt
helzta dagblaðið í höfuð-
stað Wisconsin-ríkis. v
Neðanmáls á 4. síðu er
grein eftir vestur-íslenzku
skáldkonuna Lauru Good-
man Salverson um hungrið
í hernumdu löndunum og
þá siðferðilegu veiklun,
sem það hefir í för með sér
fyrir hina uppvaxandi kyn-
slóð.
Á 5. síðu hefst ný barna-
saga eftir hinn víðkunna
rithöfund Jón Sveinsson í
þýðingu Freysteins Gunn-
arssonar.
Ríkisstjórnín er enn að ráð-
gera að taka eyðslulán
Er engin ábyrglfartilfiiming íil hjá
.: stiwrnarflokkimuni
Það var naumast fyrr búið að loka fyrir útvarpsumræðurnar
um fjárlögin, en Pétur Magnússon stumraði því upp í þinginu,
0
að hæglega gæti farið svo, að afgreiða yrði fjárlögin með tekju-
halla og taka ríkislán til að mæta útgjöldunum. Mun Pétri að
j vonum ekki hafa þótt slíkt úrræði svo glæsilegt, að hann vildi
minnast á það í útvarpinu, enda varðist hann þar allra frétta
um fjárlagaafgreiðsluna.
frestun á greiðslum, þangað til
síðar.
Skuldasöfnun ríkissjóðs nú á
hinum mestu veítutimum, væru
vissulega einhver mestu fjár-
málaafglöp, sem hægt væri að
hugsa sér. Þjóðin yrði síðar að
sligast undir þessum eyðslu-
skuldum góðærisins, þegar tekj-
ur ríkisinfc rýrnuðu og þörfin
ykist fyrir framlög þess til verk-
le^ra framkvæmda og atvinnu-
veganna.
Þótt Ólafi Thors og ííommún-
istum sé vel trúandi .til slíks
áþyrgðarleysis, verður því ekki
trúað að óreyndu, að hinir á-
byrgari menn stjórnarflokkanna
fallLst á þvílík fjármálaafglöp.
Svo blind er þjónkun-^eirra við
Kveldúlfsvaldið og kommúnista
vonandi ekki enn orðin.
Pétur skýrði frá þessu við 2.
umræðu fjárlaganna, er hófst
strax og eldhúsumræðunum var
lokið. Ekki vildi hann neitt frek-
ar en þá skýra frá þeim tekju-
öflunum, er stjórnin hefði í
huga. Hann kvað lántökuna geta
réttlæzt með því, að það væri
í þágu framtíðarinnar(!), að
dýrtíðinni væri nú haldið í
skefjum með framlögunum úr
ríkissjóði.
Þá talaði Pétur um, að launa-
lagahækkuninni yrði hagað
þannig, að hún kæmi ekki til
framkvæmda fyrr en seint á ár-
inu 1945! Virðist það stefna
stjórnarinnar að reyna að koma
vandanum af eyðslustefnu sinni
sem mest á eftirmenn sína, ým-
ist með beinni skuldasöfnun eða
F
Utgáiufyrirtækí, sem heíir gef
ið út bækur eítir 200 ísl. höi.
í •
Viðtal við Guiumi* Eiuarsson prentsmiðjustjóra
ísafoldarprentsmiðja var stofnuð 1877. Hún hefir að undan-
förnu gefið »út 30—40 bækur árlega. Alls hefir ísafoldarprent-
smiðja gefið út bækur eftir um 200 islenzka höfunda og auk þess
mikinn fjölda bóka eftir erlenda höfunda. Tíðindamaður blaðsins
hefir hitt Gunnar Einarsson, forstjóra ísafoldarprentsmiðju, að
máli og átt viðtal við hann um bójpútgáfu ísafoldarprent-
smiðju.
— Hefir bókaútgáfustarfsemi
ekki aukizt mikið seinustu árin
hjá ísafoldarprentsmiðju?
— Jú. í fyrstu var útgáfan
lítil, þó hefir prentsmiðjan allt-
af haft á hendi útgáfu sálma-
bókarinnar. Fyrst með Bóka-
verzlun Sigfúsar Eymupdssonar,
en síðar ein. Bókaútgáfán fór
ekki að aukazt verulega fyrr en
eftir 1930, síðan hefir hún aukizt
jjifnt og þétt. Að undanförnu
hafa verið gefnar út árlega 30—
40 bækur, en í ár verða þær
yfir 50.
— Hvað er vinsælasta bókin,
sem ísafoldarprentsmiðja hefir
gefið út?
— Þvi er ef til vill dálítið
örðugt að svara. Þó held ég að
vinsæiastá bókin, sem prent-
smiðjan hefir gefið út, siðan ég
tók við, 1929, megi tvímælalaust
telja íslenzka þjóðhætti Jónasar
frá Hrafnagili. Þeir eru löngu
uppseldir, en verða endurprent-
aðir mjög bráðlega.
— Hvaða bók álítur þú, að
hafi gert íslandi mest gagn út
á við, þeirra bóka, er ■ prent-
smiðjan hefir gefið út?
— Það er bókin ísland í mynd-
um. Sú bók hefir borið hróður
landsins út um allan heim, hún
sýnir hverjum þeim, er hana sér,
að hér er annað en ís og kuldi.
íslenzkir námsmenn, sem farið
hafa til annara landa hafa
venjulega beðið um þ^ bók í
fyrsta bréfinu, sem þeir hafa
skrifað heim. Bók þessi er nú
i^ppseld í þriðja sinn, en kemur
út í fjóröu útgáfu.nokkuð endur-
bætt, strax upp ur nýárinu. ís-
land í myndum hefir verið
prentuð í fleiri eintökum en
nokkur örinur bók, er ísafoldar-
prentsmiðja hefir gefið út.
— Hefir ísafoldarprentsmiðja
í hyggju að auka útgáfu sína á
kennslubókum?
— Það eru i prentun nokWar
kennslubækur, sem nú eru upp-
seldar, þar á meðal er: Ensku-
Bókasýningin
Síðastl. sunnudag var opnuð
fyrir almenning bóka- og prent-
listarsýning í Hótel Heklu, í
Reykjavík. Verður hún sennilega
opin til jóla. — Sýning þessi er
á margan hátt hin merkilegasta
og vel þess verð, að henni sé
gaumur gefinn. Hér mun vera
um að ræða hinafyrstu eiginlegu
bókasýningu, sem haldin hefir
verið hér á landi, og er því vel
og myndarlega af stað farið. Að
sýningunni standa 15 bókaút-
gáfufyrirtæki og eitt bók-
menntafélag.
Það fyrsta, er athygli vekur,
er inn kemur í sýningarsalinn,
eru veggjaskreytingar, mjög
smekklega úr garði gerðar. Þar
eru myndir af íslenzkum rit-
höfundum, og sýningarbásar
hinna ýmsu útgáfufyrirtækja.
Veglegastar eru sýningar ísa-
foldarprentsmiðju og Helgafells
(ásamt Víkingsútgáfunni). í
annari álmu salarins er merki-
legt safn korta af íslandi,
frá ýmsum tímum. Þar er og
til sýnis gömul handpressa. Þáð
vekur athygli við skoðun sýning-
arinnar, að ytra útlit bóka hefir
breyzt mikið á seinustu árum,
bæði er það, að íslendingar hafa
(Framhald á 8. síðu)
V.
námsbók frú Önnu Bjarnadótt-
ur, en sú enskunámsbók er að
ná miklum vinsældum, Landa-
fræði og dýrafræði eftir Bjarna
Sæmundsson, Jarðfræði Guð-
mundar Bárðarsonar og- Efna-
fræði eftir Bjarna Jósefsson.
Prentsmiðjan hefir í hyggju að
auka enn meira útgáfu á skóla-
bókum. íslendingar geta hér eft-
ir varla verið þekktir fyrir að
eiga ekki' nauðsynlegustu
kennslubækur á móðurmáli sínu.
— Hverjar eru helztu bækur
forlagsins í ár?
— Úr byggöum Borgarfjarðar,
eftir Kristleif Þorsteirisson,
fræðaþulinn þjóðkunna á Stóra-
Kroppi í Bofgarfirði. Sú bók hef-
ir inni að halda margvíslegan
þjóðlegan fróðleik. Heilsufræði
húsmæðra eftir Kristínu Ólafs-
dóttur lækni. Sú bók er uppseld,
en verður endurprentuð mjög
bráðlega. Þá má nefna: Spítala-
líf eftir Harrpole, í þýðingu dr.
Gunnlaugs Classen. Óður
Bernadettu, eftir Franz Werfell.
Byggð og saga eftir prófessor Ól-
(Framhald á 8. siöu)
Frá Nöregs-
söinuninní
Daglega berast nú hörmuleg
tíðindi af frændþjóð vorri Norð-
mönnum. Alsaklaust fólk, gam-
almenni, konur, sem börn, heil-
brigðir og sjúkir eru, eftir því,
sem fregnir Herma, hrakið frá
heimilum sínum út í vetrarkuld-
ann og rekið í hópum eftir
ströndum landsins eða heiðum,
klæðlítið, svangt og örmagna á
meðan heimili þess eru brennd
til ösku. Við, sem lifum við góð
kjör og sæmilegt öryggi, getum
eðlilega ekki gert okkur fulla
grein fyrir, hvað það fólk líður,
sem svo grátt er leikið. Við
viljum að sjálfsögðu reyna að
rétta hjálparhönd að svo miklu
leyti sem unnt er, enda hafa
margir hér á íslandi sýnt vilja
sinn í þvi efni.
Nú, er jólahátíðin gengur I
garð, færi vel á því, að vió
minntumst frændþjóðarinnar,
er hefir nú við svo harða kosti
að búa, og við fórnum nokkru
af því, sem við myndum annars
nota til þess að gleðja okkur
sjálf og okkar nánustu 'og gæf-
um til hjálpar hinu nauðstadda
fólki. Með því. gætum við án
efa glatt margan góðan vin.
Noregssöfnunin gefur út kort,
sem ætluð eru til þess að senda
kunningjum og vinum, en jafn-.
framt greiðir sá,er kortið kaupir,
einhverja upphæð til Noregs-
söfnunarinnar, á nafn þess, sem
hann ætlar að gefa kortið, og
verður því fé varið, svo fljótt
sem verða má, til styrktar þeim, *
er nú verða að þola kúgun og
hörmungar í Noregi. — Kortin
eru seld í bókabúðum, hjá blöð-
unum og skólunum í Reykjavík.
Jafnframt verða kortin send út.
um land aílt, eftir þvi sgm tök
verða á.
Reykjavík, 6. des. 1944.
Noregssöfnunarnefndin.
Guðl. Rósinkranz
form.
' Harald Faaberg.
Sigurður Sigurðsson.