Tíminn - 15.12.1944, Page 1
RITSTJÓRI:
; ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
{ N
f ÚTGEPFANDI.
I
1 FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
Sfmar 2353 oe 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9A.
Síml 2323.
28. árg.
Reykjavík, föstudagiim 15. des. 1944
105. blað
/
Alít 5-menninganna á stjórnarsam-
vínnu Sjálfstæðism. og kommúnista
Stjórnarliðar
læknisieysinu
vílja viðhalda
dreyibýlinu
í
Úr bréfum Gísla Sveinssonar og j
Péturs Ottesen til kjósenda sinna |
Talsvert hefir verið um það rætt, hver væri afstaða hinna svo- i
kölluðu fimmmenninga í þingflokki Sjálfstæðismanna til ríkis- |
stjórnarinnar, en þeir hafa lýst því einu yfir opinberlega, að þeir j
styddu ekki stjórnina og væru óbundnir af stjórnarsamningun-
um. Þar sem þeir hafa enga opinbera grein gert fyrir þessari af-
stöðu sinni, hefir ýmsum sögusögnum verið haldið á Ioft, og það
jafnvel komið fram í stjórnarblöðunum, að þeir væru stjórninni
og stefnu hennar frekar hliðhollir en hitt.
Tímanum hafa nýlega borizt bréf, sem tveir þessara þingmanna,
Gísli Sveinsson og Pétur Ottesen, hafa sent kjósendum sínum.
Taka þau af allan efa um þetta og þykir því rétt að birta úr þeim
r.okkra kafla, þar sem sérstaklega er vikið að stjórninni og stefnu
hennar. Margt fleira er þó athyglisvert í þessum bréfum, ekki sízt
Gísla Sveinssonar, m. a. um samningana milli Framsóknarflokks-
ins og Sjálfstæðisflokksins. Að þessu sinni verður þó aðeins
birt það, sem beint snertir afstöðuna til ríkisstjórnarinnar.
VILHELMINA HOLLANDSÖROTTNING
Bréf Gísla Sveinssonar, sem er
dagsett 24. olct., hefst á allræki-
legum inngangi um nauðsyn á
samvinnu borgaralegra við-
reisnarafla, en síðan er vikið að
stjórnarsamvinnunni nýju. Gísli
segir m. a.:
„Það þarf vart að taka fram,
að þetta stjórnarmyndunartil-
tæki meirihluta þingflokks
Sjálfstæðismanna, er hrein koll-
steypa í stefnu og starfi flokks-
ins, hvernig svo sem það kann
að verða gyllt af hlutaðeig-
endum í áróðri og blöðum. Gef-
ur þetta einnig að líta í sjálfri
starfsskrá hinar nýju ríkis-
stjórnar, því að þar er svo sem
algerlega gengið inn á stefnu-
skrár rauðu flokkanna og munu
þeir þó ýta enn meira á en orð-
in greina, enda þykjast þeir nú
„ráða yfir“ miljónum fjár (inn-
stæðum landsmanna), uni leið
og tugi miljóna vantar í ríkis-
sjóðinn vegna f járlaga-útgjalda,
sem nú veröur að afla með nýj-
um sköttum — og þó er þar svo
sem ekkert talið af þeirri ógnar-
byrði, sem þau stórmálefni ýms
krefja af opinberu fé og af
einstaklingum, er stjórnin hefir
nú bundizt fyrir að framkvæma.
Öll þessi tekjuöflun er gersam-
lega óundirbúin af stjórninni.
SVo mikið lá á að komast sam-
an, að aðstandendur hennar
gáfú sér engan tíma til að á-
kvarða einu sinni neitt um það,
hvernig nýir stórskattar skyldu
lögleiðast og leggjast á, blátt
áfram vegna eðlilegs jafnaðar
á fjárlögunum, sem þingið verð-
ur nú að afgreiða, hvað þá fyrir
annað. Og nú er komið fram á
vetur.
Það er að okkar dómi því mið-
ur áreiðanlegt, 5-menninganna
og fleiri, að menn mega vera við
ýmsum ófarnaði búnir, vegna
þe.ssarar stjórnarmyndunar, sem
ég tel að orðið hafi með undar-
legum og nærri óskiljanlegum
hætti, og á þetta allt eftir að
draga örlagaríkan dilk á eftir
sér, bæði fyrir flokkana og þjóð-
ina í heild...
Ekki er að efa, að þetta stjórn-
málahorf á eftir að koma þungt
og hart niður á búandmönnum,
enda munu þeirra hagsmunir
verða látnir þoka fyrir bæjar-
magninu og rauða bröltinu.
Menn telja nú, að bændur sýni
nokkurn drengskap í verðlags-
kröfum, eins og efni standa til,
en undir hinni nýju stjórn mun
því væntanlega verða svarað
með engri kauplækkun, held-
ur einmitt kauphækkun á sum-
um sviðum. Og í staðinn fyrir
stjórnarsamstarf framleiðenda,
sem átti að verða afleiðingin af
búnaðarþingssamkomulaginu, er
nú komin öndverð stjórn, illu
heilli“(.
I bréfi Péturs Ottesen, sem er
dagsett 1. nóv., segir svo um
st j órnarsamnin gana:
„Samningafnir um stjórnar-
samvinnu milli þessara flokka
tókust fyrir mikla eftirgangs-
muni við kommúnista og Al-
þýðuflokkinn, sem neyttu þess
og settu Sjálfstæðisflokknum
kostina, er skuldbinda flokkinn
til að koma fram áhugamálum
þessara flokka, hvað sem það
kostar ....
Það, sem réði þvl, að ég neit-
aði að samþykkja áðurgreinda
samninga og beygja mig fyrir
meirihluta samþykt Sjálfstæðis-
flokksins, voru fyrst og fremst
eftirgreindar ástæður:
1. Að meðan Kommúnistafl. er
yfirlýstur byltingaflokkur, sem
vinnur að fullkominni upp-
lausn og síðan einræði þess
flokks, tel ég það geti ekki sam-
rýmst stefnu Sjálfstæðisflokks-
ins að taka upp við hann nána
samvinnu, sem veitir þessum
flokki ómetanlegan stuðning og
tækifæri til þess að koma ár
sinni vel fyrir borð.
2. Ég tel hlut Sjálfstæðis-
flokksins í ríkisstjórninni svo
veikan, að ekki sé viðunandi,
þar sem flokkurinn hefir aðeins
2 af 6 ráðherrum stjórnarinn-
ar og það því fremur, þegar svo
er ákveðið, að öll mikilvæg mál
og nýmæli skuli borin upp á ráð-
herrafundum, en af því leiðir,
að Kommúnistar og Alþýðufl.
geta haft öll ráð á þeim fundum,
ef þeir verða sammála.
3. Meiri hluti ríkisstjórnar-
innar, Kommúnistar og Al-
þýðufl., og blöð þeirra, hafa
verið mjög óvinveitt bændum
og landbúnaðinum á undan-
förnum þingum. Ég tel því mikla
hættu á, að hlutur sveitanna
verði fyrir borð borinn, og þótt
ráðherrar Sjálfstæðisfl. vilji vel,
þá verði þeir ofurliði bornir um
það er máli skiptir, eins og
stjórnin og stuðríingslið hennar
er nú skipað.
4. Ég óttast ennfremur mjög
að fjármálaráðherra verði bor-
inn ráðum og fái við ekkert
ráðið, þrátt fyrir einlægan vilja
til að halda fjármálum okkar á
réttum kili. Þessi ótti er byggð-
ur á því, að í stuðningsfl.
stjórnarinnar er sem kunnugt er
aðal-eyðslumenn þingsins í yfir-
gnæfandi meirihl. og geta með
atkvæðamagni ráðið öllu innan
stjórnarflokkanna um afgreiðslu
fjárlaga og annara stórútgjalda.
Það spáir heldur ekki góðu, að
Sjálfstæðisfl. meirihlutinn varð
að skuldbinda sig til að sam-
þykkja ný launalög, þegar allt er
á hápunkti dýrtíðarinnar, og
sem kosta ríkið um 5 milj. kr.
í auknum launagreiðslum og
ennfremur atvinnuleysistrygg-
Lærdómsríkar atkvæðagreiðslnr við 2. uin-
ræðn fjárlaganna
Afstaða meginþorra stjórnarliðsins til fólksins í hinum dreifðu
byggðum og sjávarþorpum hefir sjaldan komið betur í ljós en
við atkvæðagreiðslu um tvær tillögur, sem Framsóknarmenn
fluttu við 2. umr. fjárlaganna og báðar fjölluðu um að tryggja
bætta aðstöðu til læknishjálpar, en skortur á læknum og erfiðar
læknisvitjanir er nú eitt mesta áhyggjuefni fólks víða um land.
Mynd þessi sýnir Vilhelmínu Hollandsdrottningu vera að afhenda heiðurs-
merki. Drottningin, sem er 64 ára gömul, hefir nú dvalið í útlegð á
fimmta ár. Hún hefir verið drottning Hollands síðan 1890 og nýtur mik-
illa vinsœlda þegna sinna. Er þess m. a. vœnst, að þessar vinsœldir
hennar muni geta afstýrt því, að svipaðar róstur verði i Hollandi eftir
styrjöldina og nú eru í Belgíu og Qrikklandi
Verdlaynarifgerðír
um landbúnððarmál
Svo sem kunnugt er, skipaði
ingar með meiru, löggjöf, sem
ætlaði nokkru eftir fyrri heims-
styrjöld að setja brezka heims-
veldið á höfuðið, og svo fjárfrek
reyndist hún, að hætta varð við
hana þá um sinn. Tekjur ríkis-
sjóðs fara sýnilega þverrandi á
næstu árum. Til þess að mæta Búnaðarþing 1943 fimm manna
þessu og stórauknum útgjöld- | milliþinganefnd til þess að vinna
um, verður ekki komizt hjá að að rannsókn á framleiðslu land-
leggja á nýja skatta, sem áætl- J búnaðarins og skilyrðum fyrir
að er að nemi allt að 60 milj. kr. sölu landbúnaðarafurða. For-
Slík blóðtaka hlýtur að hafa íjmaður nefndarinnar er Haf-
för með sér stöðvun eða tafir á j steinn Pétursson bóndi á Gunn-
ýmsum nauðsynlegum fram-; steinsstöðum, en ritari Jón Sig-
kvæmdum sýslu- og sveitarfé- urðsson bóndi á Reynistað.
laga og einstaklinga. Aðrir Aefndarmenn eru stjórn-
5. Ég býst við að viðleitnin til arnefndarmenn Búnaðarfélags
að þoka dýrtíðinni niður verði j íslands.
lögð á hylluna, því kommúnistar j j sambandi við skipun nefnd-
virðast skoða það sem fjandsam- arjnnar ákvað Búnaðarþing að
að heimila ríkisstjórninni „að
greiða læknisvitjanastyrki til
þeirra læknishéraða, sem eru
læknislaus þrjá mánuði af árinu
eða lengur, og nemi þeir allt að
læknislaunum þann tíma, sem
héraðið er læknislaust."
Þessi tillaga marðist i gegn
með 23:19 atkvæðum. Þeir, sem
nei sögðu, voru: Áki Jakobsson,
Bjarni Benediktsson, Einar Ol-
geirsson, Emil Jónsson, Finnur
Jónsson, Garðar Þorsteinsson.,
Guðmundur I. Guðmundsson,
Jakob Möller, Jóhann Jósefsson,
Lárus Jóhannesson, Magnús
Jónsson, Ólafur Thors, Pétur
Magnússon, Sigfús Sigurhjartar-
son, Sigurður Guðnkson, Sigurð-
ur Kristjánsson, Stefán Jóhann
Stefánsson, Steingrímur Aðal-
steinsson og Þóroddur Guð-
mundsson.
Sex þingmenn, sem ekki átt-
uðu sig á því, hvort þetta væri
rétt eða rangt, og sátu hjá, voru:
Brynjólfur Bjarnason, Eiríkur
Einarsson, Gísli Jónsson, Jón
Pálmason, Kristinn E. Andrésson
og Þorsteinn Þorsteinsson.
Það hefði áreiðanlega þótt
ótrúlega spáð, að til væru 19
menn á Alþingi, sem ekki gætu
hug.sað til þess, að dreifbýlisfólk-
inu, sem er í læknislausu héraði,
væri veitt þau hlunnindi, að
j læknislaunin væru notuð til að
styrkja það til læknisvitjana
| meðan héraðið er læknislaust,
: en vitanlega eru læknisvitjanir
lega ráðstöfun ef dýrtíðarupp-
bótin lækkar. í samræmi við þá
skoðun fengu kommúnistar þvi
framgengt að ríkisstjórnin beiti
sér fyrir, að kaupgjald skuli ekki
lækka í 14 mánuði eða þar til í
janúar 1946, hvað sem líður út-
flutningsverði á framleiðsluvör-
um okkar.
6. Loks virðist ástæða til að
ætla, að með nýsköpun þeirri,
sem svo mikið er rætt um 1
stefnuskrá stjórnarinnar sé til-
gangur meirihluta hennar að
koma á ríkisrekstri i ýmsum
fyrirtækjum, er hafi meðal ann-
ars það hlutverk að halda uppi
óeðlilega háu kaupgjaldi í land-
inu miðað við markaðsverð er-
lendis, en ríkissjóður látinn bera
hallann. Kommúnistar vita vel
að þetta er fljótvirk aðferð til
þess að lama einkaframtakið í
landinu.
Samningur þessi með þeim
undirmálum, er honum fylgja,
líkist um of í mínum augum
eigin víxli, sem kommúnistar
hafa fengið meirihluta Sjálf^
stæðisflokksins til að ábyrgjast
greiðslu á.“
Hér lýkur kaflanum úr bréfi
Péturs. i
Þetta álit reyndustu þing-
manna Sjálfstæðisflokksins á
stjórnarsamvinnunni mun vissu-
lega meira í samræmi við skoð-
anir hugsandi Sjálfstæðis-
manna í landinu en þvættingur
sá og skrum, sem daglega gefur
að lesa um hana í Mbl. og öðrum
málgögnum stjórnarsinna.
efna til opinberrar .sam-
keppni um tillögur með greinar-
gerð um framtíðarskipun land-
búnaðarins og heimilaði fé úr
sjóði búnaðarfélagsins til verð-
launaveitinga og greiðslu rit-
launa fyrir beztu úrl^usnir
þessa verkefnis — og var milli-
þínganefndinni falið að dæma
væntanlegar samkeppnisrit-
gerðir.
Að útrunnum útboðsfresti
höfðu nefndinni borist 27 sam-
keppnisritgerðir, og hefir hún
nú lagt úrskurð sinn á þær,
þannig að veita ein II. verðlaun,
tvenn III. verðlaun og greiða
ritlaun, þ. e. að kaupa tvær
ritgerðir búnaðarfélaginu til
handa.
Þegar opnuð voru dulmerkí
þessara 5 keppenda, kom í ljós,
að Guðmundur Jónsson kenn-
ari (nú settur skólastjóri) á
Hvanneyri hlaut II. verðlaun,
kr. 2500.00. Guðmundur Jósa-
fatsson bóndi í Austurhlíð í Ból-
staðahlíðarhreppi og Ólafur Sig-
urðsson bóndi á Hellulandi í
Rípurhreppi hlutu III. verðlaun,
kr. 1500.00 hvor. Ritlaun hlutu:
Gísli Kristjánsson búfræði-
kandidat í Ka,upmannahöfn —
frá Brautarhóli í Svarfaðardal
— og Jón Sigurðsson bóndi í
Yztafelli, kr. 1000,00 hvor.
Ritgerðir þær, er enga viður-
kenningu hlutu, eru í vörzlu
Búnaðarfélags íslands, og geta
höfundar þeirra kallað eftir
þeim þar.
Fyrri tillagan var flutt af Páli
Zophoniassyni, Eysteini Jóns-
syni og Páli Hermannssyni og
fjallaði um að veita ríkisstjórn-
inni heimild til „að verja allt að
50 þús. kr. til þess að greiða
fyrir því, að læknar fáist til
þeirra læknishéraða, sem erfið-
ast er að fá lækna til að gegna.“
Tillaga þessi var felld með
24:22 atkv. Fjarstaddir voru 5
þingmenn (Gísli Guðm., Bernh.
Stef., báðir vegna veikinda, Har-
aldur Guðmundsson, Jónas Jóns-
son og Ólafur Thors) og einn
hingmaður (Brynjólfur Bjarna-
son) greiddi ekki atkvæði.
Þeir tuttugu og fjórir þing-
menn, er þannig töldu þarflaust
að reyna að bæta úr læknisleys-
inu í dreifbýlinu, voru: Áki Ja-
kobsson, Ásgeir Ásgeirsson,
Bjarni Benediktsson, Einar Ol-
geirsson, Emil Jónsson, Finnur
Jónsson, Garðar Þorsteinsson,
Gíslí Jónsson, Guðmundur I.
Guðmundsson, Jakob Möller, Jó-
hann Jósefsson, Jón Pálmason,
Kristinn Andrésson, Lárus Jó-
hannesson, Magnús Jónsson,
Pétur Magnússon, Sigfús Sigur-
hjartarson, Sigurður Guðnason,
Sigurður E. Hlíðar, Sigurður
Kristjánsson, Stefán Jóhann
Stefánsson, Steingrímur Aðal-
steinsson, Þorsteinn Þorsteins-
son og Þóroddur Guðmundsson.
Sagan mun áreiðanlega verða
minnug á nöfn þessara 24 dánu-
manna, sem eru í þann veginn
að afgreiða fjárlög upp á 140—
150 mili. kr., en telja sér þó ekki; þá miklu dýrari og erfiðari en
fært að veita 50 þús. kr. til að ! en ella. Þótt menn væru kannske
koma í veg fyrir, að fólk í stór- j fáanlegir til að trúa ýmsu mis-
um héruðum búi við læknisleysi! jöfnu um Alþingi, einkum eftir
og lifi þess og heilsu sé þannig' að hin nýja ríkisstjórn kom til
stofnað í hættu. Og kjósendurn- valda, hefðu þeir samt ekki
ir ættu áreiðanlega að minnast viljað trúa því, að slíkan smá-
vel þessara nafna í næstu kosn- j sálarskap og ósanngirni væri að
ingum. I finna þar. Nú hefir reynslan
H*n tillagan, sem var flutt af tekið af allan vafa um þetta og
Páli Zophoniassyni, Eysteini þjóðin hefir orðið nokkru
Jónssyni, Páli Hermannssyni og I
Ingvari Pálmasyni, fjallaði um
fróðari um „þinri
þingfulltrúa sinna.
mann“ 19
Það tók ríkisstjórnina mánuð
að skipa nýbyggingaráðið
/
Kjartan Ólafsson og Hauknr ISelgason eiga
að fá sseti í viðskiptaráðinu
Ríkisstjórnin hefur nú; ísafirði, en Alþýðuflokksmenn
loks lokið skipun nýbygg-
ingaráðs. Er Jóhann Jósefs-
son formaður þess, Einar
Olgeirsson varaformaður, en
aðrir nefndarmenn eru
Steingrímur Steinþórsson og
Erlendur Þorsteinsson.
Lögin um nýbyggingaráð voru
á sínum tíma drifin áfram af
miklu kappi og stóð þá til að
skipa ráðið strax. En um líkt
leyti hófst mikill reipdráttur um
formennskuna í ráðinu og var
fátt annað rætt á ráðherrafund-
um í mánaðartíma. Er það m. a.
orsök þess, hve seint hefir gengið
með tekjuöflunarfrv. stjórnar-
innar.
Loks náðist þó samkomulag um
áðurgreinda skipun, en þó ekki
fyrr en eftir að Sjálfstæðismenn
höfðu fallizt á að kommúnistar
og Alþýðuflokksmenn fengju
fulltrúta í Viðskiptaráði. Munu
kommúnistar ætla að tilnefna í
viðskiptaráðið Hauk Helgason á
Kjartan Olafsson í Hafnarfirði.
Enn er óvist, hvort fjölgun verð-
ur í Viðskiptaráði eða einhverj-
um núv. viðskiptaráðsmönnum
vikið burtu.
Það er algert ranghermi, sem
kemur fram í einu stjórnarblað-
inu, að Framsóknarflokkurinn
hafi tilnefnt Steingrím Stein-
þórsson í nýbyggingaráð. Það
var aldrei leitað til Framsóknar-
flokksins um tilnefningu. Stein-
grímur Steinþórsson mun hins
vegar hafa talið sér skylt, þegar
þess var óskað, að hann tæki
sæti í ráðinu, að skorast ekki
undan því. Þótt ekki sé hægt
að búast við miklu af ný-
byggingaráði, þar sem því er
ekki annað ætlað en að áætla
þörfina fyrir ný atvinnutæki,
var samt sjálfsagt, að forsvars-
maður landbúnaðarins skoraðist
ekki undan að eiga sæti þar, eins
og viðhorfi stjórnarsinna til
landbúnaðarins er alm. háttað.