Tíminn - 15.12.1944, Síða 5
105. blað
TlMEVN. föstadagiim 15. des. 1944
461
lJm þetta leyti fyrir 43 árum:
Brunínn á Akureyri 1901
Samband ísl. sainvinnufélaga.
SAMVINNAN er komin út.
Flytur hún m. a. eftirfarandi greinar:
Verkefni samvinnumanna, eftir Jónas Jónsson.
íslenzk samvinnufélög hundrað ára, eftir Ólaf
Jóhannesson.
Hvað á að gera við peningana, eftir Jón Árna-
son.
Samvinnan er málgagn samvinnuhreyf-
ingarinnar. — Kaupið hana og lesið.
Síaíuar tannkrem gerir
tennurnar mjalihvítar
Eyðir tannsteini og himnu-
myndun. Hindrar skaðlega
sýrumyndun í munninum og
varðveitir með því tennurn-
ar. Inniheldur alls engin
skaðleg efni fyrir tennurnar
eða fægiefni, sem rispa tann-
2= glerunginn. Hefir þægilegt og
s
hressandi bragð.
«
JVOTI» SJAFNAR TANNKREM
KVÖLDÍ OG MORGNA.
Sápuverksmíðjan Sjöfn
Akureyri
FJALLIÐ EVEREST
er bók, sem hefir inni að halda stórfróðlegar og skemmtilegar
frásagnir um hæsta fjall jarðarlnnar og tilraunir manna um að
brjótast upp á hæsta tindinn. Höfundur er Sir. F. Younghusband,
en þýðandi Skúli Skúlason ritstjóri.
Tuttugu og tvær gullfallegar heilsíðumyndir prýða bókina.
Þessi bók er tilvalin tækifærisgjöf. Hún kostar kr. 22.00
óbundin, en kr. 30.00 í góðu bandi.
SNÆLANDStTGÁFAN ft.f., Lindargötu 9A
Sími 2353.
Reykjavík Sími 1249 Simnefni: Sláturfélag
Eeykhós. — Frystiltás.
iViðursatðuverksmiðja. — Bjnjgnaserð.
Framleiðir og selur í heildsölu og Smásölu: Niöur-
soðiö Jcjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og alls-
konar áskurð á brauð, mest og bezt iirval á landinu.
Hangikjöt, ávallt nýreykt, viðurkennt fyrir gæði
FrosiO kjöt allskonar, fryst og geymt í vélfrystihúsi, eftir
fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
Við skulum gera okkur í hug-
arlund, að við séum stödd í höf-
uðstaö Norðurlands rétt fyrir
jólin árið 1901. Það er orðið
áliðið dags, vindsveljandi og
húmið að byrja að færast yfir
gráan fjörðinn og snæviþaktar
brekkurnar vestan í Vaðlaheið-
inni. Einkennilegan þef leggur
að vitum okkar. Það er bruna-
lykt, áleitin og megn. Snjórinn
er blakkur og í miðjum bæ getur
að líta svartar og ömurlegar
rústir, sem enn leggur upp úr
mógráa mekki hér og þar. Sviðn-
ir viðir rísa á ská upp úr þess-
um rústum, sem fyrir einu dægri
voru hús, hálfhrundar múr-
pípur hanga á heljarþröm og
rifnar og skældar járnplötur
liggja á dreif í kring. Stöku gafl
hangir kannske uppi og gjöktir
til í gjólunni með óhugnanlegu
ýli og skrölti. Nokkrir karlmenn
standa á verði, skiptist á orðum
við og við, berja sér annað veifið,
en hafa þó alltaf gát á rústun-
um, að eldurinn nái ekki að
gjósa upp aftur. Sumir bjástra
við að hella vatni úr skjólum,
þar sem reykinn helzt leggur
upp.
Á bökkum Búðarlæksins og
í sjálfum lækjarfarveginum,
frammi á bryggjunni og víðsveg-
ar i flæðarmálinu liggja ókjörin
öll af hvers konar munum og
skrani — allt það, sem borið
hafði verið út úr fjórtán eða
fimmtán húsum að morgni þessa
óhappadags, fimmtudagsins 19.
desember. Þar er fólk á flökti,
einmanalegt, þungbúið og
kregðulegt. Lítil börn norpa
þarna í kuldanum í leit að
leikföngum sínum og gullum
— í þeirri von, að einhverju
kunni að hafa verið bjargað út
úr brennandi híbýlum þeirra.
Eitt rekur kannske augun í
gullastokkinn sinn, ef til vill
tóman og brotinn — annað finn-
ur máske gamlan legg eða
þvælda brúðu. Gamlar konur
með ullarsjöl á herðum standa
þarna líka og renna mæddum
sjónum yfir þessa viðurstyggð
eyðileggingarinnar. Dökk og síð
pilsin fiaksa um þreytta fætur
þeirra. Þær hafa einnig misst al-
eiguna í þennan sama súg. | '
Þessi bruni var einhver hinn
mesti, sem orðið hafði hér á
landi á þeirri tíð, þótt að vísu
hlytist ekki af honum manns-
bani. Tjónið var metið á nálega
hundrað þúsund krónur, sem var
mikil upphæð þá, þótt það kunni
að þykja smáræði nú. Ennþá var
dagkaup verkamanna ekki nema
tvær krónur, og árslaun dável
settra embættismanna aðeins
1200 krónur. Átta hús brunnu til
kaldra kola, sum stórhýsi, eftir
því sem þá gerðist, og mörg önn-
ur skemmdust.
Um skeið var ekki annað sýnna
en mikil hluti bæjarins myndi
brenna. Þarna stóðu timburhús-
in svo til hvert við annað, gatan
mjó og ekkert slökkvilið og eng-
' in slökkvitæki í bænum. En það
varð til happa, að logn var, þeg-
ar eldurinn kom upp, og síðar,
þegar kula tók, var eins og vind-
urinn blési einatt úr þeirri átt,
sem helzt þurfti við, til þess að
forða útbreiðslu bálsins. En mest
var þó að þakka, að eigi hlauzt
meira tjón af, hinni ötulu fram-
göngu hinna mörgu Akureyr-
inga, er börðust við eldinn þenn-
, an morgun og traustri og fát-
lausri stjórn þeirra, sem til
hennar völdust, þótt aldrei hefðu
þeir neina þjálfun hlotið til þess
háttar starfa. Var sjór í fötum
réttur manni frá manni alla leið
neðan úr fjöru, en aðrir mokuðu
í sífellu snjó á þilin, sem eldur-
inn leitaði mest á. Aðrir notuðu
járnplötur og blauta poka til
hlifðar. Gengu að þessu bæði
konur og karlar og dró enginn
af sér. Eru margar sögur sagðar
af hinni frækilegu framgöngu
ýmissa þeirra, sem þarna voru
að verki.
Upptök þessa elds voru í bygg-
ingu nokkurri, allstórri, er var
áföst Hótel Akureyri, stærsta
húsinu, er þarna brann. Var í
þessari viðbyggingu geymt margs
konar dót, auk þess gripir og
hey, og loks voru þar íveruher-
bergi. Meðal annárs var þar
gestaherbergi; var húsið haft
opið um nætur til þess að menn,
sem komu í kaupstaðinn eftir
háttatíma, gætu leitað þar at-
hvarfs, án þess að gera starfs-
fólki gistihússins ónæði. Þessa
nótt sváfu þarna einhverjir að-
komumenn. Sá, er síðast kom,
( kveikti á lampa og hengdi hann
á fatasnaga rétt uppi undir súð-
inni. Sofnaði hann síðan út frá
ljósinu. Þegar menn vöknuðu
var eldur kominn í súðina og
heyrudda, sem ofan á henni var.
Várð ekki við neitt ráðið, og sá-
ust eldtungurnar teygja sig upp
úr þakinu innan stundar. Vitn-
aðist það aldrei, hver þessi ó-
gæfusami gestur hefði verið, því
að herbergisnautar hans þekktu
hann eigi, en ,sögur (sem vita-
skuld er varlega treystandi)
hermdu, að hann hefði síðast
sézt sitja undir búðarvegg og
snæða úr mal um þær mundir,
€r aðrir börðust hvað fastast
við eldinn.
Innan lítillar stundar læsti
eldurinn sig í gistihúsið og það-
an á tvo vegu: í næáta hús hin-
um megin við það, verzlunar-
og íbúðarhús Sigvalda Þorsteins-
sonar kaupmanns, og yfir göt-
una í geymsluhús og íbúðarhús
Klemensar Jónssonar, er þá var
sýslumaður Eyfirðinga. Frá
aessum tveim húsum barst eld-
urinn enn í þrjú hús. Stóðu allar
sessar byggingar í björtu báli í
einu, röskum klukkutíma eftir
að eldsins varð vart. Var það óg-
urlegt bál, eins og nærri má
geta, og bjart sem um hádag í
miðbænum.
Margir fleiri geigvænlegir
brunar herjuðu Akureyri á þess-
um árum. En sárin, sem þeir ollu,
bæði þessi og aðrir, eru fyrir
löngu gróin, að svo miklu leyti,
sem slík sár geta gróið. Gömlu
konurnar, sem eigruðu um
fjöruna eða rýndu þrútnum aug-
um í rústirnar, eru fyrir löngu
komnar undir græna torfu, og
börnin, sem leituðu að horfnum
gullum sínum og týndri gleði,
eru nú fólk á efri árum. En ungir
munu þeir hafa verið, er þarna
áttu hlut að máli, sem eigi rekur
á einhvern hátt minni til þessa
atburðar. j. H.
Sigrún P. Blöndal
(Framhald af 4. síðuj
skóla hin síðari ár, og horfið
þaðan aftur með góðri minningu
ríkari.
Ég drap áðan á mælsku Sig-
rúnar Blöndal. Hún var að
margra dómi, einn fremsti ræðu-
maður þessa lands. Stuðlaði að
því, vit hennar, óskeikuil smekk-
ur fyrir fögru og þróttmiklu
máli, hugmyndaauðg^ og vand-
virkni. Hafa mörgum orðið
minnistæðar ýmsar ræður henn-
ar við skólasetnipgu og skóla-
slit á Hallormsstað.
Frú Sigrún Blöndal verður, að
öllu samtöldu, lengi minnistæð
okkur Austfirðingum. Fjölþætt-
ar gáfur hennar, þrek og skör-
ungsskapur var allt svo fyrir-
ferðamikið, að það fekk engum
áulizt, sem einhver kynni hafði
af henni. Því var og það. að
okkur setti hljóða við hið skyndi
lega fráfall hennar. Því að þótt
vitað væri, að heilsa hennar
væri tekin að bila, bjóst enginn
við, að verða svona skjótt að sjá
á bak henni.
En af minningunni um hana
stafar ljómi í hugum okkar vina
hennar — ljómi, sem seint mun
fölna. Og margir eru þeir nú,
þessa dagana, sem hvarfla hug-
anum austur til hins undurfagra
Hallormsstaðar, en þar verður
hún lögð til hinztu hvíldar við
hlið hjartfólgins eiginmanns
síns, í mjúka mold þess staðar,
sem ól hana, staðarins, þar sem
hún vann sín mestu afrek.
Hlýjar kveðjur samúðar ber-
ast syni hennar og fóstursonum,
bróður hennar og öðrum nánum
og kærum vinum.
— En það, sem hún gaf okkur,
verkin, sem hún vann, eru okk-
ur dýr arfur, sem vel skyldi á-
vaxta.
Reykjavík, 5. des. 1944
Marinó Kristinsson.
Vinnið ötullega tyrir
Tímann.
Baðstofuhjal
(Framhald af 4. síöu)
stundum þrír) á móti. Hafði stjórn-
in þá helming eða tvo fimmtu hluta
af ræðutímanum. Þannig gengur þetta
á víxl, og hafa menn ekki komið
auga á annað betra fyrirkomulag enn
sem komið er.
ÞETTA er nú orðið helzt tll langt
spjall um eldhúsdaginn. En það er
heldur ekki nema einn eldhúsdagur
á ári, það er að segja á Alþingi. En
nú fara í hönd langir og erfíðír
eldhúsdagar fyrir húmæður landsins,
því að jólin nálgast, og þá þarf að
hafa „áhyggjur og umsvif fyrir
Stúlkur
óskast til fiskflökunar eftir
áramótin.
Hátt kaup.
Frítt húsnæði.
Hraðirystistöð
Vestmannaeyja
Sími 3.
mörgu“ eins og Marta í guðspjall-
inu. Ljúkum við svo þessu tali í dag.
SAVON de PARÍS mýhir húðina og
styrhir. Gefur henni yndisfagran litblae
og ver hana hvillum.
NOTiD
, . ) '
SAVON
DE
Þjóðlegur íróðleikur:
ÍJr síðustu leit,
eftir Ingibjörgu Lárusdóttur. í bók þessari eru end-
urminningar höfundarins frá æsku- og uppvaxtar-
árum, nokkrar þjóðsögur og síðast en ekki sízt
sagnir af Bólu-Hjálmari, en Ingibjörg er dótturdótt-
ir Hjálmars.
Skuggsjá I.—II.,
íslenzkrar aldarfarslýsirigar og sagnaþættir. í þess-
um tveimur heftum Skuggsjár, sem út eru komin,
er ýmislegur forn- og skemmtilegur fróðleikur,
sem unnendur þjóðlegra fræða munu tæplega vilja
vera án.
Hafurskinna,
safn sjaldgæfra og óprentaðra kvæða, íslenzkra,
frá 17. og 18. öld. Ætlunin er að gefa út eitt til tvö
bindi af þessum kvæðum, og er fyrsta heftið komið
út.
Bækur, sem geyma þjóðlegan fróðleik íslenzkan, eiga að
skipa heiðurssess í bókaskápum íslendinga. Látið þess
vegna ekki undir höfuð leggjast að eignast framantaldar
bækur. ^
Bókaútgáfa Pálma H. Jónssonar.