Tíminn - 22.12.1944, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKN ARPLOKKURINN.
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
Símar 3948 og 3720.
RITST JÓRASKRIFSTOFOR:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Slmar 2353 o« 4373.
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI. Llndargðtu »A.
Slml 2323.
28. árg.
iteykjavík, í'iistmlagimi 22. des. 1944
107. blað
Stjórnarlíðið kastar grímunní
í áburðarverksmíðjumálinu
Ætlar stjjórniii að svíkjast uiia að framkvæma
lögin nm landnám ríkisins?
Stjórnarliðið hefir nú sýnt það eins ljóst og verða má, að það
er fastráðið í því að stöðva aburðarverksmiðjumálið. Það hefir
ekki aðeins látið sér nægja að breyta frv, um áburðarverksmiðj-
una í það horf, sem tefur málið um ófyrirsjáahlega framtíð, held-
ur hefir það nú einjuig fellt niður úr fjarlögunum fjárveitinguna
til verksmiðjunnar og þannig sýnt, að það vill ekki leggja fyrir
fé tíl framkvæmdarinnar. Hefði það þó verið jafn nauðsynlegt
að leggja íyrir fé til verksins sem áður, ef ekki yekti annað fyrir
stjðrnarliðinu en að undirbúa málið betur, eins og það hefir vifj-
að vera láta,
Ríkið vantar enn 30-40 mílj. kr Jekjur
eígí ekki að verða tekjuhalli næsta ár
HIIVN JYÝI SKÍDASKÁLI ARMANNS
>^
Fiskverðid muo
lækka í Bretlandi
Frásögn sendikerrans.
Stefán Þorvarðarson, sendi-
herra tslands í London er
staddur í Reykjavík um þess-
ar mundir. Kemur hanri aðal-
lega hingað vegna fisksölu-
samninganna. Hann átti við-
tal við blaðamenn í fyrradag.
Sendiherrann sagði, að búast
mætti við þvi, að fiskverð lækk-
aði 1 Bretlandi vegna þess, að
íramboð yrði bráðlega meira á
fiski en verið hefir. Stafar það
aðallega af því, að Bretar eru
nú að búa út' skip til veiða, sem
gegnt hafa hernaðarstörfum, og
að í ráði er að opna fiskimið
i Norðursjónum, sem hafa verið
íokuð ¦ af styrjaldarástæðum.
Annars munu Bretar hafa í
hyggju stórfellda aukningu á
fiskiskipastól sínum, Bretar
munu einnig leggja mikið kapp
á smiði kaupskipa á næstunni,
þvi að þeir hafa misst um
helming kaupskipaflotans í
styrjöldinni, Allar líkur benda
þvi til þess, að örðugt muni reyn-
ast fyrir okkur íslendinga að fá
byggð skip hjá þeim fyrst í
stað, Allar skipasmíðar í Bret-
iandi munu verða háðar opin-
berri ihjutun fyrst um sinn.
Sendiherrann gat þess, að
Bretar bæru hlýjan hug í garð
íslendinga og hafa ráðandi menn
þeirra lofað góðu um að greiða
fyrir því, að við fáum hjá þeim
ýmislegt það, er okkur v^inhagar
mest um. Kynni Breta almennt
á fslandi og lenzkum málum,
telur sendiherrann mjög að
aukast.
Kveldúlfs-blaða-
mennskan í MbL
Sagan um Hermann
Jónasson oj» sprengju-
verksmiðjnna.
Morgunblaðið segir í forust-
grein í gær, að Tíminn stundi
„skrílblaðamennsku". Tilefnið er
þó ekki annað en það, að Tíminn
leyfði sér að telja upp nöfn
þeirra þingmanna, • sem felldu
tillögu Framsóknarflokksins um
nýtt strandferðaskip og sýndu
þannig, að þeir voru á móti mál-
inu. Mun það áreiðanlega ekki
þekkjast í öðru lýðræðislandi en
hér, að stjórnarsinnar séu svo
hörundsáírir og vanstilltir, að
þeir kalli það „skrílblaða-
mennsku," þegar sagt er frá
verkum þeirra, eins og þau eru
skjalfest í sjálfum þingtíðind-
unum.
¦ Timanum finnst rétt, i þessu
tilefni, að skýra nú og í næstu
blöðum frá blaðamennsku Mbl.,
sem hann ætlar síður en svo að
dæmi Mbl., að kenna við skríl,
heldur mun hann kalla hana
(Framhald á 8. síðu)
Að tilhlutun Vilhjálms Þórs var
það ákveðið í fjárlögum yfir-
standandi árs að Jeggja fyrir 2
milj.. kr, til byggingar áburðar-
verksmiðju. 1 fjárlagafrv., er
Björn Ólafsson lagði fyrir þing-
ið, var einnig lagt til, að sömu
fjárhæð, 2 milj. kr., værí varið
til áburðarverksmiðjunnar
næsta ár. Við 3, umr. fjárlag-
anna gerðust svo þau tíðindi, að
fjármálaráðherra bar fram þá
breytingu, að fella þetta framlag
alveg niður. Þessi tillaga hans
var samþykkt með atkvæðum
stjórnarliðsins gegn atkvæðum
Framsóknarmanna og fimm-
menninganna úr Sjálfstæðis-
flokknum, Með þessu hefir
stjórnarliðið algerlega svipt af
sér grímunni í áburðarverk-
smiðjumálinu og sýnt að fyrir-
ætlun þess er ekki sú að láta
rannsaka málið betur, eins og
það hefir viljað vera láta, heldur
aö stöðva það algeriega,
Önnur atkvæðagreiðsla í sam-
bandi við landbúnaðarmál vakti
einnig talsverða athygli við 3.
umr. fjárlaganna. Samkvæmt
lögum um landnám ríkisins á
að verja árlega 250 þús. kr, til
ræktunarframkvæmda, einkum
1 sambandi við ný byggðahverfi.
Þetta fé hefir ekki verið notað
árin 1943 og 1944, því að mann-
afla hefir skort til framkvæmda.
Á næsta ári má vænta þess, að
mannafli verði nðgur, þar sem
setuliðsvinnan má heita búin,
Þess vegna báru Framsóknar-
menn fram tUlögu um, að lög-
boðnar greiðslur áranna 1943,
1944 og svo næsta áts, yrðu
færðar á fjárlögin nú, sumpart
til að tryggja það, að þessar
framkvæmdir yrðu nú hafnar,
og sumpart til að hindra það,
að f járlögln yrðu fölsuð með því
að hafa ekki á þeim lögákveðnar
greiðslur.
Það undarlega skeði, að allt
stjórnarliðið felldi þessa tillögu.
Varla verður því þó trúað, að það
sé meiningin að svíkja þannig
greiðslur til lögboðinna land-
'bíinaðarframkvæmda. Það væri
að vísu alveg eftir „kokkabók-
um" kommúnista, að þykjast
fylgjandi byggðahverfum, en
berjast svo gegn lögboðnum
greiðslum til þeirra.
Þessar tvær atkvæðagreiðslur
ásamt ýmsu hliðstæðu, virðast
ætla að sanna vel þann spádóm
forseta sameinaðs þings í bréfi
hans til kjósenda sinna, að
„þetta nýja stjórnmálahorf eigi
eftir að koma þungt og hart nið-
ur á búandmönnum, enda munu
þeirra hagsmunir verða látnir
þoka fyrir bæjarmagninu og
rauða bröltinu".
Hinn nýi skiðaskáli Glímufélagsins Armanns, i Jásepsdal. var vígður
síðastl. sunnudag, Er þetta þriðjp sháli Ármanns þar, þvi að fyrsti skál-
inn brann og annar skálinn faítJe. Ármenningar hafa samt ekki gefist
upp og er þetta langstœrstl og vandaðasti skálinn. Hann er að mestu
byggður í sjálfboðavinnu. 'Alls hafa unnið við hann 323 sjálfboðaliðar
í 29.745 klst. Ríki og bœr hafa einnig styrkt framkvœmdina. Grunn-
flötur skálans er 176 fermetrar. Á neðri hœð er borðsalur fyrir um 90
manns, annar salur fyrir 25—30 manns, eldhús, snyrtiherbergi og rúm-
gott anddyri með geymslu fyrir yfirhafnir, svefnpoka og skíSi. Á lofti
er svefnstofa fyrlr 90 manns, herbergi fyrir kennara og ráðskonu, í
kjallara er geymsla, gufubað, vélasalur og salerni. Er þessi nýi skáli til
mikils sóma fyrir Ármann,
Miklir möguleikar til að fá
strandferðaskip eínmítt nú
Morgunblaðið hefir nú loks reynt að verja þá framkomu
stjórnarliðsins að fella tillögu Framsóknarmanna um heimild
handa ríkisstjórninni til að kaupa nýtt fullkomið strandferða-
skip. Mbl. er það bersýnilega Ijóst, að hér er um mikilvægt um-
bótamál að ræða og framkoma stjórnarliðsins muni því mæl-
ast illa fyrir, Málsbætur þær, sem blaðið hefir fram að flytja,
eru þó vissulega verri en engar.
Yfírlít um ntgjöld ríkisins,
sem þegar er vitað nm
Fjárlögin voru afgreidd frá Alþingi síðastl. þriðjudag með þeim
einstæða hætti, að sleppt var að taka inn á þau tugmiljóna
króna útgjöld, sem þingmeirihlutinn hefir þó fyrirhugað eða
ákveðin eru í sérstökum lögum. Fjárlögin gefa því algerlega
falska mynd af rekstri rikisins á komandi ári og er það hreint
einsdæmi, að slíkt sé gert með ráðnum huga, eins og hér hefir
átt sér stað^ Framsóknarmenn í fjárveitinganefnd mótmæltu
þessari fölsuðu afgreiðslu fjárlaganna og sama gerði formaður
þingflokksins i umræðunum. Þessi mótmæli voru ekki tekin til
greina og sat stjórnarliðið fast við þann keip að afgreiða fölsuð
fjárlög.
Til að mótmæla svp þessari afgreiðslu og þeim fjármálagrund-
velli, sem fjárlögin eru byggð á, sátu Framsóknarmenn hjá við
iokaatkvæðagreiðsluna um þau.
Timanum þykir rétt í sambandi við fjárlagaafgreiðsluna, að
gefa nokkurt yfirlit um fjárhagshorfur rikisins á næsta ári.
Verður þá fyrst vikið að sjálfum fjárlögunum:
Útgjöld fjárlaganna voru áætluð eftlr 2. umr..... 106.500 þús. kr.
Útgjaldahækkanir við 3. umr.:
Vegna nýju launalaganna......4.500 þús.kr.
Tillögur fjárveitinganefndar___ 445 — —
Tillögur samgöngumálanefndar . 193 — —
Tillögur einstakra þingmanna .. 506 — —
Samt. 5.644 þús. kr.
Útgjaldalækkanir við 3. umr.:
Niðurfelling ábúrðarverksmiðju . 2.000-— —
Samtals hækkun við 3. umræðu
3.644 —. —
t DAft
birtist á 3. síðu grein eftir
Halldór Kristjánsson,
bónda á Kirkjubóli.
Neðanmáls á 4. síðu er
grein um hjónin á Reykj-
um í Lundarreykjadal eftir
Kristleif Þorsteinsson,
fræðaþul á Stóra-Kroppi.
Mbl. reynir að verja fram-
komu stjórnarsinna með því að
skírskota til röksemda fjármála-
ráðherra í fjárlagaumræðunum,
en þær voru þessar, samkv. frá-
sögn blaðsins:
1. Slíkt skip mun ekki fáanlegt
á næsta ári.
2. Framsóknarmenn hafa flutt
tillögu um það i áróðursskyni.
Uni fyrra atriðið er það að
segja, að ekki eru liðnir nema
örfáir dagar síðan að þekktur
íhaldsmaður í Vesfcmannaeyj-
um skrifaði grein í Mbl., þar sem
hann hélt því fram, að í Svíþjóð
væri nú fáanlegt skip, sem yæri
hentugt til strandferða hér. Vit-
anlega geta fleiri skip, jafnvel
enn hentugri, verið þar á boð-
stólum. Attk þess er mjög lík-
legt, að hægt væri að fá slíkt
skip smíðað í Svíþjóð á næsta
ári, ef samningar væru gerðir
áður en aðrar þjóðir hafa full-
nýtt getu Svía til skipasmíða.
Enn fremur er vel ^hugsanlegt,
áð hægt yrði að fá slíkt skip
smíðað í Danmörku, ef styrjöld-
inni lyki snemma á næsta ári.
Það standa þvi opnir margvís-
legir möguleikar til að fá skiþið,
en þeir hafa enn ekki verið
reyndir eða athugaðir. Sú full-
yrðing fjármálaráðherra, að skip
sé ófáanlegt, er ekki byggð á
neinni athugun, heldur er hún
venjulegar úrtölur afturhalds-
mannsins. Það gæti þvert á móti
orðið verra að fá slíkt skip síðar,
þegar aðrar þjóðir. eru farnar
að keppa við okkur í eftirspurn-
inni um slik skip.
Seinni mótbáran, að ekki hai|
mátt samþykkja tillöguna vegna
þess, að Framsóknarmenn fluttu
hana, er þó enn furðulegri, Er
það kannske ætlunin, að koma
á þeim „skrílvinnubrögðum" á
Alþingi, svo að notað sé orðbragð
Mbl., að . þingmeirihlutinn felli
öll mál, hve góð og gagnleg sem
þau eru, ef minnihlutinn er
þeim fylgjandi?
(Framhald á 8. síöu)
Öll útgjöld á fjárlögunum '.................... 110.200 þús. kr.
í 22. gr. fjárlaganna er ákveðið að verja af tekjum landssím-
ans, sem eru áætlaðar 3 milj. kr. í fjárlögunum, 1.4 milj. kr. til
aukningar símakerfis. Hefði því vitanlega verið sjálfsagt að færa
þessa greiðslu á fjárlögin, en það hefir verið látið ógert til að
halda niðri heildarupphæð útgjaldanna. Á sama hátt eru út-
gjöld vegna nýju launalaganna áætluð of lágt um a. m. k. 1.5
milj. kr., enda þótt gert sé ráð fyrir, að þau gildi ekki fyrstu
vikur ársins. Þá er sleppt að taka á fjárlögin lögboðnum greið§l-
um Vegna laganna um landnám ríkisins. Einnig er sleppt að taka
á fjárlögin nema helmings kostnaðar við Ölfusárþrúna, sem á
þó að fullgerast á árinu.
Greiðslur, sem ýmist eru lögboðnar eða fyrirhugaðar, en vant-
ar þó á fjárlögin, éru því a. m. k. þessar:
Greiðslur vegna dýrtíðarráðstafana a. m. k..
Greiðslur vegna launalaganna ............
Greiðslur vegna aukins símakerfis .........
Greiðslur vegna byggingar Ölfusárbrúar ....
Lögboðið framlag til landnáms ríkisins ......
25.000 þús. kr.
1.500--------
1.400--------
1.000 — —
750--------
Samtals 29.650 þús. kr.
Raunverulegar greiðslur ríkisins á næsta ári, sem þegar er vit-
að um, verða því þessar:
Greiðslur, sem eru á f járlögum ............... 110.200 þús. kr.
Greiðslur, sem yantar á fjárlög ............... 29.650 ¦— —
Hvar er slíkur for-
sætisráðherra?
Morgunblaðið spyr í for-
ustugrein í gær: Hvar er
til blað, sem skrifar eins
um forsætisráðherra lands
síns og Tíminn? í tilefni
af þessu vill Tíminn spyrja
Mbl.: Hvar er til forsætis-
ráðherra, sem hefir rofið
hátíðlegt * loforð við s^m-
starfsmenn sína í ríkis-
stjórn? Hvar er til forsæt-
isráðherra, sem forseti
þingsins hefir neyðst til að
gefa þann vitnisburð úr
forsetastóli, að hann hafi
gengið frá orðum sínum og
fyrri afstöðu? Hvar er til
forsætisráðherra, er lætur
blöð sín kalla andstæðinga
sína „grey"?
Samtals 139.850 þús. kr.
Ríkisútgjöldin verða samkvæmt þessu um 140 milj. kr. á næsta
ári. Ótalinn er þó kostnaður við nýbyggingarráð og ýmsar nefnd-
ir, forsetakjör o. fl. o. fl., auk ófyrirsjáanlegra umframgreiðslna,
er verða mun nú eins og endranær. Það mun þvi ekki ofsagt, þótt
það megi teljast vel sloppið, eins og stefnt er nu, ef heildarút-
gjöld ríkisins á næsta ári fara ekki yfir 150 milj.-kr.
Móti þessum 140—150 milj. kr. útgjöldum er búið að afla þess-
ara tekna,
Eldri tekjustofnar ríkisins á ^árlögum.......... 100.000 þús. kr.
Tekjuskattsviðauki, sem verður samþykktur .... 6.000 — —
Hækkun símgjalda, sem hefir verið ákveðin---- 3.000 þús. kr.
Samtals 109,000 þús. kr.
Það er því enn eftir a. m. k. að afla 30—40 milj. krónahtekna,
ef ríkisreksturinn á aff vera hallalaus næsta ár, þrátt fyrir tekju-
skattsviðaukann og símgjaldahækkunina. Taka ber tillit til þess,
að þessi tekjuáætlun er þanin til hins ftrasta og má ekkert draga
úr peningaveltunni, ef hún á að standast. Eru þó vissulega
frekar horfur & samdrætti en hitt.
Þá er þess að gæta, að enn er ógreitt til Tryggingarstofnunar
ríkisins ca. 8 milj. kr. vegna laganna um eftirlaun opinberra
starfsmanna, er samþykkt voru á fyrra þingi. Mun ekki takast
(FramhaJd á 8. siðu)
/