Tíminn - 22.12.1944, Side 1

RITSTJÓRI: }
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON j
ÚTGEFFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN j
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. [
Símar 3948 og 3720.
j RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
( \
EDDUHÚSI, Lindargötu S A. >
Slmar 2363 Ov 4373.
í |
| AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
\ OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: {
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A. í
} Síml 2323.
(. '
28. árg<
Reykjavík, föstuclaglnn
22. des. 1944
107. blað
Sf jórnarliðið kastar grímunni
í áburðarverksmíðjumálinu
Ætlar stjórnin að svíkjast um að framkvæma
lögin um lanclnám ríkisins?
Ríkið vantar cnn 30-40 milj. kr. tekjur
eígi ekkí að verða tekjuhalli næsta ár
Stjórnarliðið hefir nú sýnt það eins Ijóst og verða má, að það
er fastráðið í því að stöðva áburðarverksmiðjumálið. Það hefir
ekki aðeins látið sér nægja að breyta frv, um áburðarverksmiðj-
una. í það horf, sem tefur málið um ófyrirsjáanlega framtíð, held-
ur hefir það nú einnig fellt niður úr fjárlögunum fjárveitinguna
til verksmiðjunnar og þannig sýnt, að það vill ekki leggja fyrir
fé til framkvæmdarinnar. Hefði það þó verið jafn nauðsynlegt
að ieggja fyrir fé til verksins sem áður, ef ekki vekti annað fyrir
stjórnarliðinu en að undirbúa málið betur, eins og það hefir vilj-
að vera láta,
IIIIVN IVÝI SKÍÐASKÁLI ÁRMANNS
Hinn nýi skíðaskáli Glímufélagsins Ármanns, i Jásepsdal. var vígður
síðastl, sunnudag, Er þetta þriðjp skáli Ármanns þar, því að fyrsti skál-
inn brann og annar skálinn fattk. Ármenningar hafa samt ekki gefist
upp og er þetta langstœrsti og vandaöasti skálinn. Hann er að mestu
byggður í sjálfboðavinnu. 'AUs hafa unnið við hann 323 sjálfboðaliðar
í 29.745 klst. Ríki og bœr hafa einnig styrkt framkvcemdina. Grunn-
flötur skálans er 176 fermetrar. Á neðri hæð er borðsalur fyrir um 90
manns, annar salur fyrir 25—30 manns, eldhús, snyrtiherbergi og rúm-
gott anddyri með geymslu fyrir yfirhafnir, svefnpoka og skíði. A lofti
er svefnstofa fyrir 90 manns, herbergi jyrir kennara og ráðskonu, í
kjallara er geymsla, gufubað, vélasalur og salerni. Er þessi nýi skáli til
mikils sóma fyrir Ármann,
-----------------------a
Miklir moguleikar til að íá
strandferðaskip einmitt nú
Morgunblaðið hefir nú loks reynt að verja þá framkomu
stjórnarliðsins að feila tillögu Framsóknarmanna um heimild
handa ríkisstjörninni til að kaupa nýtt fullkomið strandferða-
skip. Mbl. er það bersýnilega Ijóst, að hér er um mikilvægt um-
bótamál að ræða og framkoma stjórnarliðsins muni því mæl-
ast illa fyrir, Málsbætur þær, sem blaðið hefir fram að flytja,
eru þó vissulega verri en engar.
Fískverdid muo
lækka í Bretlandi
Frásögn sendiherrans.
Stefán Þorvarðarson, sendi-
herra íslands í London er
staddur í Keykjavík um þess-
ar mundir. Kemur hanri aðal-
lega hingað vegna fisksölu-
samninganna. Hann átti við-
tal við blaðamenn í fyrradag.
Sendiherrann sagði, að búast
mætti við þvi, að fiskverð lækk-
aði í Bretlandi vegna þess, að
íramboð yrði bráðlega meira á
fiski en verið hefir. Stafar það
aðallega af því, að Bretar eru
nú að búa út skip til veiða, sem
gegnt hafa hernaðarstörfum, og
&ð í ráði er að opna fiskimið
í Norðursjónym, sem hafa verið
iokuð . af styrjaldarástæðum.
Annars munu Bretar hafa í
hyggju stórfellda aukningu á
fiskiskipastól sínum, Bretar
munu einnig leggja mikið kapp
á smlði kaupskipa á næstunni,
þvi að þedr hafa misst um
heiming kaupskipaflotans í
styrjöldinni, Allar likur benda
þvl til þess, að örðugt muni reyn-
ast fyrir okkur íslendinga að fá
byggð skip hjá þeim fyrst í
stað, Allar skipasmíðar í Bret-
landi munu verða háðar opin-
berri ihlutun fyrst um sinn.
Sendiherrann gat þess, að
Bretar bæru hlýjan hug í garð
íslendinga og hafa ráðandi menn
þeirra lofað góðu um að greiða
fyrir þvi, að við fáum hjá þeim
ýmislegt það, er okkur vanhagar
mest um. Kynni Breta almennt
á íslandi og lenzkum málum,
telur sendiherrann mjög að
aukast.
K v e 1 d úlls-blaða-
mennskan í Mbl.
Sagan um Hermann
Jónasson og sprengjn-
verksmiðjuna.
Morgunblaðið segir í forust-
grein í gær, að Tíminn stundi
„skrílblaðamennsku“. Tilefnið er
þó ekki annað en það, að Tíminn
leyfði sér að telja upp nöfn
þeirra þingmanna, sem felldu
tillögu Framsóknarflokksins um
nýtt strandferðaskip og sýndu
þannig, að þeir voru á móti mál-
inu. Mun það áreiðanlega ekki
þekkjast í öðru lýðræðislandi en
hér, að stjórnarsinnar séu svo
hörundsá'xir og vanstilltir, að
þeir kalli það „skrílblaða-
mennsku," þegar sagt er frá
verkum þeirra, eins og þau eru
skjalfest í sjálfum þingtíðind-
unum.
- Tímanum finnst rétt, í þessu
tilefni, að skýra nú og í næstu
blöðum frá blaðamennsku Mbl.,
sem hann ætlar síður en svo að
dæmi Mbl., að kenna við skríl,
heldur mun hann kalla hana
(Framhald á 8. síðu)
Að tilhlutun Vilhjálms Þórs var
það ákveðið í fjárlögum yfir-
standandi árs að leggja fyrir 2
milj.. kr. til byggingar áburðar-
verksmiðju. í fjárlagafrv., er
Björn Ólafsson lagði fyrir þing-
ið, var einnig lagt til, að sömu
fjárhæð, 2 mhj. kr., væri varið
til áburðarverksmiðjunnar
næsta ár. Við 3- umr, fjárlag-
anna gerðust svo þau tíðindi, að
fjármálaráðherra bar fram þá
breytingu, að fella þetta framlag
alveg niður. Þessi tillaga hans
var samþykkt með atkvæðum
stjórnarliðsins gegn atkvæðum
Framsóknarmanna og fimm-
menninganna úr Sjálfstæðis-
flokknum. Með þessu hefir
stjórnarliðið algerlega svipt af
sér grímunni í áburðarverk-
smiðjumálinu og synt að' fyrir-
ætlun þess er ekki sú að láta
rannsaka máhð betur, eins og
það hefir víljað vera láta, heldur
að stöðva það algerlega,
Önnur atkvæðagreiðsla í sam-
bandi við landbúnaðarmál vakti
einnig talsverða athygli við 3.
umr. fjárlaganna. Samkvæmt
lögum um landnám ríkisins á
að verja árlega 250 þús. kr. til
ræktunarframkvæmda, einkum
'í sambandi við ný byggðahverfi.
Þetta fé hefir ekki verið notað
árin 1943 og 1944, þvi að mann-
afla hefir skort til framkvæmda.
Á næsta ári má vænta þess, að
mannafli verði nógur, þar sem
setuliðsvinnan má heita búin,
Þess vegna báru Framsóknar-
menn fram tillögu um, að lög-
boðnar greiðslur áranna 1943,
1944 og svo næsta áts, yrðu
færðar á fjárlögin nú, sumpart
til að tryggja það, að þessar
framkvæmdir yrðu nú hafnar,
og sumpart til að hindra það,
að fjárlögin yrðu fölsuð með því
að hafa ekki á þeim lögákveðnar
greiðslur.
Það undarlega skeði, að allt
stjórnarliðið felldi þessa tillögu.
Varla verður því þó trúað, að það
sé meiningin að svíkja þannig
greiðslur til lögboðinna land-
búnaðarframkvæmda. Það væri
að vísu alveg eftir „kokkabók-
um“ kommúnista, að þykjast
fylgjandi byggðahverfum, en
berjast svo gegn lögboðnum
greiðslum til þeirra.
Þessar tvær atkvæðagreiðslur
ásamt ýmsu hliðstæðu, virðast
ætla að sanna vel þann spádóm
forseta sameinaðs þings í bréfi
hans til kjósenda sinna, að
„þetta nýja stjórnmálahorf eigi
eftir að koma þungt og hart nið-
ur á búandmönnum, enda munu
þeirra hagsmunir verða látnir
þoka fyrir bæjarmagninu og
rauða bröltinu".
t——------—^---------— ----->7
I DAR
birtist á 3. síðu grein eftir
Halldór Kristjánsson,
bónda á Kirkjubóli.
Neðanmáls á 4. síðu er
grein um hjónin á Reykj-
um í Lundarreykjadal eftir
Kristíeif Þorsteinsson,
fræðaþul á Stóra-Kroppi.
*—— -----------------------)
Mbl. reynir að verja fram-
komu stjórnarsinna með því að
skírskota til röksemda fjármála-
ráðherra í fjárlagaumræðunum,
en þær voru þessar, samkv. frá-
sögn blaðsins:
1. Slíkt skip mun ekki fáanlegt
á næsta ári.
2. Framsóknarmenn hafa flutt
tillögu um það í áróðursskyni.
Um fyrra atriðið er það að
segja, að ekki eru liðnir nema
örfáir dagar síðan að þekktur
íhaldsmaður í Vesttmannaeyj-
um skrifaði grein i Mbl., þar sem
hann hélt því fram, að í Svíþjóð
væri nú fáanlegt skip, sem væri
hentugt til strandíerða hér. Vit-
anlega geta fleiri skip, jafnvel
enn hentugri, verið þar á boð-
stólum. A«k þess er mjög lík-
legt, að hægt væri að fá slíkt
skip smíðað í Svíþjóð á næsta
ári, ef samningar væru geröir
áður en aðrar þjóðir hafa f-ull-
nýtt getu Svía til skipasmíða.
Enn fremur er vel. hugsanlegt,
að hægt yrði að fá slíkt skip
smíðað i Danmörku, ef styrjöld-
inni lyki snemma á næsta ári.
Það standa því opnir margvís-
legir möguleikar til að fá skiplð,
en þeir hafa enn ekki verið
reyndir eða athugaðir. Sú full-
yrðing fjármálaráðherra, að skip
sé ófáanlegt, er ekki byggð á
neinni athugun, heldur er hún
venjulegar úrtölur afturhalds-
mannsins. Það gæti þvert á móti
orðið verra að fá slíkt skip síðar,
þegar aðrar þjóðir. eru farnar
að keppa við okkur í eftirspurn-
inni um slík skip.
Seinni mótbáran, að ekki ha£i
mátt samþykkja tillöguna vegna
þess, að Framsóknarmenn fluttu
hana, er þó enn furðulegri, Er
það kannske ætlunin, að koma
á þeim „skrílvinnubrögðum“ á
Alþingi, svo að notað sé orðbragð
Mbl., að þingmeirihlutinn felli
öll mál, hve góð og gagnleg sem
þau eru, ef minnihlutinn er
þeim fylgjandi?
(Framhald á 8. síðu)
)
--------?
Hvar er slíkur for-
sætisráðlierra?
Morgunblaðið spyr í for-
ustugrein í gær: Hvar er
til blað, sem skrifar eins
um forsætisráðherra lands
síns og Tíminn? í tilefni
! af þessu vill Tíminn spyrja
| Mbl.: Hvar er til forsætis-
ráðherra, sem hefir rofið
j hátíðlegt ’ loforð við sr.m-
starfsmenn sína í ríkis-
stjórn? Hvar er til forsæt-
isráðherra, sem forseti
þingsins hefir neyðst til að
gefa þann vitnisburð úr
forsetastóli, að hann hafi
gengið frá orðum sínum og
fyrri afstöðu? Hvar er til
forsætisráöherra, er lætur
blöð sín kalla andstæðinga
sína „grey“?
Ylirlit um útgjöld rikisins,
sem þegar er vitað um
Fjárlögin voru afgreidd frá Alþingi síðastl. þriðjudag með þeim
einstæða hætti, að sleppt var að taka inn á þau tugmiljóna
króna útgjöld, sem þingmelrihlutinn hefir þó fyrirhugað eða
ákveðin eru í sérstökum lögum. Fjárlögin gefa því algerlega
falska mynd af rekstri ríkisins á komandi ári og er það hreint
cinsdæmi, að slíkt sé gert með ráðnum huga, eins og hér hefir
átt sér stað. Framsóknarmenn í fjárveitinganefnd mótmæltu
þessari fölsuðu afgreiðslu fjárlaganna og sama gerði formaður
þingflokksins í umræðunum. Þessi mótmæli voru ekki tekin til
greina og sat stjórnarliðið fast við þann keip að afgreiða fölsuð
fjárlög.
Til að mótmæla svo þessari afgreiðslu og þeim fjármálagrund-
velli, sem fjárlögin eru byggð á, sátu Framsóknarmenn hjá við
lokaatkvæðagreiðsluna um þau.
Tímanum þykir rétt í sambandi við fjárlagaafgreiðsluna, að
gefa nokkurt yfirlit um fjárhagshorfur tíkisins á næsta ári.
Verður þá fyrst vikið að sjálfum fjárlögunum:
Útgjöld fjárlaganna voru áætluð eftir 2. umr. 106.500 þús. kr.
Útgjaldahækkanir við 3. umr.:
Vegna nýju launalaganna ....... 4.500 þús.kr.
Tillögur fjárveitinganefndar .... 445 — —
Tillögur samgöngumálanefndar . 193 — —
Tillögur einstakra þingmanna .. 506 — —
Samt. 5.644 þús. kr.
Útgjaldalækkanir við 3. umr.:
Niðurfelling áburðarverksmiðju . 2.000-— —
Samtals hækkun við 3. umræðu ............... 3.644 — —
Öll útgjöld á fjárlögunum '................. 110.200 þús. kr.
í 22. gr. fjárlaganna er ákveðlð að verja af tekjum landssím-
ans, sem eru áætlaðar 3 milj. kr. í fjárlögunum, 1.4 milj. kr. til
aukningar símakerfis. Hefði því vitanlega verið sjálfsagt að færa
þessa grelðslu á fjárlögin, en það hefir verið látið ógert til að
halda niðri heildarupphæð útgjaldanna. Á sama hátt eru út-
gjöld vegnp, nýju launalaganna áætluð of lágt mn a. m. k. 1.5
mllj. kr., enda þótt gert sé ráð fyrir, að þau gildi ekki fyrstu
vikur ársins. Þá er sleppt að taka á fjárlögin lögboðnum greið§l-
um vegna laganna uhi landnám ríkisins. Einnig er sleppt að taka
á fjárlögin nema helmings kostnaðar við Ölfusárbrúna, sem á
þó að fullgerast á árinu.
Greiðslur, sem ýmist eru lögboðnar eða fyidrhugaðar, en vant-
ar þó á fjárlögin, éru því a. m. k. þessar:
Greiðslur vegna dýrtiðarráðstafana a. m. k..... 25.000 þús. kr.
Greiðslur vegna launalaganna .................. 1.500 — —
Greiðslur vegna aukins símakerfis ............. 1.400 — —
Greiðslur vegna byggingar Ölfusárbrúar ........ 1.000 —• —
Lögboðið framlag tíl landnáms ríkisins ........ 750 — —
Samtals 29.650 þús. kr.
Raunverulegar greiðslur ríkisins á næsta ári, sem þegar er vit-
að um, verða því þessar:
Greiðslur, sem eru á f járlögum .................... 110.200 þús. kr.
Greiðslur, sem vantar á fjárlög .................... 29.650 — —
Samtals 139.850 þús. kr.
Rikisútgjöldin verða samkvæmt þessu um 140 milj. kr. á næsta
ári. Ótalinn er þó kostnaður við nýbyggingarráð og ýmsar nefnd-
ir, forsetakjör o. fl. o. fl., auk ófyrirsjáanlegra umframgreiðslna,
er verða mun nú eins og endranær. Það mun því ekki ofsagt, þótt
það megi teljast vel sloppið, eins og stefnt er nú, ef heildarút-
gjöld ríkisins á næsta ári fara ekki yfir 150 milj.-kr.
Móti þessum 140—150 milj. kr. útgjöldum er búið að afla þess-
ara tekna.
Eldrl tekjustofnar ríkisins á fjárlögum......... 100.000 þús. kr.
Tekjuskattsviðauki, sem verður samþykktur .... 6.000 — —
Hækkun símgjalda, sem hefir verið ákveðin .... 3.000 þús. kr.
Samtals 109.000 þús. kr.
Það er því enn eftir a. m. k. að afla 30—40 milj. krónavtekna,
ef ríkisreksturinn á að vera hallalaus næsta ár, þrátt fyrir tekju-
skattsviðaukann og símgjaldahækkunina. Taka ber tillit til þess,
að þessi tekjuáætlun er þanin til hins ftrasta og má ekkert draga
úr peningaveltunni, ef hún á að standast. Eru þó vissulega
frekar horfur á samdrætti en hitt.
Þá er þess að gæta, að enn er ógreitt til Tryggingarstofnunar
ríkisins ca. 8 milj. kr. vegna laganna um eftirlaun opinberra
i starfsmanna, er samþykkt voru á fyrra þingi. Mun ekki takast
(Framhald d 8. siðu)
♦