Tíminn - 16.01.1945, Blaðsíða 6

6
TtMlM, þriðjudagiim 16. jan. 1945
4. blað
dAnarmmhvg:
ax og laxvet
Jónína S. Eiríksdóttir
húsfreyja að Tóarseli
Frú Jónina S. Eiríksdóttir,
fædd á Dj úpavogi hinn 16. marz
1879, dáin 16. sept. 1914, var ein
af þeim konum þeirrar kyn-
slóðar, sem nú er að kveðja
þennan heim, sem átti til að
bera þá mannkosti, er gáfu ís-
lenzkri sveitaalþýðu þrótt og á-
ræði til að glíma við hina ó-
blíðu náttúru þessa lands til
bjargar börnum og búi. Að
starfa og lifa, að lifa og starfa
án æðru og uppgjafar, þó þung
væru áföll og ástvinamissir, það
var líf hennar.
Hún var kona gædd miklum
hæfileikum sem móðir og hús-
freyja. En hún var dul um eigin
hagi og lét lítið yfir kostum
sínum. En þeir, sem náin kynni
höfðu af henni, vita hversu
mikilhæf og vel metin hún var
sem eiginkona og móðir. Hún
giftist eftirlifandi manni sín-
um, Guðjóni Jónssyni frá Flögu
1 Skriðdal Suður-Múlasýslu, ár-
ið 1902. Þau reistu bú árið eftir
að Borg í Skriðdal, þar sem þau
bjuggu myndarbúi í 9 ár. En þá
fluttu þau að Tóarseli í Breið-
dal, sömu sýslu, og bjuggu þar
fram á þetta ár.
Með manni sínum átti hún
því láni að fagna að koma upp
9 hraustum og mannvænlegum
börnum, 2 sonum og 7 dætrum.
En eitt barna sinna, Halldór
Óskar, mi0tu þau hjónin með-
an hann var enn á bernsku-
skeiði. Og nokkrum árum seinna
misstu þau elztu dóttur sina,
Guðrúnu, er var gift til Vest-
mannaeyja og dó þar frá 5
börnum í ómegð. Einn fósturson
tóku þau hjónin að sér, efni-
legan dreng, sem er enn innan
við fermingu. Hann var ellefta
barnið, sem frú Jónína veitti
móðurlega umhyggju. Hann
fylgdi þeim hjónum, er þau fóru
frá Tóarseli, og dvelur nú hjá
fósturföður sinum.
Frú Jónina helgaði starfs-
krafta sína heimili sinu og
barnauppeldi. Með móðurlegri
samúð og víðsýni fylgdist hún
með þroska og líðan barna
sinna. Ekkl aðeins meðan þau
voru á bernsku- og æskuskeiði
og þroskuðust við hlið hennar,
á heimili hennar og þeirra, held-
ur einníg, þegar manndómsár-
in komu yfir börn hennar og
bauð þeim að heyja lífsbarátt-
una upp á eigin spýtur fjarri
heimili hennar. Þá hélt hún uppi
stöðugu sambandi við börn sín,
með bréfaskriftum. Hún fylgd-
lst með velgengni þeirra og mót-
læti, gladdist og hryggðist með
þeim, hvatti þau og huggaði
með sömu móðurlegu umhyggj-
unni og þá, er þau voru enn ung
á heimili hennar.
í bréfum hennar mátti finna
innri eld samúðar og dugs,
sem yljaði upp og lýsti fegurra
svið, þegar skuggar og kuldi
mótlætis gengu yfir. Þannig var
hún enn, þótt aldur færðist
yfir hana og kraftarnir dvín-
Jónína S. EiríkscLóttir
uðu, allt til hinztu stundar,-
vakandi í því starfi, er hún
hafði helgað sig allt sitt líf.
Á yngri árum dvaldi frú Jón-
ína í Reykjavík og lærði karl-
mannafatasaum. Sú kunnátta
kom henni í góðar þarfir, er
hún þurfti síðar að sjá um stórt
heimili og sauma á barnahóp-
inn og miðla af kunnáttu sinni
til annarra, vina og nágranna,
er leituðu til hennar. Henni var
ekkert ljúfara en að hjálpa
þeim, er á hjálp hennar þurftu
að halda, enda var henni létt
um að setja sig inn i kringum-
stæður annara og sýna hlut-
tekningu sína í orði og verki,
þar sem hún gat því við komið.
í önnum hversdagsstarfsins
leitaði hugur hennar oft inn á
aðrar brautir — inn á brautir
þekkingar og fróðleiks. Hún
hafði yndi af bókum, og ef ein-
hver tómstund gafst frá önnum
dagsins, þá var hún notuð til
lesturs blaða eðá bóka, enda /ar
ætíð nokkur blaða- og bókakost-
ur á heimili þeirra hjóna.
Á sumri því, er nú er að
kveðja, ákváðu þau hjónin að
hætta búskap, því aldur var orð-
inn hár og mikið starf að baki.
Var ætlun þeirra að flytja,
með dóttur sinni, frú Unni, og
tengdasyni, séra Pétri Oddssyni,
að Hvammi í Dölum.
Frú Jónína kvaddi mann sinn
í Reykjavík, í þeirri ferð, og
dvaldi um tíma á heimili dóttur
sinnar, frú Hansínu, og tengda-
sonar, Sveins Ólafssonar verk-
stjóra, Sauðagerði C, Reykja-
vík, þar til hún lagðlst í
St. Jósefs spítalann í Reykja-
vík til læknisaðgerðar. Þar
andaðist hún. Dauðinn kom
fljótt og óvænt, eins og svo oft
áður, og skildi eftir spor sárs-
auka og saknaðar í hjörtum
eftirlifandi ástvina. En minn-
ingin um hana er huggun öllum,
er hana þekktu, og vitneskj-
an um, að nú er hún meðal vina
fjarri sorgum þessa heims, en
þó svo nálæg okkur öllum.
Blessuð sé minning hennar.
í sept. 1944.
Vinur.
Sextngfnr:
Ntefán «Ionsson
bóndi í Hlfð
Stefán Jónsson, bóndi á Hlíð
í Lóni, átti sextugsafmæli 16.
sept. Hafði hann þá verið nær
30 ár oddviti hreppsnefndar og
gegnt fjölda annara starfa fyr-
ir sveitar- og sýslufélag. All-
margir nágrannar heimsóttu
hann við þetta tækifæri og
færðu honum vandað skrifborð
með áletraðri afmæliskveðju
frá sveitungum og vinum. Voru
honum þökkuð störfin, og
dvöldu gestirnir á hans góða
heimili við mikinn fögnuð fram
á kvöld.
Stefán er snilldar verkmaður
að hverju, sem hann gengur,
fróðleiksfús og vel ritfær.
Manna skemmtilegastur heim
að sækja og kann frá mörgu að
segja..
Kona hans er Kristín Jóns-
dóttir frá Berunesi, er áður var
gift séra Benedikt Eyjólfssyni í
Bjarnanesi. Hafa þau alið upp
10 mannvænleg börn, sem flest
eru heima í sveitinni.
Umgengni öll á heimili þeirra
hjóna er. til fyrirmyndar.
S. J.
Sjóvmntmámskeið í
Bolungarvík
í Bolungarvik lauk fyrir
skömmu námskeiði í sjóvinnu.
Námskeiðið var haldið að for-
göngu fiskideildar Bolungarvík-
ur, en Fjórðungssamband fiski-
deilda Vestfjarða lagði til 1200
kr. styrk. Kennt var: segla-
saumur, tóg- og vír-„splæsing-
ar“, ýmiskonar hnútar og margt
fleira. Kennari á námskeiðinu
var Kristján Jónsson segla-
saumari á ísafirði.
ww ■■r
4ÚTBREIÐIÐ TIMANN4
(Framh ld af 3. síðu)
Netaveiði ætti að hætta að
mestu eða öllu leyti, og ef hún
er nokkur, þá þarf að koma
skipulagi á hana, eins og t. d.
eigendur Ölfusár hafa gert. Þar
virtist laxastofninn vera á
hraðri leið til tortímingar vegna
ógurlegrar netastöppu og girð-
inga alla leið út í ósa árinnar.
En 1938 var stofnaður félags-
skapur, sem náði til allrar sil-
ungs- og laxveiði í vatnakerfi
Ölfusár. Netaveiðin hefir svo
aðeins verið stunduð á tveim
stöðum, Selfossi og Helli, og eru
3 km. milli þeirra staða. Talið
er, að á þeim stöðum sé hæg-
ast og kostnaðarminnst að veiða
laxinn. Laxveiðin á Selfossi og
Helli 1938 varð 1393 laxar, 1939
2887 laxar og árið 1940 urðu
laxarnir 4219 (sbr. Rit Fiski-
deildar Atvinnudeildar háskól-
ans 1941).
Jafnhliða aukningu laxveið-
anna í netin og mjög miklu
minni kostnaði og fyrirhöfn við
veiðina, þá er farið að bera
miklu meira á laxi í ánum uppi
í héraðinu, og er því stangaveiði
þar nú þegar orðin mun álit-
legri en áður var.
í Hvítá í Borgarfirði, hinni
miklu laxgönguá, ræður ennþá
mikil skammsýni með veiðina.
Þar rembast menn við að leggja
net og girðingar, langar leiðir
fyrir löndum sínum, hver í kapp
við annan, strax í maí, þegan
von er á svo til fyrstu löxunum
— þá oft í hálfófæru. Þetta
verður mjög kostnaðarsamt og
heftir auðvitað stórkostlega
hina eðlilegu göngu laxins.
Reyndar er mikil bót í máli, að
öll net á að taka upp á föstu-
dagskvöldum og ekki leggja aft-
ur fyrr en á mánudagsmorgun.
En meðan ekkert eftirlit var
með að þessum reglum væri
hlýtt, munu netin oft hafa legið
alla daga niðri í „lögnunum.“ En
síðan Hermann Jónasson í ráð-
herratíð sinni skipaði eftirlits-
mann með veiðiskapnum á
vatnasvæði Hvítár mun þetta
hafa stórbatnað.
En þó að margir, sem búa
meðfram Hvítá, hafi góðar tekj -
ur af laxveiðunum, þá er kostn-
aður og fyrirhöfn þeirra við lax-
veiðarnar og eyðilegging laxins,
sem þarf að komast á þær
stöðvar, sem hann ólst upp á,
til þess að hrygna — allt hin
mesta fásinna.
Auðvitað er lífsskilyrði að
laxinn komist upp þangað, sem
bezt er fyrir hann að hrygna,
og jafnframt, að til sé mikið af
honum í einstökum hyljum,
þegar líður að hausti, til þess að
auðvelt sé að veiða hann þar
handa klakhúsunum.
Framtföin.
Ég — sem leikmaður — tel,
að það, sem þurfi að gera og eigi
að gera hér á landi í laxamál-
unum, sé m. a. þetta:
1. Hætta allri ádráttarveiði,
nema til klaks á haustin.
2. Hætta helzt öllum lagneta-
veiðum. En ef þær verða ein-
hverjar, þá séu þær fram-
kvæmdar á einum stað fyrir
félag eigenda allrar árinnar eða
vatnasvæðis höfuðárinnar (t. d.
í Hvítá neðarlega fyrir allt
vatnasvæði hennar).
3. Laxveiði sé hvergi leyfð fyrr
á vorin en 1. júní og ekki síðar
að hausti en 31. ágúst, nema til
klaks.
4. Sé netaveiði starfrækt í
ánni (eða aðalánni, sem smærri
árnar falla í) og hvíldartím-
inn sé þar eins og nú er, (t. d.
Hvítá), þá verði engin veiði
leyfð ofar 1 ánni né þverám
hennar á mánudögum og
þriðjudögum. Þá fengi laxinn
fullan frið til þess að ganga upp
árnar þá daga.
. 5. Bannað sé að veiða í allt að
100 metra fjarlægð frá fossum,
sem nokkur teljandi farartálmi
er að. Lagaðir séu þeir fossar,
sem valda verulegum farartálm-
um.
6. Aldrei sé leyfð veiði fyrir
keppendur sitt á hvorum bakka
árinnar.
7. Um árnar (og vatnasvæði
stóru ánna) sé allsherjar félags-
skapur allra eigendanna. Sé
gjaldskrá samin yfir hana alla,
svo að hverjum einum eiganda
beri visst hlutfall af tekjunum,
hvort sem hann býr við efstu
hrygningarstaðina eða ósana
út við sjó. Þá verður allra hagur
að auka laxinn 1 allri ánni, en
á slíkum skilningi er nú mikill
skortur víða. Hitt getur verið
nokkrum erfiðleikum háð, að
finna réttlát hlutföll á milli
þeirra, sem við ósana búa og nú
fá aðalverðmætin, og hinna, sem
eiga beztu uppeldisstöðvarnar
og hafa hingað til máske nær
ekkert fengið.
8. Laxaklak þarf að stórauka
í góðum klakhúsum, einkanlega
þó til þess að koma upp stofni
í ám, þar sem enginn stofn er
fýrir, og til þess að láta seiði
í stuttar ár, sem hafa lélega
hrygningarstaði.
9. Laxárnar ætti að leigja út
til stangaveiða og þá helzt Eng-
lendingum. Þeir eru manna
kurteisastir veiðimenn, og að
leigja þeim árnar nálgast mjög
oft friðun. Einstaka íslending-
ar eru prúðir veiðimenn og er
sjálfsagt, að þeir fengju að
veiða. En of margir þeirra eru
því miður ekki hæfir til þess að
vera við veiðiár. Með ýmis kon-
ar tækjum og yfirgangi eru
margir menn vísir til þess að
eyðileggja árnar. Einnig þarf að
vernda laxinn fyrir fuglum,
fiskum og selum eftir því sem
hægt er.
10. Helzt ætti alltaf að veiða
á flugu og alls ekki að vera
leyfilegt að veiða á ýmis kon-
ar járnarusl (spón o. þ. h.),
nema þá máske í miklum vatna-
vöxtum.
11. Hver einstakur veiðimaður
ætti ekki að hafa leyfi til þess
að veiða nema ákveðna tölu
laxa á dag, jafnvel ekki meira
en 2—3 laxa.
12. Ánum ætti að sklpta nið-
ur í hluta, 1., 2., 3. o. s. frv.
Veiðimaðurinn mætti svo ekki
veiða nema í sínum ákveðna
hluta og fengi þar að vera í al-
gerðu næði, nema ef eftirlits
þættí þurfa.
Mðnrlagsorð.
Væri skynsamlega farið að,
er ekki vafamál að fylla mætti
af laxi fjöldamargar ár. Og
þegar ísland væri nefnt út um
heim, þá hlökkuðu laxveiði-
mennirnir til að koma þangað
og dvelja þar fáeina daga við
einhverja laxána. Það mætti
þá selja laxveiðileyfin háu verði,
jafnvel svo háu verði, að þeir,
sem nú hagnast mest á laxr
veiði, hefðu þá mun meira upp
úr sínum árhluta heldur en nú
— og það að mestu án nokkurr-
ar fyrirhafnar. — Nú er ekki ó-
algengt, að mikill hluti laxa,
sem sleppa, t. d. upp úr Hvítá
í Borgarfirði, séu með netaför-
um. Verkar það mjög illa á
veiðimenn. Margir beztu lax-
veiðimenn Englendinga vilja
tæplega veiða í ám, þar sem þeir
vita, að netaveiði er stunduð
milli þeirra og sjávar.
Áður en ég fór að veiða lax,
skildi ég ekki,hvernig gat staðið
á því, að ríkir Englendingar,
sem gátu veitt sér nær allt, sem
þessi heimur hefir að bjóða,
skyldu koma hingað til íslands
ár eftir ár og leggja á sig til
þess margra daga sjóvolk yfir
hafið og standa svo vikum eða
jafnvel mánuðum saman hér
við árnar, og það stundum í
kalsaveðri. En nú þykist ég
skilja það, eftir að vera búinn
að draga á stöng nokkur hundr-
uð laxa síðasta áratuginn.
Laxveiðin er unaðsleg hvíld
frá önnum og ys stórborganna.
Hin. frjálsa, ósnortna náttúra
er allt umhverfis og blár, líð-
andi straumurinn „þar laxar
leika í hyljum, létt með sporða-
köst“. Laxinn, straumurinn og
umhverfið, einkum sé það fag-
urt, er nýr töfraheimur.
Allt annað er horfið og
gleymt.
Framtíðarmarkið á að vera
að venja og kenna íslending-
um að fara vel með veiðiárnar,
fylla þær af laxi, auka tekj-
urnar af þeim með forsjá, m. a.
með því að leigja útlendingum
háu verði hóflega veiði í þeim,
þegar þeir skreppa í skýjum
himinsins til íslands til þess
að dvelja þar nokkra daga við
beztu laxár heimsins.
„Þetta land á ærinn auð,
ef menn kynnu’ að nota’ hann“.
Satnband ísl. sutnvinnuféluga.
SAMVINNUMENN:
Munið, að þér fáið sannvirði fyrir hverja
krónu, sem þér kaupið fyrir í kaupfélagi.
SAVOiV de PARÍS mýkir húðina og
styrkir, Gefur henni yndisfagran litblœ
og ver hana kvillum,
iVOTIÐ
SAVON
Vökflikoniir
vantar á Kleppsspítalann.
Upplýsingar hjá yflrhjúkrnnarkonnnni
í síma 2319.
RaÍtækjavínnustofan Selfossí
framkvæmir allskonar rafvirkjastörf.
ORÐSENDING TIL KAUPEIVDA TlMAJVS.
Ef kaupendur verða fyrir vanskilum á blaðinu, eru þeir vin-
samlega beðnir að gera afgreiðslunni þegar aðvart.