Tíminn - 16.01.1945, Blaðsíða 8

0
DAGSKRÁ er bezta íslenzha tímaritið um
þjóðfélagsmál.
8
REYKJAVÍK
Þelr, sem viljfa hi/nnu sér þjóðfélagsmál, Ittn-
lend og útlend, þurfa að lesa Dagshrá.
16. JAN. 1945
4. blað

Erlendur
Vcrða fluttar inn nytja-
jurtir frá Alaska?
Fyrv. stjórn fól Birni Jóltannessyni verk-
fræðingi undirbóningsatliugun.
4. janúar:
Enn barizt
í Grikklandi.
Þrátt fyrir það, að ný stjórn
hefir sezt að völdum í Grikk-
landi, er enn barizt þar. Stjórn-
in er nú að ljúka við að skipu-
leggja 20 þús. manna þjóðvarn-
arlið til þess að berjast við upp-
reisnarmennina.
Vesturvígstöðvarnar: Sunnan-
til á vígstöðvunum hafa Þjóð-
verjar alveg hrakið Bandamenn
út úr Þýzkalandi og sótt lengst
fram um 11 km. Norðantil á víg-
stöðvunum vinna Bandamenn
heldur á.
Rurmavígstöðarnar: Tilkynnt,
að Bretar"hafi tekið aðra nlestu
hafnarborg Burma, Akayab.
5. janúar:
Elas-liðið í Afienu
gefst upp.
Elas-menn hafa hörfað úr
Aþenu, enda hafa Bretar rofið
allar samgönguleiðir til borg-
arinnar. Með þessu er unninn
mikill sigur gegn uppreisnar-
her kommúnista í Grikklandi.
Pólland: Rússar viðurkenna
leppstjórn . sína í Lublin, sem
hina löglegu stjórn Póllands og
hafa þeir sent þangað sendi-
herra. í London er tekið fram,
að þetta breyti í engu afstöðu
Breta og Bandaríkjamanna og
muni þeir eftir sem áður við-
urkenna pólsku stjórnina í
London sem hina einu löglegu
stjórn landsins.
Vesturvígstöðvarnar: Tilkynnt
er, að Montgomery hafí verið
gerður yfirmaður fjögurra herja
Bandamanna og stjórni gagn-
sókn í Belgíu. Hafa herir hans
sótt nokkuð fram, en vörn Þjóð-
verja er hörð. — Á Elas-víg-
stöðvunum hafa Þjóðverjar enn
sótt fram, sumstaðar um 5 km.
6. janúar, laugardagur:
Roosevelt vonar
að 1945 verði
sigurár.
er um bardaga á vesturvígstöðv-
unum, þrátt fyrir versta hríðar-
veður. Sunnan til á vígstöðvun-
um hafa herir Pattons stöðvað
sókn Þjóðverja. Þeir hafa verið
hraktir yfir Maas aftur, þar sem
þeir höfðu komizt vestur yfir
hana.
Austurvígstöðvarnar: Rússar
hafa unnið nokkuð á í Budapest.
Hafa. þeir meðal annars tekið
þinghöllina. Þjóðverjar hafa
hins vegar unnið nokkuð á þeirri
sókn sinni til að koma hinu
innikróaða liði til hjálpar.
8. janúar, mánudagur:
Bandarí k| nincnii
óttast V-skeyti.
Bandaríkin: Ingram flotafor-
ingi ræddi við blaðamenn og gat
þess að búast mætti við hefnd-
arskothríð Þjóðverja á austur-
strönd Norður-Ameríku. Hann
kvað sennilegt að Þjóðverjar
myndu skjóta skeytunum frá
flugvélum eða kafbátum.
Grikkland: Bretar hafa hrak-
ið skæruliða í Grikklandi af
mestur hluta Attikuskagans.
Vesturvígstöðvarnar: Mjög
slæmt veður, stórhríð og kuldi.
Þrátt fyrir það er mikið barizt.
Bandamenn hafa yfirhöndina
víðast hvar.
9. janúar, þriðjudagur:
liiiirás á Ljizoney.
Kyrrahafsvígstöðvarnar: Her-
sveitir Bandaríkjamanna undir
stjórn Mac Arthurs hershöfð-
ingja hófu innrás á Luzoney,
sem er stærst allra Filippseyja.
Um 800 skip Bandamanna tóku
þátt í innrásinni, en alls var
gangið á land á fjórum stöðum
við Lingayenflóa að afsíaðinni
mikilli skothríð og sprengj uvarpi
á strandvirki Japana.
Vesturvigstöðvarnar: Veður
fór enn versnandi, þó var barizt
af mikilli grimmd. Hafa Banda-
menn sótt nokkuð fram, etnkum
á Ardennasvæðinu.
10. *janúar, miðvikudagur:
Iiuirásin á Luzon
geugnr vel.
Að tilhlutun Vilhjálms Þór
fyrv. ráðherra fór Björn Jó-
hannesson verkfræðingur til
Alaska síðastl. sumar til að
kynna sér, hvaða landbúnað-
arjurtir væru ræktaðar þar
- og hverjir möguleikar væru
til þess að flytja þær þaðan
til íslands. Hefir Björn fyrir
nokkru sent skýrslu um at-
huganir sínar til atvinnu-
málaráðuneytisins og er hún
hin merkilegasta á margan
hátt.
í skýrslu sinni nefnir Björn
m. a. nokkrar grasategundir í
Alasha, sem hann hyggur að
geti orðið til mikilla nytja hér
heima. Þá getur hann nokkurra
afbrigða af höfrum, byggi og
hveiti, sem hann telur líklegt
að nái þjroska hér á íslandi í
meðalárum. Auk þess athugaði
Björn þroskamöguleika belg-
jurta, kartaflna,- hörs, grænmet-
is, berja og runna. Hann hrósar
mjög viðtökunum á tilrauna-
stöðvum og bændabýlum og
segir forstjóra ýmissa stöðva
hafi lofað að aðstoða íslendinga
í framtíðinni eftir því, sem þeim
væri unnt.
í skýrslu sinni farast Birni
þannig orð um rannsóknir sín-
ar í heild:
„Það er augljóst mál, að
þó viss nytjajurt þrífist vel í
Alaska, þá er ekki þar með
sannað, að hún vaxi vel á ís-
landi. Samanburður á veðráttu
beggja landanna er öruggasti
leiðarvísirinn til sem sennileg-
astra ályktana. Áhrifa jarðvegs
gætir vitaskuld að nokkru, en
þau eru þýðingarminni, þar sem
mannleg hönd getur þar haft
mikil áhrif. En fu.llnaðarsvör
fást ekki annars staðar en á
íslandi — með tilraunum."
Þá getur Björn í skýrslu sinni
um grænmetisræktun undir
Allsherjar berkla-
raimsókn . . .
beru lofti með upphitun frá
hveravatni. Segist honum svo
frá:
„í Circle Hot Springs eru heit-
ar laugar, svo sem nafnið ber
með»sér. Vatnið er um 60 gráðu
heitt, og magnið 1000 lítrar á
mínútu. Nokkuð af vatninu er
notað til að hita upp jarðveg
og er það látið renna eftir píp-
um, sem‘ lagðar erú i moldina.
Með því að tempra straumhrað-
ann má hita jarðveginn eftir
vild. Tiltölulega lítið svæði. er
hitað, og er þar eingöngu rækt-
að grænmeti. Er garðurinn
vökvaður með heitu vatni.
Hvergi hefi ég séð slíkan ó-
hemju vöxt grænmetis og á
þessum stað. Þar er auðvelt að
rækta tómata .undir berum
himni. Þessi ræktunaraðferð
hefir áreiðánlega allmikla mögu-
leika á íslandi, þar sem heitt
vatn er fyrir hendi.“
Er það vissulega vel athug-
andi að gera tilraunir með slíka
ræktun hér.
Yfirleitt virðist það vel ráðið
að kynna sér þannig ræktun
nytjajurta í öðrum norðlægum
löndum og verður því vonandi
haldið áfram og tilraunir gerð-
ar hér með ræktun þeirra jurta,
sem líklegar þykja til árangurs.
Innflutningur trjáfræs
frá Alaska.
Annar íslendingur, Vigfús
Jakobsson úr Vopnafirði, hefir
dvalið í Alaska undanfarið og
aflað trjáfræs fyrir Skógrækt
ríkisins. Væntir Skógræktar-
stjóri sér góðs árangurs að inn-
flutningi ýmisra tegunda af
trjáfræi frá þeim stöðum Alaska,
þar sem veðráttan er svipuð og
hér. Var byrjað lítillega á slík-
um innflutningi fyrir styrjöld-
ina, en siðan hafa allmargir
erfiðleikar verið á öllum inn-
flutningi.
Síini á öllum . . .
Roosevelt Bandaríkjaforseti
flutti hið árlega ávarp sitt til
þingsins. Hann sagði/að hið ný-
byrjaða ár gæti orðið mesta ár
veraldarsögunnar. Forsetinn var
vongóður um, að árið 1945 yrði
sigurár.
Austurvígstöðvarnar: Þjóð-
verjar gerðu ákafar tilraunir til
gagnsóknar í nánd við Buda-
pest og hefir orðið nokkuð á-
gengt. . ,
V esturvígstöðvarnar: Vörn
Þjóðverja í Belgíu fer harðn-
andi, hafa þeir unnið á.við Ba-
stogne. í Elsas hafa Þjóðverj-
ar sótt lítið eitt fram. Við
Strassburg hafa þorp, sem þeir
náðu, verið flest tekin af þeim
aftur.
7. janúar, sunnudagur:
I»jóðverjar hrakt-
Ir aftur yfir Maas.
Vesturvígstöðvarnar: Mikið

SKIP/IUTCEPÐ
nrr:r|ii:n
„Súðín“
vestur og norður til Akureyrar
fyrir vikulokin. Flutningi til
hafna frá Akureyri til ísafjarðar
veitt móttaka síðd. í dag og ár-
degis á morgun og verði rúm af-
gangs, verða teknar vörur til
Vestfjarðanna síðdegis á morg-
un. —
Pantaðir farseðlar óskast sótt-
ir í síðasta lagi á fimmtudag.
Kyrrahafsvígstöðvarnar: Inn-
rásin á Luzon gengur vel. Hafa
landgöngusveitirnar orðið um
20 km. langa strandlengju á
valdi sínu og hafa sótt um 7 km.
inn í landið.
Vesturvígstöðvarnar: Dregið
hefir úr bardögum á vesturvíg-
stöðvunum, vegna fannfergis.
Þjóðverjar hafa hörfað í Belgíu.
Bandamenn tóku St. Hubert á
Ardenasvæðinu og nálgast La-
roche á þessum slóðum.
[Innlendur annáll er að þessu
sinni á 7. síðuj.
Dýrtíðln vex . . .
(Framhald af 1. slðu)
unar rafmagnsverðsins, sím-
gjaldahækkunar og hækkunar
klæðskerakaups.
Fyrir þessar aðgerðir ríkis-
stjórnarinhar er vísitalan búin
að hækka um þrjú stig og kost-
&v sú hækkun yfir árið hálfrar
milj. kr. útgjöld fyrir ríkissjóð
og margfalda þá upphæð fyrir
atvinnuvegina samanlagt. Ef
þannig heldur áfram hjá rík-
isstjórninni mun hún jafnvel
enn fyrr en búist var við láta
þá ósk kommúnista rætast, að
dýrtíðin geri atvinnuvegunum
ókleift að starfa.
Stjórnln verðnr að
ótvega ...
(Framhald af 1. síöu)
Jafnframt og ríkisstjórnin
gerði þetta, virtist sjálfsagt að
hún setti þau fyrirmæli, að
verðjöfnunargjaldið á ísfiskin-
um næði til alls ísfisks, þ. e.
einnig til togarafisksins. Það
virðist meira en ástæðulaust að
undanþiggja þann fisk verð-
jöfnunargjaldinu, er bezt get-
(Framhald af 1. síðu)
Landsspítalans og er fólgin í því,
að tekin verður röntgenmynd af
lungum hvers einstaklings. Hafa
í þessu skyni nýlega verið keypt
mjög vönduð og dýr röntgen-
tæki til spitalans.
Rannsóknin fer fram daglega
frá kl. 4—10 eftir hádegi. Gert
er ráð fyrir að rannsakaðir
verði 70—80 manns á klukku-
stund hverri. Til þess að koma
í veg fyrir óþarfa bið, er fólkið
boðað þannig, að um 35—40
manns komi á hverjum hálf-
tíma. Ætti þá lengsta bið aldrei
að nema meiru en 15—20 mín-
útum. Þetta er þó því aðeins
hægt, að fólk mæti stundvíslega.
Hver og einn getur fengið að
ákveða hvenær hann vill mæta
á |ðurgreindum tíma, þ. e. hann
getur valið um þann hálftíma,
sem bezt hentar honum á tíma-
bilinu frá kl. 4—10. En þess
verður þá vænst, að hann mæti
á hinufh ákveðna tíma. Mun
stundvísi almennings auðvelda
rannsóknina mjög.
Þess er því fastléga vænst, að
þver maður kiæti við fyrstu
kvaðningu, ef hann hefir nokk-
ur tök á því, en því aðeins nær
rannsóknin fullkomlega tilgangi
sínum, að sérhver einstaklingur
mæti og láti rannsaka sig. Það
er skylda hans við sjálfan sig
og aðra. Núgildandi berklavarn-
ar lög veita að vísu víðtæka
heimild til að skylda fólk til
rannsóknarinnar, en æskilegast
væri, að eigi þyrfti að grípa til
hennar.
ur borið hann. Sú hlífni við
stórútgerðina virðist satt að
segja óskiljanleg. Eigi verðjöfn-
unin að koma að tilætluðu
gagni, þ. e. að hækka frekar en
lækka hlut smáútvegsmanna og
sjómanna, þá verður hún einn-
ið að ná til togarafisksins.
(Framhald á 8. síðu)
í greinargerð segir:
„Það mun láta nærri, að 25
af hverjum 100 sveitabæjum
landsins hafi nú simaafnot. Enn
er því þörf mikilla framkvæmda
í símamálum til þess að koma
þeim í viðunandi horf, en þá
fyrst má telja, að svo sé, þegar
öll sveitaheimili hafa síma eða
talstöðvar.
Hér er lagt til, að póst- og
símamálastjórninni verði falið
að athuga möguleika til út-
vegunar efnis í símalínur og
talstöðvar, er nægi til að ljúka
þessum framkvæmdum á
skömmum tíma, og gera áætl-
anir um kostnað við fram-
kvæmdirnar. Athuganir þessar.
og áætlanir verði miðaðar við
það, að sími verði lagður á alla
sveitabæi, e. t. v. að undan-
skildum einstökum býlum, sem
eru svo afskekkt, að sérstaklega
erfitt er að leggja þangað síma-
línur, en í þess stað verði þá
settar upp talstöðvar á þessum
afskekktu stöðum.“
Er clóinsniálaráðh. . . .
(Framhald af 1. síðu)
Verðlagsbrot heildsalanna eru
einhver hin verstu brot gegn
almenningi, sem framin hafa
verið. Þá álagningu, sem heild-
salarnir hafa dregið sér erlendis
með óleyfilegum hætti, hafa
neytendur orðið að borga marg-
falda, því að á hana hefir lagzt
innanlands tollur og heildsölu og
smásöluálagning. Þá er hér um
að ræða algerlega óleyfilegan
fjárflutning úr landi. Það er
eðlileg réttlætiskrafa almenn-
ings, að hið ítrastá verði gert til
að koma fram refsingu fyrir
þessa féflettingu og fjárflótt-
ann úr landinu og hindra þann-
ig m. a. slík afbrot framvegis.
Hér verður að beita öðrum að-
»■——.oamla BÍÓ—.. ,
RANDOM
HABVEST
Amer. stórmynd eftir
skáldsögu James Hiltons.
Aðalhlutv. leika:
RONALD COLMAN,
CREER CARSON.
Aðg.m. seldir frá kl. 1.
Sýnd kl. 4, 6% og 9.
-----—-------■
. i;ÝJA Bxó————
Rökkur-
saga
(A Bedtime Story)
— Fjörug gamanmynd
með
LORETTA YOUNG,
FREDRICH MARCH.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
DÁÐIB
VORU DRÝGÐAR
Saga Nólseyjar-Páls
og fleiri afreksmanna.
er m e r k bók og
skemmtileg.
g—TJARNARBÍÓ
MAÐURIM MEÐ
JÁRJVGRÍMTM
(The Man in the Iron
Mask).
Spennandi mynd, gerð
eftir samnefndri sögu
AI. Dumas.
LOUIS HAYWARD,
JOAN BENNET,
WARREN WILLIAM.
Sýnd kl. 5, 7 og 9.
Bönnuð yngri en 14 ára.
LEIKFÉLAG REYKJAVÍKUR
Alfbóll
Sjónleikur í 5 þáttum eftir J. L. HEIBERG.
9. sýning verður annað kvöld kl. 8.
Aðgöngumiðar seldir frá kl. 4 í dag.
Ú R B Æ N U M
Samkoma.
Næsta skemmtisamkoma Framsókn-
arfélaganna í Reykjavík verður n. k.
föstudagskvöld (19. jan.) í Sýningar-
skálanum og hefst með Framsóknar-
vist kl. 8,30. Vegna þess, hve fjölmennt
verður á samkomunni, ættu Framsókn-
armenn að panta strax. aðgöngumiða
á afgreiðslu Tímans, sími 2323.
Árshátíð.
Ungmennafélag Reykjavíkur hélt
árshátíð sína i Sýningarskálanum s.l.
föstudagskvöld. Þar voru fáeinar stutt-
ar ræður fluttar við sameiginlega
kaffidrykkju, karlakór úr Mosfellssveit-
inni söng, tvær siglfirzkar blómarósir
sungu og spiluðu sjálfar undir á gítar
og Kjartan skáld frá Mosfelli las ný-
ort kvæði um paradís hér á jöröunni.
Loks var almennur söngur og dans
nokkuð fram eftir nóttunni, eftir ^að
formaður félagsins hafði úthlutað
nokkrum verðlaunum til sigurvegara
félagsiJI í íþróttum. — Samkomunni
stjórnaði formaður félagsins, Stefán
Runólfsson, og var hún öll félaginu
til sóma. Meðal þess, sem vakti at-
hygli var það, að Árný skólastýra á
Hverabökkum mætti með 20 náms-
meyjar sínar, allar klæddar smekk-
legum, hvítum kjólum. í ræðum kom
fram m. a. að efnið í hvern kjól hafði
kostað aðeins 5 krónur. Mun sjald-
gæft að 20 stúlkur mæti á samkomum
í Reykjavík í kjólum, sem aðeins kosta
100 krónur samanlagt efni þeirra — og
njóti jafnframt almennrar aðdáunar.
Affalfundur
Breiðfirðingafélagsins
var haldinn síðastl. fimmtudag. í
félaginu eru' nú 776 félagsmenn. Sjóðir
og eignir félagsins og deilda þess námu
rúml. 27.600 kr. í árslok. Starfsemi fé-
lagsins er mjög margþætt. Það gefur
ferðum én vettlingatökum
þeim, sem dómsmálaráðherr-
ann virðist fyrirhuga. Það verð-
ur að meta rétt neytenda meira
en hlífnina við heildsalana. Fari
þannig, sem nú stefnir, mun
dómsmálaráðherrann vissulega
bregðast trausti alþýðunnar í
landinu, en mun reynast heild-
sölunum betri en þeir munu
hafa þorað að gera sér vonir
um í upphafi. Enn verður því að
vænta þess, að Finnur Jónsson
hafi átt annað erindi í ríkis-
stjórn Ólafs Thors en að vera
hlífiskjöldur heildsalanna.
út tímaritið Breiðfirðing og er að und-
irbúa útgáfu á héraðssögu Dalamanna.
Þá vinnur það að því, að Reykhólar
verði endurreistir sem menningarsetur
og að reistur verði kvennaskóli á Snæ-
fellsnesi. í félaginu er starfandi 32
manna blandaður kór og málfunda-
deild. Níu skemmtiferðir voru farnar
á vegum félagsins síðastl. ár. í stjórn
félagsins^ fyrir þetta ár voru kosnir :
Jón Emil Guðjónsson formaður og
meðstjórnendur Friðgeir Sveinsson,
Ingveldur Sigmundsd., Lýður Jónsson,
Óskar Bjartmarz, Sigurður Hólmsteinn
Jónsson og Snæbjörn G. Jónsson. —
Úr stjórninni gekk Davíð Grímsson og
kom Friðgeir Sveinsson í hans stað.
Á fundinum voru kosnir tveir nýir
heiðursfélagar, þeir Gunnar Sigurgeirs-
son, stjórnandi Breiðfirðingakórsins og
Valdimar Björnsson sjóliðsforingi.
Guðbjörn Hansson ,
yfirvarðstjóri átti nýjega 25 ára
starfsafmæli sem lögreglumaður. Við
það tækifæri var Guðbjörn heiðraðúr
af hálfu lögreglunnar og honum færðir
að gjöf tveir forkunnarfagrir silfur-
bikarar frá samstarfsmönnum. Rann-
sóknarlögreglan gaf honum Heims-
kringlu Snorra í vönduðu skrautbandi.
Gestkvæmt var mjög á heimili Guð-
bjarnar þennan dag. — Lögreglan heflr
fyrir skömmu heiðrað þá Guðlaug
Jónsson og Sigurð Gíslason. Þeir eru
elztu starfsmenn í lögreglunni og hafa
þeir notið mikilla vinsælda í starfi
sínu.
Hjónaband.
A gamlársdag voru gefin saman í
kápellu Háskólana af prófessor Ás-
mundi Guðmundssyni, ungfrú Anna
Þorsteinsdóttir, frá Óseyri í Stöðvar-
firði og stud. theol. Kristinn Hóseas-
son, frá Höskuldsstaðaseli í Breiðdal.
Hjónaefni.
Nýlega hafa opinberað trúlofun sína
ungfrú Þóra Haraldsdóttir, Hringbraut
153 og Guðmundur Jónsson söngvari,
Öldugötu 26.
Leiðréttingar.
í greininni um Hannes á Núpsstað,
sem birtist í síðasta blaði, hafa slæðst
þessar prentvillur: í 1. dálki á 7. síðu
stendun „þótt hann hafi nú náð þeim
aldri, er telja hæfilegan til að setjast
á friðstól," en á að vera: þótt hann
hafi nú náð þeim aldri, er ýmsir telja
hæfilegan til að setjast á friðstól. —
í öðrum dálki á sömu síðu segir: „Síðan
á söguöld hafa þrjátíu kynslóðir lifað
hér og starfað, biðst og hvílst,“ en á
að vera lúðst og hvílst.