Tíminn - 02.11.1946, Page 2

2
201. blað
Reykjavík, föstadaginn 1. nóv, 1946

Luugardagur 2. nóv.
Þriðja stefnan
í blöðum íhaldsmanna um
alla veröld er nú lögð mikil á-
herzla á þá prédikun, að ekki
séu til nema tvær stefnur í
heiminum, kommúnisminn og
frelsið. Vitanlega þykjast í-
haldsmennirnir vera hinir sönnu
fulltrúar frelsisins.
Þessir áróðursaðferð íhalds-
manna er mjög skiljanleg. Þeir
gera sér von um, að þeim tak-
ist með henni að ná til fylgis
eða samstarfs við sig öllum
þeim, sem eru andstæðir kom-
múnismanum. Þeir hafa lært
þetta af nazistunum, sem sögðu,
að ekki væri nema um tvennt
að velja, kommúnistana eða þá.
Fyrir frelsið og framfarirnar
í heiminum er þessi skilgrein-
ing bæði villandi og hættuleg.
íhaldsflokkarnir, sem vilj a halda
í yfirdrottnun sérréttindastétt-
anna, eru síður en svo fulltrúar
frelsisins og mannréttindanna,
þótt þeir séu andvígir kommún-
ismanum. Þeir stefna, alveg
eins og kommúnistarnir, að því-
marki, að völdin og fjármagnið
séu í höndum fárra manna, þótt
í öðru formi sé. Þeir eru í raun
réttri engu minni andstæðing-
ar frelsisins en kommúnistar.
Þetta' sást vel meðan nazism-
inn var í blóma sínum fyrir
stríðið. Þá naut hann mikillar
aðdáunar íhaldsmahna, eins og
glöggt kom fram í aðalblöðum
þeirra hér á landi, Morgunblað-
inu og Vísi. Þýzki nazistaflokk-
urinn var heldur ekkert annað
en íhaldsflokkur, sem gekk ó-
grímuklæddur til verks.
Aðalstefnurnar í heiminum
er þrjár, en ekki tvær. Það er
auk kommúnismans og ihalds-
stefnunnar hin lýðræðislega
umbótastefna, sem borin er
uppi af miðflokkunum. Þessir
flokkar eru andvígir þeirri al-
geru yfirdrottnun og einokun
ríkisins, sem er framtíðar-
stefna hinna sósíalistisku
flokka og ekki getur leitt til
annars en einræðis og harð-
stjórnar, ef hún kemst í fram-
kvæmd. Þeir eru-líka andvígir
þeirri yfirdrottnun og einokun
tiltölulega fárra auðkónga og
sérréttindamanna, sem er
stefna íhaldsins. Þeir vilja
vinna að auknu jafnrétti og
auðjöfnun á grundvelli lýðræð-
isins. Þeir vilja lofa framtaki
einstaklingsins að njóta sín
innan þess ramma, að það
skaði ekki aðra, eins og jafnan
verður, þar sem stórir auð-
hringar eða miklir sérgróða-
möguleikar fá að þrífast. Þeir
vilja láta ríkisvaldið styðja ein-
staklingana til framtaks og
dugnaðar, en veita þeim jafn-
framt heilbrigt aðhald og setja
þeim þær skorður, að þeir
gangi ekki á rétt heildarinnar.
Þeir vilja þannig þræða meðal-
veginn milli öfga sósialistisku
flokkanna og þröngsýnna ein-
staklingshyggj umanna.
Kosningar þær, sem hafa far-
ið fram eftir stríðið, sýna ótví-
rætt, að hinn þjáði almenning-
ur stríðslandanna setur meira
traust á hina lýðræðislegu um-
bótastefnu miðflokkanna en
nokkra aðra stjórnmálastefnu.
Það sýnir hið mikla fylgi kristi-
legu miðflokkanna í Frakk-
landi, Ítalíu, Austurríki og
Þýzkalandi. Á Norðurlölndum
hefir þetta einnig komið mjög
greinilega í ljós í kosningun-
um í Svíþjóð í haust, þar sem
miðflokkarnir tveir, þjóðflokk-
Tuddaskapur í blaffamennsku.
Ungir Sjálfstæðismenn fá af
og til eina síðu í Mbl. til umráða
til að birta andríki sitt og hvað
þeir eru búnir að læra af hin-
um eldri mönnunum.
Nýlega þykjast þeir endur-
prenta þar„nokkur málblóm11 úr
forustugrein í Tímanum.
Það er varla tiltökumál í Mbl.,
þó að setningar séu slitnar út
úr samhengi. En hér eru piltar,
sem víla ekki fyrir sér að breyta.
Þeir setja punkt til að gefa til
kynna, að setningin sé ‘ búin,
þar sem er komma í Tímanum.
Þeir fella orð undan úr miðri
málsgrein, án þess að láta það
merkjast í „endurprentun"
sinni. Og þeir skipta um orð,
setja inn hjá sér orð gjörólíkrar
merkingar því, sem í Tímanum
stóð.
Hér er því blátt áfram um
ritfölsun aff ræffa.
Þessa aumingja langar til að
leggja illt til Tímans. En þeir
eru ekki menn til að gera það
öðru vísi en svona.
Þeir eru andlegir öreigar og
siðferðileg örverpi.
Síðan þeirra er sannkölluð
tuddasíða — tuddaörverpi.
. . Hvert á barninu aff bregffa?
Hvert á barninu að bregða
nema beint í ættina? sagði karl-
inn.
Hvers er að vænta af póli-
tískum æskulýð, sem tekur að
erfðum grandvarleik Sigurðar
Kristjánssonar og Valtýs, rök-
vísi og ályktunargáfu Jóns
Kjartanssonar og Sigurðar
Bjarnasonar, hugsjónir og
urinn og bændiaflokkurinn,
juku fylgi sitt, en íhaldsmenn
og jafnaðarmenn töpuðu.
Almenningur þessara landa
er fráhverfur kommúnisman-
um, en hann lætur ekki þann
áróður íhaldsins blekkja sig, að
ekki sé um neitt annað en það
og kommúnismann að velja.
Hann veit af langri reynzlu, að
íhaldið er . engu síður fulltrúi
rangsleitni og undirokunar en
kommúnisminn. Hann veit, áð
leiðin til að uppræta kommún-
ismann er ekki sú, að samlag-
ast íhaldinu og berja hann nið-
ur með fasistískum aðferðum,
heldur að afnema þau sérrétt-
indi auðkónga og kaupahéðna,
sem íhaldiö er fulltrúi fyrir og
öðru fremur skapar jarðveg fyr-
ir kommúnismann. Þess vegna
fjölgar þeim stöðugt, sem hafna
bæði kommúnismanum og í-
haldinu og skipa sér um þriðju
stefnuna, hina lýðræðislegu um-
bótastefnu miðflokkanna.
Hér á íslandi mun það reyn-
ast almenningi farsælast, eins
og annars staðar, að skipa sér
um merki hinnar lýðræðislegu
umbótastefnu. Meðan stjórnar-
farið þarf að vera háð öðrum
hvorum öfgaflokkanna til hægri
eða vinstri eða jafnvel báðum,
verður því ekki komið í heilbrigt
horf. Meðan hinir lýðræðislegu
umbótamenn eru hins vegar
ekki einfærir um að fara með
völdin, er sjálfsagt og skylt, að
þeir leiti samstarfs við aðra að-
ila um þá stjórnarstefnu, er
nálgast mest sjónarmið þeirra.
í slíkum samningaumleitunum
er rangt að stjórnast af ein-
hverjum fordómum um það fyr-
irfram, hvort betri sé brúnn eða
rauður, heldur verða málefnin
sjálf að skera úr um það á
hverjum tíma, hvort samstarf
tekst við annanhvorn aðilann,
báða eða hvorugan.
stefnufestu Garðars Þorsteins-
sonar og Jóns Pálmasonar og
virðingu Gísla Jónssonar og Ól-
afs Thors fyrir sannleikanum?
Það er víst engin von til þess
að vaxtarbroddur Ihaldsins,
„sjálfstæðisæskan", gefi glæsi-
legri raun en þetta.
Svo var ekki til stofnað.
Hafnarvirki.
Mbl. ásakar Framsóknarmenn
um að hafa staðið gegn því, að
hér kæmust upp „hafnarvirki."
Sennilega hefir það þar í huga
virkjagerð í Hvalfirði. Fram-
sóknarflokkurinn mun rísa und-
ir því, að hann hafi verið á móti
þeirri virkjagerð eins og öðrum
herstöðvum útlendra þjóða hér
á landi.
Lítil kímnigáfa.
í bálki Þjóðviljans, þeim,
sem kallaður er hugleiðingar
Örvar-Odds, var nýlega býsnast
yfir því, að íslenzk blöð gerðu
gaman að þ-ví, að utanfari nokk-
ur lýsti sérstaklega fegurð og
yndisleik borgar nokkurrar,
sem honum var meinað að koma
inn í. Vesalings ritstjórnin
heldur, að ummælin þyki hlut-
leysisbrot. Svo er ekki. En venju-
legum mönnum með óbrjálaða
dómgreind ..finnst það spaugi-
legt, þegar menn fara að lýsa
því, sem þeir þekkja ekki, hvort
sem lýsingin- er lof eða last. Það
skilja ekki Þjóðviljamenn og er
vorkunn, þeim, sem lifa í trú en
ekki skoðun, og alltaf eru að
lýsa yndjsleik þess, sem þeir
þekkja ekki.
„Þú skalt ekki aðra
guffi hafa.“
Þjóðviljinn líkir áróðri Stef-
áns Péturssonar gegn Rússum
við athæfi kerlingarinnar,
sem otaði hrífuskaftinu upp í
loftið þegar rigndi í flekkinn,
og sagði:
„Þú nýtur þess guð, að ég næ
ekki til þín.“
Þetta finnst þeim Þjóðvilja-
mönnum snjallt, að líkja Stef-
Og svo kom voriff.
Saga eftir Þórleif Bjarna-
son. Stærð 88 bls. 19X12
cm. Verð: kr. 10.00 ób.
kr. 18.00 innb.
Hornstrendingabók sýndi það,
að Þórleifur Bjarnason hefir
gott vald á máli, er ágætur
sögumaður, skilur eðli útkjálka-
mannsins og lífsbaráttu hans
og er tengdur traustum böndum
við æskustöðvar sínar á Horn-
ströndum.
Þessi litla skáldsaga ber öll
hin góðu höfundareinkenni
Hornstrendingabókar. — Sums
staðar er greinileg framför. Hefi
ég þar meðferð málsins i huga.
Mér finnst að því bregði fyrir í
Hornstrendingabók, sem kalla
mætti tilgerð í máli, — bæði
skrúfuðum íburði og sérvizku-
legum orðtækjum eða stílbrögð-
um sumra tízkuhöfunda þess-
ara ára.
Þann veikleika hefir Þ'órleif-
ur nú vaxið yfir í þessu kveri.
Mál hans er þróttmikið, kjarn-
yrt og snjallt, en látlaust og
eðlilegt.
Aðalpersóna þessarar frásögu,
— söguhetjan, Þórður á Kirkju-
bóli, er að mínu viti mjög vel

áni við kerlinguna og Stalín við
guð.
Aumingja mennirnir að geta
ekki glaðzt við hið spaugilega
í þessu.
„Guð er min guð þótt geysi
nauð“, mættu þeir segja, horf-
andi til hinnar helgu borgar í
austri.
Fereyki Víkverja.
Undarlegt er málfar Víkverja
í Mbl. Nýjan fólksbíl kallar hann
fereyki, — sennilega af því, að
hann gengur á fjórum hjólum.
Kerrur og reiðhjól myndu þá
heita tvíeyki á Víkversku, hjól-
börur eineyki en sumir stórir
flutningavagnar tíeyki.
Fereykisvagn er hins vegar
vagn, sem fjórum dráttardýrum
er beitt fyrir í senn, og heita
þau fereyki. Þannig er íslenzkan.
Ánægjulegt afturhvarf.
Mbl. ávítar menn harðlega
fyrir að hafa ekki keypt skulda-
bréf stofnlánadeildarinnar.
Segir það m. a., að hvar sem
slíkt lán hefði verið boðið út
með öðrum þjóðum, myndi hafa
komið meira en nóg fé á fáum
klukkustundum. Þar hefði ekki
verið spurt urh neitt nema þörf
þjóðfélagsins.
Svo er nú það. *
Þeir múnu ætla að ráðstafa
fjármunum sínum með 'þörf
þjóðfélagsins eina fyrir aug-
um, Mbl.menn.
Þá fækkar bráðum verzlunum
í bænum. Þá dregur úr dýrum
veizlum og ýmsum óþarfa.
Þá breytist margt til betra.
Lakast að koma sumum íburð-
armiklum sumarbústöðum á
afskekktum stöðum í verð.
Litlu munaffi aff Pétur
segði satt.
Pétur fjármálaráðherra sagffi
að hagur ríkissjóðs stæði með
blóma og það væri sjálfskapar-
víti, ef illa færi.
Þetta væri alveg satt og rétt hjá
Pétri, ef stóð kæmi fyrir stæði
og fór fyrir færi.
gerður. Hann er sönn og lifandi
mynd úr íslenzku þjóðlífi og
jafnframt fyrirmynd. Ég tel það
vel við eigandi að við eignumst
slíka menn í bókmenntum okk-
ar.
Mér finnst höfundi hafa tek-
izt lakar með Sakarías á Hjöll-
um. Mér þykir að vísu gaman
að honum, en ég hefði kosið
hann dálítið sannari og raun-
verulegri fulltrúa sinna manna,
þó að margir drættir í mynd
hans séu með fyllsta sanni. Sag-
an myndi þó hafa verið sterk-
ari, ef meiri sannindabragur
hefði náð'st á Sakka.
Þeir Þórður og Sakarías eru
fulltrúar tveggja manntegunda.
Báðir hafa þeir þraukað í sveit-
inni meðan fólkið flykktist
burtu. Þeir eru bundnir við
byggð sína og trúa á framtið
hennar. Þeir vita að það er hægt
að rækta þessa jörð og gnægð
fiskjar fæst á grunnmiðum. En
svo skilja leiðir, því að menn-
irnir eru ólíkir, enda virða þeir
hvor annan lítils.
Sakarías talar margt um vís-
indalegan búskap, — vísinda-
lega hringrás peninganna, tíma
vísinda og tækni. Hann á von
Glettni.
Glettinn náungi hitti mann
úr Alþýðuflokknum á götu og
spurði: „Hver er munurinn á
Alþýðuflokknum og Sjálfstæðis-
flokknum, flokki burgeisanna".
„Lestu Alþýðublaðið“, sagði
hinn.
„Hvaða munur er á Alþýðubl.
og Mbl.?“ spurði sá glettni.
Alþýðuflokksmanninum varð
fátt um svör — og svo myndi
fleirum hafa farið.
Alvörumál.
Alþýðufl.menn ættu að hug-
leiða hvar þeir eru staddir.
Árum saman er blað þeira með
þeim blæ, að ætla mætti að það
væri burgeisablað.
Hvar ræðst það á verzlunar-
svindlið, heildsalaokrið, húsa-
braskið, húsaleiguokrið og yf-
irleitt alla þá fjárplógsstarfsemi
er blöð jafnaðarmanna berjast
hvarvetna gegn?
Ætli það sé nokkurs staðar í
víðri veröld annað eins jafnað-
armannablað?
Og enn meira brennivín!
Þegar fjármálaráðherra hafði
rætt um áætlaðan gróða ríkis-
sjóðs næsta ár af verzlun með
áfengi og tóbak, rúmar 32
miljónir, tók hann svo til orða:
„Aff sjálfsögðu mun fjárveit-
inganefnd taka til rækilegrar
yfirvegunar, hvort eigi myndi
fært aff hækka þessa tekjuliði
eitthvaff“.
Meira tóbak og meira brenni-
vín. Það er hans von.
— Einu sinni var maður
spurður, hvers hann myndi
óska sér, ef hann ætti þrjár
óskir. Svörin voru þessi:
„Að ég hefði alltaf nóg
brennivín.
Meira brennivín.
Og enn meira brennivín“.
Hann hefir heyrt nefnda
kílplóga.
Hann er landbúnaðarráðherra
hann Pétur Magnússon.
í fjárlagaræðunni varpaði
hann því fram, hvort ekki
myndi ástæða til að lækka
jarðræktarstyrk „til sumra
framkvæmda, sérstaklega
þurrkunar á landi“. Þar hélt
hann að hefði skapazt nýtt við-
á bílum, sem farið er að smíða
í Ameríku og fara yfir allt og
þurfa enga vegi. Það er eitt af
undrum tækninnar. Og íslenzk-
ur landbúnaður þarf byltingar
við. Það eru vitlausar vinnuað-
ferðir, sem tefja allsherjar-
byltingu landbúnaðarins. Það
gildir að láta tæknina vinna
fyrir sig því að nú á tímum má
ekki ofsóa vinnuaflinu.
í samræmi við þetta hefir
Sakki svo notað vatnskraftinn
eins og allar iðnaðar- og fram-
kvæmdaþjóðir gera. Því ein-
faldara, því betra — það er lög-
mál vísindanna. Svo tekur hann
loku frá fjósinu og lætur læk-
inn renna í flórinn og taka
mykjuna með sér til sjávar.
Þetta er galdur tækninnar.
Þetta finnst okkur sennilega
mörgum lygilegt, sveitamönn-
unum. En margt höfum við nú
heyrt borið á borð í nafni vís-
indanna og ekki allt raunhæf-
ara en þetta. Hélt ekki einn
fræðarinn, að fitan í kindakjöt-
inu íslenzka væri í lögum sér,
af því lömbin ættu stundum
góða daga og söfnuðu þá tómri
fitu utan á sig, en þess á milli
ættu þau illt, og þá safnaðist
aftur vöðvi utan yfir fituna.
Þannig mætti telja árhringina.
— En við skulum ekki fara að
segja skrítlur.
Sakarías þraukar í sveitinni
og trúir á skilyrði framtíðarinn-
ar. En hann ratar engar leiðir
horf með notkun kílplóga við
holræsagerð.
Ef landbúnaðarráðherrann
læsi j arðræktarlögin myndi
hann sjá það, að þar eru ekki
nein ákvæði um styrk til þess-
ara ræsa, en hins vegar jafnan
ákveðin upphæð styrks fyrir
hverja sérstaka ræsagerð. Það
er allt óvíst um það eftir hvaða
reglum þessi ræsagerð yrði
styrkt, en sjálfsagt yrði það gert
í hlutfalli við tilkostnað og
gagnsemi.
Svo ætti Pétur ekki að þurfa
lengra en til Árna Eylendings
til að frétta það, að landið verð-
ur ekki ræst fram og þurrkað til
gagns með kílplógunum einum
saman, þó að góðir séu þar sem
þeir eiga við.
Og hætt er við, að „Nýsköp-
unarstj órnin“ verði ekki búin að
útvega öllum vélar, sem valda
þeim næstu árin.
„Stefna“ Morgunblaffsins.
Jón Pá. og aðrir Mbl.menn,
sem mest tala nú um stefnur,
ættu að glöggva sig á stefnu
Ólafs Thors, t. d. í dýrtíðarmál-
unum.
Hann getur annan tímann
talað um „böðla alþjóðar", og
menn, sem „svíki“ allt fyrir „Jú-
dasarpeninga", en hinn tímann
eru þetta einu mennirnir, sem
mark er takandi á og vinnandi
með. Þá eru allir aðrir orðnir
„svartsýnir afturhaldsmenn“ og
„valdabraskarar".
í þessari „stefnu“ hefir Ólaf-
ur jafnan haft Mbl. og meiri
hluta flokksins með sér, þó að
hjörðin fari jafnan nokkuð
dreifð og þyki það varlegra.
Hver var stefnulaus?
Mbl. heldur því fram, að
Framsóknarflokkurinn hafi hat.t
það að aðalstarfi að sundra og
spilla og leitast við að koma í
veg fyrir, að nokkur heilbrigð
pólitík ríkti í landinu. Þannig
hafi það verið síðan 1921, að
„hinir betri og gætnari menn“
(Jón á Akri) fóru að týnast úr
flokknum.
Þetta er nýstárleg söguskýr-
ing hjá blaðinu og munu fáir
aðhyllast, og engir öðruvísi en
blindandi.
á milli þess, sem er og þess, sem
hann trúir á. Hann kann ekki
að brúa bilið á milli, enda skort-
ir hann bæði dómgreind til að
greina vit frá óviti, og framtak
til að stíga litlu sporin í áttina
áfram og skilning á þeim. Hann
hefir að sönnu talað við þing-
manninn um hafnargerð þarna
og nauðsyn þess að beina kapi-
talinu þar að, og heldur að
hann hafi skilið sig. Svo nær
það ekki lengra.
Þórður á Kirkjubóli er hæg-
látur maður og orðfár en raun-
góður og staðfastur. Honum er
ljós hnignun byggðarinnar og
hann er seinn til að tala margt
um glæsileg framtiðarskilyrði.
En hann hefir gert málin upp
við sig. Hann veit að fiskurinn
gengur upp að landsteinum og
landið er gott, þó að vetrarriki
sé mikið. Og því segir hann
þegar hann er spurður hvort
hann haldi að það verði hægt
að sporna við því, að fólkið yf-
irgefi einangrun og erfið lífs-
kjör og byggðin leggist niður:
„ — Höfum við kannski ekki
alltaf átt við einangrun og erfið
lífsskilyrði að búa — og það í
enn ríkara mæli en nú, — að
minnsta kosti ef fólkið væri
ekki þær skræfur að flýja. Það
er hægt að lifa þarna engu síð-
ur en með því að verða skúra-
búi eða kjallaravofa í kaupstað
með atvinnuleysið yfir höfði
, (Framhald á 3. síðu).
(Framhald á 4. síðu)
Halldór KristjárLsson:
Sjálfstætt skáld