Tíminn - 03.01.1947, Side 1

RITSTJORI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON

ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN \
l
Símar 2353 og 4373 % '
FRENTSMIÐJAN EDDA h.f. \
31. árg.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Sími 2323
Revkjavík, föstudaginn 3. janúr 1947.
1. blað
ERLENT YFIRLIT:
Utanríkismálastefna Breta
lleflr gagnrýnin innan verkamannaflokks-
Ins leitt til stefnubreytingar?
Margir stjóriímálaleiðtogar hafa flutt ræður um jóla- og ný-
ársleytið. Einna merkust var ræða Bevins, utanríkismálaráðherra
Breta, sem hann flutti fyrra sunnudag. í ræðu hans kom skýrt
íram, að Bretar ætluðu hvorki að skipa sér í sveit með Banda-
ríkjamönnum né Sússum, heldur fylgja sjálfstæðri utanríkis-
inálastefnu og reyna að miðla málum milli þessara höfuðfull-
trúa sósíalismans og auðvaldsskipulagsins. Margir telja, að þessi
ræða kunni að marka tímamót í utanríkismálastefnu Breta, er
mjög hafði hneigzt til fylgis við Bandaríkjamenn seinustu mán-
uðina.
Það kom glöggt fram á þingi
verkalýðsfélaganna í október-
mánuði síðastliðnum, að utan-
ríkismálastefna Bevins hafði
hlotið verulegar óvíinsældir
meðal brezkrar alþýðu. Á þing-
inu fékk tillaga, sem lýsti fylgi
við stefnu stjórnarinnar, mót-
atkvæði verkalýðsfélaga, er
höfðu 2.444 þús. félagsmenn að
baki sér. Fulltrúar verkalýðsfé-
laga, er höfðu 3.557 þús. félags-
menn að baki sér, fylgdu tillög-
unni, en margir þeirra gerðu
það nauðugir, en þeir urðu að
fylgja því, sem meirihlutinn af
fulltrúum hlutaðeigandi félags
hafði ákveðið að gera. Margir
telja líklegt, að tillagan hefði
verið felld, ef fulltrúarnir hefðu
haft óbundnar hendur. Þeir
telja það sýna réttari mynd af
þinginu, að áskorun á rikis-
stjórnina um að slíta öllum við-
skiptum við Franco-Spán, var
samþykkt með 4.534 þús. at-
kvæðum gegn 1.391 þús. atkv.
Þessi andstaða gegn stefnu
Bevins kom líka greinilega fram
nokkru síðar, þegar 57 þing-
menn Verkamannaflokksins
báru ftfam tillögu í l#inginu um
breytta utanríkismálastefnu. Þá
tillögu tóku þeir þó aftur, þeg-
ar Attlee hafði gefið yfirlýsingu,
sem þeir töldu fullnægjandi.
Þvi fer fjarri, eins og stund-
um er haldið fram, að þessi
andstaða sé af kommúnistisk-
um rótum sprottin. Margir
fulltrúanna á verkalýðsþing-
inu, er beittu sér gegn trausts-
ERLENDAR FRETTIR
Mikil bjartsýni var yfirleitt
ríkjandi í boðskap þjóðhöfð-
ingja um áramótin. Töldu þeir
friðarhorfur aldrei hafa verið
betri síðan stríðinu lauk.
Hernámssvæði Breta og
Bandaríkjamanna voru sam-
einuð í eina efnahagslega heild
1. þ. m. samkv. samningi, er
búið var að gera um þessi mál.
Kolanámurnar i Bretlandi
urðu formlega eign ríkisins 1:
þ. m., en lög um þjóðnýtingu
þeirra voru set í fyrra.
Kommúnistar í Kfna hafa
nú slitið öllum samningum við
stjórn Chiang Kai Shek og und-
irbúa sérstaka ríkisstofnun í
norðurhluta landsins.
Bretar hafa ákveðið að kæra
Albaníu. fyrir öryggisráðinu fyr-
ir ólöglega lagningu tundur-
dufla. Svar Albaníustjórnar við
orðsendingu Breta um það mál,
var ekki talin fullnægjandi.
Öryggisráðiff hefir nú fengið
tillögur frá atomorkunefndinni
um alþjóðasamkomulag varð-
andi atomsprengjuna. Nefndin
samþykkti tillögurnar með sam-
hljóða atkv., en fulltrúar Rússa
og Pólverja sátu hjá. Vilja þeir
láta stórveldin hafa neitunar-
vald i nefndinni, sem á að hafa
(Framhald á 4. slðu)
yfirlýsingunni, hafa verið og eru
harðir ..andstæðingar kommún-
ista í verkalýðssamtökunivm.
Aðalflutningsmenn þingsálykt-
unartillögunnar um breytta ut-
anríkismálastefnu, hafa jafnan
verið andstæðingar kommúnista.
Má þar t. d. nefna aðalflutn-
ingsmanninn Crossman, er
skrifar oft í tímaritið „New
Statesman and Nation“, Mihael
Foot, sem talinn er skrifa bezt#
stjórnmálagreiharnar í „Daily
Herald“ (aðalblað Verkamanna-
flokksins) og Reeves, er á sæti
í miðstjórn flokksins. Flestir
þingmen» breska samvinnu-
flokksins stóðu einnig að til-
lögunni.
Stefna Bevins hefir ekki held-
ur sætt teljandi gagnrýni fyrir
það, að hún væri ósanngjörn í
garð Rússa. Hins vegar hefir
hann veri áfelldur fyrir að
styðja einveldissinnaða aftur-
haldsstjórn í Grikklandi og
hlífisemi við Franco. Einna mest
ur þungi er þó í þeirri gagnrýni,
að Bretar séu of fylgisamir við
Bandaríkjamenn í alþjóðamál-
um, og meti um of vinfengi
þeirra. Bretar eigi ekki fremur
að skipa sér við hlið Bandaríkja-
manna en Rússa, þar sem stefna
beggja sé heimsveldissinnuð,
heldur eigi þeir að leita sam-
starfs við þjóðirnar á megin-
landi Evrópu og efla samheldni
brezka heimsveldisins. Þannig
geti Bretar haft mesta forustu
um að tryggja jafnvægið í helm-
inum. Það fer þvi fjarri, að
þessir menn séu neinir Rússa-
dýrkendur, heldur virðist nær
að segja, eins og sænska blaðið
„Dagens Nyheter," komst nýlega
að orði: „að stefna þeirra. væri
bæði andrússnesk og andame-
rísk.“
Margir þessara manna eru
einnig andvígir náinni samvinnu
við Bandaríkin, þar sem þau
muni setja ýms skilyröi fyrir
henni, er geri Breta fjárhagslega
háða þeim. Þau vilji t. d. koma
heimsverzlunni á samkeppnis-
grundvöll en það mun eyðileggja
efnahagslega •samvinnu brezka
heimsveldisins og stefna endur-
reisninni í Bretlandi í tvísýnu
Bretar verði þvi að koma við-
skiptamálum sínum þannig fyr-
ir, áð þeir verði ekki að neinu
leyti fjárhagslega háðir Banda-
ríkjunum.
Sú gagnrýni kemur líka víða
fram, að stefna Bandaríkjanna
verði mjög heimsveldasinnuð á
komandi árum, því að andstöðu
menn Roosevelts séu að komast
þar til valda. Þetta kemur t. d
glöggt fram í forustugrein hins
útbreidda enska samvinnublaðs
„Reynolds News,“ sem er mjög
andstætt náinni samvinnu Breta
og Bandaríkjamanna, 17. nóv
síðastl. Við litum með vonar
augum, segir blaðið, til hinna
frjálslyndu Bandarikjamanna
eins og Henry Wallace, er gaf
heiminum fallegasta kjörorðið
um tilgang styrjaldarinnar
kjörorðið „um öld alþýðumanns-
ins“ (The century of the comm-
on marr). En við værum heimsk-
ingjar, segir blaðið enn fremur
(Framhald á 4. siðu)
Eru stjórnarflokkarnir að undirbúa
álagningu nýs veltuskatts?
I vilftölum iiiu stjóriiarmyiitiuii Ólafs Tliors
VEDURATIIUGlJrVARSTÖÐ Á JÖKULTINDI hefir mjög verið rætt um slíka skattálagn-
ingu.
i Að svo stöddu mun ekki verða hægt aff fullyrða neitt um það,
bvort búið verður að mynda nýja ríkisstjórn, þegar þingið kem-
ur saman á þriðjudaginn kemur. Ólafur Thors hefir unnið kapp-
samlega að stjórnarmyndun sinni um jólin og nýárið og átt
marga fundi með forustumönnum Alþýðuflokksins og Sósíal-
istaflokksins. Við Framsóknarflokkinn hefir ekki verið rætt,
hvorki af hálfu Ólafs né annarra forráðamanna Sjálfstæðis-
flokksins. Sézt þar vel, að braskararnir telja sig geta náð hag-
stæðustu samningunum fyrir sig við forráffamenn hinna svo-
nefndu verkalýffsflokka.
Neðri myndin er veðurathugunarstöð, sem er á jökultindi einum í Sviss.
Mjög' er erfitt að komast þangað upp og er því ekki skipt þar um gæzlu-
menn nema á hálfs árs fresti. Vistir allar eru fluttar þangað loftleiðis og
er þeim varpað niður, einsog sézt á efri myndinni.
Róstusamt í Reykjavík
á gamlárskvöldiö
Rúöúr brotnar I lögreglustöðiiiní. sijórnar
ráðshúsinu og víðar.
Allmiklar óeirðir urðu hér í bænum á gamlárskvöld og hafði
lögreglan ærið aff starfa alla nóttina, frá því snemma um
kvöldið, samkvæmt því, sem blaðinu hefir verið tjáð af Sigur-
jóni Sigurðssyní fulitrúa. Mestur hluti alls lögregluliðsins var
úti, en það er óvenjulegt, nema um eitthvað sérstakt sé að ræða.
Um klukkan 8 á gamlárskvöld
safnaðist mikill mannfjöldi
saman fyrir framan lögreglu-
stöðina i Pósthússtræti. Fór
dálítill hópur manna, aðallega
unglingar, þar með óspektir og
varpaði grjóti að lögreglustöð-
inni. Með grjótkasti þessu voru
átta rúður brotnar. Lögreglunni
tókst að dreifa mannfjöldanum
á tiltölulega stuttum tíma, án
þess að grípa þyrfti til neinna
sérstakra hjálparmeðala, svo
sem táragass. Annars var oft
um nóttina mikill mannfjöldi
saman kominn fyrir utan varð-
stöðina, en allt fór fremur frið-
samlega fram.
Óspektir urðu víðar í bænum
og rúður voru brotnar í allmörg-
um húsum. T. d. voru nokkrar
rúður brotnar í Stjórnarráðs-
húskiu.
Lögreglan hafði búizt við þvi,
að mikið yrði um að vera þetta
kvöld og hafði búið sig undir
það eins rækilega og tök voru á.
Talsvert var um ikveikjur, en
hvergi ollu þær neinu teljandi
tjóni, þvi að lögreglu og slökkvi-
liði tókst alltaf að slökkva áður
en tjón yrði af. Hvergi mun
hafa verið gerð tilraun til að
kvelkja i húsum, heldur var að-
allega kvelkt í ýmsu lauelegu
skrani og umbúðum, sem var
laust fyrir. Þó hafði lögreglan
dagana áður látið hreinsa bæinn
af slíku, eins og tök voru á,
vegna eldhættunnar.
Alls mun lögreglan hafa slökkt
ekki færri en 8 íkveikjur, allar
utanhúss. T. d. var tunnu velt
niður Skólavörðustíg og Banka-
stræti og kveikt í henni á Lækj-
artorgi. Lögregluverðir voru og
við ýmsa staði, þar sem hætta
var á, að kveikt yrði í. Þrír lög-
regluþjónar voru til að gæta
stóra jólatrésins, sem komið
hefir verið fyrir á Austurvelli
og áttu þeir fullt í fangi með
að verja það-fyrir mönnum, sem
vildu kveikja í því.
Nokkrar óspektir héldust fram
undir morgun og bar mikið á
ölvun, er líða tók á nóttina.
Annars voru það aðallega ung-
lingar, sem gengu fram í þess-
um óspektum, en þó voru full-
orðnir menn einnig í þeim hóp,
er tók þátt í ólátunum. Kjall-
arinn undir lögreglustöðinni var
alveg fullur og auk þess var tek-
ið húsnæði uppi á efsta lofti i
stöðinni, fyrir unglinga, er lög-
reglan tók fasta fyrir óspektir,
og var farið með þá heim til
þeirra eftir miðnætti.
Þrátt fyrir það, að allmiklar
(Framhald á 4. stöii)
Meðal þeirra mála, sem hafaQ
verið rædd í þessum viðtölum,
er tekjuöflun til að mæta halla
þeim, sem er á fjárlögunum.
Ýmsar tillögur líafa komið fram,
en einna helzt mun hafa verið
rætt um að leggja á nýjan veltu-
skatt. Kemur þetta vel saman
við ummæli, sem Áki Jakobsson
lét falla, þegar rætt var í þing-
inu um fiskábyrgðina. Hann
benti á veltuskatt sem bezta
úrræði til að mæta halla, er
hljótast kynni af fiskábyrgð-
inni.
Eins og menn rekur vafalaust
minni til, lögðu stjórnarflokk-
arnir veltuskatt á verzlun- og
iðnfyrirtæki á árinu 1945, en
lofuðu því jafnframt hátíðlega,
að leggja hann aldrei á aftur.
Þetta loforð þóttust þeir efna á
seinasta þingi, enda stóðu þá
líka kosningar fyrir dyrum. Nú
eru kosningarnar afstaðnar og
því finnst þeim lítið gera til,
þótt þetta loforð þeirra verði
vanefnt, eins og mörg önnur.
Þótt veltuskattur sé að formi
til lagður á verzlunar- og iðn-
fyrirtæki, fer því fjarri, að þau
greiði hann í raun og veru, nema
þá i einstökum tilfellum. Veltu-
skatturinn leggst fyrst og fremst
á neytendurna, sem verða að
borga hann i hærra vöruverði.
Þetta er viðurkennt alls staðar,
þar sem slíkum skatti hefir ver-
ið beitt. í Svíþjóð er nú verið að
afnema slíkan skatt, sem hafði
verið tekinn , upp þar á stríðs-
árunum, en var orðinn svo óvin-
sæll, að allir flokkar voru sam-
mála um afnám hans. Vöruverð
verður lækkað þar, sem sv^irar
skattinum.
Það leiðir af siálfu sér, að
verzlunarfyrirtækin reyna að
verjast skattinum með hækk-
andi álagningu. Þau, sem ekki
hafa notað sér lögleifða álagn-
ingu, nota hana til fulls, en
Hækkun á afnota-
gjöldum Landsímans
i
Allmikil hækkun hefir ný-
lega verið ákveðin á afnota-
gjöldum Landssímans vegna
mikils tekjulialla á rekstri
hans á síðastl. ári. Sézt vel á
%
því, hvert stefnt er með dýr-
tíffarstefnu stjórnarflokk-
anna, þegar önnur eins tekju-
lind og Landssíminn er, getur
ekki staðið undir rekstri sín-
um, án stórfelldra hækkana,
sem þó munu ekki taldar full-
nægjandi. Hér á eftir fer til-
kynning frá Landssímánum
um hinar nýju hækkanir:
Frá 1. janúar 1947 gengur í
gildi ný gjaldskrá fyrir lands-
símann og felur hún í sér hækk-
un á ýmsum liðum fyrri gjald-
skrár. Símtalagjöld og sím-
skeytagjöld haldast þó til bráða-
birgða að mestu óbreytt, en
gjöld fyrir notendasíma hækka
talsvert, svo og ýmsir aðrir lið-
ir, þannig hækkar t. d. ársfjórð-
ungsgjöldin fyrir heimilissíma í
Reykjavík og Hafnarfirði úr kr.
75 í kr. ý25, þar í innifalið 850
samtel eins og áður. Fyrir verzl-
unar- og atvinnusima í Reykja-
vík verður ársfjórðungsgjaldið
kr. 200, þar í innifalin 850 sam-
töl. Á öðrum símstöðvum með
venjulegum þjónustutíma í
kaupstöðum og kauptúnum
með færri en 110 notendur,
verður ársíjórðungsgjald fyrir
heimilssíma kr. 100 í stað 60 áð-
ur, nema á 2,- og 3,-flokks-
stöðvum, þar sem notendafjöld-
inn er undir 10, þar verður árs-
fjórðungsgjald heimilissíma kr.
62, 50 í stað kr. 37, 50 áður.
önnur reyna að létta henni af Fyrir atvinnu- pg verzlunarsíma
sér með öðrum hætti, sem erjer gjaldið 50% hærra. Hið ár-
harla auðvelt, þar sem verðlags- lega afnotagjald fyrir notenda
eftirlit er ekki traustara en hér.
Glöggt dæmi þess, að það eru
neytendur, sem raunverulega
greiða veltuskattinn, má marka
á því eina dæmi, að KRON varð
aö borga 140 þús. kr. í veltu-
skatt þetta eina ár, sem skatt-
urinn hefir verið hér, og lækk-
aði það arðsúthutun félagsins
sem því svaraði. Raunverulega
lækkaði skatturinn arðsúthlut-
un til félagsmanna miklu meira,
þar sem félagið fékk minni arð
frá S.Í.S. vegna skattsins, og
tekjuafgangur félagsins lækkaði
sem því svaraði. Svipuð var vit-
anlega niðurstaðan hjá öðrum
kaupfélögum landsins.
Hverfi stjórnarflokkarnir að
því óheillaráði að leggja veltu-
skatt á að nýju, er það glögg
sönnun þess, hversu fullkomlega
þeir eru ráðþrota gegn því fjár-
málaöngþveiti, sem þeir hafa
skapað. í stað þess að ráðast
gegn ■ dýrtíðinni og okrinu, sem
öngþveitinu veldur, velta þeir
byrðunum yfir á almenning, sem
er þó meira en fullklyfjaður
fyrir.
síma, sem var áður kr. 120, verð-
ur nú kr. 140, ef síminn er í sam-
bandi við 3. fl. stöð, en hærri í
sambandi við stöðvar með lengri
þjónustutíma.
Sorglegt slys
Fyrra sunnudag varð það
hryggilega slys austur í Breið-
dál, að sýrugeymir við útvarps-
tæki ■ sprakk í höndum drengs,
með þeim afleiðingum, að hann
missti aðra höndina og varð
blindur á öðru auga.
Drengurinn heitir Gunnar
Kristinri. sonur hjónanna Pál-
ínu Pálsdóttur og Guðmundar
Kristjánssonar, er búa á Stræti
í Breiðdal.
Héraðslæknirinn á Fáskrúðs-
firði, Haraldur Sigurðsson, er
sóttur var til að gera að sárum
drengsins, varð að taka af hon-
um aðra höndina, en auk þess
missti hann sjón á öðru auga.