Tíminn - 07.01.1947, Blaðsíða 2

2
Þriðjjutlayur 7. jjanúar
Misnotað vald
Brynjólfur Bjarnason mennta-
málaráðherra hefir hrakið
Guðmund Kr. Guðmundsson frá
formennsku íþróttanefndar rík-
isins, er nefndin var endurskip-
i^ð nú um áramótin.
Sú ráðstöfun menntamálaráð-
herra mælist illa fyrir og vek-
ur réttmæta óbeit og andúð.
Um þann mann, sem Brynjólf-
ur hefir valið til formanns, Her-
mann Guðmundsson, alþm. í
Hafnarfirði, er í sjálfu sér ekki
neitt illt að segja í þessu sam-
bandi. Hann mun hafa sýnt í
formennsku sinni í verka-
mannafélaginu Hlíf í Hafnar-
firði, að hann er góðviljaður
ýmsum menningarmálum al-
þýðunnar, og skilur það, að
verkalýðsfélag á ekki að láta
íþróttalíf og bindindisstarfsemi
vera sér óviðkomandi. En þrátt
fyrir það var ómaklegt og alls
kostar óverjandi að hrekja
Guðmund Kr. úr íþróttanefnd-
inni hans vegna.
íþróttanefnd ríkisins hefir
unnið mikið starf og að sumu
leyti erfitt. Hún hefir skapað
reglur til að fara eftir við út-
hlutun fjár úr íþróttasjóði. Sú
úthlutun mátti ekki vera neitt
handahófsverk. Reglurnar urðu
aö byggjast á sanngirni og hóf-
semi, góðvild og réttlæti.
Þó að margt sé vel um íþrótta-'
félög og íþróttafrömuði lands-
ins, verður því ekki neitað, að
til er og hefir verið nokkur met-
ingur, vafasöm keppni og enda
rigur milli einstaklinga og fé-
lagsheilda á því sviði. Það var
þvi ærinn vandi fyrir íþrótta-
nefnd ríkisins, að skipta fénu
svo að allir yndu vel við sinn
hlut og friður héldist.
Hér kemur og fleira til en
fjármálin ein. Stundum hefir
allmjög borið á metnaði ein-
stakra manna fyrir sína hönd
eða félags sísns og oft vandi að
gera slíkum til hæfis án þess að
ganga á hlut annarra.
Það mun vera mælt einum
rómi að íþróttanefndin hafi
reynzt vel í þessum málum öll-
um. Án þess að gera á nokkurn
hátt lítið úr nokkrum þeirra
góðu manna, sem þar hafa unn-
ið, er óhætt að segja að nefnd-
inni hefir verið það mikið happ
að njóta forystu Guðmundar.
Undir hans stjórn hefir öllum
óþörfum metingi og ríg verið
vikið til hliðar og hvert atriði
fengið málefnalega afgreiðslu
út frá þvi éjónarmiði einu hvað
íþróttalífinu í landinu og menn-
ingu almennings hentaði bezt.
Það sýnist því full ástæða til
þess, að svo giftuleg forysta á
fyrstu árum nefndarinnar væri
metin það mikils, að ekki væri
skipt um formann að óþörfu.
En pólitísk frekja menntamála-
ráðherrans hefir hér orðið
sterkari en málefnaleg rök og
sjálfsagðir mannasiðir.
Brynjólfur hefir hér sýnt
flokkslega hlutdrægni og of-
stæki, sem ekki er heppileg hjá
menntamálaráðherra landsins.
Almenningsálitið fordæmir þann
sið að reka mæta menn frá
störfum, einungis af flokksleg-
um sjónarmiðum, þó aldrei nema
ráðherra sá, sem með veitingar-
valdið fer, eigi sér flokksmann,
sem hneykslunarlaust væri að
fela starfið.
Menn, sem nota vald sitt af
slíkri frekju, sem Brynjólfur
hefir gert, sóma sér illa í ráð-
herrasæti, og eru alþjóð til
skapraunar.
TÍMDÍN, þriðjudagiim 7. janúar 1947
3. blað
Halldór
Hvers vegna er landiö stjórnlaust?
í meira en þrjá mánuði hafa
menn beðið eftir því að frétta
eitthvað um stjórnarmyndun.
Margháttuð stórmál bíða úr-
lausnar og þurfa skjótra að-
gerða í fullri alvöru, ef vel á
til að takast um lausn þeirra.
Landið er fjárlagalaust og það
frumvarp, sem ríkisstjórnin
lagði fram í haust, var botn-
laust, þegar það fór til fjárveit-
inganefndar, þar sem það er
enn.
í viðskiptamálunum þarf að
gerbreyta um háttalag. Vegna
atvinnuveganna þarf að gera
ýtarlegar ráðstafanir. Dýrtíðina
verðnr að stöðva.
Þetta viðurkenna nú allir.
Meira að segja Morgunblaðið
viðurkennir þetta allt. Aukin
dýrtíð þykir því nú óttaleg.
Framtíð atvinnuveganna finnst
því ótrygg. Og það heldur að
þurfi að hafa gát á gjaldeyris-
málunum, þrátt fyrir reikn-
ingsfals Odds Guðjónssonar.
En þrátt fyrir þessa þjóðar-
nauðsyn er landið haft stjórn-
laust mánuð eftir má,nuð.
Sumir eru farnir að kveða upp
hvatvíslega sleggjudóma um
Alþingi í heild þess vegna, eins
og þar ættu allir áskilið mál.
Það er þó ekki rétt. Við skulum
láta þá fá skömmina, sem
skömmina eiga.
Gamlar vonir.
Þegar Ólafur Thors myndaði
ríkisstjórn 1944 tóku margir því
vel og ýmsir af nokkrum fögn- !
uði. Mönnum virtist, að þarna
hillti nú undir öld friðar og
i
framfara. Nú rynnu upp tímar ^
mikilla framfara, og það þótti
jafnvel ástæða til að einkenna
þá þróun með nýju orði, sem
aldrei hafði verið notað fyrr, því
að öll gömul orð íslenzkunnar
voru slitin og litlaus móts við
þann ljóma, sem stóð af þessari
nýju stjórn. Ólafur Thors kall-
aði stjórn sína „nýsköpunar-
stjórnina“.
Þau öfl, sem talin höfðu verið
andstæðust í þjóðlífinu, höfðu
nú tekið höndum saman. Það
var bara afturhald, sem ekki
skildi auðjöfnun og aimenna
blessun dýrtíðarinnar, sem var
á móti stjórninni. Öll varnaðar-
orð voru kæfð í háværu hrópi
um afturhald, þröngsýni eða
valdabrask.
í Alþingiskosningunum í vor
héldu stjórnarflokkarnir vel
saman. Sjálfstæðisflokkurinn
hafði sína fimm-menninga fyr-
ir bakverði, til að hindra flótta
þeirra liðsmanna, sem ofbauð
sukkið og alvöruleysið. Alþýðu-
flokkurinn bauð fram ákveðna
stjórnarandstæðinga, sem vildu
raunverulega vinna gegn fjár-
málaspillin^u og beita sér fyrir
heiðarlegu samstarfi alþýðu-
stéttanna, enda jók flokkurinn
fylgi sitt nokkuð. Um þá þrjá
menn, sem ákveðnast stóðu með
stjörnarsamstarfinu í Alþýðu-
flokknum, er það að segja, að
formaðurinn var falinn og bjarg-
aðist á þingið fyrir það að nógu
margir af vonarmönnum flokks-
ins féllu í kjördæmunum, Ás-
geir Ásgeirsson náði kosningu
með mikilli hjálp frá Sjálfstæð-
ismönnum og í kjördæmi Emils
jókst mjög liðskostur sósíalista.
Kosningasigur Alþýðuflokks-
ins var því fjarri því að vera
bundinn við nöfn eða álit þess-
ara manna að öðru leyti en því,
að íhaldið sendi Ásgeiri sínum
100 manna hjálparsveit.
Vonirnar verða sér til
skammar.
Nú í haust þrengdist svo mjög
hagur ríkisstjórnarinnar, að
henni var ekki sætt lengur, Það
kom þá í ljós, að margt af því,
sem hún hafði sagt og segja
látið, var fals eitt og blekkingar.
Gjaldeyrismálin stóðu allt öðru
vísi en gefið hafði verið í skyn
og berlega fullyrt. Atvinnuveg-
irnir báru sig ekki. Og afkoma
og velmegun almennings batn-
aði ekki.
Þrátt fyrir allt skrumið og
loforðin var fjöldi vinnandi
fólks, sem lítið átti eftir af
atvinnutekjum sínum, þegar
búið var að greiða húsnæði og
fæði. Þrátt fyrir allt skrafið og
raupið um það, að byrðar yrðu
lagðar á „breiðu bökirfLog verzl-
unin gerð ódýr og hagkvæm,
sýndi það sig, að gróðamenn
gátu byggt íbúðarhús til að
selja og leigja almenningi með
okurkjörum, meðan byggingar-
félögum alþýðunnar var neitað
um byggingarefni, þrátt fyrir
þau lög, að það skyldi skammt-
að.
Úrslita-hneykslið.
Ofan á þetta alt saman bætt-
ist svo Keflavíkurmálið, þar
sem Ólafur Thors fór bak við
utanríkismálanefnd, Alþingi og
suma meðráðherra sína, þvert
ofan í landslög, venjur og per
sónuleg loforð. Ekkert af þessu
var bindandi fyrir forsætisráö-
herra íslands.
Það er varla hægt að ætlast
tii þess, að sá maður, sem ein-
skisvirðir og fótumtreður lands-
lög og persónuleg loforð, sem
hann hefir gefið samstarfs-
mönnum sínum, virði mikils eitt
og annað, sem hann hefir freist-
azt til að segja í kosningaræð-
um.
Átökin í vetur.
Það, sem nú var um að ræða,
var i raun og veru þetta, hvort
mynda skyldi ríkisstjórn, sem
gerði heiðarlega og alvarlega
tilraun til að rétta við fjármál
ríkissjóðs og atvinnuveganna.
Atti að reyna að taka hér upp
heilbrigðari stjórnarhætti, mið-
aða við hagsmuni og verðleika
vinnandi fólks, eða átti að láta
sukkið og braskið halda jafn
skefjalaust áfram? Átti að
stjórna verzlunarmálunum fyrir
almenning eða heildsalana?
Átti að meta meira að byggja
einkahótel auðmanna til gam-
ans og sumardvalar eða alþýð-
legar íbúðir? Átti að leggja
byrðar dýrtíðarinnar á gróða-
mennina eða fjöldann fyrst og
fremst? Hvort átti að meta
meira, fólkið eða braskarana?
Ólafur þvælist fyrir.
Ólafur Thors ákvað að reyna
að þæfast fyrir í lengstu lög og
nota aðstöðu sína, sem sitjandi
forsætisráðherra til að hindra
það, að stjórn yrði mynduð gegn
sér. Fyrst var tólfmannanefnd-
in, sem hann fann sér til, svo
að málið tefðist. Þegar ekki var
sætt lengur í skjóli hennar,
tók hann að sér að reyna stjórn-
armyndun. Þar með munu hafa
fjarað út síðustu vonir manna
um það, að Sjálfstæðisflokkur-
inn vildi snúa *frá villu síns veg-
ar. —
Ólafur Thors talar ekki við
Framsóknarmenn um stjórnar-
samstarf. Hann veit það, að
samvinnuhreyfingin getur aldrei
sætzt við forréttindi braskara
og fjárplógsmanna. Okrið og
svindlið á líf sitt undir því, að
ríkisstjórnin sé ósnortin af hug-
sjónum samvinnuhreyfingar-
innar.
Það voru gömlu samstarfs-
flokkarnir, sem Ólafur talaði
við. Nú átti Ásgeir að fara að
launa kjörfylgið frá í vor. Hann
hefir líka hagsmpna að gæta,
að talið er, því að margir ætla,
áð stuðningur hans horfi til
hjálpar síðar, og væri iþt ef Ól-
afur Thors væri orðinn pólit-
ískt gjaldþrota, þegar að því
kæmi að Ásgeir ætti að fá hjálp-
ina greidda. En hvað sem veld-
ur, er það vist, að Ásgeir styður
Ólaf svo fast sem hann má til
framhaldandi valda.
Annars vegar eru svo átök í
flokki sósíalista milli þeirra,
sem hafa áhuga fyrir félagsleg-
um umbótum á lýðræðisgrund-
velli, og hinna, sem eru það
miklir kommúnistar, að þeir
kalla allt slíkt kák. Þeir láta
sér eðlilega í léttu rúmi liggja
hvort eitthvað er kákað eða
ekki. Þeir vilja gjarnan kaupa
skip, byggja skóla o. þ. h., því
að það er hægt að nota eftir
valdatöku kommúnismans, en
félagslegar skipulagsbætur o. s.
frv., er þeim sama um. Þeir eiga
því á því sviði samleið með
íhaldsmönnum, þangað til þeim
finnst ástæða til að leggja til
úrslitaátaka.
Þannig eru það Moskvuöflin í
Sósíalistaflokknum og klíka Ás-
geirs Ásgeirssoriár í Alþýðu-
flokknum, sem Ólafur Thors
bindur nú vonir sínar við. Engu
skal spáð um það, hvernig þau
mál leysast, en það er vegna
forystu Ólafs Thors og sam-
starfs þessara afla við hann,
sem landið er og hefir verið
stjórnlaust. Það er rangt að láta
Alþingi í heild hafa skömm af
því.
Hvað lengi á að bíða?
Hver vikan líður af annarri án
þess að nokkuð sé gert. Hver
verðhækkunin fylgir annarri,
svo að allt bendir til að vísitala
og dýrtíð muni halda áfram að
hækka eins og verið hefir. Heild-
salarnir nota síðustu gjaldeyr-
iseign íslendinga, sem vitað er
um erlendis, til þess að kaupa
inn i landið glingurvörur, og
græða stórum á. Allskonar brask
og fjárplógsstarfsemi heldur á-
fram með fullum krafti. Og enn
vantar botninn í fjárlög þessa
árs.
Það skiptir miklu að ekki
dragist lengi að mynda þjóð-
holla stjórn, sem tekur á mál-
unum af fullri alvöru. Ef annar-
hvor verkalýðsflokkurinn væri
heill í þessum málum væri úti-
lokað að hagsmunir braskara og
milliliða væru mest metnir
framvegis. En eftir hverju er þá
að bíða.
Almenningur ætti að fylgjast
vel með þessum málum og láta
fulltrúa sína á Alþingi finna
hvort vinsælla er, að framlengja
svipað stjórnarsamstarf og ver-
ið hefir, eða gera upp málin við
Fimmtugur:
Egill Thorarensen
kaupfélgasstjjóri
Egill Gr. Thorarensen kaup-
félagsstjóri á Selfossi er fimmt-
ugur í dag. Hann ér fæddur 7.
janúar 1897 að Kirkjubæ á
Rangárvöllum. Hann er sonur
Gríms, hreppstjóra Skúlasonar
Thorarensens og Jónínu Egils-
dóttur konu hans.
Egill fór til Danmerkur 1913
og stundaði þar verzlunarnám í
tvö ár hjá samvinnufélagi. Eftir
heimkomuna 1915 stundaði
hann verzlunarstörf í Reykjavik
um hríð, en gerðist síðan sjó-
maður og nam þá skipstjórnar-
fræði.
Árið 1918 fluttist Egill að Sig-
túnum við Selfoss og hóf þar
verzlun. Rak hann hana til árs-
ins 1930. Þá var kaupfélag Ár-
nesinga stofnað og seldi Egill
því verzlun sína og gerðist
framkvæmdastjóri þess og hefir
verið það síðan. Egill varð for-
maður mjólkurbús Flóamanna
1931 og átti sæti í mjólkursölu-
nefnd og mjólkurverðlagsnefnd.
Hefir Egili um alllangt skeið
verið í röð dugmestu fram-
kvæmdamanna landsins, þótt
hann hafi átt við mikinn heilsu-
X i
brest að búa.
Egill kvæntist 1919 Kristínu,
dóttur Daníels, dyravarðar
Stjórnarráðsins, Daníelssonar.
sníkjumannastéttina, sem mjög
hefir eflzt á alþjóðarkostnað.
Þjóðinni verður það tilfinn-
anlega dýrt, ef því tækifæri, sem
nú er, til að skipta um stjórn
og stjórnarhætti verður sleppt.
FRÁ ÁFENGISVARNA
NEFND KVENNA
Hinn 5. desember síðastl. var hafður kvennafundur um á-
fengismál. Voru það fjölmenn og víðtæk félagasamtök kvenna í
Reykjavík og Hafnarfirðí, sem að þeim fundi stóðu. Eru það mik-
il gleðitíðindi, að bindindisáhugi breiðist út meðal kvenna, og
vonandi að það komi nú í ljós á næstu tímum í þessum efnum,
að fylgi kvenþjóðarinnar er ekkert smáatriði.
Samþykktir fundarins fara hér á eftir.
Hinn 5. f. m. stofnuðu full-
trúar frá kvenfélögum í Reykja-
vík og Hafnarfirði.“ Er tilgang-
tök, er nefnast „Áfengisvarn-
arnefnd kvenfélaga í Reykja-
vík og Hafnarfirði." Er tilgang-
ur samtakanna sá, að berjast
gegn áfengisböli þjóðarinnar og
að leitast við að fá önnur kven-
félög landsins í lið með sér.
Þessi félög standa að nefnd-
inni:
í Reykjavík:
Kvenfélag Alþýðuflokksins,
Sjálfstæðiskvennafél. „Hvött,“
Kvenfél. Sósíalistaflokksins,
Kvenfél. Framsóknarfl., Kven-
réttindafél. íslands, Húsmæðra-
félag Reykjavíkur, Félag ísl.
hjúkxunarkvenna, íþróttafél.
kvenna, Ljósmæðrafél. íslands,
Verkakvennafél. „Framsókn",
Þvottakvennafélagið „Freyja“,
Mæðrafélagið, Hvítabandið, Fé-
lag afgreiðslustúlkna í brauð-
búðum, Thorvaldsensfélagið,
Kvenfélagið „Keðjan“, Systra-
félagið „Alfa“, Trúboðsfélag
kvenna, Kvenfélag Hallgríms-
kirkju, Kvenfél. Laugarnessókn-
ar, Kvenfél. Fríkirkjusafnaðar^
ins, Kristilegt félag ungra
kvenna.
í Hafnarfirði:
Kvenfél. Fríkirkjusafnaðar-
ins, Kvenfél. „Hringurinn", Hús-
mæðraskólafélag Hafnarfjarð-
ar, Sjálfstæðiskvennafél. „Vor-
boðinn", Kvenfél. Alþýðuflokks-
ins, Verkakvennafél. „Fram-
sókn“.
FRÁ STOFNFUNDINUM VORU
SENDAR ÞESSAR TILLÖGUR
OG ÁSKORANIR:
Til Alþingis.
Áfengisvarnarnefnd kvenfé-
laga í Reykjavík og Hafnarfiröi
leyfir sér hér með að bera fram
þá kröfu íslenzkra kvenna, að
Alþingi geri allt, sem í valdi
þess stendur, til að stemma stigu
fyrir áfengisböli þjóðarinnar.
Nefndin telur það grundvall-
arskilyrði fyrir úrbótum þessa
vandamáls, að ríkið hætti að
afla sér fjár með áfengissölu.
Leyfir hún sér því að skora á
Alþingcþað, er nú situr, að leita
annarra leiða til fjáröflunar, og
að gera ráðstafanir til að leggja
Áfengisverzlun ríkisins niður
eins fljótt og unnt verður.
Jafnframt vill nefndin leggja
eindregið til:
að Alþingi samþykki þingsá-
lyktunartill. Skúla Guðmunds-
sonar, þess efnis að rikið hætti
að veita áfengi í veizlum sín-
um, og að settar verði strangar
hömlur við því, að starfsmenn
ríkisins, og þá fyrst og fremst
kennarar vinni störf sín undir
áhrifum áfengis.
Til ríkisstjórnar íslands.
Áfengisvarnarnefnd kvenfé-
laga í Reykjavík og Hafnarfirði
leyfir sér hér með að skora á
háttvirta ríkisstjóm íslands:
að fella niður vínveitinga-
leyfi Hótel Borgar um næstu
áramót, að hætta með öllu að
láta einstaklingum eða félög-
um í té svokallaðar undanþágu-
heimildir til vínveitinga, og að
veita ekki áfenga drykki i op-
inberum veizlum.
Til menritamálaráðherra
íslands.
Áfengisvarnarnefnd kvenfé-
laga í Reykjavík og Hafnarfirði
skorar hér með á yður, herra
menntamálaráðherra, að gera
gangskör að því að útrýma á-
fengi úr framhaldsskólum lands
ins. íslenzkar mæður sætta sig
ekki lengur við að þurfa að
eiga á hættu, þegar þær senda
börn sín í skóla, að þau læri
þar drykkjuskap.
Nefndin gerir því þá kröfu:
1) að hverjum kennara, sem
er undir áhrifum áfengis í ná-
vist nemenda sinna, eða van-
rækir kennslu vegna ofdrykkju,
sé tafarlaust vikið úr stöðu, og
2) að nemendum allra skóla
sé gert að skyldu algert áfeng-
isbindindi, enda varði ítrekað
brot brottrekstri.
Til bæjarstjórnar
Reykjavíkur.
Áfengisvarnarnefnd kvenfé-