Tíminn - 15.01.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMCVI¥? mlðv.dagiiiii 15. janúar 1947
9. blað
Miðv.dagur 15. jan.
Höfuðsyndin sjálf í
augum Morgunbl.
Einkennilegar - upplýsingar
koma fram í forystugrein
Morgunblaðsins í gær, en þar
eru rædd viðhorf Sjálfstæðis-
flokksins til Sósialista.
Þar er þvi haldið fram, að
Sósialistar hafi stigíð það
„óheillaspor", að rjúfa stjórn-
arsamstarfið í haust. Segir
blaðið, að hin gamla þjónslund
við austrænu stefnuna hafi
ráðið því óheillaspori. En „um-
burðarlyndir menn gætu fyrir-
gefið þessi afglöp kommúnist-
anna, vegna þess, að þeir vita,
að þeim er ekki sjálfrátt, þeg-
ar austrænan blæs“.
En það er annað, sem Mbl.
getur ekki fyrirgefið Sósíalist-
um. Það er, að þeir skuli sumir
hafa tekið í mál að vinna með
Framsóknarmönnum. Það, segir
Mbl. „tekur út yfir allan þjófa-
bálk“. '
Morgunblaöið, ■ höfuðblað
„Sjálfstæðismanna“ á íslandi,
getur fyrirgefið takmarkalausa
undirgefni og þjónustusemi við
kommúnistana austur í Moskvu,
en hitt þykir því ófyrirgefan-
legt, að vilja vinna með Fram-
sóknarmönnum á íslandi.
Hvað á það að þýða að birta
svona grein, einmitt meðan
flokksmenn blaðsins eru sjálfir
að ræða við Framsóknarmenn
um stjórnarsamstarf?
Bendir þetta til þess, að
Sjálfstæðisflokkurinn ræði um
samstarf við Alþýðuflokkinn og
Framsóknarflokkinn af fullum
heilindum?
Er þetta kannske kveðja Ólafs
Thors til Sósíalista og bend-
ing um að náðarfaðmur hans
standi þeim opinn, þrátt fyrir
ósjálfráða og blinda undirgefni
við stjórnina í Moskvu, aðeins
ef þeir leita ekki samstarfs við
Fr amsóknarmenn ?
Bendir þessi leiðari til þess,
að Mbl. og nánustu aðstand-
endur þess, séu enn að vinna
að því, að „endurreisa" gömlu
stjórnina, eins og Mbl. orðar
það?
Timinn ætlar sér ekki að
skýra þetta fyrirbærl nánar að
svo komnu máli. Það mun sýna
síg á næstu dögum, hvort þetta
er runnið frá því, að innsti
hringur flokksins hafi ennþá
samband við Sósíalista og standi
í stöðugum samningagerðum
við þá, í þeirri von, að þár séu
menn, sem í framtíðinni muni
koma til hjálpar gróðavonum
þeirra milliliða, sem mjög hafa
makað krókinn síðustu árin. —
Takist að halda gróðaleiðum
þeirra opnum, sé hitt auka-
atriði, þó að hjálpin komi frá
þjónum Stalins og Molotovs.
Framsóknarmenn setja ekki
svona blaðaskrif fyrir sig og
láta sér þau í léttu rúmi liggja.
Þeir eru reiðubúnir að taka
þátt í stjórnarsamstarfi með
hverjum sem er, ef hann vill
vinna að því að lagfæra það í
landbúnaðarmálum, viðskipta-
og verzlunarmálum og fjármál-
um, sem aflagast hefir undir
stjórn Ólafs Thors. Þetta er að-
alatriðið, en hitt eru aukaatriði,
hvað menn hafa sagt og álitið
áður, og hvað menn kalla hægri
og vinstri.
Menn hafa misjafnar skoðan-
ir og trú, hvaðan helzt sé liðs
að vænta fyrir slikt stjórnar-
starf, en skylt er að kanna all-
ar leiðir og öll úrræði, til að
mynda það samstarf.
Pétur Sigurðsson:
Áfengisdraugurinn í Morgunblaðinu
Hinn gamli og slungi áfengis-
draugur Morgunblaðsins stakk
höfðinu upp einu sinni enn í
dálkum Víkverja, föstud. 15. des.
VikverjJ sk^lur sj á^fsagt bezt
sitt eigið mál. Hann talar um
„banndrauginn“. Ég ætla þvi að
ræða um áfengisdraug Morgun-
blaðsins.
Tilefni þessarar hrellingar
Víkverja hefir eflaust verið
samþykkt síðasta þings Alþýðu-
sambands íslands, sem krefst
þjóðaratkvæðagreiðslu um inn-
flutning og sölu áfengis. Einnig
hinar fjölmörgu sams konar
samþykktir ýmissa félagakerfa
í landinu, mannfunda og sam-
taka. Sama krafa kom glöggt í
ljós á fundum kvenna um þessi
mál á síðasta vori. Þá svöruðu
margir þingmenn og þingmanna
efni, við síðustu alþingiskosn-
ingar, fyrirspurn frá Stórstúku
íslands, og hnigu svörin öll að
héraðabönnum eða banni. Mörg
þeirra eru birt í síðasta blaði
Einingar. Þetta þykir Víkverja
auðvitað ljótur draugur.
Bannmenn „trúa því“, segir
hann, „að bann sé eina ráðið
til að fá menn til að hætta að
neyta áfengis og að það sé ekki
hægt að bjarga þeim tiltölulega
fáu vesalingum í þjóðfélaginu,
sem verða áfénginu að bráð,
nema með þessu móti.“
Er það nú málflutningur.
Fyrst er nú það, að vesalingarn-
ir eru ekki fáir, þótt ekki séu
þeir allir „rónar“ i Hafnar-
stræti. Margir þeirra eru ýmist
á embættismannaheimilum, eða
þung byrði gójðra fjölskyldna
víðs vegar um land og mætti
Víkverji gjarnan kynnast sum-
um þeim mæðrum og konum,
sem oft leita til okkar bindind-
ismanna, og jafnvel mönnum,
sem leita til okkar vegna kvenna
sinna, er drekka.
En það eru þó ekki þessir
mörgu vesalingar þjóðarinnar,
sem er vandamálið mesta, held-
ur allir hinir, sem drekka sér
til skaða og skammar, spilla
góðum siðum, valda slysum og
ófögnuði hvarvetna. Vill Vík-
verji gefa okkur sanna lýsingu
af „Rússagildunum“ síðustu ár-
in, einnig því allra síðasta? Vill
hann segja rétt frá vígslum
stúdentagarðanna og öðrum
slkum veizlum menntamanna,
jafnvel sýslumanna og dómara?
Vill hann lýsa sumum fjölmenn-
um samkomum að Eiði, sem
Sj álfstæðismenn höfðu þar hér
á árunum, þegar stundum mik-
ill hluti mannskaparins var
drukkinn og viti sínu fjær og
menn hegðuðu sér eins og skyn-
lausar skepnur, og er þó skepn-
unni vanvirða gerð með slíkri
samlíkingu? Eða vill Víkverji
lýsa sumum samkomum á Þing-
völlum, þegar menn hafa legið
dauðadrukknir í kös og sumir
ætlað að gera þarfir sínar inni
á miðju salargólfi, og hefir ekki
slíkt komið fyrir jafnvel í hin-
um fínu salarkynnum Hótels
Borg?
Hvernig dettur mönnum í
hug að reyna að slá ryki í augu
manna, sem þekkja svo vel
drykkjuskaparsögu íslendinga
fyrr og siðar, og einnig annarra
þjóða? Slíkar tilraunir eru ekki
af góðum rótum runnar, því að
þar er hallað réttu máli.
Þá spyr Víkverji svo greind-
arlega, hvort ekki væri eins
rétt að banna mönnum að fara
með eld og bifreiðar, þar sem
hvorttveggja þetta veldur oft
miklum skaða. Hugsið ykkur
samanburðinn á eldi og ágætum
samgöngutækjum, og áfenginu
illræmda, alkunna og óþarfa,
sem læknar og vísindamenn
viðurkenna, að hvergi sé nauð-
synlegt til neyzlu. Bílar eru nú
verstu manndráparar heimsins,
taka jafnvel styrjöldum fram.
Væri því sjálfsagt að banna þá,
ef þeir væru ekki svo hentug
samgöngutæki og taldir ómiss-
andi. Eldinn væri líka sjálf-
sagt að banna, ef hann væri ó-
nauðsynlegur öllum mannlegum
þörfum. En hér við mætti bæta
þvi, að nokkrir alvarlegir brun-
ar, og stundum mannskæðir,
víðs vegar um heim, einnig
skógareldar, hefðu aldrei átt sér
stað, ef áfengið hefði ekki ver-
ið að verki.
Svo grípur Víkverji til hinna
gömlu röksemda um fræðslu,
fræðslu. Auðvitað eru allir sam-
mála um, að fræðsla sé nauð-
synleg. En á hverju byggja
menn þessa tröllatrú sína á
fræðslu? Vill Víkverji halda þvi
fram, að læknastétt hafi verið
ófróð um skaðsemi áfengis? Hef
ir henni farnazt betur i þessum
sökum en öðrum stéttum? Og
hvað á svo að segja um prófess-
ora og preláta, einnig þekkta
kennara við æðri skóla og alls
konár fyrirmenn og maktar
menn víðs vegar um heim? Allt
þetta fræðslusnakk manna er
aðeins hégómleg undanbrögð.
Hið sama er að segja um þetta
blessaða almenningsálit, sem
oft er stagazt á. Almenningsá-
litið er hringlandalegt og
breytilegt eins og veðrið. Það
hrópar einn daginn: „Blessaður
sé sá, sem kemur í nafni drott-
ins,“ en næsta dag: „krossfestu,
krossfesíu hann.“
Þannig hefir þetta ævinlega
verið. Almenningsálitið hefir
ævinlega verið eftir því, sem
vindurinn hefir blásið. — Með
lögum skal land byggja. Þegar
þjóðir þurfa að koma umbótum
fram, annað hvort viðvíkjandi
heilbrigðismálum, ajmennum
tryggingum, umferð, skatt-
greiðslu, matarskömmtun,
barnafræðslu o. fl., þá er gripið
til löggjafar. Annað mundi
aldrei duga, þótt allir velmein-
andi menn reyndu að tala um
fyrir mönnum. En innan vissr-
ar takmarkalínu löggjafarinnar
er hægt að rækta menningu á
ýmsum sviðum.
Um þúsundir ára hafa menn
verið fræddir um það, að þeir
skuli ekki stela. Samt hafa þeir
stolið, og oft þeir mest, sem fróð-
astir hafa verið um viðskipti
og fjármál. Svo bönnuðu menn
með lögum þjófnað. Samt stela
menn, og það ekki lítið. Enginn
talar þó um að afnema þau lög.
Menn hafa verið fræddir um
gildi sannleikans og andstyggð
lyginnar. Samt er nú uppi gull-
öld lyginnar. Aldrei hafa jafn-
vel stórveldi tekið skipulagða
lygaiðju betur í sína þjónustu
en á síðari árum, svo að öllum
minniháttar lygunum sé sleppt.
Viðvíkjandi lygum hefir þó
aldrei verið lögleitt bann, svo
ekki hefir lygin þurft að blómg-
ast þess vegna.
En ósannindunum hefir verið
óspart beitt í sambandi við á-
fengismálin. Mikið af öllu þessu
tali andbanninga um smygl og
brugg í skjóli bannlaganna, er
ósatt, þótt fullt tillit sé tekið
til ástandsins eins og það Var.
En slík ósannindi skal ég hrekja
betur við tækifæri. Það er ekki
langt síðan Morgunblaðið hafði
það eftir hátt settum, og sjálf-
sagt mætum embættismanni, að
eins mikið hefði verið drukkið
á Siglufirði 1 sumar, er áfengis-
verzlunin var lokuð, sem endra-
nær. Þetta eru staðlausir stafir,
og svo er um margt hitt. Aðal-
ritstjóri Morgunblaðsins, Valtýr
Stefánsson, sagði við mlg
skömmu eftir að bannið var al-
gerlega afnumið, að hann hefði
aldrei búizt við, að ástandið yrði
svo slæmt, sem raun varð á.
Þetta var drengileg viðurkenn-
ing. Síðan hefir ástandið farið
versnandi, þrátt fyrir alla
fræðslu Morgunblaðsins og allra
hinna. Bannlög voru auðvitað
brotin og munu verða brotin,
en ekki fremur en skattalög-
gjöf og mörg önnur lög, sem
engum dettur í hug að aínema.
Englendingar hafa aldrei haft
bann, en í seinni tíð víðtæka
fræðslu og margvíslegt menn-
ingarstarf um bindindismál.
Samt er drykkjureikningur
þeirra nú 100 miljónum sterl-
ingspunda hærri en 1914. Þá var
hann 500 millj. stpd. árlega.
Þessi þjóð býr við magnað á-
fengisböl. Svíar eru mikil menn-
ingarþjóð og hafa eins konar
áfengisskömmtun. Samt eru þar
í landi 60—100 þúsundir alkó-
hólista — áfengissýktra manna.
Finnst Víkverja þetta vsra fá-
mennur hópur? Er skemmtun
áfengisdýrkendanna og gróði
ríkisins af áfengissölunni ekki
of dýru verði keypt?
í Bandaríkjunum hafa í seinni
tíð mörg héruð í mörgum ríkj -
um komið á hjá sér banni. Þetta
frá 48 upp í 140 héruð í hverju
ríki. Hví skyldu þau hafa gert
þetta, ef frjálsa verzlunin hefði
gefizt vel. En sannleikurinn er
sá, að nú eru helmingi fleiri
útsölustaðir áfengis í Banda-
ríkjunum en fyrir bann, og á-
standið geigvænlegt. Kansas er
forusturíki í bannstefnunni. í
96 héruðum þess er engin fá-
tækrastofnun nauðsynleg, og
ekki einn einasti hálfviti eða
geðbilaður maður í 54 héruðum,
enginn maður frá 53 héruðum
1 fangelsi ríklsins.
Þeir dagar munu koma, að
menn og þjóðir munu sannfær-
ast um það, aö áfengisverzl-
unin, með öllum hennar hrylli-
legu afleiðingum, sæmlr ekki
siðuðum og menntuðum þjóð-
um, og verður hún þá bönnuð,
líkt og ópíumsala og annað
skaðræði. En sennilega verður
baráttan við áfengið erfið, en
leiðinlegust verður barátta okk-
ar bindindismanna hér í landi,
við áfengisdrauginn í Morgun-
blaðinu og samherja hans.
Leiörétting
*
Tíminn birti kvæði eftir Ás-
mund Jónsson frá Skúfsstöðum
hinn 8. þessa mánaðar. Hérmeð
eru leiðréttar tvær villur sem
slæðst hafa inn í kvæðið.
í síðustu ljóðlínu 1. erindis
stendur stærstu straumafljót-
um en á að vera lægstu.
í öðru erindi, fjórðu ljóðlínu
stendur þinn sálaróð en á að
vera sólaróð.
„..-3
„ESJA”
austur um land til Siglufjarð-
ar og Akureyrar í kringum 18.
þ. m. Vörumóttaka í dag og ár-
degis á morgun.
Pantaðir farseölar óskast
sóttir á sama tíma.
Ólafur Jóhanucsson:
Frá sameinuðu þjóö-
unum og þingi þeirra
II. Afgreiðsla einstakra
þingmála.
Framhald.
Skýrslugjöf bandalagsþjóð-
, anna um herstyrk sinn:
Mál þetta var tekið fyrir í
fyrstu nefnd skömmu eftir að
við tókum til starfa á þinginu.
Lá þá fyrir tillaga rússnesku
Ráðstjórnarríkjanna, um að ríki
innan Sameinuðu þjóðanna
skyldu gefa skýrslu um her-
styrk sinn utan heimalandsins,
í löndum, sem ekki voru óvina-
ríki í styrjöldinni.
í fyrstu var talað almennt
um málið, en af hálfu Band^-
ríkjanna og Bretlands kom
þegar fram sú skoðun, að ekki
væri nægilegt að fá skýrslu um
hersveitir í löndum, sem ekki
hefðu verið óvinaríki, heldur
þyrftu slíkar skýrslur einnig að
ná til hersveita í fyrrverandi
óvináríkjum og í heimaland-
inu sjálfu.
Þegar málið var næst til um-
ræðu í nefndinni fluttu Bretar
tillögu um að mál þetta og 5
liður dagskrárinnar, er fjall-
aði um tillögur um almenna af-
vopnun, skyldu rædd í samein-
ingu. Á slíkt vildu flutnings-
menn tillögunnar ekki fallast.
Varð mikið málþóf um þetta
atriði. Að lokum fór svo, að
Bretar tóku aftur þessa tillögu
sína en fluttu breytingartillögu
við^tillögu Ráðátjórnarríkjanna.
Var sú tillaga í nokkrum liðum.
Var þar lagt til, að skýrslur
skyldu gefnar um herstyrk, bæði
heima og annars staðar, hvort
sem það væri í fyrrverandi ó-
vinaríkjum eða ekki. Jafnframt
var því lýst yfir, að slík skýrslu-
gjöf stæði í sambandi við al-
menna afvopnun, að því leyti
til, að hún væri nauðsynleg
fofsenda fyrir því, að um af-
vopnun gæti verið að ræða.
Bandaríkjamenn studdu þessa
tillögu. Af formælendum þess-
ara ályktunar, þ. á. m. Bretum,
var því haldið fram, að upp-
lýsingar um hersveitir í, lönd-
um, sem ekki hefðu verið óvina-
ríki, væru þýðingarlausar eða
þýðingarlitlar, því að vitað væri,
að slíkar hersveitir væru ekki
einusinni 1/10 af herstyrk hlut-
aðeigandi landa. Af þeim hluta
hersveitanna gæti friðnum ekki
verið nem hætta búin. Tom
Connally öldungardeildarmað-
ur, fulltrúi Bandáríkjanna tók
samlíkingu,- sem var eitthvað á
þá leið, að þetta svaraði til þess,
ef t. d. vegna skattlagningar
ætti að fá upplýsingar um fjár-
fjölda bónda nokkurs. Bóndi
svaraði og segði, að hann væri
fús til að gefa upplýsingar um fé
er gengi í afréttinni, en um það
fé, sem gengi í heimahögunum,
væri hann ófáanlegur til að gefa
upplýsingar. Fulltrúar ráð-
stjórnarríkjanna mótmæltu
breytingartillögu Bretanna. —
Ekki vegna þess, að þeir teldu,
að skýrslugjöf um þessi atriði
gæti ekki komið til greina eða
verið nauðsynleg, heldur vegna
þess, að hér væri um tvö mál
að ræða. Dvöl hersveita í lönd-
um, sem ekki hefðu verið ó-
vinaríki skapaði tortryggni og
óró og að slík herseta vekti
sögusagnir. Með slíku gæti góðri
sambúð og friði á milli ríkja
verið stofnað í hættu. Hin at-
riðin, upplýsingar um herstyrk
yfirleitt, vörðuðu almenna af-
vopnun. Þessu tvennu ætti ekki
að blanda saman, o. s. frv. —
Enn fremur sögðu þeir, að þýð-
ingarlaust væri að fá upplýs-
ingar um hersveitir út af fyrir
sig. Það væru vopnin og víg-
búnaðurinn, sem mestu skipti.
Þess vegna fluttu þeir viðauka-
tillögu um það, að upplýsingar
skyldu ekki aðeins ná til her-
styrksins (forces), heldur og til
vígbúnaðar (armaments) og að
upplýsingar um herisveitir og
vígbúnað í heimalandinu skyldu
gefnar, þegar öryggisráðið tæki
til meðferðar spurninguna um
almenna afvopnun. Þar með var
komið að kjarnorkusprengjúnni.
Bretar og Bandaríkjamenn o.
fl. töldu óþarft að hafa upplýs-
ingar um herstyrkinn í heima-
landinu víðtækari en í löndum,
sem ekki hefðu verið óvinaríki,
en samkvæmt tillögu Ráðstjórn
arrikjanna væri í því tilfelli
aðeins gert ráð fyrir upplýsing-
um um hersveitir.
Þannig voru mál þessi rædd
fram og aftur daga eftir dag.
Voru umræðurnar að vissu
leyti svipaðar eins konar skllm-
ingum. Og þeir sem á héldu
voru vopnfimir vel. Þeir sem
töluðu af hálfu Breta voru t. d.
Ernest Bevin utanríkismála-
ráðherra, sir Noel Baker og sir
Hartley Shawcross, sem allir
eru afburðamenn. Af háll'u
Bandaríkjanna talaði Tom
Connally öldungardeildarmaður.
Hann.er sérlega fjörugur og
kraftmikill ræðumaður. —■
Ræðumenn Rússa voru þeir:
Molotow, Vhyshinski og
Gromijko, sem allir eru áhrifa-
miklir ræðumenn, enda þótt
maður stæði verr að vígi um að
dæma um þeirra ræðumennsku,
þvi að þær mæltu ætíð á rúss-
neska tungu. En mjög virtust
þeir eða einkanlega Molotow,.
vera fljótir að svara fyrir sig,
Auðvitað tóku einnig fjölda
margir fulltrúar frá öðrum
ríkjum til máls. En hér er eng-
inn kostur að rékja umræður
þessar frekar. Þess má þó geta
hér, að þegar fara átti að ganga
til atkvæðagreiðslu um málið,
lagði fulltrúi Egypta fram til-*
lögu, þar sem lagt var til að
engin bandalagsþjóðanna mætti
hafa herstyrk í löndum ann-
arra bándalagsþjóða, nema í
þeim tilfellum, sem getið er um
í sáttmála Sameinuðu þjóðanna,
og að herlið, sem nú væri statt
í löndum annarra bandalags-
þjóða skyldi flytja á brott án
tafar. — Eítir alímiklar um-