Tíminn - 16.01.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI: \
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON \
ÚTGEPANDI: i
FRAMSÓKNARPLOKKURINN (
S
Slmar 2353 og 4373 !
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. \
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A
Sími 2323
31. árg.
Reykjavík, fimmtudaginn 16. janúar 1947
10. bla«
ERLENT YFIRLIT:
Þjóönýtingin í Bretland
Bíiizt við hörðum átökum á brezka þinginu
í vetur.
Miklum deilum er. spáð á enska þinginu, þegar það kemur
sanian eftir jólaleyfið seint í þessum mánuði. Einkum er búizt
við hörðum deilum um frv. um þjóðnýtingu samgöngutækja, er
stjórnin lagði fram rétt fyrir þingfrestunina. Þá má og búast
við snörpum árásum frá Churchill á stefnu stjórnarinnar í Ind-
landsmálinu og Burmamálinu, en ekki er talið, að þær verði
f-tjórninni hættulegar, því að yfirdrottnunarstefna Churchills
í þeim málum hefir hvergi nærri fullan byrí flokki hans.
20 bátar ekki gerðir út vegna verbúðaskorts
° Mlí m 1 a. * i *\ > n i • >\
Stokkhótmur er vaxandi bær
Drottning Bretlands
A næsta sumri munu brezku kon-
ungshjónin fara í heimsókn til Suður-
Afrfku. Þegar er hafinn mikill undir-
búningur að ferðinni. M. a. hefir ver-
iö safnað tUlögum um, hvernig
drottningin skuU búln víö hin ýmsu
tækifæri og þykir líklt'81, að það geti
ráðiö nokkru um tizkuna næsta sum-
ar. Búningur drottningarinnar hefir
mikil áhrlf á tizkuna í Englandl,
elnkum meðal heldra fólksins.
ERLENDAR FRÉTTIR
Tass-frétíastofan rússneska
hefir skýrt frá því, að sam-
komulag hafi náðst milli Rússa
og Norðmanna um sameigin-
legar varnir Svalbarða. Enn
hefir þó ekki verið gengið frá
samningum og mun málið borið
undir bandamenn áður.
Húsrannsókn var gerð i fyrra-
dag í flokksskrifstofum kom-
múnista i Indlandi. Blöð þeirra
höfðu birt ýms hernaðarleg
leyndarmál.
Foringi pólska bændaflokks-
ins hefir sk rt frá því, að stjórn-
in hafi látið fangelsa 135 fram-
bjóðendur flokksins við þing-
kosningarnar 19. þ. m., en 250
þeirra hafi verið strikaðir út
af litftum. Þá hafi fimm foringj-
ar flokksins látizt í fangabúð-
um.
Auriol hefir verið endurkos-
inn formaður franska þingsins.
Lyfjafræðingafélag
íslands
hefir skrifað bæjarráði um
nauðsyn þess að fjölga lyfja-
búðum í bænum.
Bréf þetta var rætt á slðasta
bæjarráðsfundi, 10. þ. m. og
samþykkti bæjarráð að skora a
heilbrigðisstjórnina að fjölga
lyfjabúðunum um allt að 4 i
nýjum bæjarhverfum.
Q Fyrir kosningarnar 1945 lof-'
aði brezki verkamannaf lokkur- j
inn allvíðtækri þjóðnýtingu, en
tók þó jafnframt fram, að öll
þjóðnýtingarstefna hans yrði
ekki framkvæmd nema á löng-
um tímum. Það, sem hann
myndi því gera á næsta kjör-
tímabili, yrði aðeins byggingar-
aðgerðir.
Fyrsta framkvæmd stjórnar
, Verkamannaflokksins var þjóð-
nýting Englandsbanka. Næsta
skrefið var þjóðnýting kola-
námanna. Hvorugt þessara
mála vakti verulega harðar
deilur. Það er fyrst nú, þegar
frumv. um þjóðnýtingu sxam-
göngutækjanna kemur fram, að
íhaldsflokkurinn telur sér fært
að veita verulega mótspyrnu.
Frumvarp samgöngutækj-
anna nær til allra járnbrauta i
landinu, hafna, skipaskurða og
bifreiðaflutninga á lengri v'ega-
lengdum en 75 km. Flest fyrir-
tækin, sem. verða þjóðnýtt, eru
hlutafélög og fá eigendur hluta-
bréfanna þau greidd með ríkis-
skuldabréfum, sem er jafn há
nafnvei'ði hlutabréfanna, með
2»/2% ársvöxtum. Það er gegn
þessu ákvæði frumv., er íhalds-
menn telja vænlegast að beina
aðalmótspyrnunni. Hlutabréfa-
eigendurnir eru mjög margir og
hafa ýmsir fengið 4% vexti af
bréfunum og jafnvel meira.
Stjórnin bendir hins vegar á, að
engir vextir hafi verið greiddir
af mörgum bréfanna.
RÖksemdir stjórnarinnar fyrir
þjóðnýtingu samgöngutækjanna
eru þær, að hægt sé að gera
reksturinn miklu ódýrari og
hagkvæmari með því að leggja
hann undir eina stjórn.
íhaldsflokkurinn hefir valið
sér þá afstöðu, að berjast gegn
frumv. óbreyttu. Flokkurinn
byggir þá afstöðu fyrst og
fremst á því, að hann sé and-
vigur allri þjóðnýtingu og telji
haná hættulega. Frjálslyndi
flokkurinn telur sig hins vegar
getá fylgt þjóðnýtingu, ef hún
er talin til bóta og takmarkar
ekki að óþörfu einkaframtakið.
Hann hefir sýnt sig fylgjandi
þjóðnýtingu járnbrauta, hafna
og skipaskurða, þar sem einka-
eign slíkra fyrirtækja geti
skapað einokunnaraðstöðu, en
hins vegar hefir hann lýst sig
mótfallinn þjóðnýtingu bif-
reiðaflutninganna, því að þar
telji hann óþarflega langt
gengið og muni þjó)ðnýtingin
ekki reynast þar til hagsbóta.
Þegar stjórnin hefir komið
þessu máli frám, — sem talið er
víst að verði, þar sem engin
ágre'iningur er um það i Verka-
mannaflokknum, — mun húh
næst beita sér fyrir þjóðnýt-
ingu allra raforkuvera i landinu.
Sá maðurinn, sem mest beitir
sér fyrir þjóðnýtingarfrum-
vörpum stjórnarinnar, er Morri-
son, sem gegnir eins konar
varaforsætisráðherraembætti.
Hann ber hita og þunga um-
ræðnanna i þinginu. Morrison
er talinn langsamlega á-
hrifamesti maður Verkamanna-
flokksins. Sá orðaleikur heyr-
ist oft í Bretlandi, að Attlee
telji síg vera forsætisráðherr-
ann, Bevin haldi, að hann sé
það, en Morrison viti, að hann
er það.
Mikill skortur á verbúðum í Reykjavík,
Hafnarfirði og á Akranesi
þess hefir nú verið gripið tii þess úrræðis að gera neðanjarðargöng, þar
sem umferðin er mest, til að auðvelda hana. — Á myndinni sézt unnið
við neðanjarðargöng.
Nú eftir áramótin var lagt^
fram í neðri deild frumvarp
um verbúðir við Faxaflót.
Sjávarútvegsnefnd deildarinnar
flutti frv. að tilhlutun atvinnu-
málaráðhera. Aðalefni frv. er
að heimila ríkisstjórninni að
láta reisa verbúðir fyrir fiski-
báta í þeim verstöðvum við
Faxaflóa, þar sem hafnarskil-
yrði eru fyrir hendi, og einnig
að taka húsnæði leigunámi í
þessu skyni.
Það verður ekki sagt, að það
lýsi miklum áhuga hjá atvinnu-
málaráðherra og ríkisstjórninni
yfirleitt, hvenær frv. þetta kem-
ur frarrh Strax á þingi í fyrra
flutti Eysteinn Jónsson þingsá-
lyktunartillögu, þar sem ríkis-
stjórninni var falið að hefjast
handa í þessum málum. í grein-
argerð tillögunnar var bent á,
iað nú væri víða notazt við ó-
j viðunandi húspláss fyrir ver-
I búðir og auk þess þyrfti að auka
í Stokkhólmi búa nú um 900.000 manns, og er borgin ört vaxandi. Vegna Þær * samræmi við aukningu
bátaflotans. Stjórnarflokkarnir
tóku tillögunni ekki illa og náði
líún fram að ganga. Efndirnar
hafa hins vegar ekki orðið aðrar
en þetta fry., sem borið er fram
að ári liðnu. Hafa menn hér
gott dæmi um þá „nýsköpun",
er mest hefir verið gumað af.
Afleiðingin af þessu hirðu-
leysi er hins .vegar komin í ljós.
í greinargerð frumvarpsins er
játað, að bæði í Reykjavík,
Hafnarfirði og á Akranesi hafi
orðið að neita bátum um við-
legupláss vegna skorts á hús-
næði. Um þetta segir svo í
greinargerðinni:
„Með fullri vissu er ekkl
unnt að segja, hversu margir
þeir bátar verða, sem þannig
er astatt um, með því að ýmsir
bátaeisendur eru enn mjög
óákveðnir um það, hvernig
þeir gera báta sína út í' vet-
ur, en gera má þó ráð fyrir,
að tala þeirra verði 15—20."
Hér er hvorki meira né minna
en játað, að 15—20 bátar séu
nú ekki gerðir út vegna ver-
búðaleysis. Slík er afleiðingin
af hirðuleysi stjórnarinnar í
þessu máli.
Svo virðist, sem Alþingi taki
áðurnefndu frv. af fullum skiln-
ingi og afgreiðslu þess muni
hraðað þar. En það er ekki nóg.
Þeir, sem völdin hafa, mega ekki

Hækkar rafmagns-
verð í Reykjavík?
Það myndi auka fram- i
leiðslukostnaðinn um allt j
land.
Árið 1945 var byggt fyrir
68 miljónir kr. í Reykjavík
Byggðar voru 541 íbiíðir, þar af 117 ólöglegar
Nýlega hefir verið lögð fram í bæjarráðinu skýrsla um bygg-
ingar í lteykjuvík á árinu 1945. Sigurður Pétursson byggingar-
fulltrúi hefir tekið hana saman. í skýrslunni er að finna ýmsar
pthyglisverðar upplýsingar um byggingamáiin.
Samkvæmt skýrslunni hafa
verið byggðar 541 íbúð á árinu,
þar af 147 íbúðir, sem hafa
verið gerðar í kjöllurum og
þakhæðum húsa, án samþykkt-
ar byggingarnefndar. Flestar
eru íbúðirnar tveggja herbergja,
auk eldhúss (156), þriggja her-
bergja (133), fjögurra herberga
(145) og fimmherbergja (52).
Ekki færri en 39 íbúðir eru sex
herbergi, auk eldhúss, 9 eru sjö
herbergja, 1 átta herbergja, 2
níu herbergja, 1 tíu herbergja
og 1 ellefu herbergja. Virðist ó-
eðlilegt að leyfa byggingu slíkra
stóribúða meðan hörgull er á
húsnæði og byggingarefni..
Utgerðin minnkar
í Vestmannaeyjum
Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskifélagi íslands er ráðgert
að 57 bátar verði gerðir út frá
Vestmannaeyjum í vetur.
Verða flestir þeirra eins og
að venju með línu eða 29 alls,
13 verða með botnvörpu og 15
með dragnót. Verður, útgerð þar
með minnsta móti í vetur og
um 10 bátum færra en á vetr-
arvertíð 1946. Hafa einhverjir
bátar verið seldir þaðan burtu
og erfiðleikar á því að fá næg-
an mannafla, einkum á hina
smærri báta. Undanfarin ár hef-
ir verulegur hluti afla bátanna
1 Vestmannaeyjum verið flutt-
ur út isvarinn. Hætta er á, að
á því verði nú nokkrir erfiðleik-
ar, svo salta verði nú meir en
áður. Á því eru aftur nokkur
vandkvæði vegna þrengsla.
Skyrslan synir að byggð hafa
verið á árinu 99 einnarhæðar
hús, sem hafa verið ætluð til
íbúðar, og 89 tveggjahæða hús.
Hinn mikli kostnaður við götu-
lagnir hlýzt ekki sízt af því,
hve mikið er byggt af slíkum
húsum.
• Alls hema nýbyggingar í
Reykjavík á árinu 32.503 fer-
metrum eða 229.520 i'úmmetr-
um. Þar af eru skrifstofu- og
verzlunarhús 8/75 fermetrar,
verkstæði og verkstofur 3.828
fermetrar, bifreiðastöðvar 236
fermetrar, samkomuhús 418
fermetrar, bíla- og geymsluhús len^r vera sofandi í þessum
4755 fermetrar og sumarbú- málum, heldur verða að fylgja
A síðasta fundi bæjarráðs voru
lagðar fram tillögur frá raf-
magnsstjóra um breytingar á
gjaldskráN rafmagnsveitunnar,
senf fela í sér 25—30% hækkun
1 á öllu rafmagnsverði. Tillögur
þessar verða ræddar á næsta
bæjarstjórnarfundi.
Það verður vissulega ekki'
sagt, að þeir menn séu neitt
smeykir við dýrtíðina, er ætla
að hækka eina helztu nauðþurft
bæjarbúa jafn gífurlega í verði.
Með slíkum áframhaldandi
hækkunum er bersýnilega ekki
stefnt að öðru marki en að gera
dýrtíðina óstöðvandi, verðgildi i
peninganna að engu og leggja
atvinnurekstur og framkvæmda-
starfsemi landsmanna í rústir.
Þess mætti líka gæta, að nái '
þessi tillaga rafmagnsstjórans '
fram að ganga, verður hún ekki
aðeins aukin byrði á Keykvík-
ingum, heldur mun hún valda
atvinnurekendum utan Reykja-
víkur stórauknum útgjöldum,
þar sem þessi hækkun raf-
magnsverðdns myndi storhækka
dýrtíðarvísitöluna. Hér er m. a. |
verið, beint og óbeint, að skatt- !
leggja útgerðina um allt land,
en Alþingi hefir nýlega þurft
að gera sérstakar ráðstafanir til
hjálpar henni.
Þurfi Rafmagnsveita Reykja-
víkur nauðsynlega á auknum
tekjum að hálda, er óhjá-
kvæmilegt að afla þeirra öðru-
vísi en á þann hátt, sem mest
eykur dýrtíðina.
staðir 306 fermetrar. Skýrslan
nær ekki til þeirra sumarbú-
staða, er Reykvíkingar hafa
byggt utan bæjarins, en þeir
eru áreiðanlega samanlagt
margar þús. fermetra.
Alls voru byggð 343 hús, þar
af 201 íbúðarhús, 1 samkomu-
hús, 3 verzlunar- og skrifstofu-
hús, 17 verksmiðju- og verk-
stæðishús, 121 bifreiða-,
geymslu-, gripa- og sumarhús.
Aukningar á eldri húsum,
samtals 28, eru ekki lagðar við
tölu húsa, en riimmál þeirra
og flatarmál er talið með í
þeim flokki, er þær tilheyra.
Breytingar á eldri húsum, sem
ekki auka rúmmál þeirra, girð-
ingar o. fl., er ekki talið með i
yfirliti þessu, en til slíks hefir
verið varið miklu fé á árinu.
Alls er talið, að byggt hafi
verið fyrir 68 milj. kr. í Reykja-
vík á árinu 1945.
samþykktum Alþingis eftir með
raunhæfum framkvæmdum.
Það er óhæfilegt sleifarlag, ef
margir bátar verða að liggja
bundnir í höfn, vegna verbúða-
leysis. Þess ber jafnframt vel að
gæta, að marg,ir sjómenn verða
nú að hafast við í algerlega ó-
hæfu húsnæði og þarf að gera
ítrustu ráðstafanir til að bæta
úr þvi.
Skákþing
Reykjavíkur
hófst á mánudagskvöld að Þórs-
cáfé og verður eftirleiðis keppt
alla sunnudaga eftir hádegi og
öll mánudagskvöld.
Keppendur á skákþinginu eru
52, og keppa 12 í meistaraflokki,
10 í I. flokki og 30 í II. flokki.
í meistaraflokki keppa m. a.
Magnús G. Jónsson, Eggert
Gilfer og Jón Þorsteinsson,
fyrrum Norðurlandsmeistari.
Sjóhrakningur
I fyrrinótt rak trillubát með
bilaða vél upp á Vatnsleysu-
strönd. Brotnaði bátut^nn og
komust mennirnir af við illan
leik. Fundust þeir illa haldnir
af vosbúð og kulda i eyðihúsi
nokkru við Flekkuvík. Báturinn
var af Akranesi og heitir Anna.
Hafði hann verið á síldveið-
um í Kollafirði í fyrradag. 4
menn voru á bátnum er hann
fór frá Reykjavík síðdegis í gær-
dag. Þá um kvöldið varð vél-
bátur frá Reykjavík var við
Önnu, sem rak fram hjá honum
svo nærri, að einn maður af
trillubátnum stökk yfir í vélbát-
inn um leið og hann fór fram-
hjá. Var maður þessi nokkuð
við skál. Vegna myrkurs tyndu
skipverjar á vélbátnum af
Önnu og tókst ekki að finna
hana aftur. En skipsverjar
sendu Slysavarnafélaginu skeyti
um bátinn. í gærmorgun frétti
Slysavarnafélagið svo um af-
drif bátsins.
Framkvæmdastjóri
ráðinn við Krossa-
nesverksmiðjuna
Framkvæmdarstjóri við síld-
arverksmiðju Akureyrar i
Krossanesi hefir verið ráðinn
Hallgrímur Björnsson, sem nú
starfar við Atvinnudeild Há-
skólans. Er hann efnafræðingur
og verkfræðingur.
Hallgrímur er ættaður úr
Svarfaðadal. Auk Hallgríms
sóttu þrír aðrir um fram-
kvæmdastj órastöðuna.