Tíminn - 16.01.1947, Side 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARPLOKKURINN
Simar 2353 og 4373
FRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
31. árg.
Reykjavík, fimintudaginn 16. janiiar 1947
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
APGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A
Síml 2323
10. bla«
ERLENT YFIRLIT:
Þjóðnýtingin í Bretland
Búizt við hörðum átökum á brezka þinginu
í vetur.
Miklum deilum er. spáff á enska þinginu, þegar þaff kemur
saman eftir jólaleyfið seint í þessum mánuði. Einkum er búizt
viff hörffum deilum um frv. um þjóffnýtingu samgöngutækja, er
stjórnin lagffi fram rétt fyrir þingfrestuyina. Þá má og búast
viff snörpum árásum frá Churchill á stefnu stjórnarinnar í Ind-
landsmálinu og Burmamálinu, en ekki er taliff, að þær verði
stjóminni hættulegar, því aff yfirdrottnunarstefna Churchills
í þeim málum hefir hvergi nærri fullan byr í flokki hans.
20 bátar ekki gerðir út vegna verbúðaskorts
° líí 1 j. " i , ri i • 'í
Stokkfiólmur er vaxandi bær
Drottning Bretlands
ö Fyrir kosningarnar 1945 lof
aði brezki verkamannaflokkur-
,inn allvíðtækri þjóðnýtingu, en
j tók þó jafnframt fram, að öll
I þjóðnýtingarstefna hans yrði
| ekki framkvæmd nema á löng-
; um tímum. Það, sem hann
! myndi því gera á næsta kjör-
I tímabili, yrði aðeins byggingar-
aðgerðir.
Fyrsta framkvæmd stjórnar
Verkamannaflokksins var þjóð-
nýting Englandsbanka. Næsta
skrefið var þjóðnýting kola-
námanna. Hvorugt þessara
mála vakti verulega harðar
deilur. Það er fyrst nú, þegar
frumv. um þjóðnýtingu s'am-
göngutækjanna kemur fram, að
íhaldsflokkurinn telur sér fært
að veita verulega mótspyrnu.
Frumvarp samgöngutækj-
anna nær til allra járnbrauta i
landinu, hafna, skipaskurða og
bifreiðaflutninga á lengri vega-
lengdum en 75 km. Flest fyrir-
tækin, sem verða þjóðnýtt, eru
hlutafélög og fá eigendur hluta-
bréfanna þau greidd með ríkis-
skuldabréfum, sem er jafn há
nafnverði hlutabréfanna, með
2i/z% ársvöxtum. Það er gegn
þessu ákvæði frumv., er ihalds-
Á næsta sumri munu brezku kon- menn telja vænlegast að beina
Mikill skortur á verbúðum í Reykjavík,
Hafnarfirði og á Akranesi
ungshjónin fara í helmsókn til Suður-
Afriku. Þegar er hafinn míkill undir-
báningur að ferðinni. M. a. hefir ver-
ið safnað tillögum um, hvernig
drottningin skuli búln við hln ýmsu
tækifæri og þykir liklegt, að það geti
r&ðið nokkru um tízkuna næsta sum-
ar. Búningur drottningarinnar hefir
mikil áhrlf á tizkuna i Englandl,
elnkum meðal hcldra fólksins.
ERLENDAR FRÉTTIR
Tass-fréttastofan rússneska
heflr skýrt frá því, að sam-
komulag hafi náðst milli Rússa
og Norðmanna um sameigin-
legar varnir Svalbarða. Enn
hefir þó ekki verið gengið frá
samningum og mun málið borið
undir bandamenn áður.
/
Húsrannsókn var gerð í fyrra-
dag i flokksskrifstofum kom-
múnista 1 Indlandi. Blöð þeirra
höfðu birt ýms hernaðarleg
leyndarmál.
Foringl pólska bændaflokks-
ins hefir sk rt frá því, að stjórn-
in hafi látið fangelsa 135 fram-
bjóðendur flokksins við þing-
kosningarnar 19. þ. m., en 250
þeirra hafi verið strikaðir út
af li4tum. Þá hafi fimm foringj-
ar flokksins látizt í fangabúð-
um.
Auriol hefir verið endurkos-
inn formaður franska þingsins.
Lyfjalræðingafélag
íslands
hefir skrlfað bæjarráði um
nauðsyn þess að fjölga lyfja-
búðum í bænum.
Bréf þetta var rætt á siðasta
bæjarráðsfundi, 10. þ. m. og
samþykkti bæjarráð að skora á
heilbrigðisstjórnina að fjölga
lyfjabúðunum um allt að 4 i
nýjum bæjarhverfum.
aðalmótspyrnunni. Hlutabréfa-
eigendurnir eru mjög margir og
hafa ýmsir fengið 4% vexti af
bréfunum og jafnvel meira.
Stjórnin bendir hins vegar á, að
engir vextir hafi verið greiddir
af mörgum bréfanna.
Röksemdir stjórnarinnar fyrlr
þjóðnýtingu samgöngutækjanna
eru þær, að hægt sé að gera
reksturinn miklu ódýrari og
hagkvæmari með þvi að leggja
hann undir eina stjórn.
íhaldsflokkurinn hefir valið
sér þá afstöðu, að berjast gegn
frumv. óbreyttu. Flokkurinn
byggir þá afstöðu fyrst og
fremst á því, að hann sé and-
vígur allri þjóðnýtingu og telji
hana hættulega. Frjálslyndi
flokkurinn telur sig hins vegar
getá fylgt þjóðnýtingu, ef hún
er talin til bóta og takmarkar
ekki að óþörfu einkaframtakið
Hann hefir sýnt sig fylgjandi
þjóðnýtingu járnbrauta, hafna
og skipaskurða, þar sem einka-
eign slíkra fyrirtækja geti
skapað einokunnaraðstöðu, en
hins vegar hefir hann lýst sig
mótfallinn þjóðnýtingu bif-
reiðaflutninganna, þvl að þar
telji hann óþarflega langt
gengið og muni þjðjðnýtingin
ekki reynast þar til hagsbóta.
Þegar stjórnin hefir komið
þessu máli fram, — sem talið er
víst að verði, þar sem engin
ágréiningur er um það í Verka
mannaflokknum, — mun hún
næst beita sér fyrir þjóðnýt-
ingu allra raforkuvera í landinu.
Sá maðurinn, sem mest beitir
sér fyrir þjóðnýtingarfrum
vörpum stjórnarinnar, er Morri-
son, sem gegnir eins konar
varaforsætisráðherraembætti.
Hann ber hita og þunga um
ræðnanna í þinginu. Morrison
er talinn langsamlega á-
hrifamesti maður Verkamanna-
flokksins. Sá orðaleikur heyr-
ist oft í Bretlandi, að Attlee
telji sig vera forsætisráðherr-
ann, Bevin haldi, að hann sé
það, en Morrison viti, að hann
er það.
I Stokkhólmi búa nú um 900.000 manns, og er borgin ört vaxandi. Vegna
þess hefir nú verið gripið til þess úrræðis að gera neðanjarðargöng, þar
sem umferðin er mest, til að auðvelda hana. — Á myndinni sézt unnið
við neðanjarðargöng.
Áriö 1945 var byggt fyrir
68 miljónir kr. í Reykjavík
Byggðar voru 541 íhúðir, |»ar af 147 ólög'lcgar
Nýlega hefir veriff lögff fram í bæjarráðinu skýrsla um bygg-
ingar í Reykjavík á árinu 1945. Sigurffur Pétursson byggingar-
fulltrúi hefir tekiff hana saman. í skýrsiunni er aff finna ýmsar
pthyglisverðar upplýsingar um byggingamálin.
Samkvæmt skýrslunni hafa
verið byggðar 541 ibúð á árinu,
þar af 147 ibúðir, sem hafa
veriö gerðar í kjöllurum og
þakhæðum húsa, án samþykkt-
ar byggingarnefndar. Flestar
eru íbúðirnar tveggja herbergja,
auk eldhúss (156), þriggja her-
bergja (133), fjögurra herberga
(145) og fimmherbergja (52).
Ekki færri en 39 íbúðir eru sex
herbergi, auk eldhúss, 9 eru sjö
herbergja, 1 átta herbergja, 2
níu herbergja, 1 tíu herbergja
og 1 ellefu herbergja. Virðist ó-
eðlilegt að leyfa byggingu slíkra
stóríbúða meðan hörgull er á
húsnæði og byggingarefni..
Útgerðin minnkar
í Vestmannaeyjum
Samkvæmt upplýsingum frá
Fiskifélagi íslands er ráðgert
að 57 bátar verði gerðir út frá
Vestmannaeyjum í vetur.
Verða flestir þeirra eins og
að venju með línu eða 29 alls,
13 verða með botnvörpu og 15
með dragnót. Verður, útgerð þar
með minnsta móti í vetur og
um 10 bátum færra en á vetr-
arvertíð 1946. Hafa einhverjir
bátar verið seldir þaðan burtu
og erfiðleikar á því að fá næg-
an mannafla, einkum á hina
smærri báta. Undanfarin ár hef-
ir verulegur hluti afla bátanna
1 Vestmannaeyjum verið flutt-
ur út isvarinn. Hætta er á, að
á þvl verði nú nokkrir erfiðleik-
ar, svo salta verði nú meir en
áður. Á því eru aftur nokkur
vandkvæði vegna þrengsla.
Skýrslan sýnir að byggð hafa
verið á árinu 99 einnarhæðar
hús, sem hafa verið ætluð til
íbúðar, og 89 tveggjahæöa hús.
Hinn mikli kostnaður við götu-
lagnir hlýzt ekki sízt af því,
hve mikið er byggt af slíkum
húsum,
■ Alls nema nýbyggingar í
Reykjavík á árinu 32.503 fer-
metrum eða 229.520 rúmmetr-
um. Þar af eru skrifstofu- og
verzlunarhús 8)75 fermetrar,
verkstæði og verkstofur 3.828
fermetrar, bifreiðastöðvar 236
fermetrar, samkomuhús 418
fermetrar, bila- og geymsluhús
4755 fermetrar og sumarbú-
staðir 306 fermetrar. Skýrslan
nær ekki til þeirra sumarbú-
staða, er Reykvíkingar hafa
byggt utan bæjarins, en þeir
eru áreiðanlega samanlagt
margar þús. fermetra.
Alls voru byggð 343 hús, þar
af 201 ibúðarhús, 1 samkomu-
hús, 3 verzlunar- og skrifstofu-
hús, 17 verksmiðju- og verk-
stæðishús, 121 bifreiða-,
geymslu-, gripa- og sumarhús.
Aukningar á eldri húsum)
samtals 28, eru ekki lagðar við
tölu húsa, en rúmmál þeirra
og flatarmál er talið með í
þeim flokki, er þær tilheyra.
Breytingar á eldri húsum, sem
ekki auka rúmmál þeirra, girð-
ingar o. fl., er ekki talið með í
yfirliti þessu, en til sliks hefir
verið varið miklu fé á árinu.
Alls er talið, að byggt hafi
verið fyrir 68 milj. kr. í Reykja-
vík á árinu 1945.
Nú eftir áramótin var lagtx
fram í neffri deild frumvarp
um verbúffir viff Faxaflót.
Sjávarútvegsnefnd deildarinnar
flutti frv. aff tilhlutun atvinnu-
málaráðhera. Affalefni frv. er
aff heimila ríkisstjórninni aff
láta reisa verbúffir fyrir fiski-
báta í þeim verstöffvum við
Faxaflóa, þar sem hafnarskil-
yrffi eru fyrir hendi, og einnig
aff taka húsnæffi leigunámi í
þessu skyni.
Það verður ekki sagt, að það
lýsi miklum áhuga hjá atvinnu-
málaráðherra og ríkisstjórninni
yfirleitt, hvenær frv. þetta kem-
ur frarrn Strax á þiugi í fyrra
flutti Eysteinn Jónsson þingsá-
lyktunartillögu, þar sem ríkis-
stjórninni var falið að hefjast
handa í þessum málum. í grein-
argerð tillögunnar var bent á,
að nú væri víða notazt við ó-
viðunandi húspláss fyrir ver-
búðir og auk þess þyrfti að auka
þær í samræmi við aukningu
bátaflotans. Stjórnarflokkarnir
tóku tillögunni ekki illa og náði
hún fram að ganga. Efndirnar
hafa hins vegar ekki orðið aðrar
en þetta frv., sem borið er fram
að ári liðnu. Hafa menn hér
gott dæmi um þá „nýsköpun“,
er mest hefir verið gumað af.
Afleiðingin af þessu hirðu-
leysi er hins .vegar komin i ljós.
í greinargerð frumvarpsins er
játað, að bæði í Reykjavík,
Hafnarfirði og á Akranesi hafi
orðið að neita bátum um við-
legupláss vegna skorts á hús-
næði. Um þetta segir svo í
greinargerðinni:
„Meff fullri vissu er ekki
unnt aff segja, hversu margir
þeir bátar verffa, sem þannig
er ástatt um, með því aff ýmsir
bátaeisgndur eru enn mjög
óákveffnir um þaff, hvernig
þeir gera báta sína út f vet-
ur, en gera má þó ráff fyrir,
aff tala þeirra verffi 15—20.“
Hér er hvorkí meira né minna
en játað, að 15—20 bátar séu
nú ekki gerðir út vegna ver-
búðaleysis. Slík er afleiðingin
af hirðuleysi stjórnarinnar í
þessu máli.
Svo virðist, sem Alþingi taki
áðurnefndu frv. af fullum skiln-
ingi og afgreiðslu þess muni
hraðað þar. En það er ekki nóg.
Þeir, sem völdin hafa, mega ekki
lengur vera sofandi í þessum
málum, heldur verða að fylgja
samþykktum Alþingis eftir með
raunhæfum framkvæmdum.
Það er óhæfilegt sleifarlag, ef
margir bátar verða að liggja
bundnir i höfn, vegna verbúða-
leysis. Þess ber jafnframt vel að
gæta, að margjr sjómenn verða
nú að hafast við í algerlega ó-
hæfu húsnæði og þarf að gera
ítrustu ráðstafanir til að bæta
úr þvi.
Hækkar rafinagns-
verð f Reykjavík?
Það myndi auka fram-
leiffslukostnaöinn um allt
land.
Á síðasta fundi bæjarráðs voru
lagðar fram tillögur frá raf-
magnsstjóra um breytingar á
gjaldskrá ' rafmagnsveitunnar,
sení fela í sér 25—30% hækkun
á öllu rafmagnsverði. Tillögur
þessar verða ræddar á næsta
bæjarstjórnarfundi.
Það verður vissulega ekki'
sagt, að þeir menn séu neitt
smeykir við dýrtiðina, er ætia
að hækka eina helztu nauðþurft
bæjarbúa jafn gífurlega í verði.
Með slíkum áframhaldandi
hækkunum er bersýnilega ekki
stefnt að öðru marki en að gera
dýrtíðina óstöðvandi, verðgildi
peninganna að engu og leggja
atvinnurekstur og framkvæmda-
starfsemi landsmanna í rústir.
Þess mætti líka gæta, að nái
þessi tillaga rafmagnsstjórans
fram að ganga, verður hún ekki
aðeins aukin byrði á Reykvík-
ingum, heldur mun hún valda
atvinnurekendum utan Reykja-
víkur stórauknum útgjöldum,
þar sem þessi hækkun raf-
magnsverðsins myndi storhækka
dýrtíðarvísitöluna. Hér er m. a.
verið, beint og óbeint, að skatt-
leggja útgerðina um allt land,
en Alþingi hefir nýlega þurft
að gera sérstakar ráðstafanir til
hjálpar henni.
Þurfi Rafmagnsveita Reykja-
víkur nauðsynlega á auknum
tekjum að halda, er óhjá-
kvæmilegt að afla þeirra öðru-
vísi en á þann hátt, sem mest
eykur dýrtíðina.
Sjóhrakníngur
í fyrrinótt rak trillubát með
bilaða vél upp á Vatnsleysu-
strönd. Brotnaðl bátuiftnn og
komust mennirnir af við illan
leik. Fundust þeir illa haldnir
af vosbúð og kulda í eyðihúsi
nokkru við Flekkuvík. Báturinn
var af Akranesi og heitir Anna.
Hafði hann verið á síldveið-
um í Kollafirði í fyrradag. 4
menn voru á bátnum er hann
fór frá Reykjavík siðdegis í gær-
dag. Þá um kvöldið varð vél-
bátur frá Reykjavík var við
Önnu, sem rak fram hjá honum
svo nærri, að einn maður af
trillubátnum stökk yfir í vélbát-
inn um leið og hann fór fram-
hjá. Var maður þessi nokkuð
við skál. Vegna myrkurs tyndu
skipverjar á vélbátnum af
Önnu og tókst ekki að finna
hana aftur. En skipsverjar
sendu Slysavarnafélaginu skeyti
um bátinn. í gærmorgun frétti
| Siysavarnafélagið svo um af-
drif bátsins.
S k á k þ i n g
Reykjavíkur
hófst á mánudagskvöld að Þórs-
café og verður eftirleiðis keppt
alla sunnudaga eftir hádegi og
öll mánudagskvöld.
Keppendur á skákþinginu eru
52, og keppa 12 í meistaraflokki,
10 í I. flokki og 30 í II. flokki.
í meistaraflokki keppa m. a.
Magnús G. Jónsson, Eggert
Gilfer og Jón Þorsteinsson,
fyrrum Norðurlandsmeistari.
Framkvæmdastjóri
ráðinn við Krossa-
nesverksmiðjuna
Framkvæmdarstjóri við sild-
arverksmiðju Akureyrar í
Krossanesi hefir verið ráðinn
Hallgrímur Björnsson, sem nú
starfar við Atvinnudeild Há-
skólans. Er hann efnafræðingur
og verkfræðingur.
Hallgrímur er ættaður úr
Svarfaðadal. Auk Hallgrims
sóttu þrír aðrir um fram-
kvæmdastj órastöðuna.