Tíminn - 16.01.1947, Blaðsíða 2

2
TtMEVTV, fimintiulaginii 16. janúar 1947
10. blað
' Björn Egilsson:
Fréttaþáttur úr Lýtingsstaðahreppi
Fimmtudagur 16. jjan.
Pappírslög eða
starfsskilyrði
Þeir ræða það nú mjög, garp-
arnir, í blöðum Sósíalista og
Sjálfstæðismanna, hvorir hafi
svikið Nýsköpunina.
Þjóðviljinn heldur þvi fram,
að allt hefði verið í bezta lagi,
ef Landsbankinn hefði haldið
áfram að lána og Pétur Magn-
ússon fært á Nýbyggingarreikn-
ing fjárhæðir þær, sem lög til-
skildu, en látnar voru renna til
annars.
Morgunbl. hins vegar hamrar
á því, að allt væri í bezta lagi
með Nýsköpunina, ef Sósíalist-
ar hefðu ekki sagt Ólafi Thors
upp i haust, — þó að þeir sitji
nú raunar enn þá, og þessir
aðilar hafi því hvorki skilið að
borði né sæng.
Það þarf mikla einfeldni og
leikaraskap til að láta svona.
Það er staðreynd, að Pétur
Magnússon hefir ekki látið færa
á Nýbyggingarreikning álitlega
fjárhæð, sem lög tilskilja, —
eitthvað 70—90 milljónir króna.
Þetta eru peningar, sem Ný-
sköpunin átti að njóta.
Þeir fóru í annað, því að
farnir eru þeir.
En Nýsköpunin fékk sín lög,
lög um hafnir, lög um fiskiðju
ver, lög um verksmiðjur, lög
um aflstöðvar, lög um vegi og
brýr o. s. frv. En meðan þessi
lög voru sett var peningunum
eytt, svo að ekkert varð eftir
í ríkissjóðnum til að fram-
kvæma Nýsköpunarlögin. Og
möguleikar til lántöku innan-
lands til þessara framkvæmda
minnkuðu líka undra fljótt.
Mbl. þrætti ■ lengi fyrir stað-
reyndir. Það birti falskar tölur
um gjaldeyrismálin, fullyrti að
enginn óþarfi hefði verið flutt-
ur inn, *o. s. frv. Nú hefir það
gefizt upp við þetta, en reynir
að leiða athyglina að öðru.
Ólafur og Brynjólfur, Pétur
og Áki voru önnum kafnir við
að undirskrifa Nýsköpunarlög
til að auglýsa í kosningunum
og svikja síðan. Þeir hjálpuðust
að við að hafa þá óstjórn á gjald
eyrismálunum, að ekkert varð
eftir handa Nýbyggingarreikn-
ingi. Brynjólfur og Áki horfðu
rólegir á, meðan gjaldeyririnn
gekk til þurrðar. Síðan skamma
þeir Pétur fyrir að koma ekki
með peningana úr tómum sjóði.
Og Pétur veltir því fyrir sér,
hvort hann eigi heldur að
borga með notuðum nöglum o.
s. frv. eða borga alls ekki.
Það spáir ekki góðu um fram-
tíðina meðan þessir flokkar
ræða málin eins og nú. Hvers
vegna viðurkenna þeir ekki, að
hinn fjárhagslegi grundvöllur
hafi gleymzt, og Nýsköpunin því
svifið 1 lausu lofti, verið skýja-
borgir? Því er Pétur skammað-
ur fyrir að koma nú ekki með
peninga, sem stjórnin lét eyð-
ast með góðu samkomulagi?
Og hvers vegna gat ekki Mbl.
látið sína menn halda áfram
með Nýsköpunina án Sósíalista,
ef allt var í öruggu lagi?
Svona spurningar eru raunar
óþarfar. Nú sjá allir nógu mik-
ið-af sannleikanum í málinu til
þess. En það mætti spyrja Mbl.
að öðru. Hver eru þau framfara-
mál ríkisstjórnarinnar, sem
Framsóknarfl. hefir unnið
gegn? Og hvort er meira virði,
bunki af pappírslögum, sem ekki
eru framkvæmd, eða fjárhags-
legur grundvöllur fyrir fram-
farir og atvinnulega viðreisn?
Nýsköpun.
Á þessum síðustu tímum er
mikið rætt um nýsköpun, bæði
í gamni og alvöru. Sumir gera
gys aö þessu nýsköpunarhjali og
segja, að enginn sé fær að skapa,
nema guð einn, en aðrir lita svo
á, að gjarnan megi drottinn nota
mannkindurnar til hjálpar við
sköpunarverkið. En hvað sem
því líður eru áhrif aukinnar vél-
tækni og verkmenningar, aug-
ljós hverjum manni. Bæði í sveit
og við sjó er eitthvað að gerast,
sem nýsköpun má kalla, eitt-
hvað sem miðar að því að bæta
lífskjör fólksins i nútíð oð fram-
tíð. í þessum þætti verður vikið
að verklegum framförum í Lýt-
ingsstaðahreppi árið sem leið.
Þegar saga þessarar sveitar
verður rituð síðar, mun árið
1946 ávalt verða talið hið mikla
nýsköpunarár og hið mesta, sem
til þess tíma hefir upp runnið
enda þótt framtíðin búi yfir
ennþá meiri átökum til umbóta.
Túnasléttur.
Árið 1930 keypti Búnaðarfé-
lag Lýtingsstaðahrepps dráttar-
vél og gerði hana út síðan, með-
an hún entist eða fram undir
1940. Yfir stríðsárin var engin
dráttarvél gangandi í sveitinni,
því þá var erfitt að fá nýjar
vélar, sem kunnugt er. Á því
tímabili var því kyrrstaða. En þó
að fjórði tugur aldarinnar hljóti
að teljast gelgjuskeið á þessu
sviði, hafa nýræktar- og túna-
sléttur frá þessum tíma markað
djúp spor í þá átt, að auðvelda
öflun heyja og minnka með því
kostnað við búreksturinn.
Búnaðarfélag Skagfirðinga
hefir tekið að sér að granda öllu
túnþýfi á sambandssvæðinu.
Það var í upphafi fjárvana fyr-
irtæki til slíkra stórræða, en
leitaði stuðnings hjá Kaupfélagi
Skagfirðinga. K. S. brást vel við
því kalli og samþykkti á aðal-
fundi sínum árið 1944, að leggja
fram 50 þúsund krónur til véla-
kaupa sambandsins.
Þeir sem mættir voru á aöal-
fúndi K. S. í þetta sinn, minn-
ast þess, hvað fulltrúarnir voru
fljótir að rétta upp hendina til
samþykktar þessari fjárvcitingu
og mátti af því glöggt marka
áhuga á málefninu. Væntanlega
verða félagsmenn 1 Kaupfélagi
Skagfirðinga ekki fyrir neinum
vonbrigðum í sambandi við þessa
ákvörðun.
Jarðyrkjuvélar Búnaðarsam-
bandsins hófu umferð um Lýt-
ingsstaðahrepp á síðastliðnu
vori, dráttarvél með jarðýtu og
önnur minni, sem kom í kjölfar
hennar. Umferð þessara véla
um hreppinn var langt komið,
en ekki lokið á haustnóttum.
Vélar þessar hafa sléttað tún
mestmegnis, en sums staðar dá-
lítið utantúns. Á hverju heim-
ili eru stórir partar af gamla
túninu í flagi, víða lítið eftir af
túnþýfi og á nokkrum stöðum
ekkert. Ekki er sjáanlegt að hér
þurfi neina tiu ára áætlun til
að slétta túnin. Við næstu um-
ferð dráttarvélanna verður ekki
urmull eftir af þýfi í túnum, en
hins vegar er það svo, að víða
þarf að stækka túnþi nokkuð,
svo að nægur heyfengur fáist
af ræktuðu landi.
Vinnubrögð jarðýtunnar eru
líkust ævintýri. Hrikalegt stór-
þýfi er troðið niður sem mjöll
væri, hólar eru bældir, tóftar-
brot tekin og stórgrýti velt.
Þegar í öndverðu hafa íslenzk-
ir bændur gert sér það ljóst,
hversu mjög þýfið tafði öflun
heyja og nægir í því efni að
minna á ævintýrið um Orm
Stórólfsson. Ormur var ódæll í
æsku og vildi ekki vinna. Dag
nokkurn kom Stórólfur að máli
við Orm son sinn og bað hann
að fara á engjar og slá, því hús-
körlum gengi lítt heyskapur. En
svo var háttað landslagi á engj-
um „at þar var þýft mjök, enn
bæði loðið og grasgott." Stór-
ólfur fékk Ormi amboð mjög
stórkostleg, en hann kvað sér
þau ekki hæfa og braut þau, en
tók sér fyrir orf, ás einn úr við-
arbulung og gerði sér ljá úr
tveim fjórðungum járns. Með
þessi verkfæri fór hann á engi
til sláttar?"
„Stórólfur sendi griðkonur
sínar at raka ljána eftir Ormi.
Enn er þær kvámu á engjarnar,
sá þær at Ormur hafði haft
múga-slátt; tóku þær þá til ok
ætluðu at hvirfla heyit; enn þat
gekk þeim eigi svo greitt sem
þær ætluðu, því að þær gátu
öngan múga hrært, hvárki með
hrífu né höndum; fóru þær
heim síðan og sögðu bónda. Fór
hann þá, ok reið á engjar um
kveldit. Sá hann þá at Ormur
hafði slegit af þúfur allar ok
fært þær saman í múga. Hann
bað hann þá upp gefa, ok ónýta
eigi meira. Ormur gerði þá ok
svá, ok 'var þá ljár hans máðrr
upp í smiðreim. Þá hafði Ormur
slegit átta stakka völl, ok þær
einar engjar eru sléttar a Stór-
ólfshvoli, ok er kallaðr ákvæðis-
teigr milli hverra múga; sér þess
alls merki enn í dag.“
Svo ségir í Orms þætti Stór-
ólfssonar. En nú á þessum tím-
um er að koma fram hinn alda-
gamli draumur um orku ti! at-
hafna. Jarðýtan er ás sá hinn
mikli úr viðar-bulung er sláttu-
menn nútímans hafa tekið sér
í hönd. Og gjarnan mætti það
svo fara, að þær einar engjar
yrðu slegnar framvegis er tæki
þau hafa fjallað um.
fulltrúum hinna sameinuðu
þjóða. Hvert bandalagsríki hefir
rétt til að hafa fimm fulltrúa á
þinginu en fleiri ekki. Er sú tala
jöfn fyrir hvert ríki, hvort sem
það er stórt eða smátt. Að sjálf-
sögðu getur hvert ríki tilnefnt
varamenn eftir vild sinni. En þó
að fulltrúarnir séu eða geti ver-
ið fimm, fer samt hvert ríki 1
bandalaginu með eitt og aðeins'
eitt atkvæði. Þess vegna hafa
Vegagerð.
Þá er hið annað nýsköpunar-
tæki, skurðgrafan, er hér hef’>
verið að verki tvö síðastliðin
sumur. Hún hefir grafið skurð
fram Tungusveit, vegna vega-
gerðar og framræslu 8 y? kiló-
meter að lengd. Auk þess heíir
hún grafið nokkra skurði til
framræslu einvörðungu. Kostn-
aður á rúmmeter var siða^tliðið
sumar 1 kr. 87 au. Á síðastliðnu
hausti var lokið við að undír-
byggja veg á skurðsbakkanum
fram hjá Árnesi, 6 km. að
lengd. Þegar skurðgrafan hætti
að grafa um mánaðamótin okt-
óber og nóvember, var hafinn
malburður á nýja veginum og
grafan notuð til að moka möl á
bila. Þegar vinnu þessari var
hætt, laust eftir miðjan des-
ember, var malburði lokið á
þriggja km. kafla.
Síðastliðið sumar var byggð
brú á Svartá hjá Presthól sunn-
an við Mælifell í sambandi viö
hinn nýja veg. Þessi vegur, sem
hér var rætt um, er sýsluvegur,
en auk þess eru þrír aðrir sýslu-
vegir í hreppnum. Framlag
sýsluvegasjóðs til sýsluvega í
Lýtingsstaðahreppi árið sem
leið, var 9002.00 kr., og svo sem
öllum má ljóst verða, orkar það
litlu til stórra átaka í vegagerð.
Síðasti sýslufundur heimilaði
sveitarsjóði Lýtingsstaðahrepps
að ganga í ábyrgð fyrir láni að
upphæð 100 þúsund krónur, er
Sýsluvegasjóður tæki, vegna
vegagerðar í hreppnum. Nú er
búið að vinna fyrir þetta fé og
er þá ekki sjáanlegt annað, en
að þessi vegagerð hér stöðvist
um næstu framtíð, nema með
því eina móti, að breiðari bök
komi til sögu.
Að undanförnu hefir oft verið
um það beðið að Goðadalsvegur
allur yrði tekinn í tölu þjóðvega.
Alþingi hefir þó ekki ennþá lát-
ið sér skiljast að Skagafjarðar-
dælir ættu að fá akveg fyrr en
síðar. Þar er þó búsæld bæði að
fornu og nýju og það mega al-
situr fer auðvitað eftir atvikum
hverju sinni, en ólíklegt er að
þingsetur verði að jafnaði
skemmri en tveir mánuðir.
Samkomustaður þingsins er í
New York. Eins og kunnugt er,
voru allmiklar deilur um það á
síðasta allsherjarþingi, hvar því
skyldi vera valinn staður í fram-
tíðinni. Yfirgnæfandi meirihluti
fulltrúanna var þó sammála um
að heimili þingsins skyldi vera
þingismenn vita og aðrir, þeir
er nokkuð vita um gæði lands
vors, að smjörkistu má opna víð-
ar en við bæjardyr Reykjavíkur.
Merkum áföngum er þegar
náð í vegagerð ríkisins hér við
Skagafjörð. Vegi yfir Stóra-
Vatnsskarð er nú lokið og vegi
yfir Siglufjarðarskarð senn lok-
ið. Með tilliti til þess mætti ætla
að, ríkið gæti nú tekið að sér
hringveg um Skagafjarðardali.
Byggingar.
Bygging heimavistarbarna-
skóla er hafin á lóð félagsins
Framför við Steinstaðalaug.
Samkvæmt lauslegri áætlun er
gert ráð fyrir, að. hann verði
600 rúmmetrar að stærð og kosti
um hálfa miljón krþna. Frjáls
framlög hreppsbúa til skóla-
byggingarinnar, nema nú 150
dagsverkum og von um meira.
íbúðarhús hefir verið reist á
Reykjum, hitað með laugarvatni.
Þá hafa 2 íbúðarhús verið reist
við Skíðastaðalaug, sem verða
hituð frá henni.
Sími.
Sumarið 1933 var landssími
fyrst lagður í þessa sveit, og þá
jafnframt lagður einkasími á
16 bæi. Síðan þá hafa fáir sím-
ar fengist til viðbótar. Allir
bæn^dur, sem ennþá vantar síma,
sækja það nú fast, að fá hann
sem fyrst. Á árinu sem leið var
lagður sími á þrjá bæi fyrir náð
hinna háu.
Afmæli.
Þann 21. desember átti Magn-
ús Helgason bóndi í Héraðsdal
fimmtugsafmæli. Hann er
kvæntur Jónínu Guðmundsdótt-
ur og hafa þau búið góðu búi í
Héraðsdal síðastliðin 25 ár.
Magnús er manndómsmaður
mikill og vinsæll. Hann hefir
bætt jörð sína með ræktun og
byggingum. Hann hefir átt sæti
í hreppsnefnd Lýtingsstaða-
hrepps um langt skeið.
Dánardægur.
Nýlátinn, er Steingrlmur
Hjálmarsson, Hömrum, 45 ára að
aldrí. Steingrimur var fæddur á
Breið, 8 nóvember 1901. For-
eldrar hans voru Hjálmar Pét-
ursson bóndi þar og kona hans,
Rósa Björnsdóttir, sem enn er á
feller Jr. um að gefa tiltekinn
stað í New York borg undir
nauðsynlegar byggingar. Breytti
það viðhorfinu og urðu málalok
þau, að New York varð fyrir val-
inu með mjög miklum meiri-
hluta.
Um störf allsherjarþingsins
segir m. a. svo í 10. og 11. gr.
sáttmála sameinuðu þjóðanna:
„Allherjarþingið má fjalla
um öll mál og málefni, sem
lífi. Þegar Steingrímujr var í
æsku, varð skarð fyrir skildi á
heimili hans. Faðir hans lézt 30.
desember 1907 og lét eftir sig
stóran barnahóp. Níu ára að
aldri fluttist Steingrímur til
nafna síns, Steingríms Jónsson-
ar, bónda á Silfrastöðum og var
þar til fullorðinsára, en siðustu
15 árin átti hann heimili á
Hömrum, hjá systur sinni.
Við fráfall Steingrims hefir
orðið mannskaði. Hann var vel
gerður maður á marga lund.
Hann var fjármaður góður og
hestamaður, glaðlyndur og vel
innrættur.
Árferði.
Þá skal síðast nefna það, sem
oft ber fyrst á góma, tíðarfarið.
í heild sinni var tiðarfarið ágætt
árið sem leið. Veturinn var mild-
ur og snjóléttur hér í innsveit-
um. M^ímánuður var góður en
júní í kaldara lagi. Hart áfelli
gerði um Hvítasunnu. Gras-
spretta var allgóð og nýting
heyja ágæt. Jörð var ófrosin
fram um miðjan nóvember.
Fjárpestin herti sóknina gegn
sauðfé því, sem uppi stóð frá
árinu áður. Á mörgum bæjum
er nú sauðlaust að kalla.
6. janúar 1947.
Til kaupenda Tímans
í Reykjavík
Oft veldur miklum leiðindum,
hve erfitt er víða í bænum að
koma blaðinu með skilum til
kaupendanna. Það eru vinsam-
leg tilmæli til þeirra, sem verða
fyrir vanskilum, að þreytast
ekki á að láta afgreiðsluna vita
um þau, þar til þau hafa verið
löguð og jafnfratm að leiðbeina
börnunum, sem bera út blaðið,
hvar bezt sé að láta það. Þeir
kaupendur,sem búa utan við að-
albæinn og fá blaðið í pósti,
gerðu Tímanum mikinn greiða,
ef þeír borguðu andvirði blaðs-
ins á afgreiðslunni. — Þó að
kaupendafjöldi Tímans í Rvík
hafi tvöfaldazt nú á rúmlega
einu ári, þá væru kærkomnir
fleiri áskrifendur í bænum.
Sími afgreiðslunnar er 2323.
lögð fyrir það af einhverri hinna
sameinuðu þjóða eða öryggis-
ráðinu eða af ríki, sem ekki er
innan bandalags Sameinuðu
þjóðanna, og er heimilt með
þeirri undantekningu, sem get-
ur í 12. gr. að gera tillögur um
öll mál til viðkomandi ríkis eða
ríkja eða til öryggisráðsins eða
til þessarar nefndu aðila.
Allherjarþingið má vekja at-
hygli öryggisráðsins á ástandi,
HVAÐ ER MALTKO?
óláfur Jóhaiinesson:
Frá sameinuöu þjóð-
wium og þingi þeirra
III. Skipulag o. fl.
Aðalstofnanir hinna samein-
uðu þjóða eru: allsherjarþingið,
Öryggisráðið, fjárhags- og fé-
lagsmálaráðið, gæzluverndar-
ráðið, alþjóðadómstóllinn og að-
alstjórnarskrifstofan (The Sec-
retarial).
Af stofnunum þessum er rétt
að nefna allsherjarþingið fyrst,
því að það er að nokkru leyti
grundvöllur hinna stofnananna,
að því leyti til, að það kýs eða
skipar fulltrúa þeirra að nokkru
eða öllu leyti.
Allsherjarþingið er skipað
t. d. Bandaríkin og ísland þarna
jafnan rétt, jafnt úrslitaatkvæði
um afgreiðslu mála, a. m. k.
samkvæmt bókstafnum. Hvort
um sig hefir eitt atkvæði. Þessi
jafnréttisregla er eitt af grund-
vallaratriðunum í skipulagi
allherjarþingsins og sameinuðu
þjóðanna.
Allsherjarþingið kemur sam-
an einu sinni á ári a. m. k. Hinn
reglulegi samkomudagur þess
er þriðji þriðjudagurinn í sept-
ember ár hvert. Ákvæði þetta
um samkomutímann var sett á
síðasta þingi. Hversu lengi þaö
í Bandaríkjunum. Innan þeirra
gátu hins vegar ýmsir staðir
komið til greina. Leit svo út um
skeið, að aðalátökin myndu
Tryg-ve Lie,
ritari Sameinuðu þjóðanna.
verða um San Fransisco og
Philadelpiu, en að New York
mundi verða út undan. En þá
kom fram tilboð John D. Rocke-
koma undir sáttmála þennan
eða snerta mál og málefni, sem
koma undir sáttmála þennan
eða snerta vald eða störf þeirra
stofnana, sem þar um ræðir.
Því er og heimilt méð þeirri
undantekningu, er í 12. gr. get-
ur, að gera tillögur til ríkja í
bandalagi hinna Sameinuðu
þjóða eða til öryggisráðsins eða
hvort tveggja varðandi öll slik
mál og málefni.
Allherjarþinginu er og heim-
ilt að fjalla um almennar
grundvallarreglur f yrir sam-
starfi til varðveizlu friðarins og
öryggis í heiminum, þar með
taldar þær meginreglur, sem
gilda um afvopnun og skipan
herbúnaðar og er rétt að gera
tillögu varðandi þessi efni til
bandalagsþjóðanna eða örygg-
issáðsins eða beggja þessara
aðila.
Þinginu er og heimilt að ræða
um öll mál varðandi varðveizlu
heimsfriðar og öryggis, sem eru