Tíminn - 17.01.1947, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
FRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
31. árg.
Rcykjavík, föstiidag'inn 17. janúar 1947
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A
Simi 2323
11. blaff
ERLENT YFIRLIT;
DEILAN UM SVALBARÐA
Verða Svalbarðl og' Grænland deiluefni milli
Sameinuðu -þjóðanna?
Það kemur stöðugt betur í ljós, að átök stórveldanna um
norðurheimsskautslöndin muni harðna á komandi árum. Eink-
um er það Svalbarði, sem hefir verið á dagskrá seinustu dagana,
og eru allar horfur á, að framtíðarstaða landsins geti orðið að
deiluefni á þingum Sameinuðu þjóðanna. Svo getur líka farið,
að framtíðarstaða Grænlands komi þar einnig til meðferðar.
Hvenær verða sett lög um aukna vernd barna?
Tvö seinustu árin hefir þess
óft verið getið í erlendum blöð-
um, að Rússar hafi gert tilkall
til Norðmanna um herstöðvar
á Svalbarða, en ekki hafa fregn-
ir þær fengizt staðfestar. Pyrir
skömmu síðan birti eitt Osló-
blaðið fregn um þetta, en þang-
Danskir leikarar
Um þessar mundlr er sýnt á Konung-
lega leikhúsinu i Kaupmannahöfn
leikrlt eftir ameríska höfundinn
Thornton Wlidens, og nefnlst það
„Paa et hængende Haar“, á dönsku.
Á myndlnni sjást tveir aðallelkararnir,
Johannes Meyer og Ingeborg Brams.
ERLENDAR FRÉTTIR
Samningur hefir verið undir-
ritaður i London um hernaðar-
bandalag Frakklands og Bret-
lands. Er þetta árangur af við-
ræðum þeim, sem Blum hefir
átt við brezka ráðherra undan-
farna daga. Ennfremur fjallar
samningurinn um gagnkvæma
aðstoð í verzlunarmálum. —
Samningi þessum er fagnað í
enskum og frönskum blöðum,
nema i blöðum kommúnista, er
láta sér fátt um finnast.
Mikil verkföll eru nú í Ástra-
líu og ná þau • til hafnarverka-
manna, slátrara, gasstöðvar-
manna o. fl. Þau hafa þegar
valdið miklum vandræðum fyr-
ir atvinnulíf landsins.
Verkfall vörubifreiðastjóra í
London heldur enn áfram, og
lætur stjórnin hermenn annast
flutninga. Fjöldi hafnarverka-
manna hefir gert samúðarverk-
fall. Allar samkomulagstilraunir
hafa misheppnazt.
Æðsta ráð Araba í Palestínu
hefir lýst sig mótfallið skiptingu
landsins milli Araba og Gyð-
inga.
Franska þingið kaus i gær
Auriol, einn af forustumönn-
um jafnaðarmanna, forseta
Frakklands.
að til höfðu norsku blöðin var-
ast að ræða málið. Norska
stjórnin birti þá tillögu þess
efnis, að Rússar hefðu farið
fram á það á árinu 1944, að
samningar um Svalbarða yrðu
teknir til endurskoðunar, en
stjórnin hafði færzt undan að
svara slíkri málaleitun meðan
hún væri í útlegð. Rússar hefðu
endurnýjað þessa málaleitun
1945 og stæðu samningar nú
yfir.
Fáum dögum eftir að þessi
tilkynning norsku stjórnarinn-
ar var birt, kom í rússneska
útvarpinu tilkynning frá Tass-
fréttastofunni um málið. Það
sagði að Rússar teldu samning-
inn um Svalbarða frá 1920 úr
gildi fallinn, því að tvö ríkin,
sem að honum stóðu, Japan og
Ítalía, væru ekki lengur í tölu
sjálfstæðra ríkja. Þá sagði
ennfremur, að náðst hefði sam-
komulag milli Rússa og Norð-
manna um sameiginlegar varn-
ir Svalbarða, en ekki hefði þó
verið gengið formlega frá samn-
ingum, því að áður myndi ráð-
gast við Bandamenn.
Af hálfu brezku stjórnarinn-
ar hefir því þegar verið mót-
mælt, að samningurinn frá 1920
sé úr gildi fallinn, og geti þvi
Norðmenn ekkert aðhafzt, er
brjóti gegn honum.
Tilkynning Tassfréttastof-
unnar og mótmæli Breta hafa
að vonum vakið mikla athygli
í fíoregi. Ýmsir óttast, að stjórn-
in hafi ekki eins hreint mjöl 1
pokanum og skyldi, og hafi
Lange utanríkismálaráðherra
gert einhvern baktjaldasamn-
ing við Molotoff, er þeir hitt-
ust í New York í vétur. Fyrir-
hugað var, að norska stjórnin
| gæfl þinginu skýrslu í gær, en
, ekkl hafa nánari fregnir borizt
af því.
Mismunandi sögusagnir fara
j af þvi, hvort Rússar hafa nú her
J á Svalbarða eða ekki. Þeir sendu
(þangað her á stríðsárunum ti)
(að hrekja Þjóðverja þaðan.
, Sumar sögur herma, að þeir
l flyttu herinn fljótlega þaðan
, aftur, en aðrar segja, að þéir
hafi þar enn bækistöðvar.
Þetta er ekki í fyrsta sinn,
sem Svalbarðá verður þrætu-
epli stórveldanna. Talið er, að
Norðmenn hafi • fyrst fundiö
Svalbarða 1194, en :sá landfund
ur gleymdist fljótlega aftur.
Rétt fyrir aldamótin 1600 komu
Hollendingar þangað og voru
þar miklar hvalveiðar á 17. öld.
Hollendingar, Bretar og Norð-
menn gerðu þá allir tilkall til
Svalbarða og helguðu sér stöðv
ar þar. Á 18. öld lögðust veið-
arnar að mestu niður og varð
þá eins konar samkomulag um
að Svalbarði skyldi teljast al-
þjóðlegt land, þar sem ekkert
einstakt ríki hefði yfirráð eða
sérréttindi. Þetta hélst allt til
1871, er Norðmenn fóru fram
á, að yfirráð þeirra yrðu viður
kennd þar, en það strandaði
á Rússum. Eftir aldamótin 1900
hertu Norðmenn tilkall sitt til
Svalbarða og voru á árunum
1907—1914 haldnar allmargar
ráðstefnur um málið. Eftir
heimstyrjöldina tóku Norðmenn
það upp aftur og 9. febrúar 1920
var undirritaður samningur af
stórveldunum og nokkrum fleiri
(Framhald á 4. slðu)
BLUM RÆÐIR VIÐ BLABAMEIVN.
“ Frv., sem hefir dagað uppi á þremur þing-
um, þótt það fjalli um eitt stærsta mál
Leon Blum, íorsætisráðherra Frakka, hefir nýlega verið í London og
gengið þar frá samningi um hernaðarbandalag Frakka og Breta. — Hér
á myndinni sézt Bium vera að ræða við blaðamenn nokkru eftir að hann
varð forsætisráðherra.
Fyrir nokkru síðan var lagt fram af heilbrigðis- og félags-
máianefnd neðri deildar frv. um vernd barna og ungmenna.
Frumvarp þetta var fyrst flutt á þingi 1943 og hefir verið til
meðferöar á öllum þingum síðan, en aldrei náð fram að ganga.
í því eru þó mörg merkileg ákvæði, sem nauðsynlegt er að komi
lil framkvæmda.
FRÁ BÆARSTJÓRNARFUNDI
Reikningar Reykjavíkurbæjar ár-
iö 1945 hrópandi dæmi um
óstjórn og ráðleysu íhaldsins
Stóefé varið í mikagreiðslur til liálauiiainaiiiia
- heildsalaruir látnir ^ræða off jár á iiiiifliitn-
ingi til bæjjarþarfa - miljjóiiiiin íleyfit í bra^a
í stað þess aft bæta varimlega ár hiisuæðis-
vaadrieðuiiinn.
Bæjarstjórn Reykjavíkur hélt fund í gær, og stóðu umræður
langt fram á kvöld. Snerust þær einkum um reikninga bæjar-
ins fyrir 1945, er nú voru lagðir fram, nokkuð síðbúnir, jafnvel
um venju fram. Hafa rekstrargjöld bæjarins það ár numið 40
miljónum króna, og fóru á 9. miljón fram úr áætlun, og eru þá
auðvitað ekki taldar með sjálfstæðar bæjarstofnanir. Marg-
víslegar athugasemdir frá einum endurskoðendanna fylgja bæj-
arreikningunum, má sjá, að m. a. eiga sér stað stórkostlegar auka-
greiðslur til fastra starfsmanna bæjarins, þar á meðal sumra
hinna hæstlaunuðu, stórfelld innkaup tii bæjarstofnana eru
látin ganga í gegnum hendur heildsala, þrátt fyrir innkaupa-
stofnun bæjarins og mörg önnur óreiða hefir átt sér stað. Til
dæmis var á þriðja tug þúsunda greitt úr bæjarsjóði fyrir vínið
eitt í afmælisveizlu bæjarins 18. ágúst 1945.
I frv. er lagt til, að eftirliti
með börnum og unglingum sé
komið á með þeim hætti, að
bæjarstjórnir í kaupstöðum
kjósi sérstakar barnaverndar-'
nefndir, en annars staðar skulu
skólanefndir annast eftirlitið.
Þá skal ráðherra skipa barna- ■
verndarráð, sem hafi eftirlit |
með störfum nefndarinnar.
Hlutverk barnaV'erndarnefnd
ar er mjög. margþætt. Þær
skulu reyna að fylgjast með
framfs'rði, aðbúð og uppeldi
barna og unglinga innan 16
ára og gera ráðstafanir til úr-
bóta, ef þær verða varar við
misfellur. Þær skulu veita mun-
aðarlausum börnum sérstaka
aðstoð og útvega þeim vist á
góðu heimili, ef nauðsyn krefur.
Þær mega ráðstafa barni brott
af heimili, sem ekki getur veitt
því sómasamlegt uppeldi, eða
skipa heimilinu sérstakan eftir-
litsmann. Þær mega og vísa
heimilismanni brott, sem er tal-
inn hafa skaðleg uppeldisáhrif,
t. d. vegna ofdrykkju. Þær skulu
fylgjást með óknyttabörnum og
útveya þeim heppilega dvalar-
staði, ef þörf krefur. Þá skulu
nefndirnar hafa eftirlit með
barnahælum l umdæmi sínu.
BarnaverndarráÖ skal hafa
eftirlit með starfi allra nefnd-
anna og störfum barnahæla í
landinu. Barnahæli má ekki
stofna 4n leyfis þess. Ráðið skal
skipað þremur mönnum, einum
tilnefndum af Prestafélagi ís-
lands, öðrum af Sambandi ísl.
barnakennara og þeim þriðja
tilnefndum af ráðherra.
Þá er svo ákveðið í frv., að
ríkisstjórnin skuli setja á stofn
tvö hæli fyrir unglinga, er
lent hafa á glapstigum, annað
fyrir stúlkur en hitt fyrir pilta.
Þá skal ríkið setja á stofn at-
hugunarstöð fyrir börn, sem eru
andlega eða siðferðilega miður
sín.
Frumvarp þetta var upphaf-
lega samið af nefnd, er Her-
mann Jónasson skipaði, og áttu
þeir Vilmundur Jónsson, land-
læknir, Gissur Bergsteinsson og
Það getur ekki hjá því farið,
að þetta plagg, bæjarreikning-
arnir fyrir 1945, veki mikla at-
hygli almennings, sem greitt
hefir úr sínum vasa allar þær
tugmiljónir, er þar er gerð
grein fyrir. Raunar er það mála
sannast, að af rteikningunum
sjálfum er litla grein hægt að
gera sér fyrir því, hvernig með
féð hefir verið farið. Til þess
vantar alla þá skilgreiningu, er
nauðsynleg væri. Það eru at-
hugasemdir eins eindurskoð-
andans, er helzt gefa ofurlitla
innsýn i það, hvernig þetta er
í raun og veru.
Gjöldin langt fram úr áætlun.
Það, sem hlýtur fyrst að
stinSa í augum, þegar litið er
yfir reikningana, eru hinar glf-
urlegu upphæðir, sem þar eru
skjalfestar. Fjöldamarglr liðlr
hafa farið stórkostlega fram úr
áætlun, og má þar meðal ann-
ars nefna stjórn bæjarins, er
farið hefir á 5. hundrað þús-
unda fram úr áætlun, sorp- og
gatnahroíftsun um nær 1200 þús.
krónur (í svo góðu horfi, sem
þau mál hafa verið á undan-
förnum árum), og viðhald gatn-
anna um hér um bil hálfa fjórðu
miljón.
Með þessar tölur og aðrar
fleiri fyrir framan sig mun hin-
um óbreytta borgara verða fyrst
fyrir að hugleiða, hvað bjejar-
búar hafi fengið fyrir þessa
peninga, sem eytt hefir verið
umfram það, er ákveðið var að
leggja fram í þessu skyni, þeg-
ar fjárhagsáætlunin var gerð.
Mun mörgum finnast, að það
sé líkum minna, og sá grunur
læðast í hugann, að ekki hafi
(Framhald á 4. síðu)
dr. Símon_ Jóh. Ágústsson sæti
í henni. Áður hafði Hermann
Jónasson já, árinu 1941 sett sér-
stök bráðabirgðalög um eftirlit
með ungmennum allt að 20 ára
aldri. í þeim lögum var einnig
ákvæði um sérstakan ungmenna
dóm. Á grundvelli þessara laga
var einnig sett á stofn hæli fyr-
ir vandræðastúlkur. Lög þessi
hafa verið meira en slælega
framkvæmd af síðari stjórnum
og stúlknahælið var fljótlega
lagt niður. Tvímælalaust hefir
þó aldrei verið meiri þörf fyrir
víðtæka starfsemi á þessu sviði,
en á seinustu árum. Það er
kannske einna gleggsta dæmið
um þjóðféiagsástandið á þess-
um tíma, að mál eins og þetta
skuli daga uppi á þremur þing-
um, meðan samþykktur er mesti
urmull alls konar „nýsköpunar-
laga“. Þjóðin hefir sýnt því van-
rækslu, sem mestu varðar, sem
eru uppeldis- og siðferðismálin.
Hið sívaxandi drykkjuskapar-
böl er góð sönnun þess.
Þess ber aö vænta, að nú
verði stefnubreyting hjá Al-
þingi og þessu máli verði ekki
skotið á frest í fjórða sinn. Hér
er mál, sem þarf að^iorfast í
augu við og ekki verður lækn-
að með neinum „nýsköpunar"-
skrumi.
Slys í BoI-
ungarvík
í Bolungarvík varð nýlega
slys með þeim hætti, að maður
varð fyrir vélarreim og slasað-
ist mikið. Maðurinn heitir
Kristján Sumarliðason og er
vélamaður við frystihúsið í
Bolungarvík og var hann að
gegna störfum sínum er slysið
vildi til. Var það með þeim hætti,
að annar fótur hans festist í
reiminni og brotnaði illa. Mað-
urinn var þegar fluttur á
sjúkrahús og líður nú vel eftir
atvikum.
Bærinn að Þverá í
Staðarbyggð brennur
Bónclinii |>ar. Árni Jóliannsson oddviti, skað-
brcnndist í briinanuni.
Um miðnætti í fyrrinótt kom
upp eldur í íbúðarhúsinu að
Þverá í Staðarbyggð í Éyjafirði.
Brann allt það af húsinu, er
brunnið gat, og st&nda útveggir,
sem voru úr steini, einir eftir.
Engu af innanstokksmunum
varð bj argað.
Vont veður var er eldurinn
kom upp, horðanstormur. Eld-
urinn sást frá Akureyri og kom
slökkvilið og lögregluþjónar
þaðan til hjálpar, en allar til-
raunir til að slökkva eldinn
reyndust árangurslausar.
Árni Jóhannesson oddviti að
Þverá brenndist á andlití og
höndum í eldsvoðanum, svo
flytja varð hann á sjúkrahús.
Annað heimilisfólk sakaði ekki.
Eldsupptök munu hafa verið
þau, að olíuofn sprakk. Hafa
þess háttar íkviknanir orðið
! nokkrum sir.num að undan
] förnu.