Tíminn - 17.01.1947, Blaðsíða 2

TÍMBVN, föstudagion 17. jamiar 1947
11. blað
-Í'L'T Jjtí^ðcfu fv
Föstudagur 17. jjan.
Meiri ræktun
Tíminn birti i gær fréttaþátt
úr Lýtingsstaðahreppi. Þar var
sagt frá ýmislegum framförum
þar 1 sveitinni. Áþekkir hlutir
eru nú að gerast í hverri sveit á
landinu, þótt í mismunandi
kórum stíl sé.
Þáð er eftirtektarvert að í frá-
sögninni úr Lýtingsstaðahreppi
var getið tveggja tækja, sem
mikilvirk eru við járðyrkju og
ve^abætur. Það.eru s^^grafan
og jarðýtan. Þessi tæki hafa far-
ið sigurför um landið og unnið
sér alþjóðarlof og viðurkenn-
iV?gu allt frá því að Hermann
Jónasson lét flytja fyrstu skurð-
gröfurnar til landsins áríð 1940.
Það er verkefni fyrir þessj
tæki í hverri sveit á íslandi. En
þau eru fá ennþá og því eru
mjög margir, sem horfa vonar-
augum fram í óvissuna og bíða
þeirra.
En þó að þetta séu góð verk-
færi vinna þau ekki nema nokk-
ur þeirra verka, sem fyrir liggja.
Það kostar mikið fé að rækta
landið og byggja það upp. Og
bændur eru yfirleitt félitlir til
þeirra átaka.
Það rhá ekki gleyma því, að
sú fjárhagslega geta, sem bænd-
ur hafa nú til að bæta jarðir
sínar, stafar frá því, að þeir
hafa haft samtök með sér og
málefnalegum vinum sveitanna
annars staðar, í stjórnmálabar-
áttunni. Það hafa verið sett af-
urðasölulög eftir harða baráttu.
Það hefir verið knúin fram
nokkur verðhækkun og kjara-
bætur fyrir bændurna. Það hefir
verið herjaður út stuðningur
ríkisins við ræktun landsins,
uppbyggingu og vélakaup.
Þetta allt hefir Framsóknar-
flokkurinn átt undir högg að
sækja. Nú situr í sæti landbún-
aðarráðfferra maður, sem fræg-
ur er af þátttöku í mjólkur-
verkfalli í mótmælaskyni við
afurðasölulögin. Þessum manni
var lyft til slíkra metorða með
samtökum allra flokka þingsins
annarra en Framsóknarflokks-
ins.
Hér verður ekki ryfjað upp
hvað blöðin hafa sagt um verð-
lag landbúnaðarafurða og stuðn-
ing ríkissjóðs við framför sveit-
anna. En áreiðanlega er það eitt
af því ógeðslegasta i stjórn-
málabaráttu síðustu ára, þegar
flokkarnir, sem allt hafa talið
eftir og úr öllu dregið, sem gert
var bændum til góðs, hafa svo
stofnað til ósvífinna árása á
Framsóknarflokkinn fyrir að
hafa ekki haldið betur á mál-
stað sveitanna.
Nú liggur fyrir að gera ráð-
stafanir til þess, að ræktun
landsins almennt miði hraðar
en verið hefir, og það verði ekki
aðeins einstakar sveitir, sem
fyrir hundaheppni komast
eitthvað verulega áleiðis
næstu árin. Framsóknarflokk-
urinn mun halda baráttu sinni
áfram með sömu sannfæringu,
krafti og trú og verið hefir. Sá
hugsunarháttur, sem gert hefir
afurðasölulögin vinsæl og sjálf-
sögð, en mjólkurverkfall Péturs
Magnússonar og félaga hans að
undri, mun enn sem fyrr reynast
sigursæll. Hann mu lifa svo
lengi, sem íslenzk jörð er rækt-
uð og blómgvast í heilbrigðri
menningu sveita og bæja og
samsklptum þeirra, löngu eftir
að þröngsýnir afturhaldsmenn,
eins og Pétur Magnýsson, eru
orðnir að gleymdum ösku-
stólpum.

Sænsk blöð hafa nýlega flutt
fréttir um einkennilegan bók-
menntaviðburð, sem mun hafa
vakið allmikla athygli og orðið
óþægilegt áfall fyrir hinar
„fögru listir“ þar í landi.
Er þess þá fyrst að geta, að
í Svíþjóð hefir ejns og víðar
komið fram ný stefna í ljóðagerð
á síðustu árum, þar sem rím-
reglur þær, sem áður hafa
verið taldar sjálfsagðar í bundnu
máíi, eru að litlu hafðar og efni
pg orðaval með nýstárlegum
hætti, en jafnvel ieeröustu menn
deila um, hvort skáldskapur sé
eða.ekki,-
flýta fyrir voru mörg þeirra tek-
in upp úr fræðiritum af handa-
hófi, en félagi hans bjó til kvæð-
in og kom orðunum þar fyrir,
enda reyndist það auðvelt, þar
sem lítið þurfti að skeyta um
rímið.
í?egar þessu var lokið, datt
höfúndunum það snjallræði i
hug að reyna að fá kvæðin gef-
in út á prenti. Og viti menn! Það
gekk eins og í sögu! Bókinni
var gefið latneskt heiti „Camera
obscura" og höfundurinn nefnd-
ur Jan Wictor, sem. talið var dul-
nefni eins og rétt var. Þegar
bókin kom út, . áttuðu ritdóm-
Stúdentarnir tveir, sem léku á leirskáldin og ritdómarana.
Torgny Greitz og Lars Gyllensten.
Þeir heita
Tveir læknisfræðistúdentar
tóku sig nú saman um að sýna
fram á, að hin nýja skáldskap-
arstefna ætti ekkert skylt' við
skáldskap eða skáldskapargáfu.
Höfðu þeir nýlokið lestri á ljóða-
bókum, er þeim þótti iitið til
koma og kom þeim saman um,
að þeir mundu sjálfir geia sett
saman álíka kveðskap. Byrjuðu
þeir svo að yrkja klukkan níu að
kveldi, og klukkan tvö um nótt-
ina höfðu þeir fullorkt rúmlega
fjörutíu kvæði, sem þeir töldu
hæfilega mikið í ljóðabók. Það
taka þeir einnig fram, aö nokkr-
um hluta tímans hafi þeir varið
til að eta smurt brauð og drekka
öl með, og hefðu kvæðin annars
geta orðið fleiri. Aðferð þeirra
var sú, að annar skrifaði á miða
ýms sérkennileg og „krassandi“
orð og orðasambönd og til að
endur sig alls ekki á þvi, að um
brellu væri að ræða, en hitt
töldu allir auðsætt, að höfund-
urinn aðhylltist hina nýju skáld
skaparlist. Ritdómendur af
gamla skólanum dæmdu hana
því allhart enda þótt þeir viður-
kenndu að hún væri ekki lak-
ari en annað af því tagi.
En ýmsir ritdómar voru hag-
stæðir. Þar stóð t. d.: „Því verð-
ur ekki mótmælt, að hér er um
gáfaðan höfund að ræða.“ —
„Það er hægt að deila um það
fram og aftur, hvort „Camera
obscura" sé listaverk eða ekki,
en hún ber a. m. k. glögg per-
sónuleg einkenni, sem ekki má
gera lítið úr. — —“ — „Jan
Wictor tekur listina alvarlega"
o. s. frv.
Svo kom upp kvlttur um, að
ekki myndi vera allt með felldu.
Einn af formælendum hinnar
nýju listastefnu gat þess í blaði,
að „heyrzt hefði,“ að „Camera
obscura" ætti að vera skopstæl-
mg af hirini nýju Ijóðllst. Siálf-
ur kvaðst hann engan dóm á
það leggja, og ef svo hefði átt
að. vera, hefði höfundipum mis-
tekizt, því að kvæðin væru engin
skopstæling.
En þá sprakk blaðran hjá
stúdentunum. Þeir skrifuðu í
blöðin og sögðu upp alla söguna.
Tilganginum væri náð, sögðu
þeir. Þeir hefðu leikið á leir-
.skáldin og hina fávísu ritdóm-
ara og sannaö það, sem sanpa
átti: Að hinn svokallaði nýtízku
skáldskapur væri ekki annað en
bull, sem hver meðalgreindur
maður gæti sett saman með lít-
illi fyrirhöfn.
Ýmsir af hinum nýju bók-
menntavitringum Svía kváðu
vera í vanda staddir út af þess-
um atburði, enda ekki laust við,
að „sauðsvartur almúginn“ brosi
í kampinn. — En „þetta getur
ekki gerst hér“ — eða hvað?
Fjölgiætt meiintim.
Góður sveitamaður nú á tím-
um þarf að kunna meira og hafa
vit á fleiru en nokkur maður
við önnur störf. Hann þarf að
vera líffræðingur, dýralæknir,
vélfræðingui', grasafræðingur,
garðyrkjumaður og margt fleira,
og hann þarf að hafa opinn
huga fyrir nýrri þekkingu og
nýjum hugsjónum.
Skáldið Louis Bromfield.
ÍMýjar framfarir.
í útlendum blöðum er frá því
skýrt, að i Ameríku sé nú tekin
í notkun ný tegund af tyggi-
gúmmí, þeirrar náttúru, að~
hægt er að blása því út úr sér
í mikla blöðru, milli þess, sem
á því er smjattað. Eru jafnvel
birtar myndir af stelpum, sem
eru eins og blöðruselir til
munnsins.
í sambandi við þessa tízku
arur
r
. y ,L
fíbiiZ
Svíar hafa aðeins virkjað
þriðja hluta af vatnsafli því sem
er í fossum Svíþjóðar. Allt vatns-
aflið virkjað er áætlað 40000
miljónir kílówattstunda, en
samanlagt framleiða vatns-
orkurafstöðvar Svía 2 y2 miljón
kílówatta (3.4 miljónir hestafla)
og var raforkuframleiðslan í
þeim árið 1941, ^35^0 snriyóri^r
kílówattstunda. Þéjssi |a|á^^n-
svarar 2050 kílówattstundum á
ibúa .og.eru Noregur, Canada og
Sviss einu löndin, sem framleiða
meiri raforku miðað við íbúa-
tölu. Vegna skorts á innfluttu
eldsneyti urðu Svíar að hraða
mjög byggingu rafstöðva í síð-
asta stríði. Þannig juku Svíar
raforkuframleiðslu sína um 5000
miljónir kílówattstunda frá 1941
—1945, en vöxturinn var aðeins
1200 miljónir kwst. á árunum
1936—1940.
Heita má að flestöll vatnsföll
í Mið- og Suður-Svíþjóð hafi
nú þegar verið að fullu virkjuð,
enda er mestur hluti sænska
leiðslu í Svíþjóð eru hlutfalls-
lega litlar, og eru margar þeirra,
svo sem stöðvarnar í Vesturási,
Stokkhólmi og Málm^y ^ðal^ega
notaðar sem varastöðvar (og
,,topp“stöðvar).
Svíar hafa byggt geysistórt
raforkuleiðslukerfi um allt
landið og flutt þannig raforku
milfi.fjarlægra landshluta. Fjór-
ar. áðal orkuflutningslínur ann-
ast dreifinguna og fimmta lang-
línan vei’ður fullbyggð 1947, hin
sjötta 1949 og hin sjöunda 1950.
Ein þessara lína er yfir 700 kíló-
metrar á lengd og verður hún
síðar lengd upp í 1000 kílómetra.
(Til samanburðar má geta þess
að hin áætlaða orkuflutnings-
Ina milli Laxár í S.-Þingeyjar-
sýslu og Sogs var rúmlega 400
kílómetrar). Öll aðalraforXU'-
verin eru nú tengd saman með
aðal orkuflutningslínum og
verður hinni fyllstu nýtingu
raforkunnar náð með því móti.
Eftirfarandi tafla sýnir þróun-
ina í vatnsvirkjunum Svía til
iðnaðarins á því svæði, og hafa raforkuframleiðslu á síðustu 10
nýjar virkjanir því aðallega ver- árum. Allar borgir og þorp í
ið' framkvæmdar í Norður-Sví- Svíþjóð hafa fengið raforku og
þjóð. Eru margar stórar vatns-
85 af hverjum 100 bæjum í
aflsstöðvar þar. Meðal stærstu og þekktustu vatnsraforkuvera sveitum.
í Svíþjóð eru Trollháttan, 50 Ár . Miljónir
kílómetra í norður frá Gauta- kílówattstunda
borg og Krángede í Indalánni í 1936 7425
Norður-Svíþjóð. Hvort þessara 1937 7982
orkuvera er yfir 200000 kílówött 1938 8162
(272000). En nú eru Svíar að 1939 9054
byggja nýtt orkuver við Har- 1940 8624
spránget fossana í Lapplandi, 1941 9117
sem vei’ður 260000 kílówött 1942 9795
(rúmlega 350000 hestöfl). Auk 1943 11024
þess er verið að byggja í Norður- 1944 12417
Svíþjóð nokkur raforkuver frá 1945 13500
20000 kw. upp í 100000 kw. Eim-
túrbínustöðvar til raforkufram-
má minna á það, að í fræðibók-
um er sagt frá Musgu-svert-
ingjum í Súdan, sem festa tré-
skífur miklar í varir kvenna
sinna, og segjast gera það til að
hafa þær Ijótar, svo að öfrómir
nágrannar freistist síður til að
stela þeim.
Grein þessi er lauslega þýdd
úr ritinu „Utanríkisviðskipti
Svía“ frá í sumar. Svíar virðast
ekki vera eins hræddir við að
leiða raforku um land sitt eins
og íslenzku „sérfræðingarnir"
eru hvað ísland snertir. Það
virðist heldur ekki vera talin
nein goðgá í Svíþjóð að leiða
raforkuna inn á sveitaheimilin.
Sigurður Jónassou.
Ólafur Jóliaiinessou:
Frá sameinuöu þjóö-
unum og þingi þeirra
Framh.
III. Skipulag o. fl.
Önnur aðalstofnun samein-
uðu þjóðanna er öryggisráðið.
Það er skipað ellefu fulltrúum,
þ. e. einn fulltrúi frá hverju
stórveldi, Bandaríkjunum, Rúss-
landi, Bretlandi, Frakklandi og
Kína. Sex fulltrúar eru hins
vegar kosnir af allsherjarþing-
inu. Eru þeir kosnir til tveggja
ára í senn. Við kosningu þeirra
skal tekið tillit til þess, hversu
meðlimir hinna sameinuðu
þjóða hafa stuðlað að varðveizlu
heimsfriðar og öryggis og unnið
að markmiði bandalagsins að
öðru leyti. Ennfremur á að
reyna að hafá hliðsjón til jafnr-
ar dreifingar eftir hnattstöðu.
Öryggisráðið er föst stofnun,
sem starfar allt árið. Aðalstörf
þess eru fólgin í því að gæta
að_ varðveizlu heimsfriðar og ör-
yggis og bera ábyrgð á fram-
kvæmd á þeim þætti af hlut-
verki hinna sameinuðu þjóða.
Öryggisráðið skal sjá um.samn-
ingu áætlana um stofnun kerfis
fyrir skipun herbúnaðar og
skulu þær lagðar fyrir hinar
einstöku þjóðir bandalagsins.
Því. er heimilt að rannsaka sér-
hvert deilumál eða sérhvert
vandamál, sem leitt getur til
áreksturs eða ósamlyndis á milli
ríkja. Ef því þykir nauðsyn lil
bera getur það kvatt deiluaðila
til að leita úrlausnar á deilumáli
sinu með sættargerð, gerðar-
dómi, dómsúrskurði eða með
öðrum friðsamlegum aðgeröum
eða aðferðum til þess að ráða
fram úr deilumáli, sem stofnáð
getur friðsamlegri sambúð ríkja
í hættu. Loks getur Öryggisráð-
ið ákveðið að gripið skuli til á-
kveðinna þvingunarráðstafana,
jafnvel hernaðaraðgerða, gegn
því ríki eða þeim ríkjum, sem
stofna til ófriðarhættu, friðrofa
eða árása. Um framkvæmd
slíkra þvingunarráðstafana sér
öryggisráðið. Eru um þessar
þvingunaraðgerðir allýtarlegar
reglur í 40., 41. og 42. gr. sátt-
mála hinna sameinuðu þjóða.
Hér er ekki rúmsins vegna hægt
að fara nánar út í þær.
Um atkvæðagreiðslur i ör-
yggisráðinu gilda þær reglur,
að i málum um fundarsköp
þarf jákvæð atkvæði sjö full-
trúa ráðsins. Til ákvarðana í
öllum öðrum málum þarf já-
kvæð atkvæði sjö fulltrúa rácSs-
ins að meðtöldum atkvæðum
hinna föstu fulltrúa. Hvért stór-
veldanna hefir því svokallað
neitunarvald.
Þó að þessi tilbögun hafi
sætt allmikilli gagnrýni, og þó
að talið hafi verið, að neitunar-
valdið hafi verið misnotað í
vissum tilfellum, hefir samt
ekkert stórveldanna viljað af-
nema það.
Þriðja aðalstofnun Samein-
uðu þjóðanna er fjárhags- og
félagsmálaráðið. Það er skipað
átján fulltrúum hinna samein-
uðu þjóða kjörnum af allsherj-
arþinginu. Fjárhags- og félags-
málaráðið getur gert rannsóknir
og gefið skýrslur eða átt frum-
kvæðið að rannsóknum og
skýrslugerð varðandi alþjóðleg
fjárhags og félagsmál, menn-
ingar- mennta- og heilbrigðis-
mál, og mál, sem þeim eru skyld,
og gert tillögur um slík mál..
Það getur gert tlllögur, sem miða
að því að efla og halda í heiðri
virðingunni fyrir mannréttind-
um og frelsi öllum til handa.
Ennfremur getur það gert upp-
Ólafur Jóhannesson.
kast að 'samningum, sem lagðir
skulu fyrir allsherjarþingið'
varðandi málefni, sena undir það
heyra. Þá getur það og kvatt
saman alþjóðafundi til að fjalla
um málefni. Mörg fleiri störf
hefir fjárhags- og félagsmála-
ráðið með höndum, sem hér yrði
oflangt mál að rekja. Félags-
málaráðið starfar allt árið.
Þá er komið að þriðja ráðinu,
hinu svonefnda gæzluverndar-
ráði. Það er skipað fulltrúum
þeirra þjóða, sem fara með
stjórn gæzluverndarlanda, full-
trúum frá þeim stórveldum,
sem ekki fara með stjórn. á
g'æzluverndarsvæðum og 8 full-
trúum frá einhverjum þeim
þjóðum, sem ekki fá fulltrúa
samkvæmt framansögðu. Full-
trúar þeir eru kosnir af alls-
herjarþinginu. Störf gæzluvern-
arráðsins eru í stuttu máli þau,
að hafa umsjón og eftirlit með
stjórn gæzluverndarlenda.
Gæzluverndarráðið er föst stofn-
un, sem er starfandi allt árið.
Ein af aðalstofnunum éamein-
uðu þjóðanna er alþjððadóm-
stóllinn. Hann skipa fimmtán
dómendur, kosnir af allsherjar-
þinginu og öryggisráðinu. Engir
tveir dómendur mega vera þegn-
ar sama ríkis. Alþjóðadómstóll-
inn er aðaldómstóll hinna sam-
einuðu þjóða. Er um hann, skip-
un hans, starfssvið og völd, sér-
stök ýtarleg samþykkt.
Dómstóllinn sker úr deilu-
málum ríkja á milli, sem undir
ihann eru borin. Sérhver með-
limur hinna sameinuðu þjóða
er skuldbundinn til þess að hlíta
úrskurði alþjóðadómstólsins í
hverju því máli, sem hann er
aðili að. Auk þess, sem alþjóða-
dómstóllinn kveður upp úr-
skurði, lætur hann og í té álit
sitt til leiðbeiningar um sér-
hvert lagalegt atriði samkvæmt
ósk allsherjarþingsins eða ör-
yggisráðsins. Alþjóðadómstóll-
inn hefir aðsetur í Haag i Hol-