Tíminn - 18.01.1947, Page 1

} \
RITSTJÓRI: )
/ >
j ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON í
\ ÚTGEPANDI: \
\ FRAMSÓKNARFLOKKURINN v
| Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.'

RITST JÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHÚoI. Lindargötu 9 A (
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: >
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A {
Sími 2323 í
31. ár|$.
Reykjjavík, laugardaginn 18. jaiuiar 1947
12. blall
ERLENT YFIRLIT:
Þingkosningarnar í Póllandi
Á morgun fara fram þingkosningar í Póllandi, sem eru hinar
tyrstu síffan hernámi Þjóffverja lauk. Mjög hefir veriff deilt um
undirbúning kosninganna, því aff bæði stjórn Bandaríkjanna og
stjórn Bretlands telja hann ósamrýmanlegan ákvæffi Potsdam-
samningsins, þar sem stórveldin ákváffu aff beita sér fyrir frjáls-
i*m kosningum í Póllandi. Stjórnirnar telja, að pólska stjórnin
hafi beitt andstæffinga sína margvíslegu ofbeldi og gert affstöðú
flokkanna mjög ójafna. Rússneska stjórnin hefir hins vegar lagt
samþykki sitt á gerffir póisku stjórnarinnar.
Upphaflega var fyrirhugað, að
kosningar færu fram í Póllandi
á síðastl. vori. Prá þeirri fyrir-
ætlun var horfið, þegar bænda-
flokkurinn undir forustu
Mikolajczyk neitaði að vera með
á sambræðslulista allra flokk-
anna og ákvað að bjóða fram
sérstaklega. Kommúnistar höfðu
lagt til, að höfð yrði sama að-
ferðin og í Jugóslavíu, þar sem
flokkarnir höfðu sameiginleg-
Mikolajczyk
an lista og þingsætum var
skipt milli flokkanna fyrirfram.
Mikolajczyk taldi þetta brjóta
gegn sönnu lýðræði og vildi því
ekki fallast á það. Hinir flokk-
arnir töldu þá ekki ráðlegt að
efna til þingkosninga, en létu
hins vegar fara fram þjóðarat-
kvæðagreiðslu, þar sem spurt
var um þrennt: Hvort menn
vildu fallast á jarðaskiptingu,
sem verið var að framkvæma,
hvort menn vlldu fallast á inn-
limun þýzku héraðanna austan
Oder, og hvort menn vildu hafa
þingið í einni deild. Allir flokk-
arnir voru sammála um fyrstu
spurningarnar, en bændaflokk-
urinn var ósammála hinum
flokkunum um skipun þingsins.
Hann vildi hafa það í tveimur
deildum. Úrslit urðu þau, að
mikill meirihluti var með því,
að þingið yrði ein deild. Bænda-
flokkurinn taldi þá niðurstöðu
gefa mjög ranga mynd af vilja
þj(lðarinnar, þvi að margvís-
legri misbeitingu hefði verið
beitt.
Flokkaskipun er sú í Póllandi,
að þar eru fimm flokkar, er allir
standa að stjórninni. Þátttaka
bændaflokks Mikolaczyks virð-
ist þó meira formsatriði en
raunveruleiki, því að ráðherrar
hans hafa verið gerðir valda-
lausir, með því að leggja málin,
er heyrðu undir þá, að mestu
leyti undir önnur ráðuneyti.
Hins vegar hefir ekki þótt
hyggilegt að vikja þeim úr
stjórninni, þar sem stórveldin
hafa veitt henni viðurkenningu
sína á þeim grundvelli, að hún
yrði samstjórn fram yfir kosn-
ingar. Það var skilyrði blaðanna,
að flokkur Mikolajczyk tæki
þátt i stjórninni, en Mikolajczyk
var áður forsætisráðherra út-
lagastjórnarinnar. Af hinum
raunverulegu stjórnarflokkum
er kommúnistaflokkurinn á-
hrifamestur og er forseti rikis-
ins, Bierut úr hópi hans. J.&fn-
aðarmannaflokkurinn mun þó
öllu fjölmennari og er forsæt-
isráðherrann, Edward Osubka-
Morawski, foringl hans. Hlnir
flokkarnir eru líkir og hallast
annar að kommúnistum, en
hinn að jafnaðarmönnum. Þess-
ir flokkar allir gengu sameigin-
lega til kosninga, en nokkur á-
I greiningur var um það um skeið,
| hvernig þingsætin skyldu skipt-
|ast. Kommúnistar vildu tryggja
sér, ásamt leppflokki sínum,
meirihluta þingsæta, en jafn-
aðarmenn vildu aftur á móti
tryggja sér meirihluta. Niður-
staðan mun hafa orðið sú, að
jafnaðarmenn og kommúnistar
fá jafnmörg þingsæti, en lepp-
flokkur kommúnista færri en
leppflokkur jafnaðarmanna.
Rökstuðningur stjórnarflokk-
anna fyrir hinum sameiginlega
lista er einkum sá, að Pólland
sé enn svo flakandi í sárum
eftir styrjöldina, að flokkarnir
verði að vinna saman að við-
reisninni og ekki megi mæta
gráu ofan á svart með illvígum
flokkadeilum. Mikolajczyk held-
ur því hins vegar fram, að það
þurfi ekki að útiloka samstarf
flokkanna, þótt þeir gangi sjálf-
stæðir til kosninga.
Stefnuágreiningur bænda-
flokksins og stjórnarflokkanna
virðist ekki mjög mikill um
lausn sjálfra innanlandsmál-
anna. Bændaflokkurinn hefir
verið fylgjandi jarðaskipting-
unni og þjóðnýtingu stórat-
vinnurekstursins. Það, sem
bændur óttast mest, er að þjóð-
nýtingunni verðið háldið áfram
og landbúnaðurinn verði þjóð-
nýttur. í utanríkismálum er
engin munur á stefnuyfirlýs-
ingu flokkanna, en hlns vegar
vitanlegt, að bændaflokkurinn
er vinveittur Bandamönnum,
þótt hann vilji jafnframt hafa
góða sambúð við Rússa.
Mikolajczyk og flokksmenn
hans halda þvi fram, að bænda-
ílokkurinn hafi verið beittur
margvíslegu ofríki, af hálfu
kommúnista, er fara með lög-
gjafarmálin. Fyrir því virðast
lika óyggjandi sannanir, að
fjöldi áhugamanna ún röðum
flokksins hafa verið fangai-sðir
og nú seinast 135 frambjóðend-
ur hans í þingkosningunum,
auk þess sem 250 þeirra hafa
verið strikaðir út af framboðs-
listunum. — Athyglisvert er, að
útstrikanirnar hafa einkum ver-
ið gerðar í þeim kjördæmum,
þar sem fylgi Bændaflokksins
er mest. Kommúnistar neita
þessu ekki, en segja að hér sé
að ræða um öfgamenn, er unnið
hafi ýms ofbeldisverk og gengið
í bændaflokkinn til að villa á
sér heimildir. Kommúnistar
segja, að yfirleit*rhafi liðsmenn
hægri flokkanna, sem eru bann-
aðir, gengið í bændaflokkinn.
Mikolajczyk mótmælir því hins
vegar og segir bændaflokkinn
forðast að veita slíkum mönn-
um viðtöku. Þá segja kommún-
istar, að það séu fleiri en for-
ustumenn bændaflokksins, er
hafa orðið fyrir ofsóknum, því
að margir leiðtogar þeirra hafi
verið drepnir eða þeim mis-
þyrmt af skæruliðum, sem víða
leika lausum hala í Póllandi.
Þótt hér standi fullyrðing
gegn fuljlyrðUngu, virðtist þlað
auðsætt, að ríkisvaldinu hafi
verið beitt mjög freklega gegn
bændaflokknum. Það er t. d.
mjög áberandi með blöð hans
(Framhald á 4. stðuj
Hve lengi dregst að reisa landshöfn á Snæ-
i fellsnesi?
NEW-YORK AÐ NÆTURLAGI
Mynd þessi var tekin af New York fyrsta kvöldið eftir að kolaverkfaUinu
takmörkuð mjög mikið meðan á verkfallinu stóð, m. a. hafði ljósið
lauk. Notkun rafmagns hafði verið
á frelsisgyðjunni verið slökkt.
Alger kolaskortur yfirvofandi
Tilfinnanlegur kolaskortur erK
að verða víða um land. Eru
Kolaverzlanirnar í Reykj avík
nú hættar að taka á móti kola-
pöntunum og fyrirsjáanlegur
kolaskoxtur er um einhvern
tíma, ef ekki rætist bráölega úr
með kolaflutninga til landsins.
Viðskiptaráð hefir farið fram
á það við útgerðamenn í Reykja-
vík og Hafnarfirði að þeir láti
af hendi eitthvað af kolabirgð-
um þeim er þeir hafa undir
höndum. Gæti það bætt úr sár-
ustu neyðinni og mundi ef til
vill nægja, þangað til úr rætist
með kolainnflutninginn.
íslendingar eiga von á kolum
frá Póllandi á næstunni samkv.
viðskiptasamningum landanna,
en útilokað er að þau komist
hingað fyrr en eftir hálfan
mánuð eða lengri tíma. Þá hef-
ir einnig verið reynt um kola-
útvegun frá Bandaríkjunum en
ekki er enn kunnugt um árang-
ur af þeim umleitunum.
Á Akureyri hefir einnig verið,
tilfinnalegur kolaskortur aö í tilefni af þeirri frásögn
undanförnu. Bæjarbúar hafa þó Timans siðastl. fimmtudag, að
fengið eitthvað af kolum norð-, um 15—20 bátar væru ekki
an af Siglufirði frá Síldarverk- gerðir út vegna verbúðarskorts,
smiðjunum og verða þeir að hefir Fiskifélag íslands sent
kaupa þau á 300 krónur smá- blaðinu athugasemd þess efnis,
Ví s i t a I a n
310 stig
Kauplagsnefnd og hagstofan
hafa reiknað út vísitölu fram-
færslukostnaðar fyrir janúar-
mánuð. Reyndist hún vera 310
stig, eða 4 stigum hærri en í
desember.
Hækkunin stafar aðallega
vegna þess, að fiskur, fatnaðar-
vara og sápa hefir hækkað í
verði.
Verðhækkunin á smjörlíki
kemur ekki inn í vísitöluna fyrr
en við næsta útreikning hennar.
Athugasemd
lestina.
Lítil síldveiði í Kolla-
firði í gær
Síldveiði var treg í Kollafirði
í gær. Veður var þó gott og 24
bátar voru við veiðarnar. Fyrstu
bátarnir komu að landi strax
um hádegi í gær og höfðu varla
orðið sil4ar varir. Kenna sjó-
menn því um, að sjórinn sé
gruggugri nú en að undanförnu,
vegna notkunar botnvörpunnar
og síldin komi því ekki upp und-
ir yfirborðið. Þeir bátar er voru
með botnvörpu, öfluðu hins veg-
ar sæmilega i gær eins og að
undanförnu.
í dag ætla einhverjir bátar
að fara inn í Hvalfjörð í síldar-
leit, en frétzt hefir um tals-
verða síld þar og víðar seinustu
dagana. Engir bátar hafa þó
reynt að veiða þar enn, nema
ef farið verður þanp.ð í dag.
Ákveðið er nú að flytja síld
til bræðslu norður á Siglufjörð,
og bíður Erna í Reykjavik eftlr
slld, til að flytja norður.
að nýleg athugun félagsins hafi
leitt í ljós, að „telja megi full-
víst, að öllum þeim bátum, sem
ákveðið var að gera út við Faxa-
flóa, hafi verið komið fyrir að
þessu sinni“.
Tíminn mun síður en svo deila
um þetta við' Fiskifélagið, en
bendir aðeins á, að þessa frá-
sögn sína byggði hann á upp-
lýsingur<á, sem eru í prentuðu
þingskjali, er stjórnin lagði
fram eftir áramótin. Voru um-
rædd ummæli þingskjalsins tek-
in orðrétt upp í blaðinu.
Vatn í stað víns
Eyjarskeggjar á Wight hugsuðu
sér margir gott til glóðar um
daginn, þegar þeir fundu lokað-
arar flöskur fullar reknar í
hundraðatali, og héldu sér væri
nú borgið með jólabrennivín.
En þeir urðu súrir á svip þegar
til átti að taka og í flöskunum
reyndist að vera hreint blóð-
vatn.
Þessar flöskur hafa eflaust
skolast út úr brotnum björgun-
arbát á skipi í Ermarsundi i
hauststormunum.
SvalharðamálilK:
Ný tilkynning frá
stjórn Noregs
Eng’ir samningar hafa
eimþá verið gerðir
við Rússa.
Norska stjórnin hefir birt
nýja tilkynningu um Svalbarða-
málið. í henni segir, að stjórnin
álíti aðstæður mjög breyttar frá
1920, er samningum um Sval-
barða var gerður. í samningnum
haföi t. d. verið ákveðið, að ekki
mætti hafa þár flotastöðvar og
víggirðingar. Þetta hafi verið
eðlilegt þá, en nú sé viðhorfið
breytt vegna aukinna siglinga
um Norðuratlantshaf. Það varði
t. d. miklu fyrir Rússa, vegna
siglingar til Murmansk, að ó-
vinaþjóð þeirra hafi ekki bæki-
stöð á Svalbarða. í samræmi við
þetta sé eðlilegt, að samning-
urinn verði endurskoðaður.
Þá ségir stjórnin, að hún hafi
nú til athugunar frá Molotoff
nýjar tillögur um þetta mál, ,er
hann hafi afhent utanríkisráð-
herra Norðmanna í New York
í vetur. Loks tekur stjórnin
fram, að engin nýr samningur
geti öðlast gildi, nema hann sé
samþykktur af norska stórþing-
inu og þeim ríkjum, er standa
að samningunum frá 1920. Þá
segist hún hafa látið stjórnir
Bretlands og Bandaríkjanna
fylgjast með viðræðum hennar
og Rússa um þetta mál frá
fyrstu tíð.
ERLENDAR FRETTIR
Verkfalli vörubifreiðastjóra í
London lauk í gærmorgun. Sam
komulag náðist í fyrrinótt.
Auriol, hinn nýi Frakklands-
forseti, hefir þegar byrjað við-
ræður við forustumenn stjórn-
málaflokkanna um myndun
nýrrar stjórnar.
Gasperi, forsætisráðherra ít-
alíu, hefir verið á ferðalagi í
Bandaríkjunum og var gestur
Bandaríkjastjórnar um skeið.
' Bandaríkjastjórn hefir heitið
I honum að veita ítölum lán og
aðra aðstoð við endurreisnina
1 landinu.
Mikolajczyk hefir borið þá á-
sökun fram á hendur pólsku
stjórninni, að hún hafi þegar á-
kveðið atkvæðatölu flokks síns
í þlngkosningunum á morgun.
I»að er eitt stærsta
uaisðsynjjamál báta-
átvegsins.
Þaff hefir um langt skeið veriff
taliff eitt af mestu nauðsynja-
málum bátaútvegsins, aff byggff
yrði góff bátahöfn á norffan-
verffu Snæfellsnesi. Miiliþinga-
nefndin í sjávarútvegsmálum,
sem skipuff var aff tilhlutun
Framsóknarflokksins, mælti
fastlega meff athugun hafnar-
skilyrffa í Rifi. Síffan hefir verið
unnið að rannsóknum þar og
virðast skilyrði á ny»rgan hátt
hin ákjósanlegustu.
Fyrir nokkru síðan hefir Áki
Jakobsson flutt frv. um bygg-
ingu landshafnar og fiskiðju-
vers í Rifi, en meira virðist það
þó flutt i auglýsingaskyni en
alvöru. Frv. þes.si fylgir útdrátt-
ur úr áliti frá Axel Sveinssyni
vitamálastjóra, dagsettu 5. nóv.
1945. Segist hann hafa haft at-
hugun hafnarskilyrða í Rifi með
höndum síðan vorið 1944, og
sézt á því, að mál þetta er ekki
runnið undan rifjum núv.
stjórnar. í álitinu segir Axel m.
annars:
„Nú liggja þau gögn fyrir, að
unnt er að gera sér grein fyr-
ir, hvernig haga ber fyrsta á-
fanganum að hafnargerð (í
Rifi), ef í það verður ráðizt.
Það verður þá að leitast við
með ekki meira en nauðsynleg-
um tilkostnaöi að koma þessari
höfn í gagnið, þannig að byrj-
unin verði árekstrarlaust 116-
ur í því, sem koma skal.
Við athugun á náttúruskil-
yrðum er eins og þetta leysist
af sjálfu sér. Fyrst verður aö
koma aðalbrimbrjóturinn. Nátt-
úrah leggur til undirstöðuna, svo
að upp úr stendur um fjöru.
Meira að segja alla leið fram á
Rifshöfuð er hafnargarðurinn
að mestu leyti tilbúinn.
Ef hafnargarður væri byggð-
ur alla leið fram á Tösku, þá
myndast þar löng kví milli hans
og landsins. Þessi kví þyrfti að
lokast fyrir suðaustan átt, sem
er landátt. Meira en helmingur
þessa garðs er á þurru um fjöru,
|og allur liggur hann á grunnu
vatni. Innan á nokkurn hluta
| garðsins er tilvalið að leggja
|hafnarbakka með járnþili og
| dýpka rennu upp með honum.
| Þá væri lokið fyrsta áfanganum
: í hafnargerðinni. Bótjn utan við
garðinn mun fyllast af sjálfu
sér af sandi og möl.
Hið eðlilega athafnasvæði
liggur nú á Harðakampi, en
þorpið, sem upp rís, er bezt sett
: í námunda við Sveinsstaði.
■ Svæðið norður og vestur af
| verður óráðstafað hafnar- og at-
hafnasvæöi með praktiskt tal-
I að ótakmörkuðum vaxtarskil-
; yrðum. Hólmkelsá rennur nú
jtil sjávar skammt fyrir innan
jþetta hafnarsvæði. Hún flytur
j með sér ákaflega mikið af sandi,
^möl og vikri. Það gerir ekkert
til, þótt Ijún fái að renna þarna
fyrst um sinn, meðan á hafnar-
gerðinni stæði. Þessi á rann áð-
ur meðfram Virkisklettum hjá
Rifi, en á síðustu áratugum
hefir hún breytt sér sitt á hvað.
Torfi í Ólafsdal festi hana í
rásinni á sínum tíma með mjög
litlum tilkostnaði, en þetta verk
var jert að engu vegna skemmd-
arverka skammsýnna manna.
Ég býst við, að til þess að losna
við óþægindi af þessari á fyrir
fullt og allt ætti að veita henni
gegnum kambinn hjá Björns-
(Framhald á 4. síöu)