Tíminn - 22.01.1947, Blaðsíða 1
\ RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚ3I. Lindargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: ?
EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A \
Sími 2323 í
31. árg.
TÍTHINN, miðvikudaginn 22. jan. 1947
14. blað
ERLENT YFIRLIT:
Styrjaldarótti Rússa
,. . .. . . * i
Frásögn ameríska blaöamannsins JOHN FISCHER
' . _ . \ I
Kunnur amerískur blaffamaður, John Fischer, er nýlega kominn
lieim úr nokkurra mánaffa ferffalagi um Sovétríkin. Eftir heim-
komuna birti hann alllagna ritgerð um kynningu sína af rússnesku
þjóffinni. Sænska blaðið ,.Dagens Nyheter“ birti nýlega útdrátt úr
ritgerff þessari og fer aðalefni hans hér á eftir:
ff
Svarta verzlunin”
í Þýzkalandi
Þrátt fyrir itrasta aðhald
hernámsyfirvaldanna í Þýzka-
landi virðist „svarta verzlunin“
stöðugt færast þar í vöxt. Veld-
ur því fyrst og fremst aukinn
skortur á flestum vörum. Fyrr
var aðalverzlunin þar svokölluð
skiptiverzlun, þ. e. búðirnar
tóku á móti ýmsum gömlum
munum og létu aðra í staðinn,
er menn notuðu til jólagjafa.
Hér á myndinni sjást amer-
ískir hermenn vera að hand-
sama Þjóðverja, er gert hefir
sig sekan um „svarta verzlun".
ERLENDAR FRÉTTIR
Brezka þingiff kom saman til
fundar i gær eftir jólaleyfið.
‘Meðal þeirra stórmála, sem
stjórnin hyggst að fá samþykkt
að þessu sinni, eru frumvarp um
þjóðnýtirigu samgöngutækja,
frv. um þjóðnýtingu raforkuvera
og frv. um eignarnám lands-
svæða, sem eru rányrkt eða
ónotuð.
Gasperi, forsætisráðherra
Ítalíu hefir beðizt lausnar fyrir
allt ráðuneytið í tílefni af lausn-
arbeiðni Nennis utanríkismála-
ráðherra. Sennilega verður
Gasperi falin stjórnarmyndun
aftur.
Kæra Breta á hendur Albön-
um hefir verið tekin á dagskrá
öryggisráðsins.
Brezka stjórnin hefir birt
„hvíta bók,“ þar sem skorað. er
á þjóðina að auka framleiðsl-
una, því að ella verði ekki hægt
að bæta lífskjörin. Stjórnin ætl-
ar að láta hefja áróður fyrif
bættum vinnubrögðum og aukri-
um vinnuafköstum á öllum
stærri vinnustöðvum í landinu.
f Varsjá er tilkynnt, að 23
menn hafi látið lífið í óeirðum,
,sem urðu í sambandi við kosn-
ingarnar á sunnudaginn. Er-
lendir fréttaritarar segja, að
kosningarnar hafi yfirleitt ekki
verið leynilegar, t. d. hafi óvíða
verið neinir kjörklefar. Seinustu
kosningatölur segja, að stjórn-
arflokkarnir hafi fengið 383
þingsæti, bændaflokkurinn 27
aðrir flokkar 21, en óvíst er enn
um 13 þingsæti.
Herriot, hinn aldni foringi
Radíkal-flokksins, hefir verið
kjörinn forseti franska þingsins
með samhljóða atkvæðum.
x Fischer byrjar með svipaðri
játningu og enski blaðamaður-
inn Paul Winterton, sem nýlega
hefir skrifað bók um Sovétríkin,
að erfitt sé að kynnast mönnum
og málefnum þar, svo að gagni
sé. Rússar virðast mjög tor-
tryggnir í garð útlendinga. Þó
segist hann hafa fengið að fara
nokkurn veginn frjáls ferða
sinna. Hann hafði með sér leið-
sögumann, er kunni, rússnesku,
og komst hann því i nánari
kynni við almenning-en ella. !
Það er • mikið deiluefni utan
Rússlands, segir Fischer, hvort
markmiðið með yfirgangssemi
Rússa í nágrannalöndum þeirra
sé að tryggja öryggi Sovétrikj-
anna eða hvort hér sé um
grímuklædda heimsveldisstefnu
að ræða. Þessu er erfitt að svara,
en það er víst, að rússnesku
valdhafarnir eru sannfærðir um,
að önnur stórveldi séu þeim
fjandsamleg og þeir geti átt það-
an von á flestu illu. Þessi tor-
tryggni ræður áreiðanlega miklu
um utanríkismálastefnu þeirra.
Það er margt, sem veldur þess-
ari tortryggni rússnesku vald-
hafanna. Þeir minnast enn þess
fjandskapar, sem mætti þeim
hvarvetna fyrstu áratugina eftir
byltinguna. Hin pólitíska trú-
fræði þeirra kennir þeim, að
kreppur séu óhjákvæmileg fyr-
irbrigði í auðvaldsríkjunum og
þær leiði jafnan til styrjalda,
eins og reyndin hafi orðið 1914
og 1939. Við þetta bættist svo
ótti sem er byggður á sögulegum
og landfræðilegum ástæðum.
Rússnesku slétturnar eru opnar
fyrir innrás. Síðan Slavar sett-
ust þar að, hafa þeir orðið fyrir
innrásum Mongóla, Tyrkja, Pól-
verja, Svía og þjóðverja. Saga
Rússa er aö miklu leyti saga um
innrásir erlendra þjóða, er hafa
ágirnzt land þeirra. Seinustu 150
árin hafa verið gerðar ekki færri
en 14 innrásir í Rússland. End-
urminningarnar um þær hörm-
ungar, sem af þessu hafa hlot-
izt, lifa í hugum Rússa og gera
þá tortryggnari og stríðsótta
þeirra meiri en þær þjóðir, sem
eru slíkum ógnum óvanar, geta
gert sér í hugarlund.
Það getur einnig verið, segir
Fischer, lað rússnesku valdhaf-
arnir noti stríðsóttann til að fá
almenning til að leggja harðara
að sér við endurreisnina. Endur-
reisnarstarfið er gífurlegt og al-
menningur verður enn að búa
við sult og seyru. Hann er fúsari
til að þola þröngan kost, ef
honum er sagt, að það sé nauð-
synlegt vegna varna landsins.
Fischer teiur þetta þó ekki
nema aukaástæðu. AÖBlástæðan
sé tortryggni valdhafanna 'í
garð annarra ríkja. Hún ráði
mestu um utanríkismálastefnu
og vígbúnað Sovétríkjanna.-
Fischer telur hins vegar ólíklegt,
að Stalín eða aðrir leiðtogar
Sovétríkj anna óski styrjaldar.
Hann telur það vænlegast fyrir
heimsfriðinn, ef hægt verði að
uppræta þessa tortryggni Rússa.
Hann gerir sér ekki vonir um,
að það muni takast á skömmum
tíma, því að til þess standi hún
of djúpum rótum. Einna áhrifa-
mest myndi það reynast í þeim
efnum, ef auðvaldsríkin gætu
afstýrt hjá sér kreppum á kom-
andi árum, því að valdhafar
Rússa telja þær líklegri stríðs-
uppsprettu en nokkuð annað.
Vaxandi áhugi bænda á hinum nýju aðferðum
um sæðingu búfjár
Sæðingarstöðin í Eyjafirði gefst vel
Þeir varðveita gömlu Kúsin
AUar menningarþjóðir leggja rækt við' sögu sína og minjar um líf og hætti
horfinna kynslóða. Hér á landi hefir talsvert verið talað um byggðasöfn,
en lítið orðið úr framkvæmdum enn sem komið er, og getur þó varla
vanzalaust talizt. Við gortum oft af því, að við séum söguþjóð ein hin
mesta — en höldum þó að okkur höndum í þessu efni. — Myndin hér að
ofan er frá danska byggðasafninu Sorgenfri. Þetta er gamall húsmanns-
bústaður frá Tagense á Lálandi, er var nú nýlega fluttur í þetta byggða-
safn.
Hraðfrystihúsaeigendur kaupa
vandað kæliskip til milli-
landasiglinga
Líklegl til þess að bæta aðstöðu hinna
smærri hafna
Eftir næstu mánaðamót er væntanlegt til landsins stórt og
vandað fiskflutningaskip, sem búið er öilum nýtízku kælitækjum.
Fr þaff skipið Jökull, sem Jöklar h. f. hefir látiff byggja í Svfþjóff.
En fyrirtæki þetta er systurfyrirtæki Sölumiðstöðvar hrafffrysti-
húsanna. Þetta nýja skip hljóp af stokkunum síðastliffið haust,
og er nú alveg í þann veginn að verða fullbúið til afhendingar.
Hefir tíðindamaður blaðsins snúið sér til Sölumiðstöðvarinnar
og fengiff þar upplýsingar um hiff nýja fyrlrtæki og skip þess.
Hlutafélagið Jöklar var stofn-
að seint á árinu 1945 af flest-
öllum meðlimum Sölumiðstöðv-
ar hraðfrystihúsanna, sem 55
hraðfrystihús viðsvegar á land-
inu eiga hlut að. Tilgangur
félagsins er að greiða fyrir
flutningum á afurðum hrað-
Herpinótaveiöar
byrjaðar
í Kollafiröi
Nót Andvara rifnar í
2000 mála kasti
í fyrrakvöld var í fyrsta
sinn gerff tilraun til síldveiða
metf herpinót í Kollafirði og
meff allgóffum árangri. Var
það báturinn Viktoría frá
Reykjavík, sem fyrstur reyndi
þessa affferff.
Var kastað einu sinni og
fengust 300 mál í nótina í þessu
eina kasti, sem telja má gott
kast, Þá um kvöldið vannst ekki
tími til að kasta aftur, vegna
þess, að veður tók að spillast
í gærmorgun fór svo bátur-
inn Andvari, sem líka er frá
Reykjavík, upp i Kollafjörð með
(Framhald á 4. síð-u)
Sæðing' sauðfjár c-un erfiðleikum bundiu vegua
þess, hve flytja þarf sæffiff laugar leiðir
Eins og alkunnugt er hafa undanfarin misseri verðiö gerðar
allmiklar tilraunir hér á landi um frjóvgun búfjár — effa sæffingu,
cins og sú aðferð er nú tíffast nefnd í ritmáli. Hefir Hjörtur Eldjárn
stjórnað þessu tilraunastarfi. Réffist hann í því skyni til Búnaðar-
félags íslands, er hann kom heim frá háskólanámi Skotlandi áriff
1945, og síffan í fyrravor hefir hann stjórnaff sæffingarstöðinni aff
Grísabóli við Akureyri, er rekin er á vegum Sambands nautgripa-
ræktarfélaga i Eyjafirði, en var komiff upp fyrir fé frá Kaupfélagi
Eyfirðinga og Mjólkursamlaginu og meff styrk úr sýslusjóffi —
Affstoðarmaffur Hjartar viff sæffingarstöðina er Jónmundur Sóp-
i.óníasson, búfræffingur frá Hóli í Svarfaffardal.
frystihúsanna á milli landa og
þá jafnframt að annast flutn-
inga til landsins. Hlutaíé hins
nýja félags er -hálf milljón kr.
Einar Sigurðsson er formaðuv
félagsstjórnarinnar, en fram-
kvæmdastjóri hins nýja fyrir-
tækis mun enn ekki hafa verið
ráðinn.
Félagið ákvað brátt að kaupa
skip til að annast flutninga.
Smíð'i skipsins Jökull var hafin
um haustið 1945 og átti það að
vera tilbúið til afhendingar fyrir
löngu siðan. Hefir afhendingu
þess seinkað mikið, einkum
vegna skorts á ýmsum vélum, er
þurfti til skipsins. Er um þessar
mundir verið að ganga frá nið-
ursetningu kælivéla í skipið.
FullkomiÖ skip.
Kæliútbúnaöur hins nýja
skips á að vera mjög fyllkominn.
Er hann frá nýju fyrirtæki í
þessari grein, Stáls í Sviþjóð, og
er Jökull fyrsta skipið, sem það
lætur í frystivélar. Jökull er því
að nokkru leyti auglýsingaskip
þessa fyrirtækis, sem af þeim
sökum hefir vandað alveg sér-
staklega til þessara fyrstu kæli-
véla sinna. Þetta nýja kælivéla-
fyrirtæki er eign A.S.E.A., sem
er þekkt vélafyrirtæki í Svíþjóð,
einkum i túrbínusmíði, og voru
túrbínurnar í Sogsstöðina t. d.
frá því fyrirtæki.
Jökull verður 1100 brúttolestir
að stærð og mun bera um 800
lestir af frystum fiski. Það er
búið tveimur 90 hestafla diesel-
vélum og einni 10 hestafla að-
(Framhald á 4. síöu)
Hér er um 'að ræða merka og
þýðingarmikla nýjung, sem ef
til vill á eftir að valda breyting-
um í búfjárrækt okkar og kyn-
bótastarfsemi. Má því ætla, að
marga fýsi að vita um þann
árangur, er þegar hefir fengizt
af sæðingu búfjár hér á landi.
600 kýr sæddar síðastliðið ár.
Sæðingarstöðin að Grísabóli
tók til starfa um miðjan maí-
mánuð 1946. Voru á síðara helm-
ingi þessa árs sæddar 460 kýr.
Náðist af þessu eins góður á-
rangur og menn gátu framast
gert sér vonir um á fyrsta starfs-
ári slíkrar tilraunastofnunar, og
?r áhugi eyfirzkra bænda fyrir
þessu vaxandi.
Vakandi áhugi
í öffrum héruffum.
Þá er einnig að vakna áhugi
fyrir því í öðrum nautgriparækt-
arhéruðum að koma upp sams
konar sæðingarstöðvum þar,
þegar hæfileg reynsla er fengin
í Eyjafirði, svo að dýr og góð
kynbótanaut geti komið að betri
og meiri notum heldur en unnt
er með þvi að halda hverri kú
undir þau aö gömlum hætti.
En til þess að grel'ða fyrir
samtökum búfjáreigenda um
stofnun og rekstur sæðinga-
stöðva, þyrfti að setja nauðsyn-
leg ákvæði í búfjárræktarlögin
og veita bændum eðlilegan
stuðning til slíkra nýmæla.
Fyrstu tilraunir
um sæffingu saufffjár.
Sæðing sauöfjár hefir verið
lítillega reynd hér á landi fyrr
á árum, að minnsta kosti við
bændaskólann á Hvanneyri í
skólastjóratið Halldórs heitins
Vilhjálmssonar. En með nýtízku-
aðferðum og til nokkurra muna
hefir þetta ekki verið gert fyrr
en nú á síðustu árum, að Guð-
mundur Gíslason læknir hóf til-
raunir í þessu efni.
Árangurinn af sæffingu
sauðfjár í fyrra.
í fyrravetur fékk Hjörtur Eld-
járn sex sæðissendingar frá
Skotlandi. Voru þær notaðar til
sæðingar á rösklega 600 ám í
Borgarfirði og Árnessýslu, og
framkvæmdi Sigurður Eyjólfs-
son frá Fiskilæk þá sæðingu að
nokkru leyti. Fæddust í vor sem
leið tæplega 90 kynblendings-
lömb, flest í Borgarfirði. Voru
þau öll sett á. Eru þau á ýmsum
bæjum í Borgarfirði, flest á til-
raunabúinu að Hesti.
Skozku hrútarnlr í Gróttu.
í októbermánuði í haust fór
Hjörtur Eldjárn til Bretlands að
(Framhald á 4. síöu)
Þeir sögðu frá því,
sem öðruvísi var
Sú frétt hefir borizt hingað
eftir blöðum í Stokkhólmi, ' að
sænska stjórnin hafi á sínum
tíma varað „nýsköpunarstjórn-
ina“ við því að veita Banda-
ríkjamönnum herstöðvar hér á
landi. Um þetta hefir almenn-
ingur hér á landi þó ekkert
heyrt fyrr, Má svo sem segja, að
þetta sé ekki í fyrsta skipti, sem
mikilvæg tíðindi, er fyrst og
fremst varða íslenzku þjóðina,
berast hingað einhverns staðar
utan úr heimi. Vera kann, að
þa'ð stafi af nærgætni við fá-
vísan almúgan.
Sams konar orðsending frá
Bretlandsstjórn, er þó gekk í
aðra átt, var hins vegar ræki-
lega birt alþjóð.
Eftir því, sem Tíminn hefir
komizt næst, mun þessi orðsend-
ing frá sænsku stjórninni, er nú
er fyrst að vitnast í sambandi
við ósk Rússa um herstöðvar á
Svalbarða, hafa borizt hingað
haustið 1945.
Svalbarðamálið rætt
i
Morgon-Tidningen, málgagn
sænsku rikisstjór-narinnar, segir
í forustugrein um Svalbarða-
málið:
— Endurskoðun samningsins
frá 1920 getur auðvitað ekki
farið fram úr samvinnu hinna
ýmsu aðilja, sem stóðu að hon-
um, að undanskildum fulltrúum
hinna sigruðu þjóða, sem sjálf-
sagt verða að láta af hendi við
friðarsamningana ailan rétt til
þess a'ð taka þátt í slíkum samn-
ingagerðum.
Það eitt er sanngjarnt, að öll
vandamál varðandi herstöðvar
á yfirráðasvæðum annarra þjóða
verði tekin til umræðu innan
hinna nýju alþjóðasamtaka.
Öryggisráðið verður fyrr eða
seinna að taka til meðferðar,
hvaða form hinum hernaðarlegu
skyldum meðlimanna verður
fengið, eí til árásarstríðs kynni
að koma. Undir þetta heyrir
Svalbarðamálið, svo og önnur
herstöðvamál, til dæmis varð-
andi ísland og Grænland. Þegar
Norðmenn og Rússar ræddu
þetta mál í byrjun ársins 1945
voru samtök hinna sameinuðu
þjóða ekki enn komin á legg, svo
að viðhorfið hefir stórlega
breytzt.