Tíminn - 22.01.1947, Blaðsíða 1

Tíminn - 22.01.1947, Blaðsíða 1
\ RITSTJÓRI: ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON ÚTGEPANDI: PRAMSÓKN ARFLOKKURINN Símar 2353 og 4373 PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. RITST JÓRASKRIFSTOFUR: EDDUHÚ3I. Lindargötu 9 A Símar 2353 og 4373 AFGREIÐSLA, INNHEIMTA OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA: ? EDDUHÚSI, Lindargötu 9 A \ Sími 2323 í 31. árg. TÍTHINN, miðvikudaginn 22. jan. 1947 14. blað ERLENT YFIRLIT: Styrjaldarótti Rússa ,. . .. . . * i Frásögn ameríska blaöamannsins JOHN FISCHER ' . _ . \ I Kunnur amerískur blaffamaður, John Fischer, er nýlega kominn lieim úr nokkurra mánaffa ferffalagi um Sovétríkin. Eftir heim- komuna birti hann alllagna ritgerð um kynningu sína af rússnesku þjóffinni. Sænska blaðið ,.Dagens Nyheter“ birti nýlega útdrátt úr ritgerff þessari og fer aðalefni hans hér á eftir: ff Svarta verzlunin” í Þýzkalandi Þrátt fyrir itrasta aðhald hernámsyfirvaldanna í Þýzka- landi virðist „svarta verzlunin“ stöðugt færast þar í vöxt. Veld- ur því fyrst og fremst aukinn skortur á flestum vörum. Fyrr var aðalverzlunin þar svokölluð skiptiverzlun, þ. e. búðirnar tóku á móti ýmsum gömlum munum og létu aðra í staðinn, er menn notuðu til jólagjafa. Hér á myndinni sjást amer- ískir hermenn vera að hand- sama Þjóðverja, er gert hefir sig sekan um „svarta verzlun". ERLENDAR FRÉTTIR Brezka þingiff kom saman til fundar i gær eftir jólaleyfið. ‘Meðal þeirra stórmála, sem stjórnin hyggst að fá samþykkt að þessu sinni, eru frumvarp um þjóðnýtirigu samgöngutækja, frv. um þjóðnýtingu raforkuvera og frv. um eignarnám lands- svæða, sem eru rányrkt eða ónotuð. Gasperi, forsætisráðherra Ítalíu hefir beðizt lausnar fyrir allt ráðuneytið í tílefni af lausn- arbeiðni Nennis utanríkismála- ráðherra. Sennilega verður Gasperi falin stjórnarmyndun aftur. Kæra Breta á hendur Albön- um hefir verið tekin á dagskrá öryggisráðsins. Brezka stjórnin hefir birt „hvíta bók,“ þar sem skorað. er á þjóðina að auka framleiðsl- una, því að ella verði ekki hægt að bæta lífskjörin. Stjórnin ætl- ar að láta hefja áróður fyrif bættum vinnubrögðum og aukri- um vinnuafköstum á öllum stærri vinnustöðvum í landinu. f Varsjá er tilkynnt, að 23 menn hafi látið lífið í óeirðum, ,sem urðu í sambandi við kosn- ingarnar á sunnudaginn. Er- lendir fréttaritarar segja, að kosningarnar hafi yfirleitt ekki verið leynilegar, t. d. hafi óvíða verið neinir kjörklefar. Seinustu kosningatölur segja, að stjórn- arflokkarnir hafi fengið 383 þingsæti, bændaflokkurinn 27 aðrir flokkar 21, en óvíst er enn um 13 þingsæti. Herriot, hinn aldni foringi Radíkal-flokksins, hefir verið kjörinn forseti franska þingsins með samhljóða atkvæðum. x Fischer byrjar með svipaðri játningu og enski blaðamaður- inn Paul Winterton, sem nýlega hefir skrifað bók um Sovétríkin, að erfitt sé að kynnast mönnum og málefnum þar, svo að gagni sé. Rússar virðast mjög tor- tryggnir í garð útlendinga. Þó segist hann hafa fengið að fara nokkurn veginn frjáls ferða sinna. Hann hafði með sér leið- sögumann, er kunni, rússnesku, og komst hann því i nánari kynni við almenning-en ella. ! Það er • mikið deiluefni utan Rússlands, segir Fischer, hvort markmiðið með yfirgangssemi Rússa í nágrannalöndum þeirra sé að tryggja öryggi Sovétrikj- anna eða hvort hér sé um grímuklædda heimsveldisstefnu að ræða. Þessu er erfitt að svara, en það er víst, að rússnesku valdhafarnir eru sannfærðir um, að önnur stórveldi séu þeim fjandsamleg og þeir geti átt það- an von á flestu illu. Þessi tor- tryggni ræður áreiðanlega miklu um utanríkismálastefnu þeirra. Það er margt, sem veldur þess- ari tortryggni rússnesku vald- hafanna. Þeir minnast enn þess fjandskapar, sem mætti þeim hvarvetna fyrstu áratugina eftir byltinguna. Hin pólitíska trú- fræði þeirra kennir þeim, að kreppur séu óhjákvæmileg fyr- irbrigði í auðvaldsríkjunum og þær leiði jafnan til styrjalda, eins og reyndin hafi orðið 1914 og 1939. Við þetta bættist svo ótti sem er byggður á sögulegum og landfræðilegum ástæðum. Rússnesku slétturnar eru opnar fyrir innrás. Síðan Slavar sett- ust þar að, hafa þeir orðið fyrir innrásum Mongóla, Tyrkja, Pól- verja, Svía og þjóðverja. Saga Rússa er aö miklu leyti saga um innrásir erlendra þjóða, er hafa ágirnzt land þeirra. Seinustu 150 árin hafa verið gerðar ekki færri en 14 innrásir í Rússland. End- urminningarnar um þær hörm- ungar, sem af þessu hafa hlot- izt, lifa í hugum Rússa og gera þá tortryggnari og stríðsótta þeirra meiri en þær þjóðir, sem eru slíkum ógnum óvanar, geta gert sér í hugarlund. Það getur einnig verið, segir Fischer, lað rússnesku valdhaf- arnir noti stríðsóttann til að fá almenning til að leggja harðara að sér við endurreisnina. Endur- reisnarstarfið er gífurlegt og al- menningur verður enn að búa við sult og seyru. Hann er fúsari til að þola þröngan kost, ef honum er sagt, að það sé nauð- synlegt vegna varna landsins. Fischer teiur þetta þó ekki nema aukaástæðu. AÖBlástæðan sé tortryggni valdhafanna 'í garð annarra ríkja. Hún ráði mestu um utanríkismálastefnu og vígbúnað Sovétríkjanna.- Fischer telur hins vegar ólíklegt, að Stalín eða aðrir leiðtogar Sovétríkj anna óski styrjaldar. Hann telur það vænlegast fyrir heimsfriðinn, ef hægt verði að uppræta þessa tortryggni Rússa. Hann gerir sér ekki vonir um, að það muni takast á skömmum tíma, því að til þess standi hún of djúpum rótum. Einna áhrifa- mest myndi það reynast í þeim efnum, ef auðvaldsríkin gætu afstýrt hjá sér kreppum á kom- andi árum, því að valdhafar Rússa telja þær líklegri stríðs- uppsprettu en nokkuð annað. Vaxandi áhugi bænda á hinum nýju aðferðum um sæðingu búfjár Sæðingarstöðin í Eyjafirði gefst vel Þeir varðveita gömlu Kúsin AUar menningarþjóðir leggja rækt við' sögu sína og minjar um líf og hætti horfinna kynslóða. Hér á landi hefir talsvert verið talað um byggðasöfn, en lítið orðið úr framkvæmdum enn sem komið er, og getur þó varla vanzalaust talizt. Við gortum oft af því, að við séum söguþjóð ein hin mesta — en höldum þó að okkur höndum í þessu efni. — Myndin hér að ofan er frá danska byggðasafninu Sorgenfri. Þetta er gamall húsmanns- bústaður frá Tagense á Lálandi, er var nú nýlega fluttur í þetta byggða- safn. Hraðfrystihúsaeigendur kaupa vandað kæliskip til milli- landasiglinga Líklegl til þess að bæta aðstöðu hinna smærri hafna Eftir næstu mánaðamót er væntanlegt til landsins stórt og vandað fiskflutningaskip, sem búið er öilum nýtízku kælitækjum. Fr þaff skipið Jökull, sem Jöklar h. f. hefir látiff byggja í Svfþjóff. En fyrirtæki þetta er systurfyrirtæki Sölumiðstöðvar hrafffrysti- húsanna. Þetta nýja skip hljóp af stokkunum síðastliffið haust, og er nú alveg í þann veginn að verða fullbúið til afhendingar. Hefir tíðindamaður blaðsins snúið sér til Sölumiðstöðvarinnar og fengiff þar upplýsingar um hiff nýja fyrlrtæki og skip þess. Hlutafélagið Jöklar var stofn- að seint á árinu 1945 af flest- öllum meðlimum Sölumiðstöðv- ar hraðfrystihúsanna, sem 55 hraðfrystihús viðsvegar á land- inu eiga hlut að. Tilgangur félagsins er að greiða fyrir flutningum á afurðum hrað- Herpinótaveiöar byrjaðar í Kollafiröi Nót Andvara rifnar í 2000 mála kasti í fyrrakvöld var í fyrsta sinn gerff tilraun til síldveiða metf herpinót í Kollafirði og meff allgóffum árangri. Var það báturinn Viktoría frá Reykjavík, sem fyrstur reyndi þessa affferff. Var kastað einu sinni og fengust 300 mál í nótina í þessu eina kasti, sem telja má gott kast, Þá um kvöldið vannst ekki tími til að kasta aftur, vegna þess, að veður tók að spillast í gærmorgun fór svo bátur- inn Andvari, sem líka er frá Reykjavík, upp i Kollafjörð með (Framhald á 4. síð-u) Sæðing' sauðfjár c-un erfiðleikum bundiu vegua þess, hve flytja þarf sæffiff laugar leiðir Eins og alkunnugt er hafa undanfarin misseri verðiö gerðar allmiklar tilraunir hér á landi um frjóvgun búfjár — effa sæffingu, cins og sú aðferð er nú tíffast nefnd í ritmáli. Hefir Hjörtur Eldjárn stjórnað þessu tilraunastarfi. Réffist hann í því skyni til Búnaðar- félags íslands, er hann kom heim frá háskólanámi Skotlandi áriff 1945, og síffan í fyrravor hefir hann stjórnaff sæffingarstöðinni aff Grísabóli við Akureyri, er rekin er á vegum Sambands nautgripa- ræktarfélaga i Eyjafirði, en var komiff upp fyrir fé frá Kaupfélagi Eyfirðinga og Mjólkursamlaginu og meff styrk úr sýslusjóffi — Affstoðarmaffur Hjartar viff sæffingarstöðina er Jónmundur Sóp- i.óníasson, búfræffingur frá Hóli í Svarfaffardal. frystihúsanna á milli landa og þá jafnframt að annast flutn- inga til landsins. Hlutaíé hins nýja félags er -hálf milljón kr. Einar Sigurðsson er formaðuv félagsstjórnarinnar, en fram- kvæmdastjóri hins nýja fyrir- tækis mun enn ekki hafa verið ráðinn. Félagið ákvað brátt að kaupa skip til að annast flutninga. Smíð'i skipsins Jökull var hafin um haustið 1945 og átti það að vera tilbúið til afhendingar fyrir löngu siðan. Hefir afhendingu þess seinkað mikið, einkum vegna skorts á ýmsum vélum, er þurfti til skipsins. Er um þessar mundir verið að ganga frá nið- ursetningu kælivéla í skipið. FullkomiÖ skip. Kæliútbúnaöur hins nýja skips á að vera mjög fyllkominn. Er hann frá nýju fyrirtæki í þessari grein, Stáls í Sviþjóð, og er Jökull fyrsta skipið, sem það lætur í frystivélar. Jökull er því að nokkru leyti auglýsingaskip þessa fyrirtækis, sem af þeim sökum hefir vandað alveg sér- staklega til þessara fyrstu kæli- véla sinna. Þetta nýja kælivéla- fyrirtæki er eign A.S.E.A., sem er þekkt vélafyrirtæki í Svíþjóð, einkum i túrbínusmíði, og voru túrbínurnar í Sogsstöðina t. d. frá því fyrirtæki. Jökull verður 1100 brúttolestir að stærð og mun bera um 800 lestir af frystum fiski. Það er búið tveimur 90 hestafla diesel- vélum og einni 10 hestafla að- (Framhald á 4. síöu) Hér er um 'að ræða merka og þýðingarmikla nýjung, sem ef til vill á eftir að valda breyting- um í búfjárrækt okkar og kyn- bótastarfsemi. Má því ætla, að marga fýsi að vita um þann árangur, er þegar hefir fengizt af sæðingu búfjár hér á landi. 600 kýr sæddar síðastliðið ár. Sæðingarstöðin að Grísabóli tók til starfa um miðjan maí- mánuð 1946. Voru á síðara helm- ingi þessa árs sæddar 460 kýr. Náðist af þessu eins góður á- rangur og menn gátu framast gert sér vonir um á fyrsta starfs- ári slíkrar tilraunastofnunar, og ?r áhugi eyfirzkra bænda fyrir þessu vaxandi. Vakandi áhugi í öffrum héruffum. Þá er einnig að vakna áhugi fyrir því í öðrum nautgriparækt- arhéruðum að koma upp sams konar sæðingarstöðvum þar, þegar hæfileg reynsla er fengin í Eyjafirði, svo að dýr og góð kynbótanaut geti komið að betri og meiri notum heldur en unnt er með þvi að halda hverri kú undir þau aö gömlum hætti. En til þess að grel'ða fyrir samtökum búfjáreigenda um stofnun og rekstur sæðinga- stöðva, þyrfti að setja nauðsyn- leg ákvæði í búfjárræktarlögin og veita bændum eðlilegan stuðning til slíkra nýmæla. Fyrstu tilraunir um sæffingu saufffjár. Sæðing sauöfjár hefir verið lítillega reynd hér á landi fyrr á árum, að minnsta kosti við bændaskólann á Hvanneyri í skólastjóratið Halldórs heitins Vilhjálmssonar. En með nýtízku- aðferðum og til nokkurra muna hefir þetta ekki verið gert fyrr en nú á síðustu árum, að Guð- mundur Gíslason læknir hóf til- raunir í þessu efni. Árangurinn af sæffingu sauðfjár í fyrra. í fyrravetur fékk Hjörtur Eld- járn sex sæðissendingar frá Skotlandi. Voru þær notaðar til sæðingar á rösklega 600 ám í Borgarfirði og Árnessýslu, og framkvæmdi Sigurður Eyjólfs- son frá Fiskilæk þá sæðingu að nokkru leyti. Fæddust í vor sem leið tæplega 90 kynblendings- lömb, flest í Borgarfirði. Voru þau öll sett á. Eru þau á ýmsum bæjum í Borgarfirði, flest á til- raunabúinu að Hesti. Skozku hrútarnlr í Gróttu. í októbermánuði í haust fór Hjörtur Eldjárn til Bretlands að (Framhald á 4. síöu) Þeir sögðu frá því, sem öðruvísi var Sú frétt hefir borizt hingað eftir blöðum í Stokkhólmi, ' að sænska stjórnin hafi á sínum tíma varað „nýsköpunarstjórn- ina“ við því að veita Banda- ríkjamönnum herstöðvar hér á landi. Um þetta hefir almenn- ingur hér á landi þó ekkert heyrt fyrr, Má svo sem segja, að þetta sé ekki í fyrsta skipti, sem mikilvæg tíðindi, er fyrst og fremst varða íslenzku þjóðina, berast hingað einhverns staðar utan úr heimi. Vera kann, að þa'ð stafi af nærgætni við fá- vísan almúgan. Sams konar orðsending frá Bretlandsstjórn, er þó gekk í aðra átt, var hins vegar ræki- lega birt alþjóð. Eftir því, sem Tíminn hefir komizt næst, mun þessi orðsend- ing frá sænsku stjórninni, er nú er fyrst að vitnast í sambandi við ósk Rússa um herstöðvar á Svalbarða, hafa borizt hingað haustið 1945. Svalbarðamálið rætt i Morgon-Tidningen, málgagn sænsku rikisstjór-narinnar, segir í forustugrein um Svalbarða- málið: — Endurskoðun samningsins frá 1920 getur auðvitað ekki farið fram úr samvinnu hinna ýmsu aðilja, sem stóðu að hon- um, að undanskildum fulltrúum hinna sigruðu þjóða, sem sjálf- sagt verða að láta af hendi við friðarsamningana ailan rétt til þess a'ð taka þátt í slíkum samn- ingagerðum. Það eitt er sanngjarnt, að öll vandamál varðandi herstöðvar á yfirráðasvæðum annarra þjóða verði tekin til umræðu innan hinna nýju alþjóðasamtaka. Öryggisráðið verður fyrr eða seinna að taka til meðferðar, hvaða form hinum hernaðarlegu skyldum meðlimanna verður fengið, eí til árásarstríðs kynni að koma. Undir þetta heyrir Svalbarðamálið, svo og önnur herstöðvamál, til dæmis varð- andi ísland og Grænland. Þegar Norðmenn og Rússar ræddu þetta mál í byrjun ársins 1945 voru samtök hinna sameinuðu þjóða ekki enn komin á legg, svo að viðhorfið hefir stórlega breytzt.

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.