Tíminn - 23.01.1947, Blaðsíða 3

15. blað
TÍIHIIW, flmmtMdgiann 23. janwar 1947
3
Nýjar bækur
Syng guði dýrff. Sálmar í 8. sálmi eru þessi erindi:
og andleg ljóð. Frumorkt
hefir og þýtt Vald. V.
Snævarr, fyrrum skóla-
stjóri. Útgefandi Þorst.
M. Jónsson. Stærð: 102
bls., 9X13 sm. Verð: kr;
7.00 ób., 15.00 innb.
Það er nýstárlegt, að einstak-
ur ífófundur gefi út ljóðakver,
sem eingöngu eru sálmar, og
raunar fremur lítið um það, að
sálmar og trúarljóð séu í kvæða-
bókum skálda okkar. Þó eru í
sálmabókinni nýju höfundar eins
og t. d. Davíð Stefánsson, Sig-
urður á Arnarvatni, Friðrik
Friðriksson, Ólína Andrésdóttir,
Jón Magnússon, Einar H. Kvar-
an og Guðmundur Guðmunds-
son, Hygg ég, að þessir höfundar
og aðrir samtíðarmenn þeirra
sanni það, að enn eru trúarskáld
á íslandi.
Það er nú skemmzt frá þessu
nýja kveri að segja, að þar eru
eftir skilin þau ljóð höfundar,
sem tekin eru upp í sálmabók-
ina, öll að ég hygg. Munu þar
þó vera þeir sálmar Valdimars,
sem tilkomumestir hafa þótt,
enda tveir þeirra alkunnir,
Breiðist, guð, þín blessun ýfir,
og þú Kristur ástvin alls sem
lifir, sem er á hvers manns
vörum.
Fátt sálma í þessari bók mun
vinna sér slíka hylli, og er raun-
ar gott fyrri. En ráða vil ég
þeim, sem áhuga hafa á kirkju-
legum kveðskap, að kynna sér
kverið.
Ég nefni hér 7. sálminn, sem
er falleg nýársbæn fyrir ís-
lenzku krikjunni, og væri vel,
að sem flestir sameinuðust um
slika bænagjörð. Þar er þetta:
Lát ennþá boða andans veldi
og efnishyggju kulda hrek.
Par enn um hjörtun helgum eldi
og hljómi snjöllum lýðinn vek.
Lát fátæklingum frelsi boða
og fyrir þeirra máli stríð;
og gleymdu ekki vínsins voða,
sem vill í glötun teygja lýð.
Lát hef jast starf um strönd og dali,
ver stefnuföst og viðbragðsfljót.
Kveð mjúkhend sprund og
horska hali
að hjúkra og vinna meinabót,
Lyft göfga móðir, höfði hátt,
þér himnafaðir gefur mátt.
Ó, móðir, pund þitt mikið er.
Ó, mundu: Drottinn treystir þér.
Hann lítil börn þér lagði í skaut.
Ó, leið þau ung á gæfubraut!
Þín köllun hátt við himni skín:
að helga guði börnin þín,
og verja þau gegn villu og synd
og vera þeirra fyrirmynd.
Vér þökkum allt frá þeirri tíð.
Vér þökkum allra mæðra stríð.
Vér biðjum: Þverri böl og sár.
Guð blessi sérhvert móðurtár!
Gaman þykir mér líka að
finna þarna sálm, sem ég heyrði
oft sunginn fyrir 20 árum og
byrjar svona: Ég er á langferð
um lífsins haf.
Eitt felli ég mig illa við í þess-
ari bók og er það í 37. sálmi,
að önnur hvor hending er jafn-
an svo: „Sing, sailor oh.“ Ég
hefði kosið að þetta væri ís-
lenzkað. H. Kr.
Kolbeinn Högnason:
Kynlegar kindur. Smá-
sögur. Útgefandi: Bryn-
jólfur Magnússon. Stærð:
78 bls., 14X22 sm. Verð:
kr. 12.00 ób.
Þetta eru sex smásögur eða
frásagnir, gripnar að stofni til
út úr atburðarás og atvikum
síðustu ára. Ekki geri ég ráð
fyrir, að hér sé sagt frá ákveðn-
um atburðum, eins og þeir hafa
gerzt, en margir munu þó þekkja
sannindabrag á sögunum. Tals-
vert ber þar á þungri ádeilu á
hégómlega valdagirni, fégræðgi
og gróðaklæki, og má sá boð-
skapur vel heyrast nú.
En það er fjarri því, að þetta
kver sé eingöngu beizk ádeila.
Þar er líka minnzt hinna mild-
ari kennda og fegurri, sem halda
fólki uppréttu í baráttu og mót-
gangi lífsins og sætta það við
sjálft sig og guð sinn, — við
tilveruna.
Þaö má vel vera, að þessari
bók sé áfátt um skáldlega list,
— kann ég það sjálfsagt lítt að
dæma, — en skrifuð er hún af
lífsreyndum alvörumanni, sem
lagt hefir bæði alvarlega hugs-
un og heita tilfinningu í frá-
sögnina. Og því er sitthvað
þarft hægt að læra af frásögn-
um hans, ef vel er lesið.
H. Kr.
var Svíum og Dönum auðskild-
ara en t. d. Svíum danskan og
Dönum sænskan. Þessar tvær
þjóðir eiga nefnilega hreint ekki
eins auðvelt með að skilja hvor
aðra og maður gæti freistazt til
að halda. Þegar brast á skilning
var alltaf einhver Norðmann-
anna reiðubúinn að útskýra, letsa
upp tillögur, ályktanir o. s. frv.
Nú, þegar ég kalla fram í hug-
ann svipmót Norðmanna, eru
margir þeirra mér minnisstæðir,
en einna skýrast stendur mér
fyrir hugarsjónum hið stóra,
svipmikla andlit landmálshöf-
undarins, Inga Krokann. Þessi
sterklegi maður studdist við
hækjur tvær. Á fyrirlestraferð-
um sínum hafði hann oft lent
í hrakningum og afleiðing kulda
og vosbúðar var svo illkynjuð
gigt, að hún hefði komið mörg-
um knáum í kör, en Ingi Kro-
kann var flestum knárri. Hann
viðurkennir sig ekki sigraðan
og er það ekki heldur.'Rækjurn-
ar eru sigurtákn hans. Hann
fer flestra sinna ferða og ljóm-
ar af þrótti, gáfum og góðleik.
Meðal þeirra Norðmanna, sem
flýðu undan arnarklóm Gestapó
og leituðu hælis í Svíþjóð, ekki
aðeins og jafnvel ekki fyrst og
fremst til að bjarga lífi sínu,
heldur til þess að halda áfram
frelsisbaráttu Noregs bæði leynt
og ljóst, voru t. d. Sigurd Hoel,
Johan Borgen og Inger Hage-
rup.
Sigurd Hoel hlaut önnur verð-
laun í skáldsögusamkeppni,
þegar nafni hans Christiansen
hlaut fyrstu verðlaun. Verð-
launasagan: „Októberdagur",
var lesin í útvarpinu heima
fyrir nokkrum árum. Önnur
saga eftir hann, „Sól og syndir",
hefir verið þýdd á íslénzku.
Sigurd Hoel er ekki aðeins
snjall rithöfundur, heldur gegn-
ir hann ýmsum trúnaðarstörf-
um í þágu bókmenntanna.
Þannig er hann t. d. ráðunaut-
ur Gyldendalsforlagsins norska
og ritstjóri Gulu syrpunnar, en
það er skáldsagnaflokkur, .sem
Gyldendal gefur út. Síðustu
hernámsárin dvaldi Hoel í Sví-
þjóð og gaf þá út í félagi við
Eyvind Johnson bók, sem þeir
nefndu „Samtal um norskar
og sænskar bækur.“
Johan Borgen lenti í klónum
á Gestapó, en tókst að komast
til Svíþjóðar og gaf þar út undir
dulnefninu Helgi Lind, rit til
styrktar heimavörn Noregs.
Inger Hagerup gaf út í Sví-
þjóð Ijóðabókina „Áfram“, en
þar er frægasta Ijóð hennar:
„De bránte v&ra gárdar, de
drepte vára man.“ Hvaða bók-
menntaafrek, sem Inger Hage-
rup vinnur, verður hún altaf
fyrst og fremst höfundur þessa
ALICE T. HOBART:
Yang og yin
eða maganum, þarf hún ekki annað en að benda á þessa, og þá
■jarf hún ekki að blygðast sín fyrir I Sheng.“
Peter varð fljótpr til svars. „Nei,“ sagði hann, „ég kæri mig
ekki um þetta skran.“ Og þar með fór hann leiðar sinnar.
• Maðurinn elti hann. „Þær eru sár-ódýrar. Og þetta eru happa-
kaup fyrir þig.“
„Ég h^fi þegar sagt, að ég vil ekki þetta skran. Hirtu draslið,
og hypjaðu þig svo brott.“
„Vill herrann ekki hinar sjö sjúku frúr? Þær eru sár-ódýr-
ar,“ tautaði maðurinn.
En Peter var þegar kominn úr kallfæri. Hann var fokvondur.
Þessi skransali talaði um lækningar hans eins og þær væru
verzlunarprang. Og Sen S Mó — hvernig gat henni dotið í hug,
að hann gæti sætt sig við svona heimsku?
Dyravörðurinn kom blaðskeliandi á móti Peter. „Er húsbónd-
inn búinn að tala við manninn? Afbragðs varningur ....“
„En ég kæri mig ekki um hans varning,“ svaraði Peter og
hellti skömmum yfir dyravörðinn. „Ég fyrirbýð þér að hleypa
svona náungum hér inn framar!" En svo breytti hann allt i einu
um raddblæ. — „Hvernig líður konunni þinni?“ spurði hann.
„Hún er veik,“ sagði dyravörðurinn. „En henni batnar fljót-
lega.“
„Á ég ekki að hjálpa henni?“
„Ég er óverðugur þess, að hinn útlendi læknir geri sér ómak
mín vegna.“
Nú fauk aftur i Peter. Átta börn þessarar konu' höfðu dáið í
íæðingu. Nú var hún komin að falli í níunda sinn, og hún vildi
tkki einu sinni þiggja hjálp Stellu. Þó hafði Stella gefið henni
kínín, þegar hún veiktist af malaríu og læknað hana. Stundum
hafði hún reynt að komast eftir því, hvað oröið hefði börnunum
aö bana. En eina svariö, sem hún fékk af munni þessarar for-
hertu konu, var það, að illir andar hefðu heimsótt hana. —
Var ómögulegt að fá þetta fólk til þess að þiggja hjálp í nauð-
um?
T ilkynning
Síðasti gjalddagi allra útsvara til bæjarsjóðs Reykja-
víkur árið 1946 var 1. nóvember síðastliðinn, en þeim
gjaldendum, sem er heimilt að greiða útsvarið reglu-
lega af kaupi, ber að standa skil á síðustu afborgun-
inni eigi síðar en 1. febrúar.
Atvinnurekendur og aðrir kaupgreiðendur, sem
skyldir voru til að halda eftir af kaupi starfsmanna
til útsvarsgreiðslu, eru alvarlega minntir á, að gera
bæjarskrifstofunum fullnaffarskil nú þegar um mán-
aðarmótin.
Að öðrum kosti verða útsvör starfsmanna innheimt
hjá kaupgreiðendunum sjálfum, án fleiti aðvarana.
Lögtökum til tryggingar ógreiddum útsvörum 1946
verður haldið áfram án sérstakra aðvarana.
Minnist þess einnig, að greiðslur útsvara 1947 hefj-
ast 1. marz.
Borgarritarimi.
Til sölu
án skuldbindingar, 25 kilowatta ljósasamstæða, með dis-
ilmotor International og dynamo General Elektric, 1200
snúningar, 3X230 volta riðstraumur, 60 periodur. Mæla-
tafla fylgir. Samstæðan hefir verið notuð um aðeins
þriggja mánaða tíma.
Tilboð sendist
Rafmagnsstöðinni, Vík í Mýrdal.
i
Um kvöldið heyrði Peter, að kona veinaði hástöfum í porthús-
inu. Fæðingarhríðirnar eru byrjaðar, sagði hann við sjálfan
sig. Hann greikkaði sporið, en þótt hann væri kominn heim og
hættur að heyra veinin, var hann alveg eirðarlaus. „Nú er
kona dyravarðarins að ala barn,“ sagði hann. „Og það er enginn
hjá henni, sem getur hjálpað henni.“
„Þú getur ekkert gert,“ sagði Díana. „Þú skalt fara að sofa.“
„Ég ætla að doka dálítið við,“ svaraði hann.
Það var orðið mjög framorðið. Götuþysinn var lægður. En tvö
hljóð voru það, sem aldrei þögnuðu: hið úlfalega gelt flækings-
hundamja og hin þungu slög pressanna, sem pappírspening-
arnir voru mótaðir í.
Díana stóð upp og opnaði dyrnar. „Hlustaðu," sagði hún.
Langdregin, skerandi vein bárust gegnum kyrrðina.
„Peter — þú verður að gera eitthvað."
Hann var strax reiðubúinn. „Ég fer,“ sagði hann „— hvað
sem tautar."
„En ef hún deyr .... Þér verður kennt um það.“ En hann
var farinn.
Díana gekk út á dyraþrepið. Það var dimmt. En hún heyrði,
að sjúkrahússdyrunum var skellt í lás, og Peter stökk niður
þrepin. Svo voru porthússdyrnar opnaðar, föla ljósrák lagði út í
myrkrið. Hún greindi höfuð og axlir Peters. Svo fóll hurðin að
stöfum á eftir honum.
En eftir litla stund var huröinni aftur svipt upp, og i birtunni
í gættinni átti sér stað harður atgangur, sýnilega handalögmál.
Og nú sá hún, að Peter hrakti kínverstya konu á undan sér.
Hann þeytti henni út í myrkrið. Hurðin skall aftur, en formæl-
ingar og hræðilegar bölbænir heyrðust utan úr garðinum.
Innan lítillar stundar hljóðnuðu óp hinnar jóðsjúku konu.
Díana rölti inn. Hún beiö milli vonar og ótta. Ef konan dæi, yrði
sagt, að hann hefði drepið hana? Hvers vegna kom hann ekki
aftur? HerJni fannst hann hafa verið óralengi í burtu. En ekkert
hljóð heyrðist nema hundgáin og þung og buldrandi höggin í
þessum heimskulegu peningapressum.
Loks heyrði hún hratt fótatak. Peter snaraðist inn. „Ég
bjargaði þeim báðum — og þetta var strákur. Þú ættir að sjá
dyravörðinn. Hann er að rifna af monti. En ég varð að byrja á
því að fleygja kínversku ljósmóðurinni á dyr, og barnið varð ég
að taka með töngum. Já — ég vígði nýju fæðingartöngina mína.“
Og svo strunsaði Peter upp í svefnherbergið og féll í fasta-
svefn á svipstundu.
En hreyknastur af öllum var dyravörðurinn. Hann reikaði milli
ljóðs. Styrkur þess og innileiki
er samrunninn persónuleika
hennar, það er eins og þessi
ljóðperla glitri í gáfulegum
augum hennar og fríðum and-
litsdráttum.
Hið stórbrotna skáld og frels-
jshetja, Arnulf Överland, var
ekki stöðugur fundargestur,
hafði líka fleiru að sinna en
þessu móti, hann er eftirsóttur
upplesari og ræðumaður. Svip-
ur hans þungbúinn og þreytu-
legur virtist búa yfir óhugnan-
legri þekkingu á grimmd og löst-
um mannanna. Þeir, sem þekktu
hann fyrir stríð, segja hann
ekki sama mann. Nærfellt öll
stríðsárin var hann fangi Þjóð-
verja, fyrst í Möllergatan 19 í
Osló, síðan í herbúðum í Þýzka-
landi. „Við lifum allt“, heitir
ljóðabók eftir Överland. En
hvernig kemur honum lífið fyr-
ir sjónir eftir hinar ægilegu
hörmungar, sem hann hefir
orðið að líða? Bjart er það að
minnsta kosti ekki. Og því hefir
hann heitið að falla ekki lifandi
í fjandmanna hendur í annað
sinn, heldur hníga að velli með
vopn í hönd.
Þarna voru þeir Torolf Elster
og Kristian Kristiansen, báðir
ungir höfundat. Elster skrifaði
undir dulnefninu Hans Bruchen
skáldsöguna „Múrinn“, sem er
hörð ádeila á nazismann. Eftir
Elster er Sagan um Gottlob, sem
er að koma út núna sem fram-
HJARTANS ÞAKKIR færi ég öllum þeim, sem á 70
ára afmæli mínu 18. þ. m„ heiðruðu mig og glöddu, með
heimsóknum, gjöfum og heillaskeytum, og gerðu mér dag-
inn ánægjulegan og ógleymanlegan.
GÍSLI JÓNSSON FRÁ SAURBÆ.
SKIPTAFUNDUR
verður haldinn í dánarbúi Indriða Gottsveinssonar,
sem bjó á Óðinsgötu 15, hér í bænum, og andaðist
16. apríl 1946, í skrifstofu borgarfógeta í Arnarhvoli,
fimmtudaginn 30. þ. m. kl. 2 e. h. og verður þá
tekin ákvörðun um sölu verðbréfa búsins og gerö
drög að endanlegum skiptum í því.
Skiptaráðandinn 1 Reykjavík, 21. janúar 1947.
Kr. Kristjánsson.
Vegna jarðarfarar
verða skrlfstofur vorar lokaðar frá
kl. 12—4 e. h. í dag.
Sjóvátryggingarfél. fslands
haldssaga Þjóðviljans, en
Kristiansen er höfundur skáld-
sögunar, „Meðan Dofrafjöll
standa“, sem kom út heima á
stríðsárunum.
' Gunnar Reiss Andersen er
kempulegur maður. Hann er
lærður listmálari, en síðan
gerðist hann blaðamaður og rit-
höfundur. Á hernámsárunum
gaf hann út þessar bækur:
„Baráttuljóð frá Noregi 1940—
’43“ og „Norsk rödd“.
Sérkennilegur er unga ljóð-
skáldið og leikhússtjórinn Clais
Gill, leifrandi af lífsfjöri með
rautt um hálsinn í grænum
jakka.
Rithöfundurinn og þingmað-
urinn, Johan Falkberget, er ef
til vill allra frægastur á íslandi
fyrir Bör sinn gróssera-konsúl.
En fátt mundi honum þykja um
þá frægð. Fleiri voru norð-
mennirnir og allir mætir, en lítt
stoðar að þylja nöfnin tóm. Er
samgöngur greiðast, eykst vafa-
laust aftur þekking okkar á
norskum bókmenntum.
— — Andstæða hins tigin-
mannlega látleysis Halldísar
Moren Vesaas, var litla danska
skáldkonan Thit Jensen. Sjötug
að aldri hafði hún sinnu á að
sverta augabrýr slnar og rauð-
lakka neglurnar, svo að það var
sem blóð drypi af hverjum
fingri. Fjöldi og stærð skart-
gripa hennar bar hana næstum
(Framhald á 4. síðu)