Tíminn - 25.01.1947, Qupperneq 1

í RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
Simar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Lindargötu 9 A
%
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Sími 2323
31. árg.
Reykjjavík, laugardagiim 25. jjnaúar 1947
17. blað
ERLENT YFIRLIT:
Samningar Breta og Egypta
Verður ágreiiiingnum skoðtið til
saincinuðu bjóðanna?
Seinustu dagana hafa borizt ósamhljóða fregnir frá London'
og Kairo um samninga Breta og Egypta. Fréttirnar frá Kairo
segja, að samningaumleitunum sé hætt, en fréttirnar frá London j
segja, að þeim sé enn haldið áfram. Hvort réttara er, skal ósagt
látið, en þetta bendir a. m. k. til, að illa horfi um samkomulag
eins og stendur. í egypzkum blöðum er haft á orði, að Egyptar
muni leggja ágreiningsmálin undir úrskurð Sameinuðu þjóðanna.
YLFIIVGASVEITffiNAR FAGAA NÝJU ÁRl
Það eru nú liðin 65 ár síðan
veldi Breta hófst í Egyptalandi.
Þá voru Egyptar búnir að vera
ánauðugir síðan 30 árum fyrir
Krist. Fyrst drottnuðu Rómverj-
ar yfir þeim, síðan Arabar og
seinast Tyrkir. Sjálfstæðishug-
ur var farinn að glæðast meðal
Egypta, þegar Bretar komu til
landsins, og óx hraðfara næstu
áratugina. Eftir fyrri heims-
styrjöldina kom þar oft til blóð-
ugra uppþota. Bretar létu hægt
og hægt undan sjálfstæðiskröf-
um Egypta, eins og þeirra er
vandi. Árið 1936 fengu Egyptar
loks fullveldi sitt viðurkennt, en
jafnframt var gerður sérstakur
samningur milli þeirra og Breta,
sem Bretum var leyft að hafa
hefstöðvar í landinu til 1956, að-
allega þó við Súesskurðinn.
Jafnframt fengu Egyptar hlut-
deild í stjórn Sudan, sem áður
hafði verið að mestu undir yfir-
ráðum Breta.
Strax og seinustu heimsstyrj-
öld lauk, tóku egypzkir þjóðern
issinnar að bera fram kröfur
um brottflutning brezka hersins
úr landinu. Iðulega kom til
átaka milli þeirra og brezkra
hermanna. Brezka verkamanna-
stjórnin taldi sér skylt að taka
Bevin.
ERLENDAR FRETTIR
Mikolajczyk hefir sent hæsta-
rétti Póllands kæru, þar sem
hann krefst ógildingar á þing-
kosningunum. Hann hefir einn-
ig tilkynnt, að þingmenn bænda-
flokksins ætli ekki að sækja
þingíundi í mótmælaskyni.
ÖryggisráðiS mun ræða um
kæru Breta gegn Albönum í
næstu viku.
Ástralíumenn hafa lagt til á
friðarfundinum í London, að
fyrst um sinn verði aðeins gerð-
ir bráðabirgðasamningar við
Þjóðverja, en endanlegir friðar-
samningar verði gerðir siðar.
Þeir krefjast þátttöku í friðar-
samningunum.
Hoover fyrrv. Bandaríkjafor-
seti er á förum til Þýzkalands til
að kynna sér matvælaástandið
þar.
í róstunum í Indlandi sein-
ustu dagana hafa allmargir
Múhameðstrúarmenn verið
handteknir, auk ýmissa for-
sprakka kommúnista.
þennan frelsisvilja Egypta til
grejna. Þann 9. maí síðastl. lýsti
Attlee því y-íir í brezka þinginu,
að brezka stjórnin hefði boðið
egypzku stjórninni að flytja
brezka herinn úr landinu og
jafnframt óskað eftir samning-
um við hana, þar sem ákveðið
væri, hvernig brottflutningnum
skyldi hagað og hvernig sam-
eiginlegum vörnum Breta og
Egypta skyldi háttað til frám-
búðar. Jafnframt tilkynnti Att-
lee, að, Bevin myndi stjórna
þessum samningum af hálfu
Breta. Þessi yfirlýsing Attlee
var mjög gagnrýnd af íhalds-
mönnum, einkum Churchill, sem
vildi, að Bretar héldu sig við
samninginn frá 1936.
Samningur Breta og Egypta
hafa staðið yfir síðan, án þess
að . samkomulag hafi náðst.
Bretar hafa þó sýnt, að hugur
fylgdi máli, er þeir buðust til
að semja. Þeir hafa flutt her
sinn frá Egyptalandi í stórum
stíl og m. a. afhent Egyptum
herstöðvar þær, sem þeir hafa
haft í Kairo og Alexandriu, þar
sem var aðalflotastöð þeirra
við Miðjarðarhaf. í fyrsta sinn
í rúm 60 ár er nú ekki brezkt
herlið í þessum borgum. Enn eru
þó nokkrar brezkar hersveitir,
aðallega flugher, við Súesskurð-
inn.
Upphaflega voru helztu á-
greiningsefnin þrjú, sem sam-
komulagið strandaði á. Það
fyrsta var, hvernig brottflutn-
ingi brezka hersins skyldi hagað
og hversu fljótt honum skyldi
lokið. Annað deiluefnið var,
hvernig sameiginlegum her-
vörnum Breta og Egypta skyldi
háttað til frambúðar, ef til
styrjaldar kæmi, einkum með
tilliti til varna Súesskurðarins.
Bretar vildu.fá rétt til hersetu
í Egyptalandi undir slikum
kringumstæðum. Þriðjá deilu-
efnið voru yfirráðin í Sudan,
sem Egyptar vilja að leggist
undir Egyptaland.
I Á síðastl. hausti var talið lík-
legt, að samkomulag væn feng-
ið um tvö fyrstu ágreiningsat-
riðin. Hins vegar hefir aldrei
náðst samkomulag um Súdan.
Bretar segja\ að það verði fyrst
og fremst að fara eftir vilja
Sudanbúa sjálfra, hvort Sudan
leggist undir Egyptaland.
Egyptar styðja tilkall sitt til
Sudan ekki sízt með því, að Níl
. arfljót eigi þar upptök sín og sá,
|sem ráði yfir upptökum Nílar,
geti ráðið yfir Egyptalandi. Þeir
telja einnig að landfræðilegar
og þjóðfræðilegar ástæður rétt
læti sameiningu Egyptalands og
Sudan. Bretar telja hins vegar,
að stórveldisdraumar ráði hér
verulegu um kröfur Egypta.
Egyptaland telur nú um 17 milj.
íbúa, en í Sudan eru um 7 milj.
íbúar. Ef sameiningin gengi
fram, væri Egyptaland orðið
langfjölmennasta og öflugasta
ríkið i arabiska ríkjabandalag
inu og marga Egypta dreymir
um, að þannig geti Egyptaland
orðið stórveldi á ný eftir tvö
þúsund ára undirokun.
Meðal Sudanbúa er hins vegar
ríkjandi aþsterk mótspyrna gegn
sameiningunni. Þeir óttast, að
hlutur Sudanbúa verði fyrir borð
(Framhald d 4. siBu)
Von til þess, aö senn
rætist úr kolaeklunni
Retri kol en verið hafa væntaiileg til laiitlsiiis
Að undanförnu hefir kolaskortur verið bagalegur hér á landi,
og sums staðar, til dæmis norðan lands, hefir verið alveg kolalaust
um skeið. Hér í Reykjavík voru kol einnig ófáanleg nokkra daga,
en nú hafa útgerðarfyrirtæki hlaupið undir baggann og látið
lcolaverzlununum í té kol, er þau geta séð af í bili. Vonir eru til,
að kolafarma'r komi til landsins innan skamms, svo að ekki komi
til s'tórfelldra vandræða af þeim sökum.
Skátahreyfingin er meðal merku&tu uppeldishreyfinga í heiminum, og
á orðið djúpar rætur meðal flestra þjóða, þótt tiltölulega skammt sé
síðan hún hófst. Víst hafa hin löngu styrjaldarár verið starfi og hugsjón-
um skátanna mikill hnekkir, en því meira starf biður, þegar nú er upp
stytt að mestu leyti þvi hörmungaéli. Ef til vill verður skátahreyfingin
meðal hinna giftudrýgstu afla í heiminum, er berjast gegn heift og hatri
þjóða milli og kynþátta, lausung og rótleysi. — Þessi mynd er frá skrúð-
göngu-danskra skáta á nýársdag í Kaupmannahöfn. Á efri myndinni er
svelt ylfinganna. Á neðri myndinni er vcrið að fá sendinefnd í hendur
gjöf, er færa skal Kristjáni konungi.
Rækileg rannsókn hefir farið
fram í nauðgunarmálinu
Málsskjölin seiid lierstjórninni, er neitar að
skýra frá málsniðurstwðn
Á nýársnótt síðastliðna gerðist sá atburður, að amerískir sjó
liðar, er bá héldu hóf inikið í hermannaskálum í vesturbænum,
nauðguðu íslenzkri stúlku og misþyrmdu tveimur öðrum likam
lega á annan hátt. Þótti mörgum sem slælega hefði verið gengið
fram um rannsókn þessa máls, og komu íslenzk yfirvöld á fram
færi skýrsla um atburðinn, er þeir er tilþekktu, höfðu rökstudda
ástæðu til þess að ætla, að væri alröng. Birtist þá í Tímanum
irásögn þess manns, er stúlkan, sem nauðgað var, flúði til, er
hún slapp frá sjóliðunum, og mun flestum finnast, að hún hafi
tekið af öll tvímæli um sekt þeirra eða sakleysi.
Maður sá, sem tíðindamaður
Tímans leitaði upplýsinga hjá
og stúlkan flúði til, var Filippus
Bjarnason brunavörður. Fram-
burður hans staðfesti að öllu
leyti framburð stúlkunnar, en
hnekkti framburði hermanns-
ins, sem verkið framdi. Þrátt
fyrir það, þótt þessi vitnisburð-
ur kæmi fram, hefir lítið af
málinu og rannsókn þess frétzt,
og hefir ýmsum verið í grun, að
stúlkunni, er fyrir nauðguninni
varð, gengi illa að fá úflp-
reisn mála sinna. Tíðindamaður
Tímans hefir fyrir því snúið sér
til hlutaðeigandi embættis
manna og æskt upplýsinga, þar
sem það er ekki ómerkt mál,
hvort mönnum hér í bæ er hegnt
fyrir afbrot.
Þáttur rannsóknarlögreglunnar
og sakadómarans.
Tíðindamaður Tímans sneri
sér fyrst til sakadómarans.
Rannsóknarlögreglan og saka-
dómari hafa nú fyrir nokkru
síðan látið fara fram ýtarlega
rannsókn á þessu máli og ekki
látið sitt eftir liggja, að hinir
íslenzku aðilar næðu rétti sín-
um. Hafa allir íslenzkir aðilar,
sem þekkja til þessa máls, verið
látnir bera vitni og einnig hafa
verið lögð fram læknisvottorð;
sem sýna, hvernig stúlkurnar
þrjár voru til reika, er þær komu
úr herbúðunum.
Sakadómari sendi siðan ár-
angur rannsókna sinna til her
stjórnarinnar, og er afskiptum
hans af málinu þar með lokið
a. m. k. að sinni. Það eru hinir
amerísku aðilar, sem dæma í
málinu, og geta hinir íslenzku
aðilar ekki sótt málið frekar
að blaðinu er tjáð. Það er því
komið undir amerísku yfirvöld-
unum, hver dómsniðurstaða
verður.
Spurzt fyrir
í utanríkismálaráðuneytiim.
Þegar rannsókn sakadómar-
ans var lokið, var það fallið
undir utanríkismálaráðuneytið
að gæta réttar hinna íslenzku
þegna. Hafði það haft milli-
göngu um að koma hinni vé-
fengdu skýrslu herstjórnarinnar
á framfæri gegnum sakadómara
Tíðindamaður blaðsins sneri
sér til utanríkismálaráðuneyt
isins' fyrir nokkrum dögum
og fór þess á leit við ráðuneytið
að það grennslaðist eftir því við
(Framhald á 4. síSu)
VoncL kol, en betri en
ekki neitt.
Eins og öllum mun kunnugt,
hafa kol þau. er almennigur
hefir átt kost á að fá í vetur og
munu vera ensk, verið mjög
slæm. Var hér um að ræða elds-
neyti, er oft var vægast sagt
illnotandi. Hafa margir átt í
irotiausu stríði með að láta
lifa í þessum óþverra og stund-
um jafnvel ekki getað hitað upp
húsakynni sín eða yljað elda-
vélina, þegar verst hefir gengið.
Aimenningi, sem nota þurfti
kol, en ekki hafði birgt sig upp,
umir kannske vegna þess, hve
kolin voru vond, þótti samt
óvænkast sinn hagur, er sá orð-
rómur barst út, að kolin væru
á þrotum í landinu. Varð þetta
til þess, að menn kepptust um
að ná í kolaleifarnar, og hefir
iað ef til vill átt nokkurn þátt
í því, að kolalaust varð nokkra
daga.
lllár hugrenningar. ,
Það var um sama leyti og
almenningur fékk pata af kola-
eklunni, að fram komu í Reykja-
vik tillögur um stórkostlega
hækkun á rafmagni til almenn-
ingsnota. Eins og kunnugt er,
er hér talað um þriðjungshækk-
un, og þó meira, að því er snert-
ir rafmagnsnotkun á heimilum,
og grunaði suma, aö þessa hækk
un myndi bera að í sama mund
að greiðist fram úr kolavand-
ræðum okkar íslendinga. Út-
gerðarfyrirtækin, sem fengiö
hafa miklu betri kol en almenn-
ingúr, þar eð ógerlegt er að
knýja gufuvélar skipanna með
mjög vondum kolum, hafa
nú í bili hlaupið undir bagga
og lagt kolaverzlunum til það af
kolum, sem þau geta verið án
í bili. Verða þessi kol skömmtuð,
eftir því sem kolaverzlanirnar
fá við komið, án opinberrar
íhlutunar.
Von skipa med góð kol.
Kolakaupmenn gera sér vonir
um, að með sæmilega strangri
skömmtun af þeirra hendi geti
þær kolabirgðir, sem þeir nú
hafa, enzt þar til nýjar kola-
birgðir koma til landsins. Verða
kol þau, §pm nú koma, pólsk og
ef til vill einnig amerísk. Vonir
eru til, að þessi kol verði mun
betri en hin lélegu ensku kol,
sem menn hafa orðið að láta
sér lynda að undanförnu,
*
Alit hagfræðinganna
komið út
Eins og kunugt er, var í upp-
hafi stjórnarkreppu þeirrar, sem
enn stendur yfir,' skipuð nefnd
hagfræðinga, er i voru fulltrú-
, ar frá öllum flokkum, til þess
og kolin væru algerlega þorrin . að kanna ástand fjármála, Við-
og þeir Reykv^kingai, sem okki j sjriptamála og atvinnumála í
ættu kost hitaveitunnar, hefðu | ]andinu og gera tillögUr um Þær
þá ekki i annað hus að venda en | ráðstafanir, sem þeir teldu að
hita upp með rafmagni. Voru
menn því fremur skelkaðir, sem
vitað er, að nú er yfirleitt mik-
iU ko’askortur í heiminum.
Óttinn við frekari kolaskort
ástœðulaus. ■
Nú eru hins vegar vonir til,
40 ára afmæli Hlífar
Verkamannafélagið Hlíf í
Hafnarfirði á 40 ára afmæli um
þessar mundir, og mun minnast
þess í dag.
Félagið var stofnað veturinn
1907, en ekki vitað nákvæm-
lega hvenær það var gert. Var
tiltækið litið svo óhýru auga af
atvinnurekendum í Hafnarfirði
fyrir 40 árum, að einn harð-
bannaði, að ráðinn yrði nokkur
félagsmaður á sín skip, en ann-
ar sagðist heldur vilja fá svarta-
dauða yfir bæinn en þessa
plágu. — Þegar þetta var, var
kaup verkamanna ' þar 18—25
aurar á klukkustund, en kvenna
(er þó -unnu karlmannsvinnu)
12i/2 eyrir.
Fékk hið nýja félag hækkað
kaup karlmanna upp í 20—30
aura, en kvenna upp í 15—18
aura. Gilti þessi nýi taxti í fimm
ár.
Verkamannafélagið Hlíf gefur
út afmælisrit í tilefni af 40 ára
starfi. Hefir Gils Guðmundsson
rithöfundur skráð þar sögu fé-
lagsins, en auk þess eru í því
minningar gamals Hlífðar-
manns, og tvö kvæði, sem Hlíf
hafa verið helguð — eftir Sig-
urð Einarsson og Jóhannes úr
Kötlum.
sem
gera þyrfti, þessum vandamál-
um þjóðarinnar til úrlausnar
og hag alþjóðar til viðréttingar.
í þessari nefnd áttu sæti Gylfi
Þ. Gíslason, Jónas Haralz, Kle-
mens Tryggvason og Ólafur
Björnsson.
Settust þeir þegar á rökstóla
og gerðu að athugunum sínum
loknum rækilegar tillögur um
það, er þeim virtist, að helzt
bæri að gera.
Lengi vel hvíldi mikil leynd
yfir þessu álitsskjali hagfræð-
inganna, en síðar voru birtar
glefsur úr því í Vísi, mjög úr
samhengi slitnar. Nú er það
komið út í sérstakri bók, sem
væntanlega mun koma í bóka-
búðir í Reykjavík i dag.
Snælandsútgáfan kostg.r út-
gáfuna.
Stormur hamlar veið-
um í Kollafirði
í gær var allmikill stormur,
og voru því mun færri bátar að
veiðum í Kollafirði en að undan-
förnu. Afli hefir annars verið
góður marga undanfarna daga.
í fyrradag kom til Siglufjarð-
ar fyrsta Kollafjarðarsíldin,
sem þangað er flutt til bræðslu.
Voru það 1021 mál, sem Erna
flutti norður Trá Reykjavik. í
fyrradag lagði Álsey áf stað
norður með síldarfarm, sem á-
ætlaður er um 1100 mál. Senni-
legt er, að verksmiðjurnar hefji
ekki bræðslu fyrr en farmur
þessara beggja skipa er kom-
inn norður.