Tíminn - 25.01.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMII\I\, laMgardaginn 25. jjanuar 1947
17. blað

fí Cíiatianqi
Mannlausu bátarnir
Þau tíðindi munu þykja at-
hyglisverð, að þriðjungi færri
skip verða gerð til fiskveiða frá
ísafirði í vetur en í fyrra. Þetta
er þó ekki einsdæmi, heldur er
svipaða sögu að segja úr mörg-
um öðrum helztu verstöðvum
landsins, t. d. Vestmannaeyjum.
Það er aðeins hér við Faxaflóa,
sem útgerðin hefir aukizt, en
þó tæplega öllu meira en dregur
úr henni annars staðar. Þær
vonir manna, að hin miklu
skipakaup seinustu ára myndu
auka bátaútveginn stórlega,
hafa því brugðizt enn sem kom-
ið er.
Til þessa liggja ýmsar ástæð-
ur, eins og t. d. vöntun góðra
hafnarskilyrða. Höfuðástæðan
er þó skortur á sjómönnum.
Ef skynsamlega og rétt hefði
verið á málum haldið, hefði
slíkt ekki átt að geta komið fyr-
ir. Stjórn fjármálanna í land-
inu hefir hins vegar verið á þann
veg, að til þessa hlaut að draga.
Hvers konar brask- og milliliða-
starfsemi hefir fengið að blómg-
ast hér óhindruð og dregið til
sín óhemju fjármagn og vinnu-
afl. Hinir nýríku braskarar
hafa veitt fé sínu í luxusbygg-
ingar og ýmsa álíka arðbær fyr-
irtæki. Þeir hafa bæði getað
boðið hærra kaup og þægilegri
vinnu en undirstöðuatvinnu-
vegirnir, landbúnaður og sjáv-
arútvegur, hafa getað veitt. Af-
leiðingin er sú, að% sveitirnar
eru að tæmast og fjöldi báta
liggur bundinn í höfn um há-
vertíðina.
Frámsóknarmenn hafa jafn-
an bent á, að afleiðingin af
stjórnarháttum seinustu ára
fnyndi verða á þessa leið. Þessar
aðvaranir þeirra voru þá kall-
aðar hrakspádómar og bölsýni.
Reynslan' hefir nú kveðið upp
dóm sinn.
Hér verður að taka upp ger-
breytta stefnu, ef ekki á illa
að fara. Það verður að fylgja
nákvæmri áætlun um fram-
kvæmdastarfsemi i landinu.
Framkvæmdir í þágu atvinnu-
veganna verða að hafa ótvíræð-
an forgangsrétt. Aðrar fram-
kvæmdir mega ekki vera meiri
en svo, að þær dragi ekki nauð-
synlegt vinnuafl frá fram-
leiðslustarfseminni. Ráðstafanir
verður að gera til þess að draga
ur hinu óhæfilega mannahaldi
við verzlunina og aðra milli-
liðastarfsemi. Þá má ekkert
láta ógert til að tryggja þeim,
sem vinna að framleiðslunni,
jafngóð kjör og öðrum lands-
mönnum.
Þetta hefir verið stefnan, sem
Framsóknarflokkurinn hefir
beitt sér fyrir og stimpluð
hefir verið afturhaldsstefna og
talin andstæð nýsköpuninni.
Reynslan hefir nú hins vegar
leitt í ljós, að þetta er -hin eina
sanna nýsköpunarstefna og
ekkert hefir verið framförum
atvinnuveganna meiri fjötur um
fót en glundroðinn varðandi
notkun fjármagnsins og vinnu-
aflsins, er einkennt hpfir stjórn-
arstefnu seinustu ára.
Benzínverðið
Það -fer ekki hjá því, að til-
kynning frá olíuhringunum, sem
nýlega birtist í blöðunum, hafi
vakið eftirtekt. Þar er skýrt frá
því, - að hringarnir hafi átt
frumkvæði að þvi við verðlags-
yfirvöldin, að benzinverðið var
Verzlunarmál og vinstri
pólitík.
Þjóðviljinn talar um verzl-
unarmál og vipstri pólitík. í
því sambandi mætti vel spyrja
það góða blað hvað vinstri
pólitík sé. Ef það er vinstri pól-
itík að auka völd og bæta hag
fjöldans, þá hefir undanfarið
verið rekin og er enn rekin
hægri pólitík í verzlunarmálun-
um á íslandi, því að hún vernd-
ar stórgróða einstaklinga og sá
gróði er allur tekinn af almenn-
ingi. Sósalistar hafa því setið
og sitja enn í hægri stjúrn hvað
þau mál snertir. .
Kiljan leiddur til vitnis.
í tímaritinu Rétti árið 1937
segir Halldór Kiljan Laxness
svo um Framsóknarflokkinn:
„Eitt fyrsta stefnumál hans,
og það mál, sem aflað hefir hon-
um mestra verðskuldana, er
baráttan gegn sérnýtingu á
vörudreifingunni, baráttan fyr-
ir þjóðnýttri verzlun, samvinnu-
verzlun. Auk þess hefir Fram-
sóknarflokkurinn allra flokka
drengilegast stuðlað að þjóð-
nýtingu á samgöngutækjum,
menntastofnunum og útvarpi,
að ógleymdum ýmsum virðing-
arverðum tijraunum til þjóð-
nýtingar á ríkisfjármagninu til
styrktar hinum smáa manni í
lífsbaráttu hans“.
Hægrivilla sosalista.
Þegar Halldór Kiljan Laxness
gaf þessa yfirlýsingu, einblíndi
hann ekki á ríkisrekstur eða
kommúnisma, heldur einfald-
lega það að leysa málin í sam-
ræmi við hagsmuni almennings
og sporna við auðsöfnun ein-
Staklinga á kostnað fjöldans.
Núverandi ríkisstjórn hefir
hindrað þá þróun með beinum
valdboðum og verndað einok-
unaraðstöðu vissra kaupmanna
með suma þýðingarmikla vöru-
flokka, svo sem timbur.
Má hver sem vill kalla það
vinstri pólitík, þó að sósíalistar
hafi setið í stjórnínni.
Vinstri pólitík Framsóknar-
flokksins.
Framsóknarflokkurinn hefir
beitt sér fyrir því að þetta yrði
lagað og haldið yrði áfram
hinni þjóðhollu -þróun, sem
hann hefir löngum stuðlað að
í verzlunarmálunum „allra
flokka drengilegast". Hann hef-
ir jafnan lagt áherzlu á það, að
hægrivillan í verzlunarmálun-
um væri afnumin, reynt eftir
föngum að bæta úr því, sem hún
hefir illt gert, og aftur farið að
miða framkvæmdir í verzlun við
hagsmuni almennings. Á þeim
grundvelli vill hann taka þátt í
ríkisstjórn.
Þegar áhuginn dofnar.
'Tíminn ætlar ekki að draga í
efa brennandi og fölskvalausan
lækkað nú um áramótin sem
svargiði 1%—2 milj. kr. yfir
árið. Þetta skal ekki rengt, en
þó er trúlegt, að til þess hafi
legið aðrar ástæður en hring-
arnir segja frá. Fyrir atbeina
S. í. S. og kaupfélaganna var
stofnað til nýrra olíusamtaka á
síðastl. ári. Þessi samtök hófu
starfsemi sína nú um.áramótin*
Það er ekki ólíklegt, að óttinn
við þau hafi ráðið verulega um
afstöðu hringanna og þessi 1 y2
—2 milj. kr. lækkun benzín-
verðsins séu fyrsti árangurinn,
er þessi nýju samvinnusamtök
færa þjóðinni.
áhuga sósíalista á lagfæringu
verzlunarmálanna, byggingar-
málanna o. fl. mála, sem illa
hefir verið stjórnað og ódrengi-
lega um hríð. En það er þó því
miður engu líkara en sigið hafi
værð á kempurnar eftir að þær
settust í ráðherrastólana við
hlið Ólafs og Péturs. Og það sem
Þjóðviljinn segir nú um þessi
mál, er eins og talað upp úr
svefni, meðan draumarnir um
framhaldandi setu eru þungir
og órólegir.
Eða því sitja mennirnir þarna
ennþá?
Vinstri — hægri.
Það er engin ákveðin hægri
eða vinstri pólitík að semja við
ákveðna menn. Brynjólfur
Bjarnason og Bjarni Benedikts-
son eru t. d. engir leiðarstein-
ar, sem hægri og vinstri miðast
við. Ólafur Thors varð ekki
vinstri maður, þótt hann fengi
sósíalista til að sitja með sér í
stjórn, sem lét brask og olcur
magnast. Og Framsóknarflokk-
urinn verður ekki hægri flokk-
ur, þótt hann tali við Sjálf-
stæðismenn um að ráða nú bæt-
ur á þeim ósóma sem ríkt hefir.
Þjóffviljinn, Hitler og
Stefán Jóhann.
í tilefni af stjórnarmyndun-
artilraunum Stefáns Jóhanns
sagði Þjóðviljinn á miðvikudag-
inn:
„En alþýða íslands yrði ekki
brotin á bak aftur, þótt slíkt
yrðí reynt. Slíkt hefir verið
reynt áður, bæði af Stefáni Jó-
hanni, Hitler og fleirum. Það
hefir mistekizt. Og svo mun enn
verða“.
Þannig eru nú söguvísindin í
blaðinu því.
Frjálsar kosningar.
Þjóðviljinn kann sér ekki læti
yfir „frjálsu" kosningunum í
Póllandi um daginn.
Hætt er samt við því, að þéim
þætti lítill frelsisbragur á
kosningum í Reykjavík, ef
Bjami Ben. skipaði allar kjör-
stjórnir og þær yrðu svo einar
við talninguna.
Framhald.
Hvaða gagn er svo sem að
þessum mótum, kann nú ein-
hver forkólfur framkvæmda-
lífsins að spyrja, sem í hjarta
sinu fyrirlítur þau dundur-
menni, sem skáldin í hans aug-
um eru. Máisstefnur sem þessar
finnst honum þá auövetað vera
skálkaskjól letingja og löður-
menna.
Vitanlega er ekki hægt með
neinum venjulegum hagfræði-
legum útreikningi, að telja fram
vinnu- og námsstimdir skálda.
Undirvitundin getur verið að
vinna úr dxögum að dýrðlegustu
skáldverkum þeirra meðan þau
sofa, en ávextirnir af striti heils
vinnudags hafnað í bréfakörfu
í stað prentvélar. Skáld getur
setiö á þingi að því er virðist
bæði sjón og heymarlaust og
ekki frásagnarfært um neitt það,
sem gerist í kringum það, en á
sama tíma er ef til vill að opn-
ast í vitund þess frumknappur
ódauðlegs listaverks.
Hv*,ð vtírður svo minnisstæð-
ast eftir mótið? — Staðurinn
Þjóðviljinn vill kannske reyna
þetta í Dagsbrún? Þar á að fara
að kjósa.
Logið tvisvar í Iínu.
Forystugrein Mbl. á miðviku-
daginn er um fimmtugsafmæli
Jónasar Jónssonar. Þar segir
svo m. a.: „Ungir Framsóknar-
menn ákváðu þá afmælisgjöf að
gefa út öll rit Jónasar í skraut-
legri útgáfu.“
í þessari frásögn eru þrjár
missagnir, svo löng sem hún er.
Fimmtugsafmæli Jónasar var
1935, en það var rúmum þrem-
ur árum síðar, sem Samband
ungra 'Framsóknarmahna ráð-
gerði fyrst að gefa út úrval af
ritgerðum Jónasar, — ekki öll
rit Jónasar. Um ski’autútgáfu
var aldrei talað í því sambandi.
Nokkru síðar segir svo í grein-
ini: „Hin mikla útgáfa af ritum
hans hefir hvergi sézt“.
Ungir Framsóknarmenn gáfu
út 3 bindi með ritgerðum eftir
Jónas.
Svona skrökvar Mbl., þegar
það minnist löngu liðinna at-
burða, sem vandalaust er að
sanna. Skyldi það áræða að
hagræða staðreyndum liðandi
daga, þar sem illt er að koma
vitnum við?
Stundum hefir mönnum
fundizt það.
.. En hver skyldi vilja gefa út
ritgerðasafn Jóns Pálmasonar,
þó að hann njóti góðrar tilsagn-
ar og leiðbeiningar í nákvæmni
og vöruvöndun?
Mannamunur.
Mbl. ber sig illa yfir því, að
Tíminn skuli ekki me'ta alla
flokksmenn þess að jöfnu. Það
getur þó ekki breytzt af narma-
tölum blaðsins einum saman.
Þó að Tíminn noti ekki orð
eins og þau, sem Mbl. raðar um
dálka sína, þar sem það talar
um „hin mestu hrakmenni og
óþokka, sem allt svikja og ekk-
ert mark sé á takandi“, gerir
hann mikinn mun heiðarlegra
manna, sem halda orð sín eða
þeirra, sem blátt áfram hæla
sér af prangi og prettum.
með bliki hafsins, skuggum
dimmleitra trjáa, friði húms-
ins, þegar allar línur mást og
litir hverfa? Ný kynni eða göm-
ul, sem eru endurnýjuð? —
Vökunótt við vín og ljóðalestur,
átök um stefnur, rökræður um
raunhæf vandamál? — Smá-
ferðalög, sem minnfi á klúbb-
fundi, veizla með bylgjandi hafi
af blómum og ljósum? — Næt-
urferð í þéttsetnum bíl, þegar
állir eru orðnir vinir? — Morg-
unsár með gráum himni, þegar
síðasta m'ál þingsins var til
lykta leitt — utan dagskrár? —
Hvað verður minnisstæðast?:
Því svarar hver fyrir sig, en
margvísleg áhrif þessara sam-
verustunda skáldanna munu
vafalaust orka á störf þeirra.
Utan hins dularfulla innri
heims skáldsins, sem ekki verð-
ur kortlagður, er annar heimur,
þar sem samgöngumöguleikarn-
ir eru meiri. Þeim heimi tilheyra
hinir svokölluðu stéttarhags-
munir, sem skáldin eru háð eins
og aðrir dauðlegir menn. Og í
þessum heimi eru ólík viðhorf
Þóruiui >la“iiúsdóttir. rithof.:
Þegnar andans á rökstólum
3. Fundarefni og' fræðsla.
Fáein orð
Fyrir skömmu birtist smá-
grein í Tímanum frá Birni Guð-
mundssyni um trassadóm póst-
afgreiðslna að endursenda ekki
eftir tilskilinn tíma óinnleystar
póstkröfur. Skömmu síðar tekur
símamálastjóri í sama streng í
sama málgagni.
Ég er bréfhirðingamaður uppi
í sveit og fagna því fyrir hönd
mín sjálfs að fá vakningu í
þessum efnum, og mun ég nú
í framtíðinni endursenda allar
þær nær óteljandi- póstkröfur,
sem til mín berast, eftir að þær
hafa legið óinnleystar um 14
daga. Slíkt mun spara mér
geysilega fyrirhöfn. Því reynsla
mín er sú, að þrátt fyrir það,
þó ég — eins fljótt og hægt er
— sendi viðtakendum tilkynn-
ingu um að þeir eigi póstkröfur,
þá liggja þær von úr viti án
þess að um sé hirt að inn-
leysa þær. En raun hefir sú
orðið, undir^nær öllum kring-
umstæðum, að menn hafa seint
og síðar meir greitt þær og send-
andi því að lokum fengið sitt.
Ég hefi haldið að ég væri með
þessu að gera kröfu-höfum
greiða, en heyri nú að hér sé
aðeins um hirðuleysi að ræða.
Langsamlega flestar þessar kröf-
ur eru frá blöðum og tímaritum,
svo rétt væri að þeir aðilar
hugsuðu sig tvisvar um áður en
þeir nú í framtíðinni sendu út
kröfur sínar til innlausnar að
minnsta kosti í sveitum, þar
sem langt er á milli póstferða.
Mér væri ósárt þó þessi inn-
heimtuháttur félli niður, sem
hann hlýtur að gera eigi
að endursenda allar óinn-
leystar kröfur eftir 14 daga,
—því mikil fyrirhöfn fylgir
þessu fyrir póststöðvar en eng-
in greiðsla. Ég býst við að póst-
málastjójn sé eini aðilinn, sem
leyfir sér að nota starfsfólk sitt
til ábyrgðarfullrar innheimtu
án þess að greiða einn eyri sér-
staklega þar fyrir.
Bréfhirðingarmaffur.
Blindleiki holdsins.
Það var auglýst í útvarpinu
fyrir jólin, að Ófeigur gæti ekki
komið út strax, vegna óvissunn-
ar í stjórnmálunum. Við það
stendur vist ennþá, og er það
(Framhald á 4. siðu)
Athugasemd
Út af grein í „Tímanum“ frá
14. þ. m. um 30 ára afmæli
Framsóknarflokksins óska ég
að taka fram:
Ég ferðaðist um landið á ár-
unum 1909—1919. Ég fann til
þess hve bændur voru dreifðir
og samtakalitlir um málefni
sveitanna og þá ekfci sizt hin
stjórnmálalegu. Blöðin fjölluðu
þá aðallega um málefni bæj-
anna.
Veturinn 1914—1915 hreyfði
ég því fyrst við ýmsa menn,
bæði út um sveitir og í Reykja-
vík, að nauðsynlegt væri að
stofna nýtt. blað og nýj an
flokk vegna framfaramála sveit-
anna. Þennan sama vetur
sömdum við, ég, Jónas Jónsson
frá Hriflu og Sigurgeir heitinn
Friðriksson frá Skógarseli,
stefnuskrá fyrir nýjan flokk og
nýtt blað. Létum við prenta
stefnuskrá.na, í mörgum ein-
tökum, til útbýtingar. Samhliða
því ákváðum við að hefja hluta-
fjársöfnun fyrir hið væntan-
lega blað. Var hluturinn ákveð-
inn 100 krónur sem voru tölu-
verðir peningar þá að okkur
fannst, því að þá voru peninga-
ráð lítil. Vorum við fyrstu
menn, sem lögðu fram hluti til
stofnkostnaðar útgáfu blaðs,
sem varð Tíminn. Hófum viö
þá þegar hlutafjársöfnun. Ég
hafði stefnuskrána með mér á
ferðum mínum um landið, út-
býtti henni og safnaði hlutum
í biaðið. Meðal hluthafa þeirra,
sem að ég náði í, voru Jón heit-
inn Jónsson í Stóradal og Jón
Sigurðsson alþm á Reynistað.
Saga þessi gæti verið töluvert
lengri, en verður ekki tilgreind
frekar að þessu sinni.
Laxapiýri, 28. des. 1946.
Jón H Þorbergsson.
Tíminn telur sjálfsagt að birta
þessa frásögn Jóns Þorbergson-
ar, þó að hún raski vitanlega í
engu því, sem sagt var hér í
blaðinu um stofnun Framsókn-
a'rflokksins og sé söguleg heim-
ild um annað atriði, en þó
flokknum skylt.
Er gott eitt um það að segja
að þessi frásögn Jóns birtist.
Rítstj.
skáldanna og mismunandi list-
form rædd fræðilega og gefin
heiti, sem enda á ismi. Fyrsta
mál þingsins var „pessimismi."
í dagskránni er tekið svo til
orða: Bölsýnin í bókmenntum
nútímans. En fljótlega komst
bjartsýnin inn í umræðurnar, og
þessi tvö hugtök höfðu þann
undarlega eiginleika að þvælast
svo hvort fyrir öðru að þau urðu
naumast sundurgreind. . Að
minnsta kosti kom í ljós, að böl-
sýni getur verið í eðli sýnu bjart-
sýni, þegar henni er beitt til að
rífa niður, svo að byggja megi
traustara og betra. Þannig getr
ur það, sem virðist bölsýni í dag
verið bjartsýni á möguleika
morgundagsins. Daninn, Ebbe
Neergaard, sló,því föstu, að sú
raunverulega bölsýni væri að
einblína á hið illa í mannlegu
eðli. Inn í þessar umræður ófst
svo áðurnefnd ádeila á 40-tal-
istana og vörn þeirra.
Næsta dag var enginn fundur,
en þátttakendur áttu þess kost,
að skoða stóra postulínsverk-
smiðju á Gustavsberg, annars
eyða- deginum eftir eigin geð-
þótta.
Miðvikudaginn 27. nóvember
var umræðuefnið: Skáldsagna-
gerð fyrri og seinni tíma. Ég
vísa til umræðu Móu Martinson,
sem ég hefi minnst á hér að
framan, hún var það eina er ég
heyrði af þeim umræðum, en
þann dag kom ég til Vár Gárd.
Daginn eftir var á dagskrá:
Gagnrýnin,. sem leiðsögn fyrir
lesendur. Komu þar fram ýms
sjónarmið og athyglisverð.
Finninn Thomas Warburg, taldi
réttast að ritdómari skrifaði
aldrei um bók, sem honum félli
ekki. Þær bækur, sem ekki væri
hægt að skrifa vinsamlega um
ætti að þegja í hel. Thit Jensen
vildi afnema almenna bóka-
gagnrýni blaðanna, en þess í
stað fela bókavörðum að dæma
bækurnar, því að þeir væru
hæfari til þess að vera leiðbein-
endur um bókaval. Sænska
skáldkonan, Margit Palmer,
gerði þá kröfu til ritdómaranna
að þeir hefðu bæði menningu og
vilja til að vera lærifeður höf-
undanna. Ennfremur vildi hún
að dregnar yrðu skarpari línur
milli þeirra höfunda, sem tækju
skáldskapinn alvarlega og beittu
sig ströngum, listrænum aga og
hinna, sem skrifuðu ferðalýs-
ingar, minningar o. fl. en skilja
ekki eða eru ófærir um að upp-
fylla listrænar kröfur.
„Það er blaðagagnrýnin, sem
gerir rithöfundinn að opinberri
persónu og slær gildi hans
föstu,“ sagði Finninn, Atos
Wirtanen. „Án ritdómanna er