Tíminn - 28.01.1947, Síða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARÍNN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PR AMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
< PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
RITST JÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHÚoI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9 A
Síml 2323
31. árg.
Reykjjavík, þriðjudaginn 38. janúar 1947
18. blað
Nefndarálit hagfræðinganna staðfestir
gagnrýni Framsóknarflokksins á stjórn-
arstefnu síðustu ára
Kosningar í verka-
lýðsfélögunura
Um seinustu helgi fóru fram
kosningar í nokkrum verkalýðs-
félögum hér í bænum.
í verkamannafélaginu Dags-
brún fóru 'fram kosningar á
laugardag og sunnudag, en
kosningaúrslit voru ekki kunn-
gerð fyrr en á fundi félagsins í
gærkvöldi.
Atkvæði greiddu nú 1562, eða
um 200 færri en í fyrra. A-listi,
listi kommúnista, fékk 1104 at-
kv§eði (1307 í fyrra), B-listi,
listi Alþýðuflokksins, fékk 374
atkvæði (364 í fyrra). Rúm-
lega 70 seðlar voru auðir nú, en
um 90. í fyrra.
í Sjómannafélagi Reykjavík-
ur var talið um helgina í
stjórnarkosningum, sem staðið
hafa yfir þar aö undanförnu.
Af um 1500 menn, sem i félaginu
eru greiddu rúmlega 400 at-
kvæði. Stjórn félagsins, með
Sigurjóni Ólafssyni í formanns-
sæti var endurkosin með yfir-
gnæfandi meirihluta atkvæða.
Stjórnin er öll skipuð Alþýðu-
flokksmönnum.
í vörubifreiðastjórafélaginu
Þrótti var Ásgrímur Gíslasoh
kosSnn formaður með 66 at-
kvæðum, en Einar Ögmundsson,
fyrrv. formaður félagsins, fékk
60 atkvæði. Ásgrímur er Al-
þýðuflokksmaður, en Einar sósí-
alisti. Sósíalfstar hafa ekki tap-
að stjórnarkosningu í Þrótti um
langt skeið.
Á aðalfundi Málarasveinafé-
lags Reykjavíkur var Hannes
Kr. Hannesson kosinn formað-
ur. Hann er Alþýðuflokksmaður.
50 félagsmenn eru í félaginu.
Öllum erlenda gjaldeyrinum hefir verið eytt, útvegurinn er rek-
inn með tapi> „nýsköpunin” er stöðvuð vegna fjárskorts og
skipulagsleysis
Hagfræðinganefncl'LrL
Um seinustu helgi kom út í bókarformi álit hagfræðinganefndarinnar, sem starfaði í haust á
vegum tólfmannanefndarinnar. í nefndinni voru fjórir hagfræðingar, einn tilnefndur af hverj-
um þingflokki og voru það þéir Gylfi Þ. Gíslason, Jónas Haralz, Klemens Tryggvason og Ólafur
Björnssdn. Verkefni nefndarinnar var að athuga „ástand og horfur í gjaldeyrismálum, ástand og
horfur í fjárfestingarmálum, ástand og horfur í markaðsmálum atvinnuveganna, afkomu þeirra
og samkeppnishæfni“. Jafnframt skyldu þeir benda á „markmið, sem stefna bæri að“ til lausnar
á þessum málum. Nefndarmenn skyldu vera óbundnir af þeim flokkum, sem tilnefndu þá, og |
taka þeir skýrt fram í formála fyrir álitinu, að þeir hafi starfað á þann veg. , j
Það er skemmst að segja af niðurstöðum hagfræðinganefndarinnar um ástand og horfur í
áðurnefndum málum, þær staðfesta í öllum aðalatriðum gagnrýni þá á stjórnarstefnu undan- 1
farinna ára, sem Framsóknarflokkurinn hefir haldið uppi. Niðurstöður hagfræðinganna sýna, að
afleiðingar þessarar stjórnarstefnu eru þegar orðnar miklu alvarlegri en menn gera sér almennt
ljjóst. Þær sýna, að gjaldeyrismálin eru komin í fyllsta óefni, undirstöðuatvinnuvegirnir eru rekn- !
ir með tapi, og „nýsköpunarfrámkvæmdirnar“ stöðvaðar að mestu leyti. Framtiðarhorfurnar eru
þó enn geigvænlegri, ef ekki verður tafarlaust breytt um og tekin upp sú stefna, sem Framsókn-
arflokkurinn hefir beitt sér fyrir, að veita dýrtíðinni viðnám og koma markvissari skipun á fjár-
festinguna og notkun vinnuaflsins.
Sjómannaverkfall
í Vestmannaeyjum
Verkfall sjómanna og vél-
stjóra skall á í Vestmannaeyj-
um á sunnudag, eftir aö sam-
komulagstilraunir þessara aðila
og Útvegsbændafélags Vest-
mannaeyja höfðu farið út um
þúfur.
Sjómenn kröfðust upphaflega
750 króna grunntryggingar á
(Framhald á 4. síðu)
Þriggja manna saknað
Þriggja manna var saknað
hér í Reykjavík nú eftir helgina.
Einn þeirra var Bjarni Árnason
frá ^olungavík, skipverji á vél-
r«kipinu Hafborg. Fór hann vest-
an af Hringbraut á föstudags-
kvöldið ætlaði um borð í skip
sitt, er lá við Löngulínu, utan á
öðrum skipum. Síðan hefir ekki
til Bjarna spurzt, og er mjög
hætt við, að hann hafi dottið
niður á milli skipanna og
drukknað. , v
Þá hvarf og á sunnudags-
kvöldið maður með son sinn
þriggja ára. Var hann mjög
ölvaður, er hann fór að heiman
með barnið. í gær hafði lög-
reglan spurnir af því, að hann
hafði komið á bifreiðastöð með
barnið og látið aka sé að til-
teknum íbúðarbragga hér inn-
an við bæinn. Síðdegis í gær
komu þeir feðgar heim heilu og
höldnu.
Álit hagfræðinganefndarinn-
ar skiptist í tvo aðalþætti.
Fyrrihlutinn fjallar um ástand
og horfur, en síðari hlutinn nm
ráðstafanir, sem nauðsynlegt sé
að gera. Verður hér á eftir eink-
um rakinn fyrrihluti álitsins.
Öllum erleuda gjald-
eyrlmim eytt.
Hagfræðitigarnir ræða fyrst
um ástandið í gjaldeyrismálun-
um. Þeir segja, að inneign bank-
anna erlendis hafi numið 289.1
miij. kr. í októberlok 1946. Frá
þessari upphæð beri að draga
ábyrgðir vegna vörukaupa, er
nemi 76!l milj. kr. Nettóinn-
eign bankanna hafi því verið
213 milj. kr. Eftir að hafa rak-
ið þetta nánar, segj$ þeir:
„Ásbandið í gjaldeyrismáluin
þjóðarinnar og útlitið fraiti-
undan er þá í stuttu máli þetta:
Af nettóinneign bankanna er-
lendis í lok október 1946, sem
nam 213 milj. kr„ er þegar búið
að ráðstafa endanlega 149 milj.
kr. til nýsköpunarframkvæmda.
Hafa verið gefin út gjaldeyris-
og innflutningsleyfi fyrir þeirri
upphæð mestallri, þar eð Ný-
byggingarráð var 1. október sl.
búið að gefa út leyfi fyrir 295
milj. af þeim 300 milj. kr., sem
lagðar voru til hliðar til kaupa
á nýbyggingarvörum. Þær 63,6
milj. kr„ sem nú eru afgangs
til greiðslu á öðru en nýbygg-
ingarvörum, verða að líkindum
komnar niður í 27 milj. kr. um
áramótin, og með sama áfram-
haldi verður öll inneignin utan
nýbyggingarreiknings gengin til
þurrðar áður en liðnir eru 2—3
mánuðir af næsta ári. Gjald-
eyrisstaðan er nú orðin slík, að
gjaldeyri skortir til að uppfylla
gildandi lagaákvæði um, að viss-
ar upphæðir skuli lagðar til
hliðar til kaupa á nýsköpunar-
vörúm.“
Þau lagaákvæði, sem hér er
minnst á, mæla svo fyrir, að
leggja skuli 15% a,f verðmæti
útflutningsins á nýbyggingar-
reikning. Samkvæmt því á ný-
byggingareikningur enn ó-
fengnar ca. 84 milj. kr. af út-
flutningi áranna 1945 og 1946.
Fjármálaráðherra mun hafa
óskað eftir, að 73 milj. kr. í
leyfum, sem Viöskiptaráð hefir þeir, að viðleitnin til fjárflótta
veitt, skuli koma til frádráttar sé mjög mikil, því að menn
nýbyggingareikningi. Þótt þetta telji öruggast að koma skatt-
næði fram að ganga, yrðu samt sviknu fé úr landi. Fjárflóttann 1
11 milj. kr. ógreiddar, sem kæmu telja þeir einkum framkvæmd- I
til frádráttar þeim 27 m'ilj. kr., an með þeim hætti, að erlendum !
sem „verður óráðstafað u«i ára- umboðslaunum sé ekki skilað og
mótin, ef áætlun nefndarinnar hærra söluverð sé fært á sölu-
um gjaldeyristekjur- og gjöld reikninga en rétt er. Vafalaust
tvo síöustu mánuði ársins reyn- eru báðar þessar ástæður réttar,
ist rétt.í' Raunverulega yrði því en vitanlega hefðu þær ekki
óráðstafaður gjaldeyyir um ára- komið eins að sök, ef úthlutun
mótin ekki nema einar 16 milj. gjaldeyrisleyfa hefði verið með
kr. Má nú bæta því við, að kom- skynsamlegri og réttlátari hætti
ið er á daginn, að þessari áætl- og gjaldeyriseftirlitið traustara.
un hagfræðinganna hefir Hagfræðingarnir benda t d. á, ‘
skakkað að því leyti, að inn- að engin hætta sé á fjárflótta I
eignin um áramótin varð enn í sambandi við verzlun kaupfé-
minni, og í dag er enginn gjald- laganna. Þá er það líka vitan-
eyrir til, sem ekki hefir verið legt, að kaupgetan, sem hefir
ráðstafað, aukið gjaldeyriseyðsluna, er ekki
Gylfi Þ. Gislason
Þessar niðurstöður liagfræð-
inganna um ástandið í gjaldeyr-
að ráði hjá bændum og verka-
mönnunum, heldur fyrst og
ismálunum, staðfestu fullkom- fremst hjá hinum nýríka brask-
lega þá frásögn Tímans, að aralýð, sem verðbólgan hefir
ríkisstjórnin hafi eytt öllum
hinum mikla gjaldeyri, sem hún
hefir fengið til ráðstöfunar, eða
rösklega 1200 milj. kr. Sú mikla
upphæð hefir farið í súginn á
einum tveimur árum. Þegar
stjórnin skilar af sér, mun eng-
skapað.
Hin hóflausa og glæpsamlega
gjaldeyriseyðsla stafar því fyrst
og fremst af því, að flokkar
þeir, sem ráðið hafa stjórn
landsins undanfarin ár, hafa
látið kaupsýslu- og braskara-
um eyri af þessum mikla gjald- lýðinn fara sínu fram, bæði í
eyri vera óráðstafað.
Orsakfr g'jaltleyris«
eyðslnniiar.
Athugun hagfræðinganna
staðfestir einnig þá frásögn
Tímans, að mestum hluta gjald-
eyrisins hefir verið eytt til ann-
ars en kaupa á nýsköpunarvör-
um. Segir svo um þetta í áliti
hagf ræðinganna:
„Það er mjög athyglisvert, að
af 469 milj. kr. gjaldeyrissölu
tíu fyrstu mánuði ársins fóru
ekki nema 108,5 milj. kr. til
greiðslu á nýbyggingarvörum.
Má gera ráð fyrir því, að sala
bankanna á gjaldeyri til annars
en kaupa á nýbyggingarvörum
verði um 450 milj. kr. í þessu
ári, en hún nam 385 milj. kr.
árið 1945.“
í áliti hagfræðinganna eru
raktar nokkrar helztu ástæð-
urnar, sem þeir telja höfuð or-
sakir hinnar miklu gjaldeyris-
eyðslu. Þeir telja kaupgetuna
of mikla og hljótist af því ó-
eðlilegur innflutningur. Þá telja
gjaldeyrismálum og á öðrum
sviðum. Hann hefir fengið að
ráða, og afleiöingarnar eru eft-
ir þvi.
„Ekkert skipnlag' á
f járfestingunni.“
Þegar hagfræðingarnir hafa
lokið greinargerð sinni um
gjaldeyrismálin, víkja þeir næst
að fjárfestingunni. Þeir kom-
ast þar strax að þeirri niður-
stöðu, að hinar svokölluðu ný-
sköpunarframkvæmdir (þ. e.
framkvæmdir í þágu atvinnu-
veganna) séu að stöðvast, og
„því lengur, sem núverandi á-
stand ríkir, því meiri brögð
muni þó verða að þessu, og er
alger stöðvun yfirvofandi í
þessum framkvæmdum."
í framhaldi álitsins segir síð-
an um þessi mál:
„Orsakir þessa ástands, sem
þannig liefir skapazt, má í
stuttu máli segja, að séu þær
helztar, að ekkert skipulag hefir
verið á fjárfestingu og engar
hömlur á neyzlu. Á sama tíma
Jónas Haralz
w
Klemens Tryggvason
og hrinda hefir átt í fram-
kvæmd nýsköpuninni, hafa
ríki, sveitarfélög og ýmsar op-
inberar stofnanir efnt til gífur-
legra framkvæmda, sem sumar
hafa staðið í nánu sambandi við
hina eiginlegu nýsköpun en
aðrar ekki...... Einstaklingar
hafa einnig stofnað til fjárfest-
ingar í miklu stórkostlegri mæli
en nokkru sinni fyrr, og er þar
fyrst og fremst um að ræða í-
búðabyggingar og þá langmest
í Reykjavík. Allar þessar
framkvæmdir hafa dregið fjár-
magnið til sín, og hinar eigin-
legu nýsköpunarframkvæmdir
orðið afskiptar. Afleiðingar
þessarar gífurlegu fjárfestingar
hafa orðið hamslaust kapphlaup
um vinnuafl og efni, stööugar
kaupgjaldshækkanir upp fyvir
lágmarkstaxta verkalýðsfélag-
anna, sérstaklega í vissum grein
uín, keðjuverzlun með bygging-
arvörur og hröð eyðsla hinna
erlendu innstæðna. Samfara
þessari geysilegu þenslu má
telja, að all mikil afkastarýrn-
un hafi átt sér stað, einmitt
vegna ofþenslunnur.
Þessi mikla þensla, sem fyrst
og fremst hefir átt sér stað í
Reykjavík, og þær kaupgjalds
hækkanir, sem af henni hafa
leitt, hafa sogað fólk og fjár-
magn til Reykjavíkur í stórum
stíl. Þetta fólk hefir um leið
horfið frá sjávarútvegi og land-
búnaði, flest fyrir fullt og allt
Olafur Björnsson
Þessir atvinnuvegir geta ekki
tekið þátt í kapphlaupinu um
vinnuaflið, nema að takmörk-
uðu leyti, og geta þar að auki
ekki boðið þau þægindi, sem til
eru annars staðar. Á sama tíma
og átt hefir að framkvæma
stórfellda uppbyggingu sjávar-
útvegsins, hefir fólkið dregizt
frá þessum atvinnuvegi með
meiri hraða en nokkru sinni
fyrr.“
Þessar handahófs fram-
kvæmdir, sem fæstar eru í sam-
bandi við nýbyggingu atvinnu-
lífsins, hafa m. a: leitt til þess,
að ríkisskuldabréf seljast ekki.
Hagfræðingarnir telja „að svo
að segja sé loku skotið fyrir
sölu ríkisskuldabréfa og skulda-
bréfa með ríkisábyrgð, þar eð
bankarnir hafa ekki getað tekið
við þeim og þau hafi ekki getað
keppt við eftirspurn einstakl-
inga og stofnana vegna vaxta-
hækkunar.“ Fjár til nýsköpun-
ar er því ekki hægt að afla með
þessum hætti.
Nýsköpunin hefir orð-
m aö ,.rýma scss“.
Þegar hagfræðingarnir hafa
þannig lýst ástandinu i fjár-
festingarmálunum, verður ni&'-
urstaða þeira á þessa leið:
„Ef íhugað er, hver sé líkleg-
ust þróun þessara mála á næst-
unni, ef engar sérstakar ráð-
(Framhald á 4. slðu)
I