Tíminn - 01.02.1947, Page 2

<
f
2
Laugurdagur 1. febr.
Bætt skattaeftirlit
Það mun fáum kunnugt, að
seinustu árin hefir verið hér
starfandi embættismaður, sem
nefnist skattdömari. Hlutverk
hans hefir verið að reyna að
hafa upp á skattsvikum og
hefir hann allvíðtækt vald til
að fá þau upplýst. Hins vegar
hefir þess orðið svo litið vart, að
hann beitti þessu valdi, að menn
hafa yfirleitt ekki vitað fyrr en
fyrir nokkrum dögum, að þessi
embættismaður væri til. Þá lét
hann gera húsrannsókn hjá fé-
lagi múrara hér í bæ, eins og
áður hefir verið sagt frá.
Raunar er skattdómarann ekki
um að saka, þótt lítið hafi orðið
úr embættisrekstri hans. Það
hefir verið ráðandi stefna hjá
valdamönnum landsins tvö sein-
ustu árin, að skattsvik hafa
verið látin afskiptalítil. Því fer
þó fjarri, að valdhöfunum hafi
ekki verið ljóst, að skattsvik
döfnuðu hér í ríkum mæli. Þjóð-
viljinn segir t. d. í gærmorgun,
að „vilji skattdómarinn í alvöru
finna skattsvikarana“ beri hon-
um „tafarlaust að framkvæma
húsrannsóknir hjá heildsöl-
um, húsabröskurum og öðru
sliku gróðrabrallshyski.“ En
þetta var ekki krafa ráðherra
Sósíalistafloksins áður en ríkis-
stjórnin baðst lausnar, a. m. k.
létu þeir hana ekki valda á-
greiningi. Allir stjórnarflokk-
arnir virtust* innilega sammála
um að halda verndarhendi
afskiptaleysisins yfir skattsvik-
utium.
Sá ósómi, sem hér hefir verið
látinn viðgangast, er nú orðinn
svo magnaður, að erfitt mun
verða að uppræta hann. Þó dug-
ir ekki að láta hann halda áfram
að vaxa skattayfirvöldum lands-
ins yfir höfuð. Það verður að
ráðast gegn honum. Annars
verða byrðarnar enn þyngdar á
þeim, sem telja heiðarlega fram,
meðan þeir seku sleppa, og ó-
virðingin fyrir lögum og rétti
eykst að sama skapi.
Þvi er ekki að neita, að skatt-
svik hafa alltaf viðgengist hér
og annars staðar, en það hefir
verlð svipur hjá sjón í saman-
burði við það, sem nú er. Menn
hafa alltaf haft tilhneigingu til
að skjóta eignum undan skatti,
og stafar það af þvi, að upphaf-
lega voru skattar tiltölulega
hærri á eignum en tekjum. Nú
er þetta gerbreytt. Eignarskatt-
urinn er sáralítill og því enginn
fjárhagslegur ávinningur að
telja ekki fram eignir. Flest hin
smærri skattsvik eru fólgin í því,
að menn hafa vanrækt að telja
rétt fram eignir, en haft tekju-
framtalið rétt í aðalatriðum. Á
slíkum brotum ber að taka vægt.
Aðalafbrotin earu fólgin í því, áð
menn hafa dregið stórkostlegar
tekjur undan sköttum. Slík brot
hafa aðallega átt sér stað í verzl-
uninni og iðnaðinum, eins og
bent er á í hagfræðingaálitinu,
því að hjá smáframleiðendum
og launamönnum verður slíku
ekki komið við svo að nelnu
nemi.
Það, sem þarf að gera, er að
fá eignaframtalið rétt, sem ekki
verður gert nema með allsherj-
ar eignakönnun. Þar sem brotin
eru vafalaust almenn og stafa
að miklu leyti af vanrækslu
valdhafanna, virðist ekki rétt
að beita teljandi refsingum,
nema um meiriháttar tekju-
skattsvik sé að ræða. Aðalatriðið
er að fá eignaframtalið rétt, og
TtMPW, laugardaglim 1. febr. 1947_________________________________________________22« hlað
Lítið kvæðiskorn
Þeir ríku eiga mikinn málaher,
svo megi njóta forréttinda sinna.
Ég skil að hersins skyldukvöð það er
að skamma þá, sem réttlætinu vinna.
Þar eru þæg og lotin leiguþý,
sem lánardrottni í blindni auðsveip gegna,
og eru send að gelta og glefsa í
þá góðu menn, sem berjast fjöldans vegna.
Þau blindar jafnan hroki, heimska og girnd
í hégómlegust metorð, fé og völdin,
um feita bita, brjóstin fagurstirnd
snýst bænarhugur veslinganna á kvöldin.
Þeir mega ei skilja eðli óspillts mann,
þá ósk að hjálpa, mega verða að liði,
því ef þeir læsu lyndiseinkunn hans
þelr létu máske bænir hans í friði.
Þið hugsið eins og ykkur skyldan bauð,
þið, akurliljur gróðaklækja lenzku,
þið, veslings menn, sem vinnið ykkur brauð
í varnarsveitum spilltrar sníkjumennsku.
Halldór Kristjánsson.
r~
/f tiíiaíanqi
Geigvænlegar grunsemdir.
Hagfræðingarnir gera ráð
fyrir í áliti sínu, að talsverður
fjárflótti hafi átt sér stað og
erlendu fé hafi verið komið
undan „og mun það affallega
gert á tvennan hátt: 1. Erlend-
um umboffslaunatekjum er ekki
skilaff til bankanna. 2. Vörur frá
útlöndum og þjónusta þaðan, er,
eftir samkomulagi viff erlenda
viffskiptavini, fært á sölureikn-
inga meff hærra verffi en rétt
er.
Ljótt athæfi, ef satt er.
Séu slíkir hlutir hafðir í
frammi, er það fals og fjár-
dráttur af versta tagi. Umboðs-
laun verzlananna eru beinn af-
sláttur af vöruverði, sem ætti að
koma almennum neytendum til
góða. Séu grunsemdir hagfræð-
inganna réttar, er því í báðum
tilfellum um það að ræða, að
sá, sem hefir verið trúað til að
kaupa inn vörur fyrir þjóðina,
falsar gögn sín, segir verðið
raunverulega meira en það er,
og svíkur þannig fé undan
skatti og kemur þvi í erlenda
mynnt og erlenda geymslu.
Heima fyrir hækkar vöru-
verðið vegna þessara falsana og
fjárdráttar. Fólkið borgar meira
fyrir vörurnar og sú byrði fær-
ist yfir á ríkissjóðinn og at-
vinnuvegina í aukinni dýrtíð.
Getur þetta veriff?
Svo mun margur spyrja, þeg-
ar hann athugar þetta háttalag
niður í kjölinn. Er það hugsan-
legt, að menn, sem eru sterk-
ríkir undir, leggist svo lágt að
ljúga og svíkja og níðast á öllu
því, sem þeim hefir verið til
trúað, bara af því að þá langi til
að eignast líka innstæður er-
lendis, þó þeir megi aldrei láta
það koma fyVir íslenzk augu?
Er það hugsanlegt, að þeir vilji
vinna það til, að hækka dýrtíð-
ina á íslandi vegna þessa og
leggja þannig enn þyngri byrðar
á sligaðan ríkissjóð og atvinnu-
vegi? Á fólk að trúa því, að
ágirndin geti gert menn slík af-
hrök og föðurlandssvikara?
Alkunnar staffreyndir.
Því miður eru nú dæmi til
þess, að einstakir kaupsýslu-
menn hafi leiðst út á þessa
braut. Aldrei hefir það fengizt
rannsakað hve mikil brögð
væru að slíku. Ekki hefir heldur
verið tekið svo hart á þeirri
hrösun, að refsingar þyrftu að
hræða menn frá að leika það
eftir. Það er óneitanlega vel
sloppið hjá þjófnum, þó að hann
við því þarf að leggja þunga
refsingu, t. d. missi borgaralegra
réttinda, ef ekki er talið rétt
fram við eignakönnunina. Þegar
sá grundvöllur er fenginn, þarf
að gera öflugustu ráðstafanir
til að' koma í veg fyrir skattsvik
í framtíðinni. Skattaeftirlitið
þarf að vera strangt og refsing-
arnar ekki aðeins fjárhagslegar,
heldur einnig réttindamissir.
Það skapar miklu meira aðhald.
Þetta er tvímælalaust eitt
mikilvægasta verkefni heiðar-
legrar stjórnar, ef þjóðin ber
gæfu til að eignast hana nú
eða í náinni framtíð. Það er end-
urreisn þess siðgæðis og þegn-
skapar, sem frjálst og heilbrigt
þjóðfélag byggist á öðru fremur.
Þótt margt hafi verið iskyggilegt
í stjórnarstefnu seinustu ára, er
fátt uggvænlegra en siðleysi það,
sera hún hefir skapað í þessum
og hliðstæðum málum.
borgi með íslenzkupn krónum
þær fjárhæðir, sem sannast, að
hann hafi stolið í dollurum. Er
mjög vafasamt að þjóðfélagið ís-
lenzka hafi haft ráð á því, að
strjúka slíkum silkihönzkum
um þá manntegund, þó að ekki
bætist við, að ríkisstjórnin sjálf
bindi plástra trúnaðarframa og
virðingarstarfa yfir ýldukaunin.
Röggsemi ríkisvaldsins.
Það var ákveðið fyrir jólin, að
enginn mætti senda gjafir úr
landi, nema hann fengi leyfi
til þess uppi á háalofti yfir
málflutningsskrifstofu Péturs
Magnússonar í Reykjavík. Bréf,
sem fóru gegnum pósthúsið í
Reykjavík, voru síðan tekin
og athuguð af mikilli rögg-
semi og skörungsskap, svo
að hindrað yrði að menn sendu
kunningja sínum piparbréf eða
ónotaðan barnsvettling.
Um þetta er sjálfsagt gott eitt
að segja, því að til þess eru lög
og reglur, að þeim sé fylgt, og
þeirra ber að gæta þegar þjóð-
arnauðsyn krefur með árvekni
í smáu sem stóru.
Til hvers er réttvísin?
En það er eins og hagfræð-
ingana gruni, að eftirlitið i
því stóra hafi farizt fyrir. Svo
mikið er víst, að dómsmála-
stjórn ríkisins hefir varið heild-
salana fyrir öllum rækilegum
rannsóknum. Þar hefir ekki
verið beitt neinni piparbréfa-
nákvæmni. Vafasöm fyrirtækíi
hefðu þess vegna getað haldið
áfram fölsunum og fjárdrætti,
til að þoka dýrtíðarvísitölunni
ögn hærra. Því ekki það í von
um nýja réttarsætt, ef eitthvað
kæmist upp?
En þá mætti e. t. v. spyrja.
Hvernig er þetta þjóðfélag? Höf-
um við réttvísi og ríkisstjórn til
að vernda þjófa og illræðismenn
fyrir fólkinu eða fólkið fyrir
þjófum og svikurum?
Stolt Barðstrendinga.
Barðstrendingar mega vera
upp með sér af því að hafa lagt
Alþingi til eins konar yfirþing-
Allir, sem eitthvað hafa kynnt
sér íslenzka bókaútgáfu nú síð-
ustu árin, hafa veitt því eftir-
tekt, að bókaútgáfan Norðri
hefir gefið út fjölda bóka, sem
eru bókmenntalegur fengur, og
enga lélega eða ótæka bók.
Nú rétt fyrir jólin kom út hjá
forlagi þessu m. a. bóka sagan:
Ketill í Engihlíff, en Konráð Vil-
hjálmsson frá Hafralæk íslenzk-
aði bókina. •
Sögu þessarar hefir að vísu
áður verði minnst nokkuð i blöð-
um, en hvergi nærri svo sem
vert er. Ber þar margt til, m. a.
að þessi sænska saga er nútíma-
saga og svo lík íslenzkum að-
stæðum, að sé stritið á ökrum
og í skógum túlkað sem barátta
við grjótið, mýrarnar og mold-
arkofana þá gæti sagan að öllu
eða langmestu leyti verið íslenzk.
Sagan segir okkur frá fólkinu
í einni útbyggðinni sænsku,
Móahverfinu. Það hefir orðið út-
undan með vegi, raflýsingu, síma
og skólahald vegna ódugnaðar
hverfisbúa og afturfara á öll-
mann, sem jafnan er boðinn og
búinn til að leiðbeina þing-
bræðrum sínum, jafnt um
vandasamt löggjafarstarf, sem
prúðmannlegt orðbragð og hátt-
vísi. Raunar finnst sumum, að
þess gæti stundum þar, að
hægra sé að kenna heilræðin en
halda þau.
Umvandanir á Alþingi.
Þegar frumvarp Hannibals
Valdimarssonar um þjóðnýtingu
kvikmynda var til fyrstu um-
ræðu veitti GIsli Jónsson honum
áminninga af mikilli vandlæt-
ingu og vítti hann fyrir óviðeig-
andi orðbragð í greinargerð
frumvarpsins. Þótti honum það
óhæfa, að sagt var, að kvik- J
myndarekstur hefði orffið féþúfa
einstakra manna. Fannst Gísla
óvarlegt af þingmönnum að
segja slíkt í greinargerð og eiga
svo undir Helga Hjörvar einum
hvort hann „stoppar illmælið“
eða „útvarpið, þetta hlötlausa
menningartæki, er í látið út-
básúnera það til hlustenda.“
Hins vegar kvaðst Gísli vilja
vinna með Hannibal að því, að
hér væru sýndar góðar kvik-
myndir, en þá ætti líka að at-
huga, hvort maður, með þann
hugsunarhátt, sem fram kæmi
í þessu frumvarpi, ætti að vera
skólastjóri unglingaskóla.
Þjóffarhagsmunir
og einkaviffhorf.
Það er ósköp notalegt að vera
ríkur og ástæða til að tekjuhá-
um mönnum finnist það æsk-
ilegt, að þeir græði fé, t. d. á
rekstri kvikmyndahúss. Þó að
sumir fari vel með gróða sinn,
munu þó gróðamenn vera eitt-
hvað svipaðir og Einar Þveræ-
ingur sagði um konungana,
misjafnir að gæðum.
En þó að stundum sé hægt
að þola mikinn gróða einstakra
marma með góðri samvizku,
réttlætir einstaklingsgróðinn
ekkert skipulag.
Og það er skylt að meta hags-
muni almennings meira en
ánægju örfárra manna af stór-
gróða sínum.
um sviðum. Sagan sýnir allt
þetta fólk í daglegu striti og dag-
legri breytni. Hún seglr frá því
alveg eins og það er, kostum
þess og göllum. Og þótt þettá
sé sænskt fólk gæti það eins
verið íslenzkt. Strlt og áhyggjur.
einyrkjanna hinar sömu, sam-
göngu og símaleysi og lítið effa
ekkert skólahald. Og hin opin-
bera skoðun er söm og hér á
landi, aff þessar útbyggðir megi
týna tölunni, megi fara i eyði.
Fólkið forpokist þarna i öllum
efnum, og það sé svo dýrt aff
láta þessar útbyggðir fá nauð-
synleg þægindi, svo þar verffi
lifað sómasamlegu lífi.
Gamla fólkiff, karlar og konur,
heldur tryggð við Móahverfið,
en unga fólkið leitar í burtu, og
það er orðinn stór viðburður, ef
barn fæðist i hverfinu. Gamla
fólkið man ungu dagana, þegar
hverfið var blómleg byggð, en
horfir sljóum augum á hrörn-
unina, og vantar kraft til þess
að rísa gegn straumnum.
Englhllð er höfuffból hverfis-
Þeir þurfa ekki
ábyrgffartiifinningu.
Þjóðviljinn læzt vera hneyksl-
aður yfir því, að Alþbl. segi að
væntanlegrar ríkisstjórnar bíði
„mörg verk og vandasöm," og
stéttir þjóðfélagsins verði að
„sýna ábyrgðartilfinningu og
skyldurækni.“
í tilefni þessara ummæla seg-
ir Þjóðviljinn: „Þeir, sem spá
vandræffum effa hruni nú, ætla
sér sjálfir aff skipuleggja hrun.“
Þeim Þjóðviljamönnum sýn-
ist ekki neinn vandi að stjórna.
Það er líka létt að halda áfram
eins og ríkisstjórn þeirra hefir
gert og stefna æ hraðar og dýpra
niður í óreiðu og skuldir og sýna
hvergi „ábyrgðartilfinningu og
skýldurækni.“ Þeir hafa sýnt
það í ríkisstjórn, að það er svo
sem hægt að komast út af við
heildsala, húsabraskara og þess
háttar manntegundir, án þess
að nota „ábyrgðartilfinningu og
skyldurækni."
En það er ekki vist að fólkið
geri sér alltaf að góðu ævintýra
pólitík glæframanna, sem stinga
„ábyrgðartilfinningu og skyldu-
rækni“ undir stól 9g leysa málin
með réttarsætum o. s. frv.
En hvað álitur Þjóðviljinn um
ins og gamalt óðalssetur, en þar
er afturförin ekki minni en hjá
öðrum. Búið sekkur í sívaxandi
skuldir, og bóndinn gerist drykk-
felldur, kærulaus og vonsljór,
enda stóð hugur hans í æsku
meir til bóknáms en búskapar.
Þá kemur elzti sonurinn, Ketill
í Engihlíð, heim að ósk móður-
innar. Hann heflr næstu árin á
undan unnið í Stokkhólmi, og
fengiff þar margt aff sjá og
skoða og vel launaða atvinnu,
en heldur heim, þegar kall móff-
urinnar berst, óvænt og án þess
að gera nein böff á undan sér.
Ketill fer fótgangandi frá járn-
brautarstöðinni og heim i hverf-
ið. Einmanaleikurinn og hröm-
unin risa í fang honum jafn-
skjótt og hann nálgast heim-
byggðina. Þetta er eitthvað ann-
að en lífið í höfuðborginni. Þar
eru kátir félagar, piltar og stúlk-
ur. Hvað vill hann hingaff. Á
hann hér heima lengur. Þetta
hefir fjarlægzt á undanförnum
árum. Samt hefir hann veriff
heima aðeins þrjá daga, þegar
honum er það alveg ljóst, aff
hann verður kyrr. Móðirin kall-
ar, moldin kallar. Þetta er mold-
in hans. Þrátt fyrir það, að faðir
hans segir sem svo: Hver baff
þig að koma heím, Ketill. Ég vil
enga vinnu af þér þiggja.
Svo er rakin baráttusaga Ket-
ils i Engihlíð. Hann þykir of af-
Jónas Haralz og allt, sem hann
hefir sagt um aðkallandi og
vandasöm verkefni?
Er það til að skipuleggja hrun?
Kröfur Morgunblaffsins.
Mbl. þykir illa talað um ólaf
Thors og stjórn hans í Tímanum
og lætur, sem hún ætti aff vera
friðuð meðan stendur á myndun
nýrrar stjórnar. Sjálft hefir Mbl.
sagt annað eins og þaff, meffan
á samningum um stjórnarsam-
starf við Framsóknarflokkinn
stóð, að hér væri allt i lagl og
ekkert að óttast, ef Framsókn-
arflokknum, yrði haldið utan við
stjórn.
Lýsti það miklum samstarfs-
vilja?
Hitt þarf Mbl. ekki að halda,
að Fraansóknarmenn telji sig
eiga neitt erindi í ríkisstjórn til
að semja auglýsingar og taka
þátt í því auðnuleysi, sem þeir
hafa jafnan deilt á.
l*eir vilja læra.
Ungir Haiti-búar vilja fá að
læra landbúnað, fiskiveiðar og
skógarverk af Dönum og Norð-
mönnum. •
skiptasamur. Það þykir bezt, að
hver og einn ráði háttum sin-
um og breytni. Það er víst og
satt, að margt mætti betur íara,
en einhvernveginn hafffi Móa-
hverfið komizt af undanfarin ár,
án Ketils í Engihlíð og peirrar
nýbreytni, sem hann taldi sjálf-
sagða og nauðsynlega.
Sá sem berst drengilega og
fyrir réttum málstað stendur
aldrei einn og yfirgefinn. Það
bezta í fólkinu styður hann, og
umhverfið og liffnar kynslóðir
styðja hann líka. Ef herðarnar
eru nógu breiffar og brjóstvitið
heilbrigt og gott lyftir hann
þeim ofurþunga, að slgurvissan
verður aldrei kvíðin eða hik-
andi til lengdar. Svo koma fleiri
herðar, sumar sterkar, affrar
veikar, sem i sameiningu lyfta
byrðunum. Þá er sigurlnn unn-
inn. Fólkið hefir eignast vilja
og trú á mátt sinn. Þaff getur
sigrað alla erfiðleika, ef sam-
heldni og forusta bilar ekki.
Allt þetta gæti gerzt og gerist
eins hér á íslandi sem í Sviþjóð.
Það getur eins verið Jón, Páll
eða Pétur, sem koma heim í
sveitina frá húsbyggingum í
Reykjavík, togveiffum á Hala-
miðum, eða aflauppgripum í
Vestmannaeyj um effa Sandgerði,
eins og Ketill 1 Engihlíff kemur
heim frá Stokkhólmi. Nákvæm-
(Framhald d 3. sííhi)
Ariis'rimur Fr. Bjarnasun:
Á þessum. herðum
hvíla byrðarnar