Tíminn - 08.02.1947, Blaðsíða 2

2
TlMByrc, lawgardagiim 8. febr. 1947
27. blað
/í ðíiaðennyi
Luufiardagur 8. febr.
------- ---- -------
Hví þegir Mbl. um
hagfræðingaálitið?
Morgunblaðið læzt vera mjög
hneykslað yfir lýsingu þeirri,.
sem Tíminn birti á fjárhags-
málum og atvinnumálum þjóð-
arinnar, þegar hin oýja ríkis-
stjórn kom til valda. Það, sem
sérstaklega virðist hneyksla
Mbl. og það endurprentar í
forustugrein sinni í gær, eru
þessi atriði:
Öllum erlendum gjaldeyri hef-
ir verið eytt og affeins litlum
hiuta hans hefir veriff variff til
kaupa á nýsköpunarvörum.
Bátaútvegurinn er rekinn á
ríkisábyrgff og getur hæglega
svo fariff, aff þaff baki ríkissjóffi
útgjöld, sem skipta tugum milj.
kr. á þessu ári.
Fjárlögin fyrir áriff 1947, eins
og þau liggja nú fyrir þinginu,
eru raunverulega meff 50—60
milj. kr. rekstrarhalla.
Hvers konar braskstarfsemi
og verffbólga hefir vaxiff hröff-
um skrefum í landinu.
í lýsingu Tímans voru reynd-,
ar nefnd fleiri atriði, eins og t.
d. stórfelld fjárvöntun til ný-
sköpunarinnar, engir samning-
ar hefðu enn verið gerðir um
fisksöluna og dýrtiðarvisitalan
hefði fariö síhækkandi undan-
farna mánuði. Þær staðreyndir
virðist Mbl. þó viðurkenna og
skal því ekki nánar rætt um
þær.
En um sannleiksgildi þeirra
atriða, sem Mbl. nefnir, er'einna
bezt að skírskota til þess, aff það
gerir ekki minnstu tilraun til
að hnekkja þeim. Til þess liggur
sú einfalda ástæða, að það er
ekki hægt. Fjárlagafrv. liggur
fyrir Alþingi og er með 22 milj.
kr. halla frá hendi ráðherra,
þótt sleppt hafi verið úr því
stórfelldum útgjaldaliðum, eins
og t. d. dýrtíðargrelðslum. Al-
þingi hefir alveg nýlega sam-
þykkt lög um stórfellda á-
byrgð á fiskverðinu. Braskið og
verðbólguna kannast allir við.
Um gjaldeyrismálin er skemmst
að vísa til hagfræðingaálitsins,
þar sem því er lýst, að öllum
gjaljfleyrisinnstæðum verði búið
að ráðstafa í upphafi þessa árs.
Það liggur einnig fyrir, að ein-
um 300 milj. kr. hefir verið ráð-
stafað til kaupa á nýsköpunar-
vörum af þeim 1200—1300 milj.
kr., sem fyrrv. ríkisstjórn hafði
til ráðstöfunar.
Og meðal annarra orða: Hvers
vegna hefir Mbl. aldrei minnzt
á hagfræðingaálitið, þar sem
dregin er upp skýr og sönn mynd
af afleiðingum þeirrar stjórn-
arstefnu, er fylgt hefir verið
seinustu árin? Hagfræðingun-
um verður ekki brugðið um pól-
itíska hlutdrægni og álit þeirra
ætti því að vera Mbl. kærkom-
inn úrskurður um þessi deilu-
mál þess og Tímans, ef það
hefði haft á réttu að standa.
Þessi þögn Mbl. er hins vegar
auðskilin. Hagfræðingaálitið
staðfðstir, að -stjótrnarstefna
undanfarinna ára hefir breytt
mesta góðærinu, sem þjóðin
hefir búið við, í það mesta fjár-
hagslega öngþveiti, sem hún
hefir þurft að ráða fram úr.
Þess vegna tekur hin nýja
stjórn Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar við erfiðari og tor-
leystari verkefnum en nokkur
önnur rikisstjórn hefir gert.
Eígi starf hennar að heppnast,
má ekki leyna þessum stað-
Á leiffarmótum.
Morgunblaðið virðist hafa
meiri hluta hjarta síns hjá sín-
um fyrrverandi ráðherrum enn-
3á. Ástand biaðsins er því líkast,
sem sumir andatrúarmenn lýsa
framliðnum mönnum, sem haldi
sig enn við látinn líkama sinn
og geri sér ekki grein fyrir því,
að þeir eru raúnar komnir á
annað tilverustig. Um síðir tekst
dó þessum ráðvilltu öndum fyrir
hjálp góöra afla að greina á
milli þess, sem dautt er og hins,
sem lifir.
Óheppilega orffaff.
Mbl. er hróðugt yfir því, að
núverandi ríkisstjórn ætli sér að
tryggj a framhald nýsköpunar-
innar og hafi því það höfuð-
markmið að halda áfram stefnu
fyrrverandi stjórnar.
Réttara væri að segja, að
þessi stjórn ætli sér að fram-
kvæma eitthvað af því, sem* hin
lofaði að gera en fórst íyrir hjá
henni að koma í verk.
Áttavilla.
Mbl. ætti að bera saman fjár-
festinguna í tíð fyrrverandi
stjórnar og fyrirætlanir þessar-
ar í þeim málum.
Svo mætti það bera landbún-
aðarfyrirheitin nú saman við
landbúnaöarlöggjöf liðinna
þinga.
í þriðja lagi gæti það svo at-
reyndum fyrir þjóðinni með
skrumi og ósannindum um „af-
rek“ fyrrv. stjórnar, eins og nú
gefur að líta í Þjóðviljanum og
Mbl. Sú afstaða Þjóðviljans er
vitanlega skiljanleg, því að
hann vill láta stjórn Stefáns
Jóhanns Stefánssonar mis-
heppnast störf sín. Afstaða Mbl.
sem stjórnarblaðs, er hins vegar
ekki skiljanleg. Það, sem mestu
skiptir nú, er að gera þjóðinni
fulla grein fyrir erfiðleikunum
o(i öngþveitinu og vekja hjá
henni þegnskap til að styðja
nauðsyniegar ráðstafanir. Tími
skrumsins og loddarabragðanna
verður að enda, ef ekki á að
leiða þjóðina í enn meiri ógæfu.
Sumum hættir við þeim mis-
skilningi að líta öðrum augum
á presta en annað fólk. Að einu
leyti hefir líka presturinn sér-
stöðu. Hann er maður, sem hefir
tekið sérstakt lífsstarf að sér.
Til hans koma menn á stærstu
tímamótum ævinnar.
Ef ferðamaður gefur sig á tal
við samferðamann sinn og
kemst að því, að hann sé prest-
ur, tekur samtalið oft annar-
legan blæ. Það er merkilegt
hvað margir fullorðnir menn
geta orðið barnalegir undir
þeim kringumstæðum.
Sumir reyna að sveigja talið
í þá átt, sem þeim finnst að bezt
fari við virðuleik prestsembætt-
isins. Þeir minnast á dularfulla
hluti, furðulegar bænheyrslur,
óskýranleg yfirnáttúrleg atvik,
sem ýmsum finnst a$ heyri til
hinu trúárlega.
hugað stefnu stjórnarþinar í
verzlunarmálununi og borið
hana saman við ríkjandi ástand
og liðna tíð.
Þetta er sennilega nóg fyrir
það í einu.
Annars skiptir það mestu, að
þeir Morgunblaðsmenn gangi
nú í rétta átt úr þessu.
Því skyldu þeir þá ekki mega
trúa því, að þeir hafi alltaf
haft þessa sömu stefnu, — allt-
af stefnt í þessa einu réttu átt?
Það er algengt þegar menn
villast, að þeir ganga í hring og
finnst þó að þeir stefni alltaf
þráðbeint áfram. Þeim getur
jafnvel fundizt vatnið renna
upp í móti. Það er ekki fallegt
að vera að stríða mönnum, sem
svo er ástatt um, sízt ef þeir
vilja halda rétta leið.
Þjóffviljinn missir höfuff.
Þjóðviljinn segir frá því í for-
ystugrein, að Bjarni Benedikts-
son hafi fært Framsókn „pólit-
ískt höfuð Ólafs Thors á diski,
sem friðþægingu til að fá að
komast í samfélag það.“
Þeir Þjóðviljamenn mega nú
ekki vatni halda yfir því mót-
| læti, að „pólitískt höfuð Ólafs
Thors1, hefir lækkað í metum.
Enginn veit hvað átt hefir, fyr
en misst hefir, má segja þar ú}m,
því að þrátt fyrir allt, eiga sós-
ialistar þó drýgstan þáttinn í
því, að „Ólafía“ gamla drógst
upp og dó, hvað sem líður öllu
kukli og tilraunum til að vekja
hana upp aftur.
Þaff er þó ætíff búningsbót
aff bera sig karlmannlega.
Flestum mun hafa þótt Ólaf-
ur Thors bera sig hraustlega,
þegar nýja stjórnin var til-
kynnt á Alþingi, og hann endur-
sagöi nokkur atriði úr ræöu
Einars Olgeirssonar og hnýtti
svo hamingjuósk gftan í. —
Annars hefðu þessir góðu menn
mátt leggja meiri áherzlu á
hátt afurðaverð, ef þeir hefðu
verið búnir að semja um sölu á
einhverjum afurðum.
Skrítin sjónskekkja.
Þjóðviljinn kennir nýju rík-
Verst er að þola þá, sem byrja
sem svo: „Ég er nú ekki neitt
inn í trúmáium, en mér finnst“
— og svo kemur röð af barna-
legum athugasemdum, sem
hverjum mannj myndi þykja
skömm að bera sér í munn í
öllum málum öðrum, en hinum
trúarlegu.
Mörgum finnst sér skylt að
afsaka Jiað, að hann hafi nú
ekki komið í kirkju nokkuð
lengi. Þeir virðast halda, að
prestinum sé sérstök unun og
áhugamál að hlusta á langar
og breytilegar skýringar, sem
oft bera vitni um mikla hug-
kvæmni. Og hann verður að
taka þessu vel, þó að hann viti
vel, að þeir ganga fram hjá
kirkjunni einfaldlega af þvi, að
þeim er hún þýðingarlaus. En
erfiðast er þó fyrir prestinn að
berjast við þá tilhneigingu að
isstjórnina við Landsbanka-
valdið. Þetta virðist þó undar-
legt, því að í henni er enginn
maður frá Landsbankanum.
Þegar hins vegar var mynduð
stjórn næst áður, var forsætis-
ráðherrann sóttur í bankaráð
Landsbankans og einn af banka-
stjórunum settur yfir fjármál
og viðskiptamál.
Þá stjórn bendlaði Þjóðvilj-
inn ekki við Landsbankavald.
Blaðið virðist hafa því minni
tílhneigingu til slíks, sem ítök
bankans í ríkisstjórninni eru
meiri.
Grýlutrú Þjóðviljans.
Það er gamalt ráð aö hræða
með Grýlu. Óviturt fólk hefir
stundum lögreglu og lækna fyrir
grýlu á börn sín. Landsbanka-
valdið er grýla Þjóðviljans.
Auðvitað má gagnrýna stjórn
Landsbankans eins og annað.
En eftirtektarvert er það, að
þegar ungur og efnilegur hag-
fræðingur úr hópi sósíalista
tekur sæti í Landsbankaráði,
gerir hann engan ágreining um
heildarstefnu. Þvert á móti
andmælir hann sumu því, sem
ÞjóÖviljinn hefir hrópaö hæst
um, bæði í greinaflokki í blað-
inu sjálfu og eins síðar í álits-
gerð hagfræðinganna.
Þaö hefir löngum gengið svo,
að upplýstir menn og aiadlega
sjálfstæöir, hafa verið hafnir
yfir grýlutrúna.
Ófeigur kominn út.
Ófeigur er kominn út, og er
ljótur. Honum munu verða gerð
nokkur skil, þegar rúm leyfir.
Sérstaka athygli mun það vekja,
að ritstjórinn heitir nú ^kaft á
menn að leggja fram fé til
hjálijar sér, svo að hann geti
gefið út blað.
Munu fáir verða til að kaupa
hlutabr^f í karlinum úr því sem
komið er, pg uppboðinu þyí lít-
ið áinnt.
Þó að gildi íslenzkra peninga
haíi mjög farið minnkandi sið-
ustu ár útilokar það ekki að
vissir hlutir hafi fallið örar.
svara: — „Persónulega er mér
alveg nákvæmlega sama, hvort
þú kemur i kirkju eða ekki.
Kirkjan kemst af án þess fólks,
sem lítur á það sem sérstaka
náð frá sinni hlið að vera við
guðsþj ónpstu.“
Stundum hitti ég fólk, sem
undrandi segir sem svq, þeggr
það veit að ég er prestur: „Já,
— en þú talar alls ekki svoleiðis
og ert heldur ekkert prestsleg-
ur.“ Það þykir mér alltaf vænt
um, en það er samt sem áður
furöuleg ályktun. Ef menn
þekkja prestana vita þeir að í
engri stétt eru ólíkari menn.
Það er eins og sumir haldi,
að prestarnir komi í heiminn
p^kkaðir inn í silkipappír. —
Stundum hvarflar það að mér,
aö ég muni fá taugaáfall, ef ég
finni enn einu sinni mann, sem
bætir við, eftir að hafa trúað
mér fyrir siðferðilegum, and-
legum eða fjárhagslegum
vandamálum sínum: „En þú
hefir auðvitað aldrei reynt neitt
þvílíkt.“ Hvernig ætti nokkur
maður að geta vitað hvað fyrir
mig hefir komið?
Það eru mikil óþægindi fyrir
prest, ef fólk ímyndar sér að
hann lifi lífu sínu án freistinga
holdsins og veikleika andans.
Við höfum aldrei verið bólusett-
ir gegn freistingum. Við höfum
Gcralri Kennedy prestur:
Hvermg er presturinn?
Þaff er auffvitaff allt annað aff vera prestur í miljónamergff
Ameríku effa hér í landi kunningsskaparins. Þrátt fyrir þaff mun
þessi grein geta bent okkur á nokkur sannindi, sem varffa störf
og viffhorf prestanna hér, — og lífiff sjálft, — erfiffleika, sárs-
auka og nautnalindir sáígæzlustarfsins, effa blátt áfram þess,
aff kynnast fólkinu eins og þaff sjálft er bak viff gerfi hversdags-
leikans.
• •
Oryggi - Trygging
Fátt- virðist að ætti að vera '
eins eftirsóknarvert eins og ör- j
yggi í flestum greinum. Enda j
sést viða í verki, að menn
kunna að meta það.
í borgum byggja menn hús
yfir si^- og sína úr sem ram-
gerðastri steinsteypu, svo að þau
standi m. a. örugg fyrir eldi. En j
á jarðskjálftasvæöum reiaa þeir
þau aftur á móti úr timbri eða
öðru því efni, er bezt þolir
hreyfingu. Sjómennirnir búa
skip sín sem allra beztum ör-
yggistækjum. Og hygginn bóndi
ræsir vandlega fram landið,
þegar hann byrjar að rækta
það, til þess að tryggja' upp-
skeruna.
Lengi mætti telja, hvernig
einstaklingarnir leitast við að
tryggja sig og sína með alls kon-
ar öryggisráðum og þess betur
venjulega, sem menning þeirra
er meiri.
En hvernig er meö þjóðfélagið
í þessum efnum? Ættu ekki ráð
vitrustu og beztu einstakling-
anna að ríkja þar og ráða?
Ekki sýnist ósanngjarnt að ætl-
ast til þess. Samt er öryggisleys-
ið i þjóðfélagsmálum að verða
ein allra mesta plágan á þessu
landi.
Ýmsir umbótasinnaðir menn
leitast þó við að koma með til-
lögur öðru hvoru til úrbóta í
þessum efnum. Nýlega hafa t.
d. verið bornar fram og sam-
þykktar á Alþingi víðtækar til-
lögur um almannatryggingar.
En hvað skeður? Um leið og
þessar umfangsmiklu tillögur
eru að verða að lögum og koma
til framkvæmda, er stöðugt
verið að svíkjast aftan að gildi
trygginganna með því að rýra
verð þeirrar krónu, sem þeir
trygfðú eiga að fá. Og með sama
áframhaldi líður ekki á löngu
að tryggingafjárhæðin verkar
eins og háð eða spott.
Um le;ó og barizt er fyrir
pappírslögum um almanna-
tryggingar, hefir verið eytt
hraðfara verðgildi allra sjóða og
trygginga, svo að, nú er flest-
slíkt að litlu orðið. Hvers virði
er nú t. d. allálitleg lífsábyrgð,
sem menn keyptu fyrir 10, 20
eða 30 árum? Hefir ekki þjóð-
félagið stöðugt verið að grafa
ekki geislabaug um höfuö og
göngum ekki í hjúskap með
engli, nema í óeiginlegri merk-
ingu. Við verðum að vinna fyrir
viðhaldi lifsins, greiða reikninga
okkar og hugsa um elliárin. Við
horíum ekki niður á fólkið ofan
af einhverjum hátindi, sem er
hafinn yfir mannlegt líf. Við
erum raunhæfir starfsmenn
stofnunarinnar, sem við þjón-
um.
Vinur minn einn bauð mér
einu sinni að sjá fangbrögð afl-
raunamanna, því að það væri
gott fyrir mig að komast í
snertingu við lífið. Mér komu
þá ósjálfrátt í hug nokkrar
minningar frá síðustu dögun-
um. Jarðarför, og að henni lok-
inni reyndi ég að hughreysta
unga móður og tvö börn, sem
stóðu ein og allslaus uppi, —
Viðtal við ungan mann, sem
hafði verið dauðadrukkinn í
fulla viku, til aö reyna að
gleyma stúlku, sem yfirgaf
hann. — Einmana hermaður,
sem fengið hafði uppsagnarbréf
frá unnustunni.
Svo ætlaði vinur minn að
fræða mig um raunveruleika
lífsins, með því að lofa mér að
sjá fangbragðaleik! Ég held að
margur venjulegur prestur
kynnist meiru af lífinu á einni
viku en margir aðrir á heilu ári.
! undan öryggi þeirra, sem vildu
j þannig tryggja sig eða sína nán-
■ ustu? Og hvernig hefir þjóðfé-
lagið hagað séi: gagnvart þeim
mörjnum, sem hafa viljað
tryggja öryggi sitt og sinna
með því að spara saman aura
fyrir vinnu sína og leggja þá í
banka eða sparisjóði, sem þjóð-
félagjð hefir staðið í ábyrgð
fyrir?
Þjóðfélagið hefir látið tærast
upp verðgildi þeirra, svo að nú
þykir mörgum sem betra muni
að vnrja þeim til kaupa á ein-
hverju „skrani“ heldur en að
eiga þá á „vöxtum“ í lánsstofn-
unum þjóðarinnar.
Margir kannast við söguna af
tveim félagsbræðrum í Þýzka-
landi eftir fyrri heimsstyrjöld-
ina. Annar var sparsamur og
reglusamur og lagði vinnulaun
sín á vöxtu í banka. Hinn drakk
mikið áfengi og eyddi öllu, er
haníi aflaði. En hann hafðí
þann sið að bera flöskurnar
niður í kjallara jafnóðum og
hann tæmdi þær. Einn góðan
veðurdag tók svo sparsami mað-
urinn fé sitt út úr bankanum,
sem var orðið allmikið að
markatölu. Samt dugði það að-
eins fyrir einni máltíð! En
eyðsíuseggurinn fór þá niður í
kjallara og safnaði saman öll-
um tórnu flöskunum og fór með
þær f sölubúð og var þá orðinn
allvel efnaður!
Hvaö hafa ráðamenn þjóðar-
innar hér á landi veriö að gera
undanfarið? Hafa þeir ekki ein-
mitt hagað ráðsmennsku sinni
svo, að menn söfnuðu einhvers
konar „tómum flöskum“ í
geymslur sínar, helþur en að
trúa þjóðfélaginu fyrir saman-
spöruðu fé sínu. Kaupa menn nú
ekki stórt og smátt, þarft og ó-
þarft, til þess að reyna að láta
þó eitthvað verða úr aurunum
sínum. Og hafa ekki stéjitasam-
tök og flokkar fátækara fólksins
gengið í „prýðilegan" félags-
skap við þá ríku um það að
fjölga æ ofan 1 æ krónununi, en
rýra um leið verðgildi þeirra að
sama skapi.
Er það ekki sérstakiega grát-
legt, þegar launafólk og fátækl-
ingar er svo blint, að það er að
(Framhald á 3. siðuj
Einu sinni kom ég með hlut til
viðgerðar á verkstæði. Smiður-
inn átti annríkt og ruddi úr
sér straum ^f blótsyrðum. Þeg-
ar hann sá hver ég var brosti
hann og sagði „Þú hefir nátt-
úrlega aldrei heyrt annað eins
oröbragð." Mér lá við að svara:
„Ég hefi verið i stúdentafélagi,
og á vöruflutningaskipi og mat-
ast með áhöfninni. Ég hefi heyrt
menn blóta svo, að þú værir
bara fúskari í samanburði við
þaö.“ Ég nota ekki það orð-
bragð, en ég hefi heyrt það.
Störf prestsins koma honum
í kynni við verstu öfl lífsins.
Það er kannske þess vegna, að
þeim verður mörgum svo tíð-
rætt um syndina. Þér þekkja hið
illa af eigin raun.
Prestar verða fyrir gagn-
rýni, stundum haröri og ósann-
gjarnri, en það er meinlaust.
Hitt er verra með smjaðrið. Ó-
þægilega oft beinist athyjgli
allra að okkur. En jafnframt.
því, sem hégómaskapurinn
freistar okkar, hættir okkur við
að gera ofmikið úr okkur sjálf-
um. Hver mikil prédikun kemur
okkur í hættu. Við reynum of
oft að hrífa fólk með mælsku
okkar og ræðumennsku i stað
þess að flytja því einfaldlega
sannleika hins guðdómlega orðs.
Viö hugsum of oft um hlut-