Tíminn - 12.02.1947, Blaðsíða 2

2
TÍmrVN. inigvUk»dagÍnn 12. fehr. 1947
29. blað
Halldór Krisljánsson:
A5 skilja er að fyrirgefa
Miðv.dayur 12. febr.
Skipan framkvæmda
í málefnasamningi hinnar
nýju ríkisstjórnar er því heitið,
að framkvæmdir í landinu skuli
gerðar eftir fyrirfram saminni
áætlun, „svo að vinnuafl og fjár-
magn hagnýtist þannig, að sem
mest not verði að.“ Áætlunin
skal byggð á því, að framleiðslu-
starfsemin fái nægilegt vinnuafl
og fjármagn og nauðsynlegar
atvinnuframkvæmdir og íbúða-
byggingar gangi fyrir öðrum
framkvæmdum. Skipað skal sér-
stakt fjárhagsráð, er semji áætl-
un þessa og annist framkvæmd
hennar.
Það er sérstök ástæða fyrir
Framsóknarmenn að fagna
þessu fyrirheiti stjórnarsáttmál-
ans. Meira en fjögur ár eru liðin
síðan Framsóknarmenn fluttu
þá tillögu á Alþingi, að slíkri
skipan yrði komið á fjárhags- og
atvinnumálin. í nóvembermán-
uði 1942 fluttu nokkrir þing-
menn Framsóknarfl. þál.till.
þess efnis, að sérstakri nefnd
yrði falið, „að gera áætlanir og
tillögur um framkvæmdir í land-
inu, þegar stríðinu lýkur og her-
inn hverfur á brott.“ í grein-
argerðinni var sýnt fram á, að
fastri skipan þyrfti að koma á
þessi mál, og nefnd nokkur þau
verkefni, sem ættu að hafa for-
gangsrétt, eins og t. d. efling
sj ávarútvegsins, ræktun lands-
ins og rafvirkjanir. Þótt þingið
tæki tillögunni heldur dauflega,
fékkst hún þó samþykkt og
nefndin var skipuð. Starf henn-
ar var komið nokkuð á veg, þeg-
ar stjórn Ólafs Thors kom til
sögunnar og þóttist, sérstaklega
ætla að vinna að þessum málum.
Nýbyggingarráð var sett á fót
og því falið að semja slíka áætl-
un. Efndirnar urðu eins og
vænta-mátti. Áætlun Nýbygg-
ingarráðs hefir enn ekki séð
dagsins ljós, og aldrei hefir ver-
ið meira handahóf og skipu-
lagsleysi í þessum málum en tvö
seinustii árin.
Þjóðinni hefir vissulega orðið
það dýrt, að stefna Framsókn-
arflokksins hefir ekki fengið að
ráða i þessum málum. Tvö sein-
ustu árin hefir verið byggt ótrú-
lega mikið af lúxushúsum og
sumarbústöðum, en nauðsynleg-
ar ibúðabyggingar, fiskiðj uver,'
hafnargerðir, ræktun landsins,
rafvirkjanir og aðrar nauðsynja
framkvæmdir hafa orðið horn-
reka. Hvers konar braskstarf-
semi hefir eflzt óðfluga og dreg-
ið til sín fjármagn og vinnuafl
frá framleiðslunni. Ofþenslan,
sem hefir átt sér stað í þessum
efnum, er ein meginorsök hinn-
ar sívaxandi verðbólgu. Öng-
þveitinu, sem þetta ástand hefir
skapað ,er mjög skilmerkilega
, lýst í hagfræöingaálitinu.
Þess ber nú að vænta, að til-
koma hinnar nýju stjórnar
marki þáttaskipti í þessum efn-
um. Þjóðinni er fátt nauðsyn-
legra en að stjórninni auðnist
að koma þeirri skipan á þessi
mál, sem heitið er í málefna-
samningi hennar. Framsóknar-
menn munu gera sitt til þess, að
stjórninni heppnist það hlutverk
Á að blekkja þjóðina?
Mbl. þykist enn vera hneyksl-
að yfir því, að Tímínn skuli hafa
notað tækifærið, þegar nýja
stjórnin kom til valda, til að lýsa
ástairdinu í fjárhags- og at-
vinnumálunum. Mbl. segir, að
Lítið kvæði vekur mikla
athygli.
Fyrirbæn mín í jólablaði
Tímans hefir orðið íhaldinu
hneykslunarhella.
Morgunblaðið birti um hana
tvær ritgerðir, aðra 9. janúar
og hina 31. janúar og var það
forýstugrein blaðsins þann dag.
Og nú kemur Ófeigur með rit-
gerð um þetta litla kvæði.
Þar sem þessi rit gera fremur
lítið að því, að ræða skáldskap,
er þetta dálítið sérstaftt. Ég
hygg að á síöasta ári hafi ekki
neitt einstakt kvæði vakið jafn-
mikla eftirtekt þessara blaða.
Nú hittist þannig á, að á-
byrgðarmaður Mbl. er formaður
Menntamálaráðs, en ritstjóri
Ófeigs skipaði þann sess áður,
sem frægt er orðið. Ókunnugir
kynnu því að ætla, að það hefði
verið einhver sérstök ástæða til
að fjölyrða um þennan kvið-
ling minn.
Mislétt um málið.
Undanfarna mánuði hefi ég
stundum lágt spurningar fyrir
Mbl. Ég hefi lika boðið því rök-
ræður um sérstök atriöi, sem
máli skipta, með þeim árangri,
að ég held að því sé verst af
öllu við rökræður næst hag-
fræðingaálitinu, sem líka eru
rök.
Ritstjóri Ófeigs sagði í riti
sínu í sumar að ég hefði ein-
hverntíma skrifað mikil ósann-
indi um Þingeyinga. Ég lýsti
þetta muni spilla sambúðinni á
stjórnarheimilinu og mun það
byggja þá skoðun á því, að tveir
stjórnarflokkarnir eiga þátt i
því, hvernig komið er, Það síð-
ara er rétt, en hins vegar ætti
það síður en svo að spilla sam-
búð stjórnarflokkanna, þótt þeir
gerðu sér rétta grein fyrir á-
standinu. Þvert á móti ætti það
að hvetja þá til samheldni, þar
sem ekki verður sigrast á hinum
miklu erfiðleikum, nema þjóðin
standi vel saman. Hitt er lík-
legra til að viðhalda deilum
ílokkanna, ef þeir telja sér
ranglega trú um, að allt sé í
bezta lagi og engin þörf sé fyrir
samstarf og samheldni. Mbl. er
þvi hvorki að gera stjórnar-
flokkunum né þjóðinni gagn,
þegar það er ranglega að gylla
framtíðarhorfurnar.
Mbl. segir, að önnur sé af-
staða Ólafs Thors en Tímans
til stjórnarinnar, því að Ólafur
hafi notað fyrsta tækifæri til
að bjóða hana velkomna. Mbl.
hefði gert Ólafi mestan greið-
ann, ef það hefði ekki minnzt á
þetta, því að Ólafur tróð sér ekki
að hljóðnemanum til þess fyrst
og fremst að bjóð*. stjórnina
velkomna, heldur til að afsaka
óstjórnina, sem var að kveðja,
og ^ylla fyrir mönnum, hve
bjart? væri framundan. Ham-
ingjuósk Ólafs Thors var aðeins
yfirskyn til þess að geta komið
afsökun sökudólgsins á fram-
færi.
Hinni nýju stjórn er áreiðan-
lega ekki meiri ógreiði gerður
en að haldið sé áfram að blekkja
þjóðina með gyllingum og
skrumi og leyna fyrir henni,
hvernig komið sé. Þjóðviljinn
ástundar það líka dyggilega.
Hann veit, að það er leiðin til
að draga úr þegnskap og ábyrgð-
artilfinningu þjóðarinnar. Mbl.
má ekki fylgja þessu fordæmi
Þjóðviljans, ef það vill láta
störf nýju stjórnarinnar heppn-
ast.
Detta illmæli opinberlega ó-
sannindi, þegar ábyröarmaður
jess var kominn hingað til
lands úr skemmtiferð á megin-
landinu. Svo er ekki meira um
það.
En svo birtist þetta smákvæði
í jólablaði Tímans.
Þá brá kempunum við Mbl.
og Ófeig svo, „að andríkið
fann þar nú allt upp á gátt, sem
áður var heilt eða lokað,“ eins
og Þorsteinn Erlingsson segir.
Þá fékk krían málið.
Þótti vel bera í veiði.
Ég skil þetta fyrirbæri svo,
aö J. J. hafi haldið, að þetta
kvæði mitt gæfi tilefni til út-
úrsnúninga, sem gætu orðið mér
til vansa. Hann mun svo hafa
bent sínum andlegu skrifta-
börnum við Mbl. á þetta og látið
þau flytja boðskapinn fyrst.
Mun þeim hafa fundizt, að
þarna hillti nú loks undir tæki-
færi til að gera lítið úr mér, í
hefndarskyni fyrir að hafa
minnzt á hluti, sem komu þeim
óþægilega, þar sem engum vörn-
um verður við komið. Er það
aldagömul venja þeirra óláns-
manna, sem hafa óverjandi
málstað, að reyna að fara ein-
hverjar krókaleiðir, til að þagga
niður í andstæðingum sínum.
Og hér sá nú J. J. hina stóru
stund íhaldsins renna upp. Og
ekki stóð á þeim við Mbl. Þó var
það alltaf að þvælast fyrir þeim
undir niðri, að betra og
skemmtilegra hefði nú verið að
geta rökrætt við mig um for-
set?J?rennivín, sumarbústaði o.
s. frv.
Þessi minnimáttarkennd hins
rökþrota manns, sem örlögin
hafa dæmt til að berjast fyrir
óverjandi málstað, kom fram í
því, að i forystugrein Mbl. um
mig, var sagt, að ég væri ekki
svaraverður. En hin sanna og
raunverulega tilfinning rit-
stjórnarinnar kom fram í því,
að hafa leiðarann allan um mig.
Mbl. þótti ég umtalsverður.
í mesta meinleysl.
Það er raunar ástæðulaust af
þessum málsvörum íhaldsins að
leggja óþokka á mig. Mér er
meinlaust til þeirra persónulega
og kenni í brjósti um suma
þeirra, sérstaklega J. J. Ég hefi
ekki gert annað en að segja lát-
laust og blátt áfram það, sem
heilbrigðu og óspilltu alþýðu-
fólki finnst. Ef ég hefði þagað,
hefðu nógir aðrir orðið til þess.
Það er því ósköp einfeldnislegt
að vera að fjandskapast við mig
út af þessu. — en ég hefi svo sem
ekki undan neinu að kvarta.
Þetta er meinlaust.
Ég get talað við þá.
Ég mun ekki leggja mig í deil-
ur um skáldlegt gildi jólakvæðis
míns. Mig hefir aldrei dreymt
um „að setjast á bekk hinna
ódauðlegu skálda," eins og J. J.
segir, þótt ég hafi stundum birt
kvæði í blöðum og tímaritum,
vegna þess, að mér hefir fund-
izt þau flytja brot af lífsskoðun,
sem ætti erindi til fólks.
Hvað sem líður skáldskapar-
gildi kvæðis míns, mun ég ó-
hræddur verja hugsun þess og
lífsskoðun, hvað sem J. J., Jón
Pá og slíkir andans jöfrar segja.
Ég hefi séð skörungsskap J. J.
fyrri.
Fyrir 6 árum flutti ég smá-
ræðu um þjóðfána íslendinga á
flokksþingi Framsóknarmanna.
Ég hafði þar aðra skoðun en
Jónas Jónsson. í byrjun máls
míns var hann hinn frakkasti
og greip fram í fyrir mér, þang-
að til Bjarni á Laugarvatni bað
hann þegja og hafa sig í hófi.
Þá hætti hann köllunum, en lét
setja nafn sitt á mælendaskrá.
Ég hélt mér við sögulegar stað-
reyndir og málefnaleg rök. Þegar
ég hafði lokið máli mínu leit J. J.
yfir salinn, til að sjá hverjir
klöppuðu. Svo lyppaðist hann
niður, féll frá orðinu og hefir
aldrei minnzt á fánamálið síðan
opinberlega.
Það, sem þeir skilja ekki.
J. J. talar um himnaföður og
Krist í sambandi við kvæði mitt.
Ég nefndi meistara kærleikans.
Frá sjónarmiði margra kristinna
manna ber hér ekki neitt á milli,
en þó kemur hvergi beinlínis
fram í kvæðinu, að það sé endi-
lega stílað í þá átt, sem J. J.
segir. Ef hann „hefði verið jafn
gagnrýninn og hann þykist
vera ljóðelskur,“ hefði hann átt
að athuga þetta.
En sleppum því. Nú skal ég
gera grein fyrir því, hvernig ég
hugsa, og hvað það er í minni
lífsskoðun, sem Mbl. og Ófeigur
skilja ekki.
Ég lærði ungur þetta erindi:
Trúðu á tvennt í heimi
tign sem æösta ber:
Guð í alheimsgeimi.
Guð í sjálfum þér.
Mér skilst, að þetta sé kjarni
allra æðri trúarbragða, og í sam-
ræhii við þetta boði þau öll, að
menn skuli láta hið góða í eðli
sínu samstillast gæzku og kær-
leika alheimsins. Þessi einföldu
og háleitu sannindi eru boðuð
með ótal mörgu móti, en þetta
er kjarninn. í samræmi við
þennan kjarna allra æöri trú-
arbragða og æðri menningar eru
óskir manna og bænir um það,
að góðar hvatir og hneigðir þró-
ist með þeim.
J. J. “íieldur, að í kvæði mínu
komi fram hrifning á hinu lág-
fleyga Honum skilst að kvæðið
sé „tilbeiðsla á einkennum og
gildi hins rótlausa.“
Aumingja karlinn!
Norðurlandaþjóðum finnst að
rómversk-kaþólska kirkjan hafi
flaskaö á því, að telja páfánn
óskeikulan eftirmann Krists á
jarðríki. J. J. virðist telja sjálf-
an sig eins konar yíirpáfa, sem
einn geti sagt villuráfaníi kyn-
slóð hvað þeim Hallgj’ími Krist-
inssyni, Tryggva Þórhallssyni,
Birni Jónssyni og Jesú fx-á Naz-
aret fannst og finnist nú. Ég
mun nú samt sem áður fi-emur
leita heimilda um höfund kristn-
innar í gömlu guðspjöllin en
Ófeig.
Ófeigur og Mbl. skilja ekki
kvæfii mitt af því, að þau vilja
ekki vita, hvað það er að hjálpa
stefnulausum og lágfleygum
sálum. Þau virðast halda, að-þar
sé átt við það, að uppfylla fávís-
ar óskir lítilsigldra manpa.
Þegar kvæði mitt varð til, hafði
ég meðal annars áfengisbölið í
huga, sem eitt af hinum mörgu
mannfélagsmeinum. Áfengið er
t. d. eitt af því fánýti, sem frið-
vana sál eltir, freistuð af lækk-
andi þrá, svo að hún kvelst
glapin og afvega í myrkri og
spillingu. Mbl. og Ófeigur virð-
ast halda, að eini greiði, sem
drykkjumanninum yrði gerður,
væri að útvega honum nóg vín.
Þau virðast ekki þekkja aðra
hjálp, en að láta eftir.
Hér skilur með okkur.
J. J. talar um boðskap Krists.
Ég hélt að kristnar þjóðir
hefðu alltaf1 litiö þannig á, að
líf og starf Krists hefði miðast
við það að gefa lágfleygu og
stefnulausu mannkyni hugsjónir
og háleitt takmark til að> keppa
að. Ég hélt, að menntaðir menn
í kristnum löndum skildu þetta,
að léttúðugt stefnuleysi og
fylgikvillar þess vei-ða ekki
læknaðir með blindu og taum-
lausu eftirlæti, heldur hugsjón-
um og stefnumálum. Ég var svo
barnalegur að búast við, að
höfðingjar úr Menntamálaráði
skildu það, að hlutverk alls upp-
eldis er að vekja og beina í rétta
átt hinum góðu öflum, sem búa
og blunda með mönnum — gera
það, sem er lágfleygt og stefnu-
laust háfleygt og markvisst. En
þetta vilja Mbl. og Ófeigur ekki
skilja.
Sjúkar sálir.
Mér þykir þaö undarlegt fyr-
irbæri, aö í ársbyrjun 1947 skuli
rit, sem gefin eru út á ábyrgð
tveggja formanna Menntamála-
ráðs, virða það mér til árriælis
og lýta, að ég hefi beðið um náð
og vizku til þess, að geta orðið
til hjálpar að einhverju leyti í
mannfélagi mínu.
E. t. v. er það skýring á sál-
arlífi þessara ritskýrenda,að þeir
bíta sig í það, að kvæðið sé ort
með Hermann Jónasson í huga.
Svo rík getur minnimáttar-
kerind þessara manna gagnvart
Hermanni veriö, að það sé sál-
fræðilega skiljanlegt, en heil-
brigt er það ekki. En við reynum
líka að skilja sjúklinga.
Ég skil vel, að það sé erfitt
fyrir gamlan mann, sem ára-
tugum saman hefir fengið við-
urkenningu fyrir að túlka skoö-
un og tilfinningar heilbrigðrar
alþýðu, að verða síðan pólitísk-
ur einstæðingur. Þannig fer
hinum mestu mönnum, ef þeir
fara að líta svo á, að stjórn-
málalífiö sé til fyi*ir þá, og
finnst að þeir eigi flokkinn sinn,
í stað þess, að hafa það hlut-
vei-k, aö vinna sameiginlegum
málstað og hugsjónum gagn af
þjónustulund hins frjálsa manns
og góðum þegnskap.
Að lifa sjálfan slg.
Jónas Jónsson var mikill
áhrifamaður í þjóðlífi íslend-
inga. Hann barðist af mikilli
snilld fyrir hugsjónum samvinn-
unnar. Nú hættir hann störfum
við tíínarit samvinnumanna til
að geta einbeitt sér að bók-
merxntum eins og Ófeigi, þar
sem ýmsir beztu menn sam-
vinnuhreyfingarinnar eru hrak-
yrtir og svívirtir, eins og t. d.
varafoi’maður S.Í.S.
Meðan J. J. var í fylkingar-
brjósti í baráttuliði samvinnu-
manna var hann mikils virtur
af umbótamönnum landsins, en
stórgróðamenn úr kaupsýslu-
stétt og aðrir slíkir höfðu á hon-
um mikinn óþokka. Nú nuddar
hann fyrir sjálfan sig, þykist
ekki skilja einföldustu rök
mannlegs s^larlífs og félags-
legi-a fx#,mfara og er kominn í
andlegt samfélag við þá, sem
skrifa í Mbl. greinar, sem ekki
þykir vert að ísafold birti.
Þeir, sem til skamms tíma
hafa lagt fé sitt og fyrirhöfn í
það að riíða þær hugsjónir, sem
J. J. barðist áður fyrir, hossa
honum nú helzt.enda hefir áhugi
hans snúizt frá einlægri mál-
efnabaráttu að persónulegum
fríðindum, eins og því að fá
stóra og vandaða íbúð ókeypis,
ókeypis rekstur á einkabíl innan '
75 ára í dag:
Jason Steinþórsson
frá Vorsabse.
■ t
Jason Steinþói’sson ......
Hann er fæddur að Arnarhóli
í Gaulverjabæjarhreppi en bjó
lengst af í Vorsabæ í sömu sveit
og gerði þar garðinn frægan.
Lét hann af búskap fyrir fáum
árum eftir 40 ára samfelldan
búskap viö mikinn myndarbrag.
Lét hann þá jörðina í hendur
tveggja sona sinna, Stefáns og
Steinþórs en flutti sjálfur að
Selfossi og hefir dvalið þar síð-
an. —
Jason er tvíkvæntur og voru
konur hans bræði’adætur. Fyrri
kona hans liét Helga ívarsdóttir
frá Vorsabæjarhjáleigu. Eignuð-
ust þau 7 börn og eru 5 þeirra á
lífi. Siðari kona hans er Kristín
Helgadóttir frá Súlholti. Eign-
uðust þau 4 börn og eru 3 þeirra
á lífi. Allt er þetta hið mann-
vænlegasta fólk. Jason hefir
gengt fjölmörgum ti’únaðar-
störfum fyrir sveit sína og hér-
að. Vei’ið- í hrepsnefnd í 30 ár,
í skattanefnd, stjórn Flóaáveit-
unnar o. m. fl. Maðurinn er um
svo marga hluti vel ger, aö fram
hjá trúnaði samferðamannanna
geta menn eins og Jason ekki
komizt. Á yngri árum stundaði
hann lengi sjóróðra jafnframt
búskapnum og vegabætur á
sumi’in. Jason er viðurkenndur
víkingur til allrar vinnu og hag-
sýnn með afbrigðum^
Hann er stálminnugur og
fróður unx marga hluti og munu
lesendur Tímans minnast end-
urminninga hans, sem hann
skj-ifaði fyrir nokkrum árum.
Hann skrifar betur en-gengur og
gerist og myndu margir telja
vel farið, að hann notaöi eitt-
hvað aí tíma sínum á hinum
efri árum tli þess að forða ýms-
um gömlum fróðleik frá
gleymsku.
Jason er framfaramaður af
lífi og sál. Það sést bezt á hinum
mörgu og myndarlegu búnaðar-
framkvæmdum, sem hann hefir
gert og það sést einnig á óhvik-
ulum stuðningi við málstað
Fi’amsóknarflokksinsi allt frá
upphafi. Samferðamennirnir
þakka honum liðnu árin og óska
honum allrar farsældar frá
þessunx mei’ka áfanga í lífinu.
X.
lands og utan o. s. frv., jafn-
framt þvi, sem hann reynir að
sundra þeim öflum, er saman
standa um hans fyrri hugsjónir.
Stefnumálin í Ófeigi eru þessi
helzt:
Þaö átti að gera 25 ára her-
st'ðvasamning við Bandarikin.
Það átti ekki að skila „hi’að-,
bátunum“ í fyrra.
Einhver imei’kasti viðburður
íslandssögunnar á liðnu ári
var flutningurinn á beinum
Jónasar Hallgrímssonar.
Mesta framtíðarmál nú, er að
leg^ja J. J. til fé, svo að hann
geti gefið út blað, sem verði
(Framhald á 3. síðu).