Tíminn - 22.02.1947, Blaðsíða 2

2
37. blað
Luuyardagur 22. febr.
45 stig
Hinn 1. þ. m. var dýrtíðarvísi-
talan reiknuð út 1 síðasta sinn
í tíð ríkisstjórnar Ólafs Thors.
Hún reyndist þá vera 316 stig.
Þegar stjórn Ólafs kom til valda
var hún ekki nema 271 stig. Hún
hefir því hækkað um hvorki
meira né minna en 45 stig í tíð
fyrrverandi stjórnar.
Aukinn framleiðslukostnaður í
landinu hefir þó orðið miklu
meiri á þessum tíma en vísi-
töluhækkunin bendir til, þar
sem grunnkaupið hefir einnig
hækkað mjög verulega.
Hækkanir þessar væru á viss-
an hátt afsakanlegar, ef þær
hefðu orðið til að bæta kjör
hinna láglaunuðu vinnustétta.
En því er síður en svo að heilsa.
Samkvæmt vitnisburði íorseta
Alþýðusambandsins og margra
annarra trúnaðarmanna verka-
lýðsins, hafa allar þessar hækk-
anir runnið næstum jafnharð-
an aftur í hít verðbólgunnar,
(hærra verðlag, auknir skattar
o. fl.). Verkalýðurinn hefir ver-
ið jafn snauður eftir sem áður,
en braskararnir hafa grætt.
Þessir þungu baggar, 45 stiga
vísitöluhækkunin og grunn-
kaupshækkanirnar, eru nú langt
komnar að sliga allan atvinnu-
rekstur í landinu. Þær eru einn-
ig á góc^m vegi að sliga allan
rekstur ríkisins og ríkisstofn-
ananna. Til þeirra má einnig
rekja, hve ótrúlega smávaxin
nýsköpun hefir fengizt fyrir
hinar miklu gjaldeyristekjur á
stríðsárunum, og að flestar ný-
sköpuna^framkvæmdir eru nú
stöðvaðar vegna fjárflóttans frá
framleiðslunni.
Það sést nú næsta glögglega,
hvort ekki hefði verið hyggi-
legra að fallast á stöðvunar-
stefnuna, sem Framsóknarmenn
beittu sér fyrir haustið 1944, en
að halda áfram verðbólgugöng-
unni, sem þáv. stjórnarflokkar
sameinuðust um undir forustu
Ólafs Thors. Um orðna hluti
þýðir hins vegar ekki að sakast,
en þeir eiga að vera til lærdóms
og viðvörunar og þjóðin á að
læra af þeim, hverjum hún megi
bezt treysta.
Það er eitt af helztu mark-
miðum hinnar nýju stjórnar að
stöðva hinn sífellda vöxt vísi-
tölunnar, sem átti sér stað í tíð
fyrrv. stjórnar. Það eitt er mikil
stefnubreyting frá því, sem
verið hefir, eins og bezt má sjá
á því, hvílíkur munur það hefði
verið, ef dýrtíðin hefði verið
stöðvuð haustið 1944. Ef visital-
an væri ekki stöðvuð nú, myndi
hún fljótlega bæta við sig öðrum
45 stigum og þannig koll af kolli.
Dýrtíðin yrði þá óviðráðanleg og
hruni framleiðslunnar og verð-
leysi pe^inganna ekki afstýrt.
Takist hins vegar að stöðva
dýrtíðina nú, er skapaður
grundvöllur til að vinna að
lækkun hennar síðar.
Það markmið, sem ríkisstjórn-
in hefir hér sett sér, er því mjög
þýðingarmikið. Launamenn
framleiðendur og sparifjáreig-
endur eiga afkomu sína undir
því. að henni takizt það. Allir,
sem eiga hér hlut að máli, ættu
að stuðla að því, að þetta takist.
Sízt af öllu ættu þeir, sem telja
sig stuðningsmenn stjórnarinn-
ar, að vera að gera lítið úr þessu
markmiði hennar og spá þvi, að
henni mistakizt að halda loforð
sín. Hlutur óstjórnarinnar á
liðnum árum verður ekki gerður
betri með því að spillt sé fyrir
TÍMIM, laogardagiim 22. febr. 1947

# ðííaúanai
í rúmi gervikonunnar.
Kempurnar við Mbl. eru
stundum látnar koma á fram-
færi áróðri, sem þeim þykir þó
ekki sæmilegt að taka persónu-
lega ábyrgð á. Alkunnugt er það,
þegar þeir birtu hið væmnasta
hól um Ólaf Thors í haust og
merktu Dísu í Yztuvík og sögðu,
að hún væri sveitakona úti á
landi. Nú á þriðjudaginn birta
þeir á sama stað ómerkilegt
slúður um Hermann Jónasson
og þykjast hafa það eftir Sigurði
vini sínum á Vesturgötunni.
En Disa í Yztuvík og Sigurður
vinur á Vesturgötunni mun vera
sama skepnan og hafa þá nátt-
úru að bregðast í allra kvik-
inda líki.
Sigurður slefa.
Sigurður vinur á að hafa sagt,
að Hermann Jónasson hafi vilj-
að „svara Stefáni á sama hátt
og kommúnistar gerðu, þ. e. a. s.
neita gersamlega að tala við
hann.“
Það var Hermann Jónasson,
sem flutti í miðstjórn Fram-
sóknarflokksins tillögu um að
taka tilboði Stefáns Jóhanns að
ræða við hann um stjórnar-
myndun.
Eftir þessu eru önnur vísindi
Sigurðar þessa. Ómerkilegt slúð-
ur eins og Ófeigur væri kominn.
Hermann gat orðið ráðherra.
Allir vita að Hermann Jónas-
son átti kost á því að verða ráð-
herra bæði 1942 og 1944, ef hann
hafði kært sig um og viljað víkja
frá þeirri stefnu, sem hann taldi
rétta. Hann hefði líka getað orð-
ið ráðherra nú, ef hann hefði
sótzt eftir því.
Mbl. þarf því að færa merki-
legri rök að „ráðherrapest“ Her-
manns en Sigurð vin sinn á
Vesturgötunni, ef því á að verða
trúað.
.4 heimili hrossaprangarans.
En það er annar stjórnmála-
maður, sem MbL þekkir, og
miklu hefir fórnað fyrir ráð-
herrastólana. E. t. v. eiga gervi-
konan og vinurinn á Vesturgöt-
unni eitthvað skylt við sektar-
tilfinningu þess leiðtoga. Hann
hefir gert ýmsar kúnstir til að
komast í ráðherrastól, stungið
sér kollhnís, farið i gegnum
sjálfan sig o. s. frv. Stimamýkt
hans og lipurð við suma sam-
starfsmennina minnir á kóng-
inn í ævíntýrinu, þann sem
>agði: „Heyröu strákur. Jafn-
góður er ég nú, þó að ég geri
betta, sem þú varst að tala um.“
Hann þóttist jafngóður, þó að
hann hleypti dýrtíðinni upp úr
öllu valdi, hlæði stór>kuldum á
atvinnuvegina og ríkissjóðinn,
bryti allar venjulegar reglur og
mannasiði í stjórnarháttum og
væri sjálfur hýddur og hártog-
aður. Bara ef hann fékk að
halda stólnum sínum.
Honum fannst, að höfuökostir
stjórnmálamannsins væru eig-
inleikar hrossaprangarans. Ráð-
herrann ætti að kunna leik-
brellur til að pretta menn og
svíkja. Fyrir honum var stjórn-
málalífið hrossaprang um fína
stóla og virðulega, — ráðherra-
stóla.
Dísa í Yztuvík og vinurinn á
Vesturgötunni heyra til því
hrossaprangi. Til þeirra er grip-
ið þegar ábyrgðartilfinningu
Valtýs og Jóns Pálmasonar er
árangrinum af starfi núverandi
stjórnar, þótt ýmsir séu svo
skammsýnir að halda það.
ofboðið, svo að þeir biðja að
taka frá sér þann bikar, sem
þeim er réttur.
Á strandstaðnum.
Það þótti til skamms tíma
langur þingtími, sem Ólafur
Thors notaði til stjórnarmynd-
unartilrauna. Síðan Sjálfstæð-
isflokkurinn varð stærsti flokk-
ur þingsins, vegna breyttra
kosningalaga, hefir löngum verið
erfitt að koma á stjórn. Og nú
varð Alþ.fl., minnsti flokkur
þingsins, til að taka við strandi
Ólafs og leysa vandann með
góðra manna hjálp. Þjóðvilj-
inn segir að það, að koma á
þingræðisstjórn, svo að einhver
tilraun yrði gerð í sjálfsögðustu
málum, eins og að selja fram-
leiðsluvörur þjóðarinnar, hafi
kostað pólitískt höfuð Ólafs
Thors.
Það er stundum setið meðan
sætt er og vel það.
Tveir kostir.
Mbl. segir 20. febrúar að
Framsóknarmenn hafi fallið frá
flestum þeim kröfum er þeir
hafi ætlað að setja sem skilyrði
fyrir þátttöku í ríkisstjórn.
mikið breytt^a stefnu frá því,
sem áður var.“
Síðar í sömu grein segir Jón
Pá.:
„Þegar alls er gætt er því mik-
illa breytinga von.“
Hvort vill nú' Mbl. heldur, taka
aftur orð sín frá 20. þ. m. eða
standa við þau og þar með lýsa
Jón ómerking orða sinna og
fleiprara?
Hér eru aðeins tveir kostir til.
Meira en mannsaldri
eftir tímanum.
Stjórnarandstaða Þjóðviljans
snýst mjög um Búastríðið þessa
dagana og deilir hann á brezku
stjórnina fyrir það. Um það
leyti, sem Búastríðið stóð var
Bobrikoff landstjóri Rússa í
Finnlandi en Norðmenn lutu
Svíakonungi. Nú er spurningin
Niðurl.
Verulegur hluti, væntanlega
langmestur hluti verzlunarstétt-
ar okkar hefir ennþá hina
gömlu kaupmanns-samvizku. En
við höfum þó á seinni tímum
séð mörg dæmi hins gagnstæða.
Við höfum lesið um möndluinn-
flutninginn, sem nokkrir ná-
ungar stóðu að, og létu svo vör-
una, með alls konar sjónhverf-
ingasölu, ganga innbyrðis sín á
milli þangað til gróðinn var alls
kominn upp í % miljón. Einnig
um brjóstsykurverksmiðju, sem
með smáklækjum í verðlagn-
ingu gat náð óleyfilegum gróða,
sem nam rétt um miljón króna.
Ellegar dæmi á dæmi ofan um
að menn hafi notað sér vöru-
skortinn til að koma út vöru,
sem hvorki að gerð eða gæðum
var það, sem hún var talin vera.
Danir, sem sýna það, að sam-
vizkulaus fégræðgi og skefjalaus
ágirnd, hafa getað komizt fram-
ar um ávinning, en ráðvendni
og góðar og gildar kaupmanns-
venjur. Almenningur á vissulega
sinn hluta af sökinni, og vlst
skulum við vona að hugaríars-
þessi: Eiga þeir Stalín og Er-
lander sök á því eða ekki?
„Og tókust með þeim
ástir góðar.“
Svo er nú að sjá, sem miklir
kærleikar hafi tekizt með Jónasi
Jónssyni og kommúnistum.
Flytur J. J. þál. til að greiða
fyrir framkvæmd kornmúnist-
ískra áhugamála eftir rússneskri
fyrirmynd, en Þjóðviljinn
birtir stjórnarmyndunarsögur í
Ófeigsstíl.
Ógeð á staðreyndum.
Það sýnir vandræði þeirra
Þjóðviljamanna, að þeir leggjast
við drafið og segja smáskítlegar
lygasögur eins og Ófeigur, milli
þess, að þeir láta landráðaáburð
dynja á mönnum, sem þeir ósk-
uðu að fá að vinna með.
Það er hætt við að lesendur
Þjóðviljans myndu ýmsir ekki
dæma blaðinu í hag, ef þeim
væri sagður sannleikinn:
Áki sat í sæti atvinnumála-
ráðherra með góðu samþykki
Ólafs Thors, sem fór með utan-
ríkismálin. Engir viðskipta-
samningar voru gerðir, komið
fram á vertíð, frystihúsin óðum
hann. Dýrtíðarvísitalan var
komin upp í 316 stig og fór óð-
um hækkandi, í fjárlagafrum-
varpið vantaði marga tugi milj-
óna svo að það stæðist, erlendi
gjaldeyririnn var þorrinn og
annað eftir þessu. Bak við tjöld-
in ræddu svo Sósíalistar við Ólaf
Thors um að framlengja gömlu
stjórnina.
Ætli Þjóðviljalesendunum
finnist ekki flestum, að Fram-
sóknarmenn hafi gert rétt, að
reyna þáttöku í ríkisstjórn,
þegar þetta er athugað?
Og skyldi þeim ekki mörgum
finnast, að flokknum hafi raun-
ar borið skylda til að taka þátt
í ríkisstjórn, úr því Sjálfstæðis-
flokþurinn féllst á „mikið
breytta stefnu,“ eins og Jón
Pálmason segir?
Það er vorkunn, þó að Þjóð-
breyting sé framundan hjá
þeim, sem sekir hafa gerzt. Því
betur eru þeir fáir að tiltölu.
Þúsundir verzlunar- og atvinnu-
rekenda hafa varðveitt sína
góðu samvizku, aldrei fallið fyr-
ir freistingum, hótunum eða
gullnum loforðum.
(Hér er felldur úr kafli, þar sem
vikið er að hinu pólitíska hugarfari,
og vitnað, án frekari skýringa, til
atvika og blaðaummæla, sem dönsk-
um lesendum einum eru það kunn,
að fullum skilningi verði náð. En
skoðun höf. er, að þar þurfi breyt-
inga við ofan frá, í öllum herbúð-
um, eins og fram kemur í því, sem
á eftir fer).
.... Og upp úr þessu naggi
um hvað hefði átt að gera, eða
ekki að gera, kemur svo krafan
um að við eigum að girða sult-
arólina fastar að okkur og að
við eigum að gera það með glöðu
geði. Þetta er það víst, sem átt
er við með talinu um hugar-
farsbreytingu. Það er hjá okk-
ur. Þessum hundruðum þúsunda
óþekktra og smárra manna og
kvenna, sem ætlast er til breyt-
inga, okkur, sem daglega leggj-
umst í aktygin til að draga
Jón Pálmason segir í ísafold að fyllast og lítið salt í landinu.
og Verði 12. febrúar: Ólafur var uppgefinn við stjórn-
„En með þáttöku sinni í nú- armyndun eftir að hafa reynt
verandi ríkisstjórn hefir Sjálf- hálfan veturin'n og Sósíalistar
stæðisflokkurinn gengið inn á neituðu að tala við Stefán Jó-
Kristján Bure bókavörður:
SAMVIZKA
SJÖTUG:
Elísabet Sigurðardðttir
frá Skógarnesi
Elísabet Sigurðardóttir frá
Skógarnesi er sjötug í dag.
Hún fæddist að Fáskrúðar-
bakka í Miklaholtshreppi, en
fluttist brátt þáðan og ólst upp
í foreldrahúsum í Syðra-Skóg-
arnesi. Varð hún snemma bráð-
gjör og fögur sýnum. Kom fljótt
í ljós, að hún hafði þegið í
heimanmund hin góðu einkenni
ættar sinnar. Skóli hennar í
æsku var: fróðleiksþrá, skyldu-
rækni og trú foreldranna.
Þannig heiman búin tókst hún
á hendur, 18 ára gömul, að
verða eiginkona Árna Þórarins-
sonar, sem þá var ný vígður til
Miklaholtsþinga.
Kröfur samtíðarinnar til
prestsfrúarinnar voru þá aðrar
og meiri en til allra annarra
húsmæðra í sveitinni, en vafa-
laust hefir unga frúin fundið
og skilið þann vanda er stöðu
hennar fylgdi og ákveðið þegar
í öndverðu að verða honum vax-
húsin þröng, var hjarta rúm þar
jafnan nóg. Svo var gestrisni
þeirra hjóna, að enginn mun
hafa annað fundið, en að þar
væri af nógu að taka. Hver sem
að garði bar fann sig heim kom-
inn og hver sem þar dvaldi
fann góða móður. Þetta kær-
leiksríka andrúmsloft var jafn-
an auðkennandi fyrir heimili
in, enda reyndist svo, að eðlis-
bundin, arfgeng skörungslund þeirra hjóna
gerði henni fært að verða æ Fyrir um það bil 12 árum
styrkari í aö mæta viðhorfum iiættu þau hjón búskap í sveit.
hins breytilega lífs og laga sig síðustu ábýlisjörðinni, Stóra-
kringumstæðum líðandi Hrauni skiluðu þau framtíðinni
] vel uppbyggðri, og mun hið
reisulega hús jafnan minna
, byggðina á rausn og stórhug
þeirra.
En samt hefir Elísabet ekki
sezt í helgan stein, því enn í
dag, er hún fyllir rúmlega
eftir
stundar.
í rúml. 40 ár stjórnaði Elísa-
bet mannmörgu og gestkvæmu
heimili, oft við fremur lítil efni
og þröngan húsa kost.
Þeim hjónum varð 11 barna
auðið, og eru þau öll á lífi.
Hinir mörgu, sem heimili
hennar kynntust fundu, að þar
stýrði búi mikilhæf kona og
ástrík móðir, er vann sitt hljóða
starf í þögulli ró. En í dagsins
önn var hún einnig hrókur alls
fagnaðar, spaugsöm og snjallorð.
Þó efnin væru stundum smá og
viljinn haldi sig frá staðreynd-
unum núna. Þær eru ónotalegar
fyrir hann.
Þjóðviljinn berst við
Jónas Haralz.
Þjóðviljinn heldur því enn
áfram að hræða menn með
Landsbankagrýlunni. Síðast í
gær á það að vera Landsbank-
(Framhald á 4. síðu)
hálfrar aldar húsmóður sess, er
hún veitul og reif. En gamli
elskhuginn hennar er nú mjög
genginn Elli á hönd, en Elísa-
bet annast hann þó með engu
minni ást og umhyggju en fyrir
50 árum. Enn er faðmur Elísa-
betar opinn börnunum hennar
ellefu og barnabörnunum þrjá-
tíu, er jafnan finna hve gott er
hana heim að sækja.
Enn eiga Snæfellingar og
aðrir góðvinir tíðförult heim til
Elísabetar, og í dag munu allir,
sem einhver kynni hafa af
henni haft, þakka henni fyrir
hið liðna og biðja henni allrar
blessunar í framtíðinni.
Kr. H. Breiðdal.
vagninn upp brekkuna. Dag frá
degi leggjum við okkur fram til
að vinna fyrir brýnustu þörfum.
Við greiðum skatta, við höldum
saman heimilunum, göngum í
gömlu og snjáðu fötunum, af
því við höfum ekki efni á að
kaupa ný, við því verði, sem
krafizt er. Við spörum og spör-
um: allt þetta málæði um pen-
ingaflóð í landinu, er eins og
hebreska í okkar eyrum. Því við
þurfum að velta hverri krónu
tvisvar fyrir okkur, áður en við
látum hana af hendi. Við stönd-
um þolinmóð í biðröðum til að
fá afgreiddan einn lítinn pakka
af súkkulaði, erum glöð, ef við
fáum hann, og ekkert verulega
vonsvikin, þó allt sé uppselt,
þegar röðin kemur að okkur.
Við erum farin að venjast því.
Það þarf ekki sérstaklega hug-
arfarsbreytingar við hjá okkur.
Það er í rauninni ekkert að ak-
dýrunum að finna: við drögum
eins og við getum, og höldum
öllu tannhjólaverki þjóðfélags-
ins við. En hvernig er það með
ökusveinana, þá, sem í sætun-
um sitja? Góð fordæmi, eink-
um ef þau koma ofan frá, hafa
óútreiknanleg áhrif. En þeir
sem veginn eiga að vísa, og
vissulega gera það til hins betra
eða verra, virðast lítinn skiln-
ing hafa á, hvernig ástandið er
i raun og veru hjá þeim, sem
ósjálfrátt taka þá sér til fyrir-
myndar. Þegar ég, hér um dag-
inn, beið konu minnar utan við
sölubúð, sem selur álegg á brauð,
ruddust þaðan út tvær loð-
skinnsklæddar og axlatypptar
frúr: Tókstu eftir því hversu
mikið hún keyþti, sú gamla,
sagði önnur. Já, það er verka-
fólkið, sem hefir auraráð núna,
ansaði hin, og svo vill það ekk-
ert vinna, segir maðurinn minn.
Já, hann hefir rétt fyrir sér í
því, það veit guð, samsinnti hin
fyrri. Ætlið þið annars í veizl-
una sem á að halda Poulsen for-
stjóra? Já, við ætlum að fara, en
annars er það svívirðilega dýrt:
45 krónur á mann, fyrir utan
vín. — Já, víst en það dýrt, en
við ætlum samt að fara. — Svo
hverfa þær, í eimi af dýrum
smyrslum og ilmvötnum. Litlu
seinna kom roskin verkamanns-
kona út úr búðinni, með nokkra
pakka með sér, og gamla slitna
peningabuddu í rauðri, slitlegri
hendi. Hún staldraði við, eins
og til umhugsunar og öryggis
því, að hún gleymdi nú engu,
og sagði svo við unglingsstúlku,
sem með henni var: Já, víst
hljóp þetta allt á 21 krónu. En
við ætlum nú að minnazt silf-