Tíminn - 25.02.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
' ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
{ ". ;
í ÚTOEPANDI:
PRAMSÓKNARFLOKKURINN J
) Símar 2353 og 4373
; )
} PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. '
S RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
\ EDDUHÚ3I. Llndargötu 9 A
) Símar 2353 og 4373
. AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A
Siml 2323
31. árg.
Reykjavík, þriðjudaginn 25. febr. 1947
38. blað
ERLENT YFIRLIT.
Brezka stjórnin og Indverjar
Seinasta yfirlýsing Attlees hefir vakið
mikla ánægju í Indlandi.
Fáir atburöir hafa vakið meiri athygii um langt skeið en sú
yfirlýsing, sem Attlee forsætisráðherra gaf í fyrri viku, að Bret-
ar myndu látá að fuliu og öllu af stjórn sinni í Indlandi í lok
júlímánaðar 1948, hvort sem Indverjar væru þá orðnir sammála
um stjórnarskipun sína eða ekki. Brezka stjórnin hefir sýnt
glögglega með þéssari yfirlýsingu sinni, að henni er full aivara
að vinna að sjálfstæði hinna undirokuðu þjóða í heiminum og
vill ganga þar á undan með gott fórdæmi.
Af andstæðingum Breta er því
haldið fram, að þeir veiti ekki
Indverjum sjálfstæði af góðum
þvötum, heldur hafi sjálfstæðis-
hreyfing Indverja neytt þá til
Uppgjafar. Þetta er fullkominn
misskilningur. Indverjar eru
enn svo ósammála innbyrðis, að
Bretum hefði verið það hægur
léikur að nota sér þetta sundur-
lyndi til að halda áfram yfir-
ráðum sínum 1 landinu. Sterkar
ATTLEE.
llkur benda elnnig til þess, að
Bretar hefðu notfært sér þetta,
ef íhaldsmenn hefðu unnið
þingkosningarnar i Bretlandi
1945. Kemur hér næsta glöggt
fram, að utanríkismálastefna
brezku verkamannastjórnar-
innar er allt önnur og miklu
frjálslyndari en utanríkismála-
stefna brezka ihaldsins. Það er
höfuðvilla að halda því fram,
að utanríkismálastefna Breta
sé hin sama, hvort lieldur í-
haldsmenn éða verkamenn fari
þar með völd.
Ástæðan til þess, að brezka
stjórnin gefur þessa yfirlýs-
ingu, er bersýnilega sú, að
ýmsir áhrifamiklir flokkar í
Indlandi hafi tafið fyrir samn-
ERLENDAR FRETTIR
Hernaðaryfirvöldin á her-
námssvæði Breta og Banda-
ríkjamanna í Þýzkalandi hafa
hafizt handa gegn leynistarf-
semi nazista og látið fanga
helztu forvígismenn þeirra. Þau
fengu vitneskju um leynisam-
tökin strax á siðastl. sumri, en
hafa frestað handtökunum
þangað til nú, til þess að geta
aflað sér sem beztra upplýjtinga.
Þýzkur réttur hefir dæmt von
Papen í 8 ára hegningarvinnu
og g$rt eigur hans upptækar.
í Bretlandi hafa nú allar verk-
smiðjur, sem var lokað á dög-
unum, byrjað starfsemi sína
aftur. Kuldarnir haldast þó enn
og eru horfur enn taldar alvar-
legar.
Hoover, fyrrum Bandaríkja-
forseti, hefir verið á ferð um
Austurríki og Þýzkaland til að
kynna sér matvælaástandið, og
segir hann, að það sé hryllilegt.
ingu hinnar nýju stjórnarskrár,
í trausti þess, að yfirráð Breta
héldust áfram, ef ekki næðist
samkomulag um stjórnárskrána.
Þessir flokkar óttast, að Kon-
gressflokkurinn, sem þeir
Gandhi og Nehru stjórna, verði
einráður í Indlandi eftir að
þjóðin hefir fengið fullt sjálf-
stæði og muni gera ýmsar rót-
tækar breytingar. í þessum hópi
eru allir hinir íhaldssamari
menn landsins og svo furstarnir.
Til viðbótar kemur svo flokkíír
Múhameðstrúarmanna, er berst
fyrir skiptingu Indlands, og
vill því af tvennu illu heldur
yfirráð Breta en Kongress-
flokksins. Þetta sundurlyndi
Indverja hefðu Bretar tvímæla-
laust getað notfært sér áfram
til áframhaldandi yfirráða í
Indlandi, ef þeir hefðu kært sig
um það. í stað þess gefur Att-
lee yfirlýsingu sína til að koma
í veg fyrir ósamkomulag um
nýju stjórnarskrána, er byggist
á framangreindum forsendum.
Er þvi tæplega hægt að hugsa
sér öllu drengilegri framkomu
en hjá Bretum 1 þessu máli
Meðal Indverja, sem barizt
hafa fyrir sjálfstæði landsins,
hefir yfirlýsing Attlees vakið
mikinn fögnuð. Nehru forsætis-
ráðherra hefir lýst yfir þakklæti
sínu og jafnframt skorað á þjóð-
ina að sameinast vel um samn-
ingu hinnar nýju stjórnarskrár,
svo að Indverjar verði undir það
búnir að taka völdin í sínar
hendur á miðju næsta ári.
Það er miklu viðar en í Ind-
landi, sem brezka stjórnin sýnir
i verki, að henni er það alvara
að vinna að .auknu írelsi hinna
undirokuðu þjóða og gefa gott
fordæmi i þeim efnum. Hún
bauðst til þess að fyrra bragði
og ótilkvödd, að hefja samninga
við Egipta um breytingu á brezk
eglpzka sáttmálanum, sem gilti
til 1956. Samningar Breta og
Egipta hafa ekki heldur strand-
að á því, að Bretar hafi ekki
viljað viðurkenna rétt Egipta,
heldur á hinu, að Egiptar krefj-
ast yfirráða í Sudan, en Bretar
vilja láta Sudanbúa sjálfa ráða
framtíðarstjórn lands síns. Þá
eru Bretar í þann veginn að
veita Burma fullt sjálfstæði.
Þeir hafa einnig I undirbúningi
að veita Ceylonbúum sjálfstæði
!og ajb auka sjálfstjórn hinna
frumstæðu þjóðflokka, er byggja
Malayaskagann. Fyrir milli-
göngu þeirra hefir indonesiska
lýðveldið komizt á fót.
Þeir eru ýmsir, sem telja sjálf-
stæðið, sem brezka verkamanna-
stjórnin er að veita nýlendu-
þjóðunum, tákn um endalok
brezka heimsveldisins. Aðrir
telja hins vegar, að þetta muni
treysta forustu Breta i heims-
málunum, því að það muni
vinna þeim vináttu hinna
minnimáttar þjóða og hún muni
reynast þeim varanlegra vega-
nesti en fallvölt yfirráð, sem
byggjast á vopnavaldi. Til marks
um það séu samskipti Breta og
Búa, sem brezku konungshjónin
eru nú að helmsækja, lærdóms-
rík. Og það er víst, að fylgi önn-
ur stórveldi fordæmi Breta
þarf enginn að kviða nýrri
heimsstyrjöld á komandi árum.
I SKERINU UT AF HELGUVIK
Fundið nýtt hitaveitu svæði í ná-
grenni Hafnarfjarðar og Rvíkur.
Hcitu vatni dælt upp úr borholu á túninu
á Illiði á Álftancsi.
Hlið á Álftanesi var fyrir nokkrum áratugum frægt útvegs-
setur, og þar bjuggu lengi einhverjir harðskeyttustu útvegs-
bændurnir við Faxaflóa. Á seinni árum hefir verið hljóðara um
höfuðból hinna gömlu sægarpa. Nú kann þó svo að fara, að at-
hygli manna beinist aftur að þessum stað, þótt af öðrum ástæð-
um sé en fyrrum. Síðastliðinn laugardag kom nefnilega mikið
af heitu vatni upp úr borholu, sem þar hefir verið gerð, og lík-
indi eru til, að þarna sé enn meira af enn heitara vatni. Hiti
og vatnsmagn hefir þó eigi verið mælt enn.
Mynd þessi er tekin í skerinu út af Helguvík hjá Hliði á Álftanesi. Eins
og segir í greininni um jarðhitann á Hiiði, kemur skerið nú orðið aðeins
úr sjó um stórstraumsfjöru, og var myndin tekin, þegar svo stóð á sjó.
Skerið er gróið þara og þörungum, en af því miðju leggur upp gufu
mikla frá heíta vatninu. Þetta heita vatn þarna í skerinu leiddi hug manna
að því, að víðar myndi jarðhiti á þessum slóðum. —
Söngkór íslendinga í
Höfn liðinn undir lok
Á stríðsárunum var starfandi
meðal íslendinga i Kaup-
mannahöfn söngfélag, sem átti
Danir skipa nefnd
til að hugleiða hand-
ritamálið
40 danskir lýðháskólastjórar
miklum, vinsældum að fagna í sendu nýle8'a dönsku stjórninni
hópi landanna þar og hlýjaðil tUnweli um að skila íslenzku
þeim oft um hjartaræturnar.1 haiidrituiium, sem geymd eru í
Var Axel Arnfjörð söngstjórinn,' Danmörku, aftur heim til ís-
og lagði hann mikla rækt við lands- Er Þetta ein aí mörS"
starf sitt og náði enda, eftir at- um röddum sama eðlis- er heyrst
vikum, ágætum árangri. )hafa 1 Danmörku um þetta mál
Munu lesendur Tímans ef til a,ð., undanfernu- Telja sk,ó a”
vill minnast myndar af þessum stJórarnir réttilega, að handrit-
íslendingakór i Höfn, er birtist m séu bezt komin á íslandi •
hér í blaðinu sumarið 1945. - ,Danska s«órnin heflr nu skiP;
Haustið 1945 lagðist félagið i að nefnd manna- er gera skal
tillogur um handritamálið.
dá, enda hafði margt af söng-
fólkinu farið heim til íslands
þá um sumarið.
Þó var reynt að blása lífi í
söngfélagið að nýju. En það
hefir ekki tekizt, og var það
leyst upp i janúarmánuði slð-
astliðnum. — Er löndum í Höfn
mikil eftirsjá að kór sinum.
Arangur niikillar fyrirhafnar.
Boranir þær, sem gerðar hafa
verið á Hliði á Álftanesi, voru
hafnar sumarið 1943. Hefir ver-
ið unnið að þeim síðan, eftir þvi
sem ástæður hafa leyft. Munu
þessar rannsóknir þegar hafa
kostað yfir 140 þúsund krónur.
Á laugardaginn var fór Jón Ein-
ársson, forstjóri Orku, sem fyrir
nokkru hefir yfirtekið hitarann-
sóknimar, út að Hliði og lét
dæla lofti niður í borholuna,
sem mun vera hátt á íjórða
hundrað metra djúp. Hafði áð-
ur verið settur þar upp turn og
pípum verið rennt um 80 metra
niður í hana. Kom innan stund-
ar upp gusa mikil af brennheitu
vatni. Þegar á þessu hafði
gengið um stund, fóru Jón og
aðstoðarmenn hans heim að
Hliði og drukku þar kaffi í mak-
indum, en létu dæluna vera í
gangi á meðan. Hélt vatnið á-
fram að streyma upp úr hol-
unni meðan þeir voru inni og
allt þar til dælan var stöðvúð.
Athyglin beinist að jarðhit-
anum á Hliði.
Sigurður Jónasson forstjóri
festi kaup á jörðinni Hliði árið
1943. Lét hann hefja þar vatns-
boranir þegar samsumars. Var
notaður til þessa fjögurra
þumlunga bor, sem fenginn var
að láni hjá Reykjavíkurbæ.
Um 230 metra út frá túninu
á Hliði, út af svonefndri Helgu-
vík, er heitt vatn í skeri, sem
nú orðið kemur ekki upp úr sjó,
Skákmótið, sem Skáksamband
íslands hefir efnt til með þeim
Yanofsky og Wade hófst í sam-
komusal Mjólkurstöðvarinnar í
fyrradag. Var þá tefld fyrsta
umferð mótsins. Leikar fóru
þannig, að Ásmundur Ásgeirs-
son vann Eggert Gilfer, Baldur
Möller gerði jafntefli við Guð-
mund S. Guömundsson. En bið-
skák varð milli þeirra D. A.
Yanofskys og Wade og milli
þeirra Guðmundar Ágústssonar
og Árna Snævars. Fjölda margir
áhorfendur voru viðstaddir eða
nokkuð á fjórða hundrað.
Önnur umferð mótsins fór
fram í gærkvöldi. Þá tefldu
saman: Yanofský við Ásmund
Ásgeirsson, Wade við Árna Snæ-
var, Guðmundur S. Guðmunds-
son við Guðmund Ágústsson og
Eggert Gilfer við Baldur Möller.
Þeir, sem taldir eru á undan,
höfðu hvítt. — Þegar blaðið fór
í prentun í gærkvöldi, voru enn
ekki kunn nein úrslit, en þess
má þó geta, að Wade var þá i
mjög harðri sókn gegn Árna
Snævar.
Biðskákir verða tefldar i kvöld.
Laxá hefir hindrað samgöngur
um Aðaldal í þrjár vikur
Flaeðir yi'ii* hrauuið og þjóðivegiiiii skammt
frá Knútsstöðuui.
Laxá í Þingeyjarsýslu hefir stíflazt af klakahröngii við Knúts-
staði í Aðaldal, hlaupið úr farvegi sluum og flætt yfir hraunlð
og þjóðveginn, svo að hann er nú algerlega ófær bifreiðum.
Tíðíndamaður Timans átti í
gær tal við Karl Kristjánsson
oddvita 1 Húsavík. Hann sagði,
að Laxá hefði hindrað ferðir
um Aðaldalsbraut að meira eða
minna leyti síðustu þrjár vik-
urnar. Hafa klakastíflur mynd-
azt í Laxá noröan við Knúts-
staöi, svo að áin hefir náð að
hlaupa úr farveginum og flæða
yfir Aðaldalshraun og þjóðveg-
inn á talsverðum kafla. Hverfur
hún síðan í hraunið, sem víða
er mjög sprungið og glufótt.
Þetta hefir verið til mikilla
óþæginda fyrir héraðsbúa. Nú
er vegurinn meö öHú ófær á
þessum slóðum vegna árennslis
Laxár. Gangandi menn og menn
með hesta komast þó leiðar
sinnar með því að taka á sig
stóran krók og fara að nokkru
' leyti á ísum.
! Þaö hefir alloft komið fyrir
að undanförnu, þegar frost hafa
gengið, að Laxá hafi h'laupið úr
farvegi sínum á þessum slóðum
og torveldað samgöngur. En
aldrei hefir þetta verið í svo
stórum stil né jafn langvinnt
og nú.
Töluverð fönn er nú nyröra
og vetrarríki allmikið.
Tugir b'da fluttir inn
1 beinnddarleysi
Mikið af fjögurra manna
bifreiðum hefir komið til lands-
ins undanfarnar vikur, og er þó
von á flelri.
Nýlega fékk eitt fyrirtækja
þeirra, sem flytja inn bifreið-
ar, mjög stóra bílasendingu. En
þegar til álti að taka, hafði það
ekki innfiutnings- og gjaldeyr-
isleyfi fyrir nema nokkrum
hluta þessara bifreiða. Munu
bifreiðar þær, sem fluttar voru
inn í heimildarleysi, hafa skipt
mörgum tugum.
Enn er ekki útkljáð, hvað við
þessar bifreiðar verður gert.
Reynir nú á, hve viðskiptaráð
treystir sér tii að taka inn-
flutningsmálin traustum tökum,
því að allir hljóta að sjá, hvílíkt
fordæmi er gefið, ef einu sinni
er farið inn á þá braut að leyfa
sölu varnings, sem fluttur er inn
í leyfisleysi.
nema um stórstraumsfjöru
nokkrum sinnum á ári.
Dr. Trausti Einarsson og Helgi
Sigurðsson, nú hitaveitustjóri,
og fleiri höfðu mælt þar 80—85
stiga heitt vatn, sem kom upp
úr augum og sprungum á sker-
inu, og virtist margt benda til
þess, að þarna væri enn heitara
vatn, þar eð sjór gjálpar alltaf
við og við yfir hitasvæðið, svo
að erfitt var aö mæla hitann
nákvæmlega. Þótti sérfræðing-
um þessi mikli hiti á þessum
stað benda til þess, að jarðhiti
myndi einnig vera undir túninu
á Hliði.
Boranirnar hefjast.
Samkvæmt ráöi dr. Trausta
Einarssonar var byrjað að bora
eftir jarðhita utarlega i túninu
á Hliöi, og kom það fljótt á dag-
inn, að hiti var í jörðinni. Bor-
unin gekk aftur á móti illa, þar
eð spennan á rafstraumnum frá
Sogsstöðinni var mjög lág á
þessum árum. Enduðu þessar
tilraunir að lokum með því, að
borinn brotnaði, þegar búið var
að bora hátt á íjórða hundrað
metra niður í jörðina. Ekkert
vatn hafði þá komið upp, en
hitinn mældist um 80 stig niðri
í holunni. Hafði hitinn aukizt
um 42 stig við siðustu hundrað
metrana, nokkurn veginn jafnt
og þétt. Virtist allt benda til
þess, að náð'zt hefði yfir hundr-
að stiga hiti, ef unnt hefði ver-
ið að bora álika djúpt og gert
var með slíkum borum á Reykj-
um í Mosfellssveit, um 600
metra.
Ráð sænska verkfræðingsins.
Árið 1945 kom hingað til lands
á vegum hlutafélagsins Orku
sænskur verkfræðingur, Sven
Petterson að nafni, frá hinú
heimskunna borfélagi, Svenska
Diamantbergborrnings A/B. —
Hann taldi, að þarna hlyti að
vera heitt vatn, og lagði þau ráð
til, að' reynt yrði að dæla því
upp. Árið 1946 voru fengin tæki
frá sænska félaginu, sem Hafn-
aríjarðarbær hafði keypt til
nota í Krýsuvík, en lánaði til
tilraunanna á Hliði. Var hafizt
handa á laugardaginn um að
! dæla upp vatninu, og gaf til-
raunin góða raun, sem þegar
hefir verið lýst, og má líklegt
telja, ef dæma má eftir árangri
þessarar fyrstu tilraunar, að
þarna megi dæla upp miklu
heitu vatni, þótt það flæði ekki
upp af sjálfu sér.
Hitasvæði, sem getur haft
mikla þýðingu,
Þetta nýja- hitasvæði, sem
þarna virðist fundið, getur haft
mikla þýðingu, ef vatnsmagn og
hitamagn reynist þar nægjan-
lega mikiö. Mestu máli skiptir,
að ekkert hitasvæði hér á landi
(að sundlaugunum í Reykjavik
undanskildum) liggur jafn vel
við þéttbýli eins og þetta hita-
svæði þarna í túninu á Hliði og
á ströndinni vestur af því. Það-
an eru aðeins rúmlega fimm
kílómetrar til Hafnarfjarðar og
rúmlega tólf kilómetrar til
Reykjavíkur.