Tíminn - 05.03.1947, Blaðsíða 2
2
TlMlM, miðvikndagiim 5. marz 1947
44. blall
VETTVRNGUR ÆSKUNNflR
MÁLGAGN SAMBANDS UAGRA FRA9ISÓKNARMAAAA. — RITSTJÓRI: JÓA HJALTASON.
Ölafur Halldórsson:
Grjót er nóg
Samvinnumenn koma saman, fagna unnum sigrum og trcysta ný heit. —
Myndin er tekin & afmælishátíð KEA aS Hrafnagill.
Aflðv.dagur 5. wnarz
Siðfræði kúgarans
Eins og frá hefir verið skýrt
í Tímanum, hefir Búnaðarþing
það, sem nú er setzt á rökstóla,
ýms stórmerk mál til meðferð-
ar. Er þar fyrst að nefna, eins
og formaður B. í., Bjarni Ás-
geirsson landbúnaðarráðherra
tók fram 1 setningarræðu sinni,
að koma ræktunarmálunum og
afurðasölumálunum í viðunandi
horf.
Það er athyglisvert, að Mbl.
birtir í gær forystugrein, þar
sem ráðizt er á Búnaðarfélag
íslands, ýmist með beinum á-
sökunum eða nöldri og dylgjum.
Því er þar haldið fram, að fé-
lagið hafi „tekið míiri þátt í
pólitískri flokkabaráttu en
skyldi.“ Þessu verði nú að breyta
og alls ekki megi endurkjósa
stjórn félagsina.
Nú stendur þannig á, að sá af
þingmönnum Sjálfstæðis-
flokksins, sem allra manna
lengst hefir setið á Alþingi,
þeirra, sem nú eru þar, Pétur
Ottesen, á sæti í stjórn Búnað-
arfélags íslands. En Mbl. er
ekkert að vanda Pétri kveðjurn-
ar. Það afneitar honum. Hann
er í þeirri vondu stjórn, sem
unnið hefir Búnaðarfélaginu til
óhelgi og ekki má sitja fram-
vegis.
Og hverjar eru þessar sakir,
sem Mbl. hefir á hendur Pétri
Ottesen og félögum hans?
Þeir tóku afstöðu eins og
frjálsir menn, og fylgdu því,
sem þeir töldu bezt samræmast
þjóðarhagsmunum og málstað
landbúnaðarins. „Nægir að
minna á búnaðarráðslögin, á-
burðarverksmiðjuoa, búnaðar-
málasjóð o. fl.“ segir Mbl. Það er
afstaðan til þessara mála, sem
ræður úrslitum að dómi þess.
Tíminn hefir um margt aðrar
skoðanir en Pétur Ottesen. En
svona lágkúrulegar og lubbaleg-
ar árásir er ekki hægt að leiða
hjá sér, fremur en þegar Þjóð-
viljinn heldur þvi fram, að Val-
týr Stefánsson sé sálarlaus. Nú
hefir Mbl. í hótunum við Bún-
aðarþing og bannar því að kjósa
Pétur framvegis í stjórn, af þvi
hann hafði sjálfstæði til að
rísa gegn flokksforystu sinni i
stórmálum stéttar hans. Ef Pét-
ur hefði verið auðmjúkt og
stefnulaust flokksþý, hefði mátt
notast við hann framvegis.
Það er ekkl ætlunin með
þessu að hafa áhrif á kosning-
ar í stjórn Búnaðarfélagsins.
Tíminn mun leiða þær hjá sér í
lengstu lög og láta þá íulltrúa,
sem bændur hafa valið sér, um
að leysa þann vanda. Fer bezt
á því, að stjórnmáíablöðin láti
þá athöfn, sem mest í íriði. En
hins vegar eru árásir Mbl. svo
langt undir öllu hversdagsíegu
velsæmi, að ekki er hægt að
þegja við þeim.
Það má eflaust deila á stjórn
B. í. fyrir ýmislegt, en alls ekki
það, að hún hefir fylgt sann-
færingu sinni í stéttarmálum
bændanna.
Eða hvað á B. f. að gera, þeg-
ar ríkisstjóm setur lög, sem
bændur eru almennt á móti?
Á þá stjórn félagslns og þing að
taka þegjandi við þvi, gegn
sannfæringu sinni, eins og Mbl.
krefst? Ef fram koma mótmæli,
kallar Mbl. það að draga félagið
inn í flokksdeilurnar.
Ef nokkra rökrétta ályktun er
hægt að draga af Mbl.-siðfræð-
inni, þá ætti stjórn B. í. að
vera skoðanalaus embættis-
Ræða flutt á íþróttamóti að
Loftsstaðahóli 14. júlí 1946.
Það má segja, að það eru
bjartsýnir menn, sem boða til
útiskemmturíar núna á þessum
síðustu og verstu tímum, þegar
kuldi og hvers konar óáran veð-
uráttunnar hafa þjakað mann-
skepnuna jafnt sem málleys-
ingja, svo að þeir, sem starfa
sinna vegna hafa þurft að
dvelja utan dyra, hafa hrlð-
skolfið I hryðjunum líkt og
Gissur jarl i sýrukerinu forðum.
Ekki veit ég, hvaða tryggingu
þessir bjartsýnu menn hafa
fengið fyrir því, að vindar þeir,
er gnúð hafa af vestri að und-
anförnu um nætur og daga,
myndu ekki hrjá dautt og lif-
andi með hraglanda sinum í
dag, svo sem endranær, en svo
er að sjá, sem þeir hafi talið
markmið sitt með þessari
skemmtun svo gott, að jafnvel
úfnir vestanvindarnir myndu
hætta að ausa úr sér illhryss-
ingslegum hryðjum og skamm-
ast sín fyrir að hlaða sumar-
himinninn með éljabökkum,
sundurtættum og svartbrýndum
eins og um haustdag. Og svo
sannarlega er markmið þeirra,
sem boðað hafa til þessa móts,
svo háleitt, að þeir hafa gilda
istæðu til að vera bjartsýnir og
ætlazt til þess af forsjón veðra
Dg vinda, að hún sendi þeim sól-
skin og sumarblæ.
Eins og þið vitið, eru það
ungmennafélögin Vaka og "Sam-
’aygð, sem boðað hafa til þessa
móts og sjá um það. Hér gefst
ilmenningi í sveitinni tækifæri
iil að kynnast að nokkru ár-
amgrinum af starfi þeirra, sjá
nokkurn hluta af því, sem ung-
mennafélögin bjóða æskunni, og
jafnframt er mót þetta hvatn-
ing hverjum þeim, er það sæk-
ir, tll að renna huganum að
övi, hvers virði ungmennafélög-
m eru sveitum landsins í raun
ig veru.
Sjálfur hefi ég ekki tekið vlrk-
xn þátt í starfsemi neins ung-
nennafélags og er því ekki
'cunnur starfskáttum þeirra sem
:kyldi, en ekki þarf vísan mann
;il að sjá, að þau eru hollvættir
niklir sveitunum, þar sem þau
itarfa. Þau hafa á undanfömum
xratugum gegnt því starfinu i
iveitum landsins, er sízt mátti
vanrækt verða, en það er að sjá
beim æskulýð, er þar unir, fyrir
vettvangi, þar sem félagsþörf
’ians og félagslund og hvers
konar starfsþrá hefði tækifæri
til að þroskast, honum sjálfum
og þar með landi og lýð til
heilla og farsældar. Þetta hafa
þau gert með því að gefa æsk-
unni áhugamál og hugðarefni,
ívo sem íþróttlmar, hjálpa
henni til að sinna þessum hugð-
arefnum sínum og sjá henni
fyrir tómstundavinnu og
skemmtunum.
Á þeim árum, er ungmenna-
nefnd, sem alltaf samþykkti það,
sem rikisstjómin byði.
En sjálfstæð lýðræðisþjóð er
skyldug til að forsmá og íyrir-
líta slikar kröfur, þvi að upp-
fylling þeirra væri dauðasök
lýðræðis og andlegs frelsis.
félögin hófu starfsemi sína hér
á landi, voru ekki eins margir
skólar i landinu og nú er, og
æskulýðurlnn hafði minni
möguleika til að afla sér mennt-
unar eða sinna hugðarefnum
sínum á annan hátt, en nú ger-
ist. Ungmennafélögin tóku þá
til yrkingar hinn andlega akur
æskulýðsins, er lítt hafði verið
sinnt um til þessa. Ekki er ég
fær til að dæma um, hvernig
sú yrking hefir tekizt, en ó-
hætt er að fullyrða, að margur
góður ávöxtur hefir af henni
sprottið.
Nú hafa aðstæður æskulýðsins
breytzt, en ennþá eru næg verk-
efni fyrir ungmennafélögin,
enda er blómlegt starf þeirra
margra, og einkum vinna þau að
þvi að efla íþróttalífið meðal
sveitaæskunnar. Slíkt er þjóð-
hollt starf og mannsæmandi,
því að íþróttir eru tvímælalaust
þroskandi og mannbætandi og
eiga enga samleið með drykkju-
skap né slarki og öðrum þess
konar mannspillandi plágum, er
þjaka menningu vorra daga.
Eitt starf ungmennafélaganna
hefir verið að halda uppi
skemmtanalífi, þar sem þau
hafa starfað. Með því hafa þau
gert mörgum lífið bjartara og
bærilegra, og sérstaklega stuðl-
ar þessi starfsemi þeirra að þvl,
að æskulýðurinn uni tilveru
sinni í sveitunum, og þótt
skemmtanir þessar hafi ekki
allar farið fram með prýði, er
slíkt ekki sök ungmennaíélag-
anna, heldur þess menríingar-
ástands og hugsunarháttar, sem
hér ríkir og þeim er að mestu
óviðráðanlegur.
En hvað sem þvl liður, eru
skemmtanir nauðsynlegar og
ekki sízt nú á þessum tíma árs,
er byrjað er það tímabil ársins,
er erfiðast er og hefir verlð
öllum þeim, er I sveitunum búa.
Og því var það, að ég taldi
markmið þeirra, er til þessa
móts boðuðu, gott, hvort heldur
sem það var að ná úr okkur
hrollinum eftir vestanskúrirnar
eða veita okkur upplyfting og
tilbreytni frá striti sláttarins,
því að nú er slátturinn kominn,
eins og þið vltið öll, þetta tlma-
bil, sem mestu ræður um hag-
sæld allra þeirra, sem enn þá
stunda landbúnað á íslandi.
Á undanförnum öldum, þegar
flestir íslendinga bjuggu í
sveitunum, krafðist þessi árstið
erfiðisins allra krafta svo að
segja hvers mannsbarns þjóðar-
innar. Frá þeim tímum er vísa
ein, er sennilega er ort af ein-
hverjum einyrkjanum, þótt
þjóðsagan feðri hana öðruvisi.
Visan er svona:
„Grjót er nóg í Gníputótt,
glymur járn 1 steinum.
Þótt túnið sé á Tindum mjótt
tefst það fyrir einum."
Þessi visa er I einfaldleik sin-
um eitt af þeim gullkomum,
er íslenzkur alþýðukveðskapur
geymir, því að hún varðveitir
sanna og raunsæja mynd af lif-
inu sjálfu. Hún er í látleysi
sinu brot úr harmsögu þeirra
manna, er barizt hafa vonlausri
baráttu i fátækt og fámennl,
brot úr harmsögu íslenzku þjóð-
arinnar frá myrkum hörmunga-
öldum.
Við þá mynd, er visa þessi
bregður upp, rifjast upp fyrir
okkur saga forfeðra vorra, sem
sumar eftir sumar báru þrot-
laust erfiði heyannanna. Þeir
unnu með> lélegum verkfærum,
og þar sem ræktun var sama
og engin, er sýnilegt, að slægju-
löndin hafa ekki alltaf verið
glæsileg. Það hefir verið nóg um
grjót, líkt og í Gniputótt, og
járnin, gömlu bitsljóu spíkurn-
ar, hafa glumið i steinum, og
því var þáð, að túnin töfðu
fyrir einyrkjaríum, þótt mjó
væru.
Stundum var forsjónin Is-
lenzka bóndanum hliðholl og
veitti af miskunn sinni hag-
kvæma heyskapartíð. Þá hefir
ilmurinn af vel hirtu og grænu
heyi, er barst með haustblæn-
um frá fullum garði, goldið fólk-
inu erfiði sitt gullvægum laun-
um, og öryggið um afkomu
næsta árs hefir veitt bóndanum
sálarró. En hitt var þó helzt til
oft, að heyin hröktust og eyði-
lögðust 1 ótið, og margur íslend-
ingurlnn heflr séð arð erfiðis
síns fljóta burt með vatna-
flaumi eða tætast út i veður og
vind I hamslausum stormum.
Gagnvart slikum tiltektum nátt-
úrunnar heflr íslendingurinn
verið varnarlaus 1 margar ald-
ir, og við getum gert okkur 1
hugarlund, hvílík áhrif óblið
veðurátta og harðbýlt land hefir
haft á sálarlíf hans. Skapgerð
allra manna var ekki m«ð þeim
ágætum gerð, að þeir þyldu t.
d. að sjá tugi hestburða af ilm-
andi heyi fara forgörðum í djöf-
ulæði regns og vinda, án þess að
eitthvað af manndómi þeirra og
kjarki færi einnig forgörðwm, og
fáir munu þeir hafa verið, er
fundu fé sitt hrakið af vetrar-
hríðum i lækjum og keldum eða
helfrosið i íönn, sem sendir
hafa verið til þessa jarðlífs svo
ágætlega búnir að manndóms-
nesti, að einhver hluti af lifs-
gleði þeirra hafi ekki einnlg hel-
froslð I fönn þeirra erfiðleika,
er þeir gátu ekki rönd vlð reist.
Grjót var þar I þeirri Gniputótt-
inni, er járn vilja og manndóms
glumdu I og glötuðu við bæði
egg og biti.
Nú hefir hlutskipti íslenzku
þjóðarinnar batnað, og framtið
íslendinga ætti að geta orðið
mjög glæsileg, ef ágengnl er-
lendra þjóða og óáran 1 mann-
fólkinu hindrar ekki. ÞJÓðin
ræður nú miklum auði, og slíkt
er alltaf gæfuvon þeim, sem
hafa manndóm til að nota hann
á heillavænlegan hátt til menn-
ingarauka og mannbóta, þótt
auður verðl gjarnan til mann-
spillis og gæfutjóns i höndum
þeirra, er standa á öndverðum
meiði við tilgang lífsins og ekk-
ert hugsa, nema um eigin hag.
Það er því ekki hægt að segja,
að þau tún séu mjó, er meiri
hluti íslendinga nú sækir föng
sin til og bindur framtíðarvon
sína við, en þó er það staðreynd,
að þelr, sem enn una í sveitun-
um, búa margir hverjir við þau
lífskjör, að ekki má slíku una.
í sveitunum eru alltoí margir
einyrkjar, er erfiða meira en
líkamlegri heilsu þeirra og and-
legu atgerfi er hollt. Fyrir fólk-
inu í sveitunum tefja ennþá
mjóu túnin og lífsafkoma þeirra
er enn um of háð vindum og
regni. Erfiðleikar þeir, sem
sveitafólkið á ennþá við að
stríða, er því sú Gníputótt, þar
sem nóg er um grjótið.
Það er verkefnl þeirrar kyn-
slóðar, seirí nú elst upp í sveit-
um landsins, að ryðja þessu
grjótl á brott, meðal annars
verkefnl ungmennafélaganna.
Héðan úr sveltlnni okkar hafa
margir horfið á undanförnum
árum, og margir munu yfirgefa
hana á næstu árum. Þetta er
dapurlegt vegna þess, að margir
fara héðan nauðugir, en þeir,
sem eftir eru og ætla sér að
yrkja þessa sveit -áfram, verða
að gera sér þess fulla grein, að
þeir verða að beita öllum ráð-
um til að taka I þjónustú slna
hverja þá nýjung, er léttir þeim
störfin og gerir búskapinn ör-
uggari. Nú þegar eru til ráð og
tæki, sem komið geta 1 veg fyrir
það, að bændur þurfi að horfa á
töðuna sína hrekjast og ónýt-
ast án þess að geta rönd við
reist. Þessi tæki þurfa að kom-
ast í notkun, og það er ekki að-
eins mikilvægt íyrir efnahag
allra þeirra, er i sveitunum búa
heldur einnig mennlngu, þvi að
á sama hátt og vel unnið starf,
sem skilar góðum arði, lofar
meistarann og horfir hverjum
manni til heilla, verður það öll-
um til sálartjóns að líta arð
erfiðis síns ónýtast. Það verður
að koma 1 veg íyrir, að mann-
dómur þeirra, sem í sveitunum
búa, haldi áfram að hrekjast
með töðunnl, sem liggur óvarin
fyrir veðri og vindum, og mjóu
túnin mega ekki lengur tefja
fyrir einyrkjunum. Sú þjóð, sem
um aldaraðir hefir brotið járn
sin 1 grjóti margs konar eríið-
leika og löngum hefir slegið mjó
tún, er ef til vill öðrum fremur
í þeirri hættu stödd að hafa lít-
inn metnað fyrir sjálfs sín hönd.
Ef til vill má rekja til þessa or-
sakir þess, að nokkrir menn hér
á landi hafa sleglð svo mjó tún
I andlegum skilningi, að þeir eru
ðsvífnar blekk-
ingar Heimdallar
Húa er ekki á marga fiska
síðan, sem Samband ungra SJálf
stæðismanna hefir í Morgur,-
blaðinu, þótt út komi vikulega.
Þegar hún flytur ekki hól um
forystu flokks síns og dans-
skemmtanir Helmdallar í Hol-
stein, þá eru dálkar fylltir með
efni, sem einna helzt gæti gefið
til kynna að við værum stór-
veldi, sem ætti i styrjöld við
Rússa. Stundum lítur jafnvel út
elns og við ættum í innanlands-
styrjöld um val milli Rússa og
Bandaríkjamanna. Allir þeir,
sem öndverðir voru við Flug-
vallarsamninginn eru brenni-
merktir: kommúnisti, Rússa-
dýrkari, landráðamaður. Ég
hefi áður rakið, hvílíka feigðar-
braut þelr stefna, sem þannig
vinna að því að tendra hatur i
garð stórvelda, hverra sem 1
hlut á.
í grein um Gromyko-mál-
fundahópinn s.l. laugardag ná
þeir penna sinum á strik. Þykir
þeim ástæða til að ráðast á
Þjóðvarnarfélagið, bæði í Há-
skólanum og utan hans. Hér er
lagt á hálan is og ótraustan,
Segja þeir, að kommúnistar hafi
stofnað Þjóðvarnarfélagið. Þetta
er vísvitandi ranghermi. Stofn-
endur Þjóðvarnarfélagsins voru
menn úr öllum flokkum. Tveir
af fulltrúum Vöku, íhaldsfélags
stúdenta, I Stúdentaráði, beittu
sér fyrir stofnun Þjóðvarnarfé-
lags Háskólastúdenta. Eða telst
hluti Sjálfstæðisflokkslns lika
til „kommúnlsta?"
Flestum hugsandi mönnum 1
öllum flokkum stjórnmálanna,
óaði við þvi að tryggja ekki rétt
íslendinga að fullu i þess hátt-
ar samningi við stórveldi, þótt
vinsamlegt væri. Hann var sam-
þykktur eigi að siður á Alþingl
Nú hefir Þjóðvarnarfélagið á
sinni stefnuskrá að vinna að
uppsögn samningsins undir eins
og ákvæði hans leyfa. Fróðlegt
væri að vita, hvort Morgunblað-
ið hafi í hyggju að kalla alla
kommúnista, sem vilja vinna að
því, að Flugvallarsamningurlnn
verði ekki endurnýjaður. Sam-
band ungra Framsóknarmanna
hefir þegar markað stefnu sina
í þvi efni. Það mun berjast fyr-
ir því, að sérhver skiki íslands
sé að íullu undir íslenzkum yf-
irráðum. Það mun berjast gegn
áróðri fyrlr austræn og vestræn
stórveldi. Það mun berjast gegn
blygðunarlausum blekkingum
og ósvifnum ósannindum.
teknlr að bera aftur I Gnlputótt
íslands það grjót, er þeir, sem
á undanförnum árum og öldum
hafa barizt fyrir sjálfstæði
þjóðarinnar, hafa rutt á braut,
og hyggjast nú leigja landið er-
lendri heimsveldis- og yfir-
drottnunarstefnu til ófarnaðar
alheimsfriði og þar með öllum
þjóðum. En það er stórmál út
af fyrir sig, sem ég ætla ekki að
ræða hér, en tel aðeins skyldu
mína að minna ykkur á og biðja
ykkur að hugleiða.