Tíminn - 11.03.1947, Blaðsíða 2

2
TÍMINX, þriðjHclagiiin 11. marz 1947
48. blað
Þriðjjndagur 11. tnarz
*
Oþverraverkið
Þeir, sem kunna að hafa verið
í vafa um uppruna „svarta list-
ans,“ er Jónas Jónsson hefir
verið að eigna Framsóknar-
flokknum, þurfa ekki að vera
það lengur. Pési sá, sem J. J.
hefir gefið út nýlega, tekur þar
af öll tvímæli... Hann er frá upp-
hafi til enda játning manns,
sem annað hvort veit sig höf-
und listans eða að hann hefir
verið hafður að ginningarfífli
á þann hátt, að einhverjir af
ósvífnum andstæðingum flokks-
ins hafa útbúið listann í hendur
honum og hann látið skamm-
sýni hatursins leiða sig til þess
óþverraverks að reyna að nota
hann gegn flokknum.
Hér í blaðinu var þeim áskor-
unum beint til J. J., að hann
birti listann og gerði grein fyrir
því, hvérnig hann barzt honum í
hendur, ef hann væri ekki
heimaframleiðsla. J. J. víkur sér
alveg undan þessu og af-
neitar öllum ‘fyrri hvíslingum
sínum um að listinn sé búinn til
af Framsóknarflokknum. ,.Ég
hefi ekki eignað Framsóknar-
fiokknum listagerðina,“ segir
J. J., enda þótt hann sé búinn
að hvísla því gagnstæða að
fjölda manna. „Ég birti ekki
listann," segir hann á öðrum
stað, „enda væri fásinna að
birta það, sem nazista- eða
kommúnistasprautur hafa sett
saman til álitshnekkis dugandi
mönnum.“ En hvers vegna lét
J. J. þá ljósmynda listann og
lét sendla sína hafa hann til
sýnis sem allra víðast? „Menn
verða að geta sér til um upphaf
listans," segir J. J. ennfremur
og líkir honum við vinda Ás-
geirs Ásgeirssonar, sem engir
viti hvaðan koma eða hvert fara.
En menn þurfa ekki neinar get-
gátur eftir þessar vífilengjur og
undanbrögð J. J. Maður, sem
skríður í skúmaskot, þegar skor-
að er á hann að ganga fram í
dagsljósið, játar sjálfur sekt
sína. Maður, sem afneitar hvísl-
ingum sínum, viðurkennir sjálf-
ur, að hann sé sekur.
Pésinn er einnig að öðru leyti
góð ábending um, að „svarti list-
inn“ eigi uppsprettu sínaú hin-
um hatursfullu sálarfylgsnum
J.J. Þegar ekki þykir lengur
fært að standa á „svarta listan-
um,“ sem J. J. og piltar hans
hafa haft til sýnis, er í pésanum
búinn til nýr listi, sem J. J.
viðurkennir að sé ímyndaður.
Þessi nýi listi er yfir menn, sem
J. J. segir að Hermann Jónasson
og Eysteinn Jónsson ofsæki og
geri allt til bölvunar eftir beztu
getu. Tilgangurinn með þessu er
bersýnilega sá sami og hjá
Merði Valgarðssyni forðum að
reyna að spilla á milli samhterja.
Það eru vinnubrögðin með
„svarta listann" í aðeins breyttu
formi. En eins og J. J. finnur nú
svo bitran kulda fyrirlitningar-
innar blása gegn sér, að hann
þorir ekki annað en afneita
hvíslingunum um „svarta list-
ann,“ þá mun kuldi fyrirlitn-
ingarinnar vegna seinni listans
reynast honum enn sárari og
það einmitt frá þeim mönnum,
sem hann álítur svo lítilsiglda,
að hann geti unnið þá til fylgi-
lags við vondan málstað með
slíkum Marðaraðferðum.
Það finnst áreiðanlega engum
hörmulegra en fyrri samherjum
J. J., að hið taumlausa hatur
hans skuli hafa leitt hann til
annars eins ólíæfuv/erks og að
'ífr Aölutti tflftingiA
Iðnskólafrv. fellt.
Helztu tíðindin á Alþingi í
síðastl. viku voru afgreiðslan á
iðnskólafrv. Hermanns Jónas-
sonar og kosningin í síldarút-
vegsnefnd.
Andstæðingar sveitanna í efri
deild sameinuðust um að vísa
iðnskólafrv. Hermanns frá með
þeirri forsendu, að sú iðnfræðsla,
sem nú sé veitt við héraðsskól-
ana og bændaskólana, sé nóg
handa sveitunum og smákaup-
túnunum! Það voru sömu menn,
sem samþykktu fyrir fám árum,
að núgildandi jarðræktarlög
væru fullnægjandi 10 ára áætl-
un í ræktunarmálum sveitanna.
Síðan hafa þeir þó orðið að
beygja sig fyrir baráttu Fram-
sóknarflokksins og verið knúðir
til að samþykkja lög um rækt-
unarsamþykktir og endurbætta
nýbýlalöggjöf. Á þessu þingi
verða þeir að beygja sig enn meir
og samþykkja lög um eflingu
Ræktunarsjóðs og aukinn jarð-
ræktarstyrk. Þannig verður aft-
urhaldið jafnan um síðir að láta
undan sókn umbótaaflanna. Svo
mun einnig fara í iðnskólamál-
inu.
Vert er að geta þess, að Hanni-
bal Valdimarsson, sem er einna
mesti umbótamaðurinn í þing-
liði Alþýðuflokksins, studdi
þetta mál drengilega. Við at-
kvæðagreiðsluna sat Þorsteinnn
Þorsteinsson hjá og hefir Mbl.
birt af honum skrípamynd í til-
efni af því. Er það að sönnu rétt
álit hjá Mbl., að það er ekki
mikilmannlegt af sveitaþing-
manni að láta beygja sig til hjá-
setu í slíku máli. En kalt er gam-
anið samt hjá Mbl.
Síldarútvegsnefndin.
Kosningunni á þremur mönn-
um í síldarútvegsnefnd. var búið
að fresta síðan fyrir áramót.
Ástæðan var sú, að Alþýðu-
flokkurinn vildi fá mann í
nefndina.Nefndin er kosin þann-
ig, að Alþingi kýs þrjá menn,
Alþýðusambandið einn mann og
síldarútvegsmenn einn. Síðasta
kjörtímabil hefir nefndin verið
skipuð tveimur íhaldsmönnum,
tveimur sósíalistum og einum
Framsóknarmanni. Sú skipun
hefði haldist áfram, ef Alþýðu-
flokkurinn hefði enga hjálp
fengið í þinginu. Meðan gamla
stjórnin hjarði, þorði Sjálfstæð-
isflokkurinn enga hjálp að veita
Alþýðuflokknum. Eftir stjórnar-
skiptin átti þetta hins vegar að
gegna öðru máli, enda var þá
strax rætt um, að stjórnarflokk-
arnir< hefðu sameiginlegan lista
eigna Framsóknarflokknum
„svarta listann,“ sem hann
sjálfur eða einhverjir aðrir
fjandmenn flokksins hafa búið
til. Síðan kollumálið var á döf-
inni, hefir ekki öllu meira
óþverraverk verið unnið í ís-
lenzkum stjórnmálum. En J. J.
er ekkert einsdæmi um menn,
sem hafa barizt af miklum vask-
leik fyrir góðum málum, en síð-
an snúizt hugur og þá sótt gegn
því, sem þeir áður börðust fyrir,
með eitruðustu öryum. J. J. hefir
einmitt skrifað eina af æsku-
greinum' sínum um slíka menn
og þá jafnframt sagt stjórn-
málasögu sína fyrir. Það er
vissulega ástæða til að hryggj-
ast yfir örlögum slíkra manna,.
en mesti greiðinn við þá er þó
sá, að komið sé í veg fyrir að
myrkraverk þeirra heppnist og
þeim takist að skaða þær hug-
sjónir, sem áttu æsku- og
[manndómsstörf þeirra.
og hindruðu þannig, að fulltrúi
frá sósíalistum næði kosningu.
Við nánari athugun kom hins
vegar í ljós, að nokkrir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins ætl-
uðu heldur að kjósa lista sósíal-
ista en stjórnarlistann, enda
þótt af því hlytist, að Alþýðu-
flokkurinn fengi engan mann í
nefndina, en sósíalistar tvo.
Einkum voru þingmenn Austur-
Húnvetninga, Snæfellinga,
Norður-ísfirðinga og Seyðfirð-
inga taldir hallast meira að lista
sósíalista en stjórnarlistanum.
Hófst nú langt þóf og var kosn-
ingunni frestað margsinnis. Loks
fór hún fram í seinustu viku.
Kom þá í ljós, að sósíalistar
höfðu fengið tvö aukaatkvæði,
tveir seðlar voru auðir og Lárus
Jóhannesson var fjarverandi.
Sósíalista vantaði ekki nema eitt
atkv. til að fella Alþýðuflokks-
manninn frá kosningu.
Þessi kosninp; er góð spegil-
mynd af heilindunum í stærsta
flokki landsin.s.
Undirbúningur þingmála.
Enn hefir ekki verið lagt fyrir
þirtgið neitt. af stjórnarfrum-
vörpum þeim, sem hafa verið
boðuð og; almenningur bíður
eftir með mestri eftirvæntingu.
Þar er vitanlega fyrst og fremst
átti við frumvörpin um fjár-
hagsráðið og eignakönnunina.
Líklegt er talið,.aö fjárhagsráðs-
frv. verðf tilbúið »til flutnings í
þessari viku, en eignakönnunar-
frv. ekki fyrr en síðar. Vinna
þeir Þórður Eyjólfsson, Sig-
tryggur Klemensson og Pétur
Magnússon að undirbúningi
þess.
Frumvarp um nýja skipan af-
urðasölumálanna verður senni-
lega lagt fram fyrir þingið í
þessari viku.
Þá eru ýms þýðingarmikil
mál í undirbúningi. Mjög skort-
ir á, að til sé fullkomin flug-
mála- og flugvallarlöggjöf og
verður ekki komizt hjá því, að
Alþingi taki það mál til með-
ferðar, enda mælir stjórnar-
samningurinn svo fyrir. Engin
lög eru til um rekstur Þjóðleik-
Árið 1936 ándaðist hollenskur
kaupmaður í París. Meðal þess,
nnsem upp kom eftir hann, var
málverk af Kristi í Emmaus
meðal lærisveinanna, en þaö er
viðfangsefni, sem var mjög al-
gengt meðal hinna eldri mál-
ara. Hinn hámenntaði og stór-
virki forstöðumaður Maurils-
huis safnsins í Haag ályktaöi
eftir nákvæma athugun, að hér
væri komið fram áður óþekkt
málverk eftir hinn fræga holl-
enska málara, Jan van Delft
Vermeer, sem uppi var 1632—
1675.
Þetta málverk kom á sýningu
í Boymanssafninu í Rotterdam
1938. Það vakti eftirtekt og að-
dáun myndlistarfræðinga um
víða veröld. Öllum kom inni-
lega saman um að fundur þessi
væri mikill atburður í listasög-
unni. Til dæmis komst heims-
.frægur og viðurkenndur lista-
sögufræðingur, Þjóðverjinn Ad-
olf Feulner, svo að orði í grein
í þýzku tímariti um listir: „Þrátt
hússins, er væntanlega tekur til
starfa næsta vetur. Þá er ákveð-
ið í stjórnarsamningnum að
koma upp byggingavöruverzlun
ríkisins og verða vafalaust sett
lög um hana á þessu þingi.
Ríkisstjórnin mun nú hafa
ákveðið í aðalatriðum, hvernig
hún vill láta hátta afgreiðslu
fjárlaganna og má vænta þess,
að þau verði afgreidd fyriv mán-
aðamót. Þá mun stjórnin hafa
komið sér saman um ýmsar nýj -
ar fjáröflunarleiðir og ætti að
fara að mega vænta frv. um þau
mál.
Efling Ræktunarsjóðs.
Einu stórmerku málið hefir
þokað nokkuð áleiðis seinustu
vikurnar. Það er frv. ujn Rækt-
unarsjóð. Á síðatl. þingi fluttu
Framsóknarmenn frv. um Rækt-
unarsjóð, þar sem gert var ráð
fyrir stóra'uknum fjárráðum
sjóðsins; stórbættum lánskjör-
um og víötækari lánastarfsemi.
Síðastnefnda breytingin fólst
einkum í því, að sjóðurinn mátti
lána til ýmsra iðnframkvæmda
í þágu landbúnaðarins, (t. d.
mjólkurbúa, skinnaverksmiðja,
viðgerðastöðva o. s. frv.). Nokkvu
eftir að Framsóknarmenn fluttu
þetta frv. sitt, fluttu stjórnar-
flokkarnir frv., er gekk í svip-
,aða átt. Þeir virtust hins vegar
ekki flytja það til annars en að
sýna það fyrir kosningarnar og
döguðu því bæði frv. uppi. Strax
og þing kom saman í haust,
fengu Framsóknarmenn því til
leiðar komið, að landbúnaðar-
nefnd n. d. legði fram annað
hvort frv. og varð stjórnarfrv.
gamla fyrir valinu. Enginn
skriður komst þó á málið fyrr en
núv. ríkisstjórn var mynduð og
Framsóknarflokkurinn gerði
framgang frv. að einu af skil-
yrðum sínum. Hefir n. d. nú
lokið meðferð frumvarpsins
og er það komið til efri deildar.
Samkvæmt frv. skal ríkið
leggja Ræktunarsjóði til l/2 milj.
kr. árlegt framlag næstu 10 ár-
in. Auk þessa fær sjóðurinn
tekjur af þjóðjörðum og vaxta-
fyrir ýms öndvegisverk, sem
þarna getur að líta eftir Rem-
brandt, Hals og Griiewald, er
þó andleg þungamiöjá sýning-
arinnar hin mikla Emmausmynd
eftir Vermeer.“
Hrifning manna og aðdáun á
þessu listaverki, sést þó e. t. v.
bezt á því, að safnið keypti þaö
fyrir fjárhæð, sem nam meira
en tveimur miljónum íslenzkra
króna, — álitleg greiðsla fyrir
eina mynd, jafnvel á alheims-
mælikvarða.
Svo skall heimsstyrjöldin á og
menn fengu annað um að hugsa,
enda fréttist ekkert sérstakt af
þessu gamla og nýfundna lista-
verki. — En hinn 18. júlí í fyrra-
sumar gaf menntamálaráðu-
neytið í Haag út svohljóðandi
fréttatilkynningu, sem verkaði
eins og ískalt steypibað á vís-
indamenn í myndlistasögu og
slíkum fræðum: „Rannsóknir
sem ríkisstjórn Hollands hefir
látið fara fram,diafa leitt í ljós
að nokkur málverk, sem eignuð
(Framhald á 4. síðu)
lörgen Bfinsl:
S
Hneyksli í heimi listarinnar
Grein þessi er eftir danska blaðamanninn Jörgen Bast, sem
iesendum Tímans mun gamalkunnur, og er greinin þýdd úr
Berlingske Aftenavis. í það blað skrifar liann greinar um menn
cg málefni um víða veröld.
Fimmtngur í gaer:
Árni Benediktsson
f r amkvæmdast jórl
Hann er fæddur í Viðvík á
Langanesströrtd 10. marz 1897,
sonur Benedikts Árnasonar
bónda og konu hans, Arnþrúðar
Guðmundsdóttur. Eftir lát föð-
ur síns ólst hann upp með móð-
ur sinni á Hallgilsstöðum á
Langanesi og átti þar heima
fram yfir tvítugsaldur. Stundaði
nám í Samvinnuskólanum í
Rvík og lauk prófi þaðan. Var
síðan starfsmaður kaupfélaga á
Þórshöfn, Seyðisfirði og í
Reykjavík. Eftir það lengi skrif-
stofustjóri Áfengisverzlunar
ríkisins í Reykjavík. Um hríð
bankafulltrúf á Seyðisfirði. Átti
alllengi sæti í framkvæmda-
stjórn Kaupfélags Reykjavíkur
og nágrennis (Kron) og var
einn af þrem framkvæmda-
stjórum félagsins meðan svo var
til hagað. Eftir að hann lét af
störfum hjá Kron var hann ráð-
inn íramkvæmdastjóri Mjólkur-
samsölunnar í Reykjavík og
hefir verið það síðan.
Þessi upptalning gefur þó ekki
nema að nokkru leyti hugmyntí
um starfsferil Árna Benedikts-
sonar til þessa. Því að Árni er
maður, sem ekki hefir legið á
liði sínu og jafnan verið boðinn
og búinn að starfa að áhuga-
málum sínum eftir því, sem hon-
um hefir unnizt tóm til. Sá tími
mun t. d. vera ómældur, sem
hann hefir varið í þarfir söng-
listarinnar í Reykjavík og viðar.
Sjálfur er hann söngmaður
góður og var einn af þeim, er
utan fóru í Karlakór Reykja
víkur skömmu fyrir stríðið til
Norðurlanda og Mið-Evfópu. í
ýmsum félagsmálum hefir hann
lagt fram lið sitt og eigi talið
eftir eða mæðst yfir. Framsókn-
arflokkinn hefir hann stutt vel
að málum og þar með sýnt rækt-
arsemi við uppruna sinn og
sveitr landáins, sem of oft
viðrast af mönnum, er leiti fel-
ur sýn.
- Víst er um það, að margir
sveitungay og nágrannar Árna
eiga um hann ánægjulegar end-
urminningar frá æskuárum
hans á Hallgilsstöðum — og
sumir einnig síðar. Hann var
snemma glaður í lund, skemmt-
inn í viðræðum, unni ljóðum og
lögum, vinsæll vel. Auk þess
hinn röskvasti maður. Hann ólst
upp í nánd við eina af hinum
miklu heiðum Norð-austurlands,
og göngurnar fram í óbyggðina
voru honum mjög að skapi. „Þar
var löngum hlegið hátt, hent
að mörgu gaman.“ Og þó raunar
ekki alltaf, því að oft eru veður
válynd til fjalla á hausti. — En
þó að Árni sé hættur að fara í
göngur, hefir hann haldið áfram
að bera með sér blæ sunnanátt-
arinnar á norðurfjöllum, hvar
sem hann hefir farið.
Árni Benediktsson hefir nú
með höndum framkvæmdastjórn
eins nytsamasta og vandrekn-
asta almannafyrirtækis hér á
landi. MjólkurlÖgin og mjólkur-
samsalan, sem stofnuð var sam-
kvæmt þeim, er ávöxtur af
merV.u þjóðmálastarfi, og skipt-
ir miklu um framkvæmdina,
bæði fyrir bændastéttina á Suð-
vesturlandi og kaupstaðabúa við
Faxaflóa. Á þessu sviði bíða allt-
af ný og ný verkefni. Margar
þjóðir mættu öfunda íslendinga
af hinum mikla heilsudrykk og
lífgjafa, sem flest landsins börn
eiga nú kost á í ríkum mæli,
enda þótt mikill hluti þjóðar-
innar búi á gróðurlausri jörp. —
Vænta þess margir, að þarna
hafi Árni hlotið starf við sitt
hæfi, þar sem reynsla hans,
(Framhald á 4. síðu)
voru Vermeer, eru falskar eftir-
líkingar, gerðar af málaranum
Hans van Megeeren, sem hefir
verið tekinn höndum og gert
fulla játningu í vitna viðurvist.
Samkvæmt því, sem honum
segist frá, er hin fræga mynd,
Kristur í Emmaus frá Boymans-
safninu í Rotterdam, ein af
myndum hans. Þetta málverk
•vakti mikla aðdáun um heim
allan, þegar það fannst árið
1937. Eftir þann tíma hefir fals-
arinn málað margt mynda, sem
svo vel er gengið frá, að slyng-
ustu listfræðingar efuðust aldrei
um uppruna þeirra. Ríkið og
einstakir safnarar keyptu mynd-
ir hans við •geyplverði.“
Listfræðingarnir voru ekki
alveg tilkomnir að trúa því, að
þessi ómerkilegi mál^ri hefði
gert slíkar myndir, sem þrátt
fyrir allt voru frábær listaverk.
En þeir urðu þó að taka sinna-
skiptum þegar maðurinn málaði
myndir hinna gömlu snillinga
fyrir augum þeirra í klefa sín-
um.
Hans van Megeeren var samt
ekki handtekinn í fyrstu vegna
myndafalsana sinna. Hann var
sakaður um samstarf við Þjóð-
verja. þó að málið gegn honum
hafi nú tekið nýja stefnu að
vissu leyti. En hann hefir borið
fram vörn sina fyrir réttinum
og segir:
„Ég hefi alls ekki verið land-
ráðamaður, heldur sannur föð-
urlandsvinur. Ég hefi selt her-
námsyfirvöldunuin málverk fyrir
mjög hátt verð, af því þau héldu
að þetta væru myndir gamalla,
hollenzkra málara, en þær voru
allar eftir mig. Ég hefi okrað á
þeim, svp að það kom út á þeim
tárunum — og ég hélt ég ætti
verkfærin mín sjálfur."
Það verður sjálfsagt fróðlegt
að sjá, ’hvort rétturinn fellst á
þessa skýringu. En hvað um
það, hefir Hans van Megeeren
leikið síðasta og ekki óskemm^ti-
legasta þáttinn i langri og mis-
litri sögu listaverkafalsara. Sú
saga nær alla leiö til fornald-
ar Rómaríkis, þegar kjarkgóðir
myndhöggvarar skráðu grísk og
fræg nöfn, eins og Praliteles og
Fidias á myndir sínar, svo að
rómverskir ríkismenn keyptu
þær fúsari, því að þeir litu mjög
upp til grískrar myndlistar.
Fyrir framan konungshöllina
Quirinale í Rómaborg standa
ennþá tveir glæsilegir hesta-
tamningamenn, sem eru eign-
aðir Praxitelesi og Fidiasi, þó
að það sé almennt talið falsað.
En í hreinskilni sagt. Eftir all-
'ar þessar aldir hneykslar þaö
engann. Menn gleðja augu sín
við hestana og mennina, án
þess að hugsa um uppruna
þeirra. Frh. á 4. s.