Tíminn - 22.03.1947, Blaðsíða 2

2
TtMINK, langardagfim 32« marz 1947
57. blalf
Laugardagur 22. ntarz
10 miljónir
Þegjandi og hljóðalaust heíir
gjaldabyrði íslenzka ríkisins
vaxið um 10 miljónir síðan í
haust, vegna hækkaðrar vísi-
tölu. Þessar 10 milj. hverfa án
þess að nokkuð sjái eftir. Það
er engin nýsköpun sem þær
skilja eftir. Þær gufa upp,- —
verða að engu. Þetta er bara ein
fúlgan, sem hverfur í hít verð-
bólgunnar á einu ári, jafn-
framt mörgum miljónatugum
öðrum.
Ef til vill finnst einhverjum,
að 10 miljónir séu lítilræði, þeg-
ar fjárlögin eru orðin um það
bil 200 miljónir. Það má þó
hafa þar til hliðsjónar, að
heildarframlög til nýrru vega
eru áætluð 7 miljónir, til hafn-
ar- og lendingabóta 7 miljónir
og til brúa 2,5 miljón. Jafn-
framt má gefa því gaum, Æið
jarðræktarstyrkur ársins er á-
ætlaður 2.5 miljónir.
Þessar tölur ættu að nægja
til að minna menn á, að 10
miljónir króna er mikið fé, jafn-
vel í ríkisbúskapnum á íslandi.
Annars má vel líta á það líka,
að á árunum fyrir styrjöldina
þótti mikið, ef fjárlögin námu
20 miljónum. Sé sú fjárhæð
margfölduð með vísitöluhækk-
un, verður það þó ekki nema
þriðjungur af ríkisútgjöldunum
nú eða varla það. Fjárlögin eru
því, miðað við vísitölu, þrefallt
hærri en fyrir strlð.
Meðan þessar 10 miljónir
hverfa úr búi ríkisins, er verið
að fremja víðtækan niðurskurð
á framlögum til ýmsra nauð-
synjamála. Framlag til nýrra
vega er t. d. áætlað 2 miljónum
lægra en vegamálastjóri lagði
til, og svipað er að segja um
framlög til annarra fram-
kvæmda. Fjárveitinganefnd
bendir á, hvort ekki muni vera
rétt að taka lán til byggingar
menntaskólanna, þar sem bygg-
ing þeirra beggja „mun kosta
eigi minna en 10 milj. kr., þeg-
ar þær eru fullgerðar.“
Það er líka fróðlegt í þéssu
sambandi að lesa frásagnir eins
og þessar í áliti fjárveiting-
arnefndar:
„Fy&r nefndinni lágu margar
beiðnir um framlög til mjólkur-
stöðva. Frestaði nefndin, i sam-
ráði við ríkisstjórnina, að taka
endanlega ákvörðun um þau at-
riði, þar til við 3. umræðu."
„Fyrir nefndinni lá erindi frá
nýbýlastjórn um 300 þús. kr.
hæk^un á framlagi samkv. 7.
lið c. (byggingarstyrkir samkv.
núgildandi lögum). En nefndin
ákvað að taka ekki endanlega
ákvörðun um það atriði fyrr en
vlð 3. umræðu.“
„Nefndin leggur ennfremur
til, að liður til skógræktar verði
lækkaður um 225 þús. kr. frá
því, sem áætlað er í frumvarp-
inu.“
Þessar tilvitnanir tala allar
sínu máli. Þetta sýnir allt sam-
an að verðbólgustefnan er hinn
mesti fjandskapur við hvers
konar framfarir og endurreisn
á íslandi. Áhugamál hugsjóna-
mannanna verða' óhjákvæmi-
lega að gjalda þess, að verðbólg-
an hefir fengið að þróazt. Það
var ijuðvellt að tala um „nýsköp-
un“ meðan dýrtíðin gróf grunn-
inn undan framförunum.
Miljónatugurinn, sem gufað
hefir upp úr fjárhirzlu ríkisins
í vetur sannar það.
Noregsbréf
A fiíiatiaHyi
Málgagn Reykjavíkur og
forysta Sjálfstæðisflokksins.
Það er nýlega komið út. Það
heitir „Stormur“. Á forsíðu
blaðsins er hið grómteknasta
níð, sem hingaö til hefir sézt á
prenti um Stefán Jóhann Stef-
ánsson forsætisráðherra.
En á öftustu síðu eru nöfn
kostnaðarmanna og raunveru-
legra útgefenda. Tvær stórar
auglýsingar frá borgarstjóra
og borgarritara Reykjavíkur-
bæjar, og þriðja auglýsingin, sú
stærsta, frá Eimskipafélagi ís-
lands, þ. e. frá forstjóranum
Guðmundi Vilhjálmssyni mági
Ólafs Thors. Svo eru auglýsing-
ar víða um blaðið frá ýmsum
heildsölum.
Drengskapur og heiðarleiki.
Á annarri síðu Storms er hið
væmnasta hól um Ólaf Thors,
ásamt ljóði frá ritstjóranum.
Ennfremur hrós mikið um
Bjarna Benediktsson og Jóhann
Þ. Jósefsson — en níð um alla
Framsóknarmenn. Alveg sér-
staklega er um það rætt hve
miklir drengskaparmenn þeir
séu, Sjálfstæðismennirnir, og
heiðarlegir (Ólafur).
Öllum er vitanlegt, að aug-
lýsingar þessar í svona blaði ert»
gjörsamlega gagnslausar. Orð
leikur á að ýmsar þeirra séu
stórum yfirborgaðar — með
háum fjárhæðum. Án þessara
auglýsinga gæti StQrmur ekki
komið út — né ritstjórinn lifað.
Hinir raunverulegu útgefend-
ur og kostnaðarmenn eru því
auglýsendurnir. Með auglýsing-
unum auglýsa þeir, að þeir hafa
keyjft níðið um andstæöingana
og hrósið unf sjálfa sig.
Af opinberu fé.
Níðið og hrósið í Stormi er
því keypt fyrir opinbert fé. Væri
ekki sæmra að útgefendur blaðs-
ins og kostnaðarmenn legðu
það á sig að greiða þetta sjálf-
ir. Er það sæmandi, að íiim-
skipafélag íslands og Reykjavík-
urbær kaupi níð um suma
menn og hrós um aðra. — Ef
útgefendur Storms greiddu þetta
úr eigin vasa, þyrftu þeir ekki
að láta það vitnast og hefðu
þá ekki eins augljósa skömm
af blaðinu.
En þeir, sem kosta Storm,
vita upp á hár fyrirfram hvað
í blaðinu muni standa, þ. e. hrós
um þá, sem leggja fram pen-
inga (af almannafé eða sjálfir)
og níð um þá sem kostnaðar-
mennirnir vilja láta ófrægja.
Alltaf er mannsæmd o^
smekkur forystunnar í Sjálf-
stæðisflokknum samur við sig.
í ljósi staðreyndanna.
' Eins og skýrt hefir verið frá í
fréttum undanfarið, hafa tveir
stórir og myndarlegir togarar
verið keyptir til Patreksfj arð-
ar í vetur. Sú frétt minnir á
það, að í kosningabaráttunni
síðasta vor var lögð mikil á-
herzla á það, að ríkisstjórnin
hefði notað ejpa tækifærið, sem
um var að ræöa, til að festa
kaup á togurum, og hefði alls
ekki mátt sleppa því tækifæri.
Þeim fullyrðingum var raun-
ar fullsvarað í haust, þegar ís-
lendingum voru boðnir diesel-
togararnir. En vel má minnast
þessara kaupa líka, og ekki er
hægt að telja allá athugun og
gagnrýni á kaupum ríkisstjórn-
arinnar glæpsamlega, þegar
slíki.r togarar eru svo keyptir til
lándsins, fullri miljón króna ó-
dýrari hvor. Má vera, að sá
verðmunur liggi meðfram í lægri
umboðslaunum.
En það er t. d. um ofurkapp
og ófyrirleitni í kosningabar-
áttunni síðustu, að því var oft
neitað blákalt, að nokkur úr-
ræði væru um skipakaup. Munu
Strandamenn t. d. minnast
þess, að þegar þeim var sagt frá
framtaki Vatnseyringa á Pat-
reksfirði, voru lögð fram bréf
til að afsanna það, að þeir væru
nokkur skip að kaupa. En mál-
flutningur sumra aðila í kosn-
ingunum smáskýrist í ljósi
reynslu og ^taðreynda.
Meðalmeðlag með kúm.
Reykjavíkurbær gerir ráð fyr-
ir að tapa um það bil eitt þús-
und krónum á hverri kú í bú-
skap sínum á Korpúlfsstöðum
þetta ár.
Væri það nú ekki athugandi
fyrir bæinn að Josa sig við bú-
garðinn eða hafa hann eingöngu
fyrir hestabeit, en koma kúm
sínum niður hjá bændum með
þúsund króna meðgjöf?
Raunar má búast við því, að
af slíku gæti það hlotizt, að
bændur'þættust almennt verð-
skulda opinbert tillag fyrir að
búa með kýr og framleiða
neyzlumjólk. E. t. v. er Reykja-
víkurbæ fast í hendi að halda
áfram kúabúskap á Korpúlfs-
stöðum, til að finna hvað mik-
ið njeðalbóndinn gefur þjóðfé-
laginu 'árlega með hverri kú
sinni, því að auðvitað leiðir
Korpúlfsstaðabúið í ljós raun-
verulegt sannvirði mjólkurinn-
ar, — framleiðslukostnaö.
Fylglst illa með.
Hann fylgist illa með í sumu,
hann Jón Pálmason. Nýlega
lýsti hann því yfir í Mbl., að
hann vissi ekki hvort nokkuð
væri hæft í því, að Reykjavík-
urbær vhefði kostað 20 þúsund-
um króna til vínveitinga í einni
veizlu. Þó var Bjarni Benedikts-
son sjálfur búinn að staðfesta
þetta og gefa þá skýringu á, að
þetta væri ekki af því, að svo
mikið hefði verið drukkið, —
heldur af því, að vínið hefði ver-
ið svo dýrt. Þessa skýringu
Bjarna og staðfestingu á til-
kostnaðinum er að finna í sjálfu
Mórgunblaðinu.
Nú er þrennt til. Eitt er, að
Jón Pálmason lesi ekki einu
sinni Mbl., og þarf þá engan að
undra, þó að hann sé illa les-
inn í íumu öðru, annað, að Jóni
notist illa að því, sem hann þó
les, annað hvort af gleymsku
eða skilningsleysi, eða þá í
þriðja lagi, aö Bjarni Benedikts-
son sé of merkilegur maður til
þess, að Jón Pálmason taki mark
á orðum hans. Verður hér ekki
um það dæmt, hver af þessum
þremur skýringum muni vera
réttust.
Holmenkollen 2. marz 1947.
í dag er aðal skíðamót vetrar-
ins hér á Holmenkollen. Það er
réttnefndur sunnudagur. Sól
skín í heiði og hvergi skýhnoðri
á lofti. 90 þús. manns eru við-
staddir að horfa á skíðastökkin,
þar á meðal konungur, krón-
prins og fjöldi annarra þekkt-
ustu borgara Noregs. Þetta er
50 ára afmæli skíðamótanna á
Holmenkollen.
Um tveggja tíiha gangujr er úr
miðri Osloborg til skíðamótsins,
og varð mikill meiri hluti manna
að ganga, því engin farartæki
eru til að flytja svona mikinn
mannfjölda á skömmum tíma.
Vegurinn hér upp á Holmenkollr
en rúmaði áður 10—12-falda
röð þvert yfir og þá var svo þétt
gengið, að varast mátti að ganga
ekki ofan á hæla þeirra, sem á
undan voru. Svo var fylkingin
þéttskipuð.
Skíðamót Holmenkollen er
líka víðfrægt um veröld alla.
Auk Norðmanna voru nú skráðir
til leiks þátttakendur frá Sví-
þjóð, Danmörku, Finnlandi,
Bandaríkjunum, Sviss og ís-
landi. »
Mótstáðurinn er inni í dal-
verpi á Holmenkollen. Skíða-
brautin er mót suðri, dálítill
völlur fyrir neðan hana, en all-
brött hlíð andspænis hehni að
sunnanverðu, en örskammt frá
er lukt háum, grænum barytrjám
á alla vegu, nema opið dálítið
hlið mót suðvestri, svo að sólin
gat skinið á mannfjöldann, sem
raðaði sér á völlinn (nema hlið
fyrir skíðamennina) og hlíðina
á móti skíðabrekkunni.
Fánar þjóðaþátttakendanna
voru nokkuð dreift neðan við
skíðabrautina og var sá íslenzki
næstur henni að neðan, en sá
norski yfir henni að ofan.
Þegar fyrsti stökkmaður
hverrar þjóðar, sem stóð skeið-
ið á enda, hafði numið staðar,
var leikinn þjóðsöngur þjóðar
hans. Óneitanlega var heillandi
fyrir íslendinginn að sjá þessar
90 þúsundir manna standa ber-
höfðaðar og sýnilega marga
hrifna, undir „Guð vors lands“.
Það vildi svo vel til, að rétt
um það leyti og íslenzki þjóð-
söngurinn byrjaði, fór ofurlítill
vindblær um dalverpið, svo að
íslenzki fáninn blakti þýtt
meðan lagið var leikið til enda.
Yfir hálft þriðja hundrað
manns tóku þátt í stökkunum,
en af þeim aðeins 137, sem
ekki tóku þátt í öðrum skíða-
íþróttum (þær reiknaðar þá
sameiginlega). Allir stukku
tvisvar. Af þessum 137 stóðu
96 bæði skeiðin á enda, þar á
meðal báðir íslenzku þátttakend
urnir, Jónas Ásgeirsson og Jón
Þorsteinsson. En stökk þeirra
voru heldur stutt, eftir því sem
þarna gerðist, en þó öll á milli
50 og 60 metra löng. En þeir
stukku laglega og stóðu báðir
skeiðið á enda í bæði skiptin.
Flestir beztu skíðamenn Nor-
egs kváðu hafa verið saman-
komnir hér í dag. Margir þátt-
takendur stukku 60—70 metra.
Eitt stökkið var 71 metri og var
það met hér, og talið að svara
til allt að 90—100 metrum í
beztu skíðabrautum í Ölpunum.
Svíi (ísraelsson) hlaut fyrstu
verðlaun, 2. Svisslendingur og
3. Norðmaður. Mun Norðmönn-
um ekki þykja góð útkoman
fyrir sig, en kenna um snjóleysi
í vetur og þar af iðkanaskorti.
En hvað ætli íslendingar mættu
þá segja?
Annars sýnist okkur, sem ó-
vanir erum skíðastökkum, að
þetta séu hin mestu heljarstökk.
Og mesta furðuverk, að nokkur
maður skuli geta staðið á skíð-
unum, þegar niður er komið.
Enda féllu 41 af þeim, er tóku
aðeins þátt í stökkunum, þar á
meðal báðir Ameríkumennirn-
ir, sem stukku langt og prýði-
lega vel. Stóð annar þeirra
seinna stökkið og var þá spil-
aður þjóðsöngur Bandaríkjanha.
Þegar skíðamennirnir fara af
stað, byrja þeir á því að renna
ofan úr 38 metra háum turni,
er hallar snarbratt niður að
um það bil tveggja mannhæða
háum stökkpalli, en þaðan svífa
þeir í loftinu þar til niður er
komið neðarlega í brattri skíða-
brekkunni.
Það þarf viljaþrek og mikla
iðkun að baki sér og að vera
ekki nein gunga, til að taka þátt
i
í aðalskíðamóti vetrarins á
Holmenkollen. V. G.
DrykkjumarmabælL
á Norburtöndum
Stgiirbjjörn Á. Gíslason:
Niðurl.
Að sjálfsögðu kynnist. erlend-
ur ferðamaður engu fjölmennu
heimili til fullnaðar, þótt hann
dvelji þar hálfan dag eða heil-
an og lesi bréf og skýrslur ýmsra
forstöðumanna heimilanna. En
ýmislegt má þó sjá og læra á
þann veg. Skal nú nefnt sumt
af því, sem ég sá og heyrði þar
að lútandi.
Húsakostur er alls staðar mik-
ill og góður, það var fljótséð.
Vistmenn voru víðast hvar í ein-
býlisherbergjum í stórhýsum
oftast. Starfsliðið hafði ágæt
híbýli, einkum forstjórar. Þeir
höfðu alveg sérstök, rúmgóð
hús til íbúðar. Á dönsku hæli,
sem rak mikinn búskap, var
verið að mæla byggingarlóð
handa nýju íbúðarhúsi daginn,
sem ég var þar. Mér var sagt,
að ráðsmanninum væri ætlað
húsið. Mig furðaði á þvi, af því
að ég vissi, að ráðsmaðurinn
hafði snoturt hús til umráða
rétt hjá, og þetta var <}inkastofn-
un, sem þurfti að gæta forsjálni
í hvívetna. Minntist ég eitthvað
á þetta við forstjórann og var
svar hans. á þessa leið: „Það er
fátt, sem tryggir oss jafnt gegn
tíðum, og þá um leið óhollum,
starfsmannaskiptum, eins og
það, að starfsfólkið hafi góðan
híbýlakost. Ráðsmannshúsið er
orðið of lítið fyrir fjölskyldu
hans. Garðyrkjumaðurinn okk-
ar, sem ætlar að fara aff kvong-
ast, fær það.“
Starfsfólk hælanna allt var
valið með sérstöku tilliti til þess,
að því væri ljúft að hafa holl
og góð áhrif á vistmennina.
Díakónar og díakónissur eða
annað trúað hjúkrunarfólk þótti
sjálfsagt við þau hæli, sem
kristileg félög önnuðust. .
„Frá díakónskólunum koma
beztu forstjóraefnin, ef þeir eru
ekki of ungir“, sögðu menn,
„en það er ekki nóg, að þeir séu
góðir, hitt . starfsfólkið þarf
einnig að vera úrvalsfólk, og svo
margt, að nægur tími verði til
persónulegra kynna við vist-
mennina þeim til uppörvunar
og siðferðilegs stuðnings. Sé
ekki úm þetta hirt, verður ár-
angur öfugur við það, sem til
er ætlazt.“
Eftirlit var haft með öllum
póstsendingum, til að forðast á-
fengissendingar, og sömuleiðis
með öllum heimsóknum. Ég kom
í drykkjumannahæli á eyjunni
Kurörv í Vánern, skammt frá
Stokkhólmi, þar sem 50 kr. sekt
lá við heimsókn í leyfisleysi,
en hins vegar var giftum vist-
mönnum leyft að bjóða til sín
fjölskyldunni í vikuheimsókn
gegn venjulegum daggjöldum,
og ungir vistmenn, sem ekki
vildu láta foreldra sína í fjar-
lægum héruðum vita um dval-
arstaðinn, gátu látið senda póst
sinn til sérstakrar póststöðvar
í Stokkhólmi. Sú nærgætni þótti
mér góð, enda leizt mér prýði-
lega á hælið.
Vinna þykir alveg sjálfsögð.
Hælin eru öll í sveit og mörg
reka mikinn búskap. Vistmenn,
sem ekki eru heilsulausir, vinna
að ýmsum heimilisstörfum 8
stundir 5 daga í viku, en 3—4
stunlir á laugardögum. Reglu-
stundir á laugardögum. Reglu-
vinnu og hvíldir, er talið alveg
nauðsynlegt, þótt erfitt sé
stundum að kenna það nýkomn-
um óreglumönnum. lútilshátt-
ar þóknun fá iðnir menn og dug-
legir, er hún nefnd „iðnisfé."
„Verðiír ekki nýkomnum vist-
mönnum mikið um, er þeir allt
í einu eru sviftir öllu áfengi?“
spurði ég roskinn forstjóra eins
hælisins. — „Ekki er það mín
reynsla", svaraði hann, „ég hefi
haft umsjón.með um 440 sjúk-
lingum hér, og aðeins þrisvár
orðið að kalla á lækni út af
þeim umskiptum."
Nærgætni og aðhlynning virt-
ist mér alls staðar góð. Fæðið var
gott og mjólk og kaffi var
veitt ríkulega, • enda margir
„þyrstir," einkum í kaffi. Allt
var gert til að koma vistmönn-
um í skilning um, að hælin væru
ekki til refsingar heldur heilsu-
liæli, eins og norska nafnið
„Kursted" minnir á. .— Vist-
menn voru jafnan kallaðir
sjúklingar. — Föst reglusemi
inni og úti væri uppeldismeðal,
og enn væri tími til að verða
nýtur borgari, en kvöldbænir og
önnur heimilisguðrækni ætti að
minna á, hvaðan bezta við-
reisnarhjálpin kemur.
í fámennum hælum var reynt
að koma heimilisbrag á; mat-
aðist þá forstjóri með vistmönn-
um og sat með þeim á kvöldin,
þar sem hann eða aðrir sáu um
ýmislegt til dægrastyttingar.
Prestur og læknir komu við og
við, og oft voru ýms erindi flutt
í stóru hælunum. Áherzla var
lögð á kurteisa og siðprúða
framgöngu, einkum í Svíþjóö.
Ég kom þar í hæli, þar sem mér
kom í hug við fyrstu sýn, að
„sjúklingarnir“ væru flestir
heldri menn, en þégar ég sá lýs-
ingar af fortíð þeirra í bókum
hælisins, sá ég ljótar skýrslur
um alls konar afbrot.
En hver er svo árangurinn af
allri þessari fyrirhöfn? spyrja
menn. Hann er ærið misjafn.
Þau hæli, t. d. í Sviþjóð, sem
taka eingöngu gamla heilsulitla
drykkjumenn, eru nokkurs kon-
ar „Elliheimili“, þar sem þessir
ógæfumenn njóta miklu betri
aðbúnaðar en ella mundi. „Hitt
get ég ekki sagt“, sagði forstjóri
eins þeirra við mig, „að héðan
fari margir betri borgarar en
þeir komu. Þeir hafa flestir að
engu að hverfa, eru ófærir -til
að vinna fyrir sér, og verða svo
hér það sem eftir er ævinnar“.
Almennt er þó talið, að þriðj-
ungur sjúklinganna verði albata
(þ. e. verði reglumenn), annar
þriðjungur taki talsverðum bata
og síðasti þriðjungurinn lenfti'
fljótt í sömu ógæfu og áður.
Sum hæli telja þó, að fullur
helmingur sinna sjúklinga verði
albata, og varla bregðist, að
þeir, sem leita þangað ótilkvadd-
ir, fái fullan bata. „Þeir eru
„ljósblettirnir“ okkar, segir
starfsfólkið.
(Framhald á 4. síðuj