Tíminn - 01.04.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON e í
ÚTQEFANDI: \
FRAMSÓKNARFLOKKURINN J
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
j Símar 2353 og 4373
\ AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
5 OG AUGLÝSENGASKRIFRTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargöta 9 A
Siml 2323
31. árg.
Reykjavík, þrlðjudagiiin 1. apríl 1947
63. blað
Heklugosið er tignarlegt og ó-
gleymanlegt, en ekki „ægilegt"
rfSvell er á gnípu, eldur geysar undir'”
Frásögn Jóns Eyþórssonar vcðnrfræðings.
lækkað niður í 6-
aði.
-8 km. að jafn-
Jón Eyþórsson veðurfræðingur var meðal þeirra, er fóru aust-
ur að Öeklu á laugardaginn, þegar gosin voru komin í algleym-
Frá fjallinu heyrðist sífelldur
þungur rymur, en æstist með
, i „ andköfum eins og brim við sjáv-
mg. Flaug hanii yfir gosstoðvarnar, en lenti siðan a Galtalæk ; arhamra eða mjög þungur
og gisti þar um nóttina, en á sunnudaginn fór hann ríðandi ^ veðragnýr í fjöllum. Öðru hverju
upp að Heklu og komst mjög nærri gosstöðvunum. Fer hér á heyrðust sprengingar, líkar
þungum og snöggum reiðarslög-
um. Engar eldglæringar sáust
engin björg saust þeytast til
og frá í mekkinum, hvorki svört
eftir frásögn Jóns af því, sem fyrir augu hans og eyru bar eystra.
Ég flaug í „Piper Cub“ með 18.15. Gosmökkurinn var risa-
Sverri Jónssyni héðan úr bæn-, hár þaðan að sjá, en breytti
um á laugardaginn var, kl. 4.30 ; lítt svip. Öðru hverju heyrðustjeða glóandi. Ekkert skelfilegt,
siðdegis, austur yfir Dyrfjöll, ] þungir gosdynkir og rétt á eftir, ægilegt eða ólýsanlegt vir,tist
beint í stefnu á gosmökkinn.! sást jafnan skjóta .móbrúnni mér við þessa sýn. En hún var
Brúnleit móða lá yfir láglend- súlu upp í reykjarmökkinn. Hún j tignarleg og ógleymanleg — að
inu, austan Hvítár, en hátt í loft hnyklaðist upp á við með geysi- sínu leytinu eins og fagurt Geys
upp gnæfðu mjallhvítir gos-
bólstrarnir. Neðantil írann
mökkurinn saman, en upp úrjinni," eins og Vilhjálmur gamli
miklum hraða unz hún náði svo;
hátt, að hún fékk „rúm í sól-
gnæfðu oftast fimm kollar,
fjórir jafnháir, en hinn nyrzti
sýnu lægri og var hann mest
greindur frá hinum. ViÖ flug-
um yfir Vörðufelí. Þegar kom
austur yfir Hvítá var landið
snjólaust bæði í Hreppum og á
Landi, en allhvasst var í Hrepp-
unum og aást víða rjúka af
melum og leirflögum. Þegar
nálgaðist Þjórsá létti mistrinu
og sá nú greinilega norðiyhlíðar
Heklu alllangt uppeftir, en efri
hluti fjallsins var sveipaður
brúnleitum gosmekki og gufum
frá hraunrennsli, sem ógjörla
sást þó. Við flugum fyrir suður-
brún Búrfells og norður á móts
við nyrðri öxl Heklu. Breitt aur-
flóð hafði runnið niður hlíðina,
norðan Litlu-Heklu, niður í
fjallsrætur, en ekki gat ég fyrir
víst séð neitt hraunrennsli þar.
Margir smámekkir korriu upp
austan við aðalmökkinn. Stund-
um flugu kolsvartir hnoðrar
upp í loftið, en þöndust út, lýst-
ust og hurfu eftir litla stund.
Þetta var nákvæmlega til að sjá
eins og skot úr loftvarnarbyssu.
Engar eldglæringar sá ég. Dynk-
ir heyrðust ekki vegna hávað-
ans í vélinni. Ekki varð vart við
neinn teljandi ókyrrleik í loft-
inu og flugum við þó allnærri
hlíðum fjallsins i 1000 m. hæð.
Við snerum suður á bóginn og
lentum á túninu á Galtalæk kl..
isgos eða Dettifoss.
Ég var um nóttina á Galta-
læk. Flugvélin stóð á höm vest-
Þýzkalandskeisari komst að orði an við túnið og haggaðist ekki
— og þá varð hún sindrandi
hvít.
Þessir goshausar líktust lang-
mest brimslegnum fjallatindum
í sólskini. Ég hefi séö' þúfurnar á
Snæfelisjökli slegnar þykku
hrímlagi og áþekkar að útliti, er
sólin sindraði á þeim. Undir-
hlíðar fjallsins voru huldar
mistri og reykjareimi frá Galta-
læk að sjá. Þó mátti marka, að
hraunstraumurinn mundi renna
í stefnu á gamla Næfurholt, því
að gufumistur lagði þar upp á
við og sló á það brúnrauðum
blæ í kvöldsóflinni. Alídökkan
sorta lagði til suðurs frá fjall-
inu undan vindi, en BjóSfell
sást þó greinilega.
Vindur stóð af norðaustri,
um 4 vindstig. Rykmóða var á
lofti til suðurs og vesturs en
byrgði ekki sól.
Sigurjón Pálsson, bóndi á
Galtalæk, kvaðst hafa fundið
snöggan jarðskjálffakipp kl. 6.50
um morguninn. Ekkert haggað-
ist þó, hvorki úti né inni. Vegg-
hilla í stofunni með ýmsu smá-
dóti var með kyrrum kjörum. t.
d.. Er Sigurjón leit út sá hann
mökk mikinn upp úr háfjallinu.
Fór hann óðum hækkandi, og
lagðist jafnframt yfir háfjallið
og suður af því. Mökkurinn mun
hafa orðið einna mestur um há-
degið, 10—12 km., en síðan
Um kvöldið var gestkvæm,t á
bænum. Jeppar komu og fóru.
Tveir gistu með innihaldi. Voru
fjallamenn í öðrum undir for-
ustu Guðmundar frá Miðdal.
Hinum stýrði Árni Stefánsson
og hafði meðferðis vistir handa
Steinþóri Sigurðssyni, sem var
kominn eitthvað upp í Heklu-
hraun á Jeppa sínum, en hafði
ekki gefið sér tíma til að taka
nestið með. Með Árna var líka
dr. Sig. Þórarinsson og hafði
„heklu“ rauða á höfði í tilefni
dagsins. Hann mun dveljast
eystra fyrst um sinn og fylgjast
með því, sem gerist.
Þegar skyggja tók um kvöldið
fór hraunstraumurinn að glóra
í gegnum gufumistrið, sem huldi
hann í dagsljósinu. Kom'þá í
ljós rauðleitur hraur^straumur,
er lá i bugðum frá gíg suðvest-
an til á fjallinu og niður undir
fjallsrætur. Blóðrauða birtu
lagði upp úr gígnum og sáust
þar neistar og sindur þeytast
upp fyrir gigbarminn og falla
eða hrynja út af honum. Hraun-
straumurinn var sums staðar
svartur, en glórauður á milli,
eins og kolaglæður, sem skarað
er í.
Enn sem fyrr bar gráhvítan
mökkinn við heiðan himin.
Napra golu lagði fram úr Þjórs-
árdal. Frostið var 10 stig. Ekki
stóð goshljóðið neinum fyrir
svefni á Galtalæk þá nótt.
Morguninn eftir lagði ég af
stað ríðandi með þeim Sigurjóni
á Galtalæk og Páli bygginga-
meistara, bróður hans, til að
skoða hraunrennslið norðvest-
an í fjallinu. Riðum við fyrst
yfir Ytri-Rangá, og Var nokkur
vöxtur í henni og mikill jökul-
görmur. Sást greinilega, að hún
• hafði hlaupið um 1 y2 metra
ÍTr ferðalagi austur unt sveitir á laugardag.; upp á bakkana vegna íeysiriga-
1 ivatns frá gosimj, en fjarað sið-
Sjaldan hefir veriff meiri ferffahugur í Reykvíkingum en á an fljótlega. Síðan héldum við
laugardaginn var. Allir, sem vettlingi gátu valdið, reyndu að ®em leif) llggul ~ 1°g allil
60 b b ’ farar kannast við — upp Mosa-
komast á einhverja þá staffi, þar sem von var um aff Heklugosiff hal j stefnu á Hestöldu Skammt
sæist betur en úr bænum. Flugvélarnar gátii afféins flutt fáa frá Gamla-Næfurholti hittum
þeirra, sem vildu komast meff þeim til aff sjá gosiff úr lofti. við bifreið Slysavarnafélagsins.
Næstum allir bílar, sem tiltækilegir voru, voru teknir í notkun Hafði hún komizt nokkuð upp
og haldiff á þeim í austurveg. Flestir létu sér nægja aff fara 'fyin Gamla Næfurholt, en það-
i an gengu þeir félagar næstum
Rangæingar tóku gos-
með, jafnaðargeði
inu
austur á Kambabrún, en allmargir héldu þó austur í sveitir.'
Umferffastöðvun á Hellisheiði. ; komast yfir vetrarveginn, sem
Sá, sem þetta ritar, fór úr, er þó aðeins örstuttur spotti.
bænum um tvöleytið og var för- Hér voru samankomnir bílar svo
inni heitið austur í sveitir. Fljót- | hundruðum skipti, og ægði hér
lega eftir að komið var úr bæn- j saman ólíkustu tegundum. Hér
um, náði bílastraumurinn á j voru’ fínustu lúxusblar við hlið-
undan og eftir eins langt og; ina á á&sjálegum bílgörmum
séð varð. Ferðin gekk þó nokk-
urn veginn klakklaust, unz
komið var á vetrarveginn aust-
ur undir Kambabrún. Vetrar-
vsgurinn er svo mjór. að bílar
geta erfiðlega mætzt þar, enda
varð hér mesta umferðarstöðv-
un, sém verið hefir í sinni röð
á íslandi. Það mun hafa tekið
suma bílana um 2—3 klst. að
og vörubílum. Fólkíð, sem var í
bílunum, myndaðj þó enn' mis-
litari hóp. Hér voru hefðarfrúr
í fínustu pelsum, og menn í
verkamannafötum, börn á fyrsta
og öðru ári og farlama gamal-
menni. Auðsjáanlega höfðu
margir teflt á tæpasta vað til
að komast í þetta ferðalag.
(Framhald á 4. siöu)
tveggja stunda leið upp að
hrauni. Var Guðmundur Kjart-
ansson jaji’ðlfræðíngur í þeim
hóp. \ V
Vestan í Hekluhlíðum var
logn, glaðasólskin og hiti. Há\
fjallið var hulið mistri, en þeg-
ar við komum upp í Mosadal
tók að móta fyrir ljósleitum
gufumekki, er lagöi upp úr gíg
utan í fjallsöxlinni, norðan
hallt, nokkru ofar en hesta-
réttin. Þessi mökkur var miklu
lægri en aðalmökkurinn og hvít-
leitari. Mun þarna vera hraun-
gigur allmikill, og annað slagið
kváðu við þungir og harðir brest
ir, eins og drunur margra fall-
(Framhald á 4. síðu)

Þessi mynd sýnir vel þær andstseður, er getur að-líta, þegar flogið er yfir H eklu um þessar mundir — margra
kílómetra háan svartan reykjarstrókinn leggur upp af fjallinu og drifhvít, snæviþakin öræfi norður af því.
'(Ljósm.: I>. Jósefsson).
Leggjast margar jaröir í
eyði vegna gossins?
Hilmar Stefánsson liankastjóri segir frá
ösknfallinu í Fljótshlíð.
Óttast er, aff nokkrar jgrffir i Fljótshlfff og undir Eyjafjöllum
leggist í eyði vegna öskufallsins á laugardaginn. Vikur- og ösku-
iag, sem er 3—4 þumlunga þykkt, liggur yfir öllu landi þessara
jarffa. Eru litlar vonir til þess, aff nokkur teljandi gróffur geti
þrifizt þar næsta sumar.
Hilmar Stefánsson banka-
stjóri fór austur að' Múlakoti í
fyrardag til að kynna sér þetta
og hefir Tíminn fengið hjá hon-
um frásögn þá, sem hér fer á
eftir:
— Ég átti símtal við Ólaf Tú-
bals í Múlakoti nokkru eftir há-
degi á laugardag og tjáði hann
mér, að þar hefði fallið vikurJ og
öskulag, sem væri um þriggja
þumlunga þykkt. Öskufallið
hefði staðið í ca. tvær klst. og
væri því nýlega lokið. Þar sem
mér lék hugur á að sjá, hvernig
umhorfs væri á þessum slóðum^
fór ég austur snemma á sunnu-
daginn. Veður var þá eins hreint
og heiðríkt á öllu Suðurlande-
undirlendinu og bezt mátti
verða.
Tólf jtirðir undir þykkú
öskulagi.
Þegar kom austast á Rangár-
velli og í ytri hluta Fljótshlíðar
varð þess fyrst vart, að nokkurt
öskufall hefði átt sér stað, en
það var svo smávægilegt, að ég
fór að halda að frásögn Túbals
væri ýkt. Svo var þó ekki, því
að við Hlíðarenda skipti alger-
lega um. Þar lá þykkt vikur- og
öskulag yfir öllu túninu og
þykknaði það óðar, er innar dró
í hlíðina. Á Múlakoti er vikur-
og öskulagið um þrjá þumlunga,
eins og áður segir, en á Barkar-
stöðum og í Fljótsdal, sem er
talsvert innar, mun það vera um
4 þumlungar. Alls eru það tólf
jarðir, sem eiga land sitt undir
þessu vikur- og öskulagi.
Ömurleg sjón.
Það er næsta ömurleg sjón,
þegar litast er um á þessum
Ekkert öskufall
• á Landi
Tíðindamaður Tímans átti tal
við séra Ragnar Ófeigsson á
Fellsmúla á Landi í gær. Séra
Ragnar sagði, að mökkurinn
yfir Heklu hefði dökknað tals-
vert, en héldist enn svipaður,
enda spúði hún jafnt og þétt
upp hraunleðju og ösku og gufu.
Öskufall hefir , ekkert komið á
Landinu, og yfirleitt var frekar
bjart yfir eystra í gær.
Frá Fellsmúla sjást tVeir
hraunstraumar renna niður
fjallið að vestan, en þeir munu
! þó vera miklu fleiri, og að
minnsta kosti þrír gígar hafa
sézt þaðan i vestanverðri Heklu.
Hinn fjórði mun hafa komið upp
í fyrradag, rétt ofan við hesta-
réttina svokölluðu, þ^r sem sið-
ur var Heklufara að geyma
(Framháld á 4. siðu)
F. U. F.
Félagsfundur í Félagi ungra
Framsóknarmanna í Reykjavík
verður í kvöld kl. 8.30 í Baff-
stofu iffnaðarmanna (í Iffn-
skólahúsinu viff Vonarstræti).
Frummælandi verffur Her-
mann Jónasson formaffur Fram-
sóknarflokksins. Mun hann tala
um stjórnmálaviffhorfiff.
Ungir. Framsóknarmenn vcl-
komnir á fundinn meffan hús-
rúm leyfir.
Öskufatliö undir
Eyjafjöllum
Viðtal við Brynjólf
llfarsson á Stóru-
Mörk.
Fréttamaður Tímans áttl í
gær símtal við Brynjólf Úlfars-
son í Stóru-Mörk undir Eyja-
fjöllum. Sagði hann að þar væri
um tveggja þumlunga þykkt
vikur- og öskulag á jörðu. Askan
féll aðallega á 8. og 9. tímanum
á laugardagsmorgun og létti
öskufallinu alveg um hádegi.
Aftur varð nokkuð öskufall að-
faranótt sunnudagsins. Þegar ut-
ar dró með fjöllunum varð ösku-
fallið minna. Brynjólfur taldi,
að engar nytjar myndu verða
af a. m. k. 6—7 jörðum á þess-
um slóðum næsta sumar vegna
öskufallsins. Hann sagði, að
bændur væru byrjaðir að gera
ráðstafanir til að koma búpen-
ingnum í burtu. Stöðugir dynkir
frá gosinu hafa heyrzt í Stóru-
Mörk allt síðan á laugardags-
morgunn og voru þeir einna
mestir í fyrrinótt. ,