Tíminn - 01.04.1947, Blaðsíða 2

TÍMINN, þriðjudagimi 1. april 1947
63. blað
Halldór
Hvað er vinstri stjórn?
Priðjjudafíur 1. apríl
Síðan Heklugosið hófst á laug-
ardaginn var, hefir verið stöð-
ugur bílastraumur austur yfir
fjall og flugvélar beggja ,flug-
félaganna hafa ekki getað flutt
nema lítið brot af þeim fjölda,
sem hefir viljað sjá þenhan ó-
venjulega náttúruatburð úr
lofti. Menn hafa viljað sjá gosið
sem bezt, eins og títt er um við-
burði, sem sjaldgæfir eru.
Það væri vissulega ekki ama-
legt að fá Heklugos öðru hvoru,
ef því fylgdu ekki önnur óþæg-
indi en þau, að þröng væri á
vegum vegna skemmtiferða-
fólks, er vildi njóta sem bezt
hinnar stórfenglegu sýnar. En
Hekla er vön að skilja eftir sig
önnur merki en stóran gufu-
strók, miklar eldglæringar og
hraunflóð, sem fellur til ó-
byggða. Venjulega hafa gos
hennar valdið eyðileggingu og
stórfelldu tjóni í þeim býggð-
um, sem næstar henni eru.
Það er enn ofsnemmt að full-
yrða um það tjón, er hljótast
muni af þessu gosi. Það eitt er
víst, að það hefir þegar valdið
stórkostlegu tjóni. Yfir stórum
hluta blómlegra sveita, Pljóts-
hlíðarinnar og Vestur-Eyjafjall-
anna, liggur nú þykk breiða af
vikur- og öskulagi. Svipað er að
segja um Vestmannaeyjar. All-
an fénað hefir orðið að taka á
gjöf á þessum slóðum. Vatns-
ból hafa eyðilagzt og rafstöðvar.
Þó er þetta sennilega ekki nema
byrjunin á öðru verra, því að
ekki er gott að vita, hvenær
jörðin verður jafngóð aftur eftir
þetta áfall.
Það, sem hér hefir gerzt, get-
ur átt eftir að gerast miklu við-
ar. Enginn veit, hvert Hejda
beinir ógnum sínum næst.
Það er bein skylda opinberra
aðila að bregðast nú við fljótt og
vel og koma upp hjálparstarf-
semi til aðstoðar þeim, sem
harðast verða úti vegna Heklu-
gossins. Víða er slíkrar hjálpar
þegar orðin brýn þörf, en ann-
ars staðar getur hennar orðið
þörf innan tíðar. Það má ekki
dragast lengur, að slíkur undir-
búningur sé hafinn og fram-
kvæmdir byrjaðar, þar sem
þeirra er þörf.
Heklugosið veitir islenzkum
náttúrufræðingum ‘óvenjulegt
tækifæri. í fyrsta sinn gefst ís-
lenzkum vísindamönnum nú
kostur að kynnast í sjón og
reynd þeim náttúruhamförum,
sem einna viðast hafa borið
nafn íslands. Það væri ekki að-
eins íslenzkum náttúrufræðing-
um mikill sómi, heldur allri ís-
lenzku þjóðinni, ef þeim mætti
auðnast að gera þessum atburði
góð og glögg s'kil. Það myndi
auka veg þessarar fámennu
þjóðar, ef það reyndist, að hún
hefði slíkum mönnum á að
skipa.
Það er víst, að íslenzkir nátt-
úrufræðingar vilja ekki láta
sinn hlut eftir liggja. Það hafa
þeir þegar sýnt í verki. Nú er
það ríkisstjórnarinnar og Al-
þingis að veita þeim fyllsta
stuðning, svo að starf þeirra
megi lánast sem bezt. Þá þarf
almenningur ekki síður að
leggja hönd á plóginn og veita
þeim allar upplýsingár, sem eru
líklegar til aS geta orðið þeim
að liði. Þeir hafa þegar óskað
eftir slíkum upplýsingum og ber
fastlega að vænta þess, að þeirri
beiðni verði vel tekið.
Það er talað um vinstri stjórn
og vinstri stefnu í stjórnmálum.
Oft er það þó mjög þokukennt
og óljóst, sem fyrir mönnum
vakir, þegar þeir eru að tala um
slíkt.
Ég held, að það séu ef til vill
næsta fáir, sem hafa gert sér
grein fyrir því, hvað vinstri
stefna er. Sumir hafa e. t. v.
sett dæmið þannig upp, að Sós-
íalistaflokkurinn væri lengst til
.vinstri af „vinstri flokkunum".
Samkvæmt því yrði t. d. Bryn-
jólfur Bjarnaspn sá nálaroddur
á áttavita þeirra, sem segði til
um hina réttu og sönnu vinstri
stefnu.
Aðrir hafa e. t. v. bitið sig í
það, að leggja einstök stefnumál
til grundvallar, og er það miklu
nær sanni. Þó verður þar líka
að hafa fulla gát og dómgreind
við. Það er t. d. í sjálfu sér eng-
in allsherjar Sönnun fyrir vinstri
stefnu, þó að ríkisrekstur sé
tekinn upp að meira eða minna
leyti. Það hafa ýmsar þær ríkis-
stjórnir gert, sem almennt eru
taldar hafa verið lengst til
hægri. Stjórn Hitlers í Þýzka-
landi var ekki frábitin ríkis-
rekstri. Stjórn Bechs ofursta i
Póllandi gekk að ýmsu leyti
lengra í ríkisrekstri en t. d.
stjórn Pers Albins Hansons í
Svíþjóð. Keisarastjórnin rúss-
neska rak járnbrautir R’úss-
lands og námur í sinni tíð. Og
íslendingar muna úr sögu ein-
okunarverzlunarinnar kafla um
landsverzlun, — konungsverzl-
unina.
En það er tvímælalaust spor
til vinstri, þegar hið dpinbera
rekur verzlun, sem mjög er
gróðavænleg, „til að taka gróða
fárra handa mörgum“. Sömu-
leiðis er t.d. frumvarpið um inn-
kaupastofnun ríkisins stefna til
vinstri, því að það á að fyrir-
byggja það, sem við hefir geng-
izt, að fésterk einkafyrirtæki
í bókinni „Noregur á neyðar-
tímum“, minnist Worm-Múller
prófessor á þá tíma, sem norsku
þjóðinni hafa verið erfiðastir.
Það var í Napóleonsstyrjöldinni,
þegar sambandið við Danmörku
var rofið. Sérstök stjórnar-
nefnd var mynduð, til að sjá
hag lands og þjóðar borgið.
Kristján Ágúst prins var for-
maður hennar. Árið 1809 sendi
þessi nefnd konungi Noregs og
Danmerkur bréf, þar sem lýst
var hinu dapurlega ástandi
landsins.
Nefndin fann sig meðal ann-
ars knúða til að segja það skýrt
og ákveðið, að „skortur á brenni-
víni og tóbaki sviptir fjölda
fólks um land allt heilsu og
hreysti*.
Þetta neyðaróp var heyrt og
skömmu síðar hét ríkisvaldið
græddu á því, að útvega al-
mannasjóðum vörur, svo sem
byggingarefni.
Þessi dæmi eru ekki rifj'uð
upp til að rugla menn, svo„að
þeir haldi, að munur á hægri
og vinstri í stjórnmálum sé eng-
inn til. Öðru nær. Ég minni á
þessar staðreyndir til að sýna,
að það er bæði hvatvíslegt og
grunnfærnislegt, að álykta of
mikið út frá einstökum atrið-
um.
Það er því t. d. ekki heldur
nein sönnun fyrir því, að Sjálf-
stæðisflokkurinn okkar sé allt
í einu orðinn róttækur vinstri
flokkur, þótt hann fylgi bæjar-
útgerð í viðlögum eins og
Rússakeisari rak námurnar eða
einvaldsherra Dana verzlunina
við ísland, þegar kaupmenn'og
óáran höfðu gengið svo nærri
þjóðinni, að í bili svaraði ekki
tilkostnaði að kúga hana.
Vinstri stefha í stjórnmálum
miðast við það að gera rétt
manna til lífsins og gæða þess
sem jafnastan. Hún miðast við
það, að jafna aðstöðu fólksin^,
loka stórgróðaleiðum einstakra
manna á alþjóðarkostnað, af-
nema forréttindi og skapa rétt-
látt þjóðfélag. Réttlátt segi ég,
því að hlutdræg umboðsstjórn
mismunar mönnum alltaf eftir
einhVerjum leiðum, sem alls
ekki eru miðaðar við þjóðar-
hagsmuríi.
Þessum almennu sannindum
til skýringar skal riú nefna
nokkur dæmi frá stjórnmálaá-
tökum okkar síðustu missirin.
Þegar því er lýst yfir, að
verzlun öll og vörudreifing skuli
gerð alþjóð sem ódýrust, þá er
það stefnuyfirlýsing í vinstri
átt. Sama er að segja um það,
að lofa því að fjármagni og
vinnuafli verði einbeitt að upp-
byggingu atvinnulífsins. Þetta
er að viðurkenna vinstri stefnu
og lofa að stjórna samkvæmt
verðlaunum fyrir innflutning
matvæla og — brennivíns.
„Það er almenn trú meðal
bænda í Noregi, að brennivín
geri menn hrausta og langlífa“,
segir í ferðasögu einni frá 1829.
í ^þingskjali einu frá þjóð-
fundinum á Eiðsvelli 1814, segir
svo: „Brennivín er sveitamönn-
um og vinnandi stéttum ómiss-
andi í okkar kalda loftslagi“.
Amtmanninum norðanlands
taldist svo til 1830, að á vertíð-
inni við Lófót entist hverjum
sjómanni brennivínsflaskan í
þrjá daga, — mjög hófleg not-
kun, segir hann.
„Að þessi neyzla sé ofmikil við
alla þá erfiðleika, sem útróðr-
unum fylgja, getur sá einn lát-
ið sér detta í hug, sem ekki
þekkir til. Ef þessi neyzla félli
niður, er hætt við að ýmsir
henni og gera lífskjör hins
venjulega alþýðumanns, sem
bezt.
Sömu sögu er að segja af lög-
gjöf um aðstoð ríkisvaldsins og
hjálp við alþýðufólk, sem reynir
að byggja yfir sig. Það er vinsfri
stefna, tilraun til að brjóta eitt
hið versta okraravald þjóðfé-
lagsins á bak aftur, með því að
hjálpa fólki til að eignast hús-
næði fyrir sannvirði, án þess að
verða byggingaokrurum og
fasteignasölum að féþúfu. Lög
um að skammta byggingarefni
eru í sjálfu sér hvorki hægri né
vinstri, en þau gera vinstri
stefnuna framkvæmanlega hér,
með því að fá fulltrúum ríkis-
valdsins umráðarétt yfir bygg-
ingarefninu.
Þetta allt saman ’er vinstri
stefna í orði.
En þegar þeásu öllu saman
fylgir sú framkvæmd, að stór-
gróði einstaklinga af verzlun
hefir aldrei jafn mikill verið,
einstakir stórgróðamenn hafa
aldrei haft eins mikil fjárráð
og frjálsræði til einkaþarfa, ef
þarfir skyljdi kalla, lögin um
aðstoð við byggingar almenn-
ings eru bara óvirk pappírs-
lög, skömmtun byggingarefnis
aldrei framkvæmd og annað þar
eftir, svo að þrælatök húsa-
braskara og okurkarla á fólkinu
hafa aldrei verið fastari og
verri, er orðinn næsta lítill
vinstri bragur á stjórnarfarinu.
Það ‘er ekki vinstri stjórn, sem
þannig fer að ráði sínu. Það er
hægri stjórn af versta tagi, því
að hún villir á sér heimildir,
þykist ætla að fylgja vinstri
stéfnu, en gerir það ekki. Hún
svíkur vinstri kjósendur til fylg-
is við sig, ef hún er nógu í-
smeygileg og kann vel að leika
hlutverk hræsnarans. í fram-
kvæmdinni- gælir slík stjórn við
braskara og sníkjustéttir, en
umfram venjulega hægri stjórn
sjúkdómar brytust út meðal
sjómannanna og gerðu óút-
reiknanlegan skaða í slíku fjöl-
menni“.
Eftir þessari kenningu lifðu
menn á hinum „gömlu, góðu
dögum“.
Framfarir síðustu ára eru
geysilegar. Það er nóg að nefna
eins ævintýraleg orð og útvarp,
loftferðir, rafmagn eða hugsum
okkur framfarir í læknislist.
Allt væri þetta óhugsandi,
ef ekki væri sá grundvöllur, sem
nútímavísindl hafa lagt. Án
þeirra hefðum við aldrei fengið
meginhluta þeirra framfara,
sem einkenna okkar tíma frá
því, sem við köllum „gamla
daga“.
Heimurinn hefir heldur ekki
staö’ul í stað, að því er áfengið
snertir. Visindalegar rannsókn-
ir hafa mörgu breytt frá því,
sem var fyrir 100 árum og þar
hqfir komið í ljós, að gamla
skoðunin á áfenginu var sjálfs-
blekking og villa. Þetta nýja við-
horf kemur m. a. fram í þesum
orðum úr einni mest notuðu
kennslubók þjóðarinnar: „Á-
ferigið er eitur, sem getur gjör-
spillt mönnum. Ekkert efni
hefir valdið jafnmikilli eymd
meðal manna sem áfengið".
(Heilsufræði eftir Holmsen og
Ström).
Áfengi sem læknislyf
er atriði, sem vert er að leiða
hugann að. „Sá, sem byrjar
hefir hún það, að svíkja heið-
arlegt og réttlátt umbótasinnað
fólk, sem glæptist til að taka
mark á stefnuyfirlýsingu henn-
ar. Hún svíkur sanna vinstri
menn með kossi.
Það má líka nefna eitt af
mörgum átakamálum þessa
þings, iðnfræðslumálið. Auð-
vitað er fjarri því, að'það sé
vinstri stefna að halda iðn-
fræðslúnni í þeim miðaldafjötr-
um, sem hún er í. Ef þjóðar-
hagsmunir og jafnrétti manna
ætti að ráða eingöngu, .hlyti að
verða miðað við það, að' þjóðin
ætti jafnan nóg af iðnlærðum
mönnum, þar sem sérkunnáttu
þarf til nýtilegra verka, og
menn fengju að læra þau svo
fljótt og vel, sem þeir hafa hæfi-
leika til.
En það eru önnur sjónarmið,
sem eru varin með odd og egg.
Þar er verið að neita mönnum
um rétt til að læra fljótt og má
það sennilega teljast til eins-
dæma, sem betur fer. í öðru lagi
er svo miðað við, að iðnlærðu
stéttirnar geti lokað að sér, svo
að mannfjöldi þeirra miðist við
það, hvenær eftirspurnin og
þörfin kann að verða minnst, en
ekki mest.
Sé iðnfrSeðslan nokkurs virði,
þá hljóta iðnaðarmennirnir líka
að vinna verk sín betur en ó-
íærðir menn. Þá verður það líka
dýrara og verra fyrir þjóðina í
heild, þegar hún verður að nota
ólærða og réttindalausa menn
til að ganga í verk þeirra, t.
d. þessi árin við húsagerð.
Vegna þrengstu stéttarhags-
muna hefir svo fáum mönnum
verið kennd húsagerð, að þjóð-
in verður að láta ólærða menn
byggja fyrir sig, og taka við
verri húsum vegna þess, ef
nokkuð vit er í þeim grundvelli,
sem réttindunum er’úthlutað á.
Jáfnframt er svo mönnum
stranglega bannað að læra
nokkra iðngrein á skemmri tíma
en 4 árum.
Það eru einmitt sérhagsmunir
tiltölulega fámennra hópa, sem
liggja til grundvallar baráttunni
fyrir miðaldaskipulagi iðn-
fræðslunnar, gegn hagsmunum
daginn með því að drekka
brennivín, verður aldrei veikur“,
segir í fræðibók frá 17. öld. Á-
fengið var þá álitið allsherjar-
meðal, sem ætti við öllu.
Álit nútímans hefir jafn fræg-
ur og viðuíkenndur maður, sem
dr. med. Ragnar Vogt prófess-
or við háskólann í Osló seít fram
með þessum orðum, „sem lækn-
isdómur hefir áfengi enga raun-
hæfa þýðingu. — Það er yfir-
leitt ekki notað áfengi í rlkis-
spítalanum. Að því er ég veit
bezt, trúir enginn stéttarbræðra
minna á nein verjandi eða
læknandi áhrif þessa meðals“.
Núverandi rektor háskólans í
Osló, dr. med. Otti Lous Mohr
prófessor, segir glöggt og ákveð-
ið: „Rannsóknir lyfjafræðinnar
hafa sannað það óvéfengjan-
lega, að hin gahila og gróna
trú á áfengjið sem verðmætt
læknislyf, er hrein og bein hjá-
trú“.
Þetta segja vísindi nútímans.
En hætt er við, að mikið vatn
renni til sjávar áður en þetta
verður ríkjandi skoðun almenn-
ings. Svo víða stendur nú
brennivínsflaska og bíður þess
að vera notuð til lækninga.
Sopinn til að velgja.
Hver hefir ekki heyrt um
hann. Við vitum það er satt,
segir fólk. Við höfum reynt það
svo oft.
Sjálfsblekking, svara vísindin.
Og þau segja meira: Áfengi
minnkar líkamshitann, — jafn-
vel allt að einni gráðu.
þjóðarinnar í heild og almenn-
um mannréttindum allra þeirra,
s^m vilja verða iðnaðarmenn:
Það er afturhald. Það er ó-
menguð hægri pólitík.
Fyrir skömmu hafa orðið
snörp átök á Alþingi um frum-
varpið um fjárhagsráð. Það má
segja, að það sé í sjálfu sér
hvorki vinstri né hægri stefna,
sem kemur fram í því. En hitt
er víst, að það er ekki hægt að
framfylgja vinstri stefnu í
gjaldeyrismálum og verzlun,
nema að gera ráðstafanir eins
pg þar er lagt til. Það er ekki
hægt að ábyrgjast það, að
gjaldeyrinum sé varið með
hagsmuni almennings fyrir
augum, nema með því að hafa
stjórn á honum, og fyrirbyggja,
að hann sé notaður öðruvisi.
Við höfum fengið meira en
nóg af stórum orðum, sem ekki
hefir verið staðið við. Við höf-
um séð, að það er einskis virði
að lofa heiðarlegri ráðstöfun
gjaldeyrisins, ef alls konar
vargar hafa svo frjálsræði til
að hrifsa hann undir sig eins
og þeim sýnist. Við höfum séð,
að það er einskis virði að lofa
hlutlausri skömmtun og heiðar-
legri úthlutun á eftirsóttum
vörum, ef það er ýmist haft að
engu eða óheppilegir menn, sem
útbýta eftir flokkslegum lit og
eigin geðþótta fara með valdið.
Ég er ekki viss um, þegar alls
er gáð, að Alþingi sé nú þannig
skipað, að við hefðum getað
fengið meiri og betri vinstri
stjórn, en þá sem nú er. Svo
mikið er víst, að hún hefir lof-
að að ráða bætur á ýmsri hægri
villu, sem þróaðist undir fyrr-
verandi stjórn. Samkvæmt þeim
loforðum hefir verið unnið, þó
að það sé mest undirbúningur
ennþá.
Eflaust mætir þessi ríkis-
stjórn eins og aðrar hægri öfl-
unum, bæði meðal stuðnings-
manna og andstæðinga. Eftir
því mun sæmd hennar mest
fara-, hvernig henni endist gæfa
til að halda fram stefnu sinni
ákveðið og heiðarlega, án þess
að láta feigðaröflin fleka sig.
Líkami okkar verður að halda
sem jöfnustum hita. Verði
líkamshitinn of mikill þenjast
blóðæðarnar í hörundinu út svo
að þær rúmi meira blóð, mað-
urinn roðnar og meira blóð
verður fyrir kælingu af loftinu.
Verði líkamshitinn of lítill drag-
ast háræðarnar saman svo að
minna blóð kælist, en því fylgir
það að hörundið fölnar.
Áhrif áfengisins á blóðrásar-
kerfið eru lamandi, svo að hár-
æðarnar slappast og opnast, þó
að líkamshitinn sé sízt um of.
Blóðið streymir þá út í hörund-
ið, andlitið roðnar, og mannin-
um iinnst að sér sé heitt, en
það er bara yfirborðshiti. Það
serii hefir gerzt, er að líkaminn
hefir látið frá sér hita, tapað
hita í stað þess að vinna h’ann,
eins og manninum fannst. Og
því ætti það að vera auðskilið,
að ef líkaminn er of kaldur, þá
er illa ráðið að taka inn það,
sem eyðir líkamshitanum meira
og minnkar hann, (i/2—1° C).
Þetta er sannleikur, sem marg-
ur þekkir ekki eða vill ekki
þekkja, af því hann heldur sig
hafa reynt' hið gagnstæða. En
það er margreynt, að þeir þola
kuldann bezt, sem einskis áfeng-
is neyta.
Hér er vert að minnast heims-
skautaferða og erfiðra starfa í
kaldasta hluta heims. Fáir
menn hafa meiri reynslu af
erfiðleikum og striti á jökul-
auðnum norðurheims en þeir
Roald Amundsen og Fridtjof
AKSEL IIÖIVCiSKT:
* I
Því var írúað og
jbeíía er vitað
Nokkrar staðreyndir um deilumál.
Þessi grein er þýdd úr Kooperatören, blaði norskra samvinnu-
manna. Okkur mun ekki bregða við að heyra um gamla hjátrú
í áfengismálum austan hafs frá þeim tímum, er æðstu mönnum
hér þótti íslendingum mikil þörf að drekka brennivín til að
„velgja sér í maganum eftir allt blönduþambið“. En það er ó-
neitanlega fróðlegt að heyra álit fremstu manna Noregs í Iækn-
isfræði, heimskautaferðum og íþróttum og niðurstöður ná-
kvæmra rannsókna á starfshæfni manna.