Tíminn - 03.04.1947, Qupperneq 1

RITSTJÓRI: '
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON )
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.í.
31. árg.
UITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargðtu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFRTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargöta 9A
Síml 2323
Reykjavík, fiinmtudagiim 3. apríl 1947
65. blali
ERLENT YFIRLIT:
Skaðabótagreiðslur Þjóðverja
Eitt erfiðasta deilumál Moskvufimdariiis
Á fundi utanríkismálaráðherranna í Moskvu hafa orðiff einna
mestar deilur um skaffabótagreiðslur þær, sem Þjóffverjum er
ætlaff aff inna af hendi. Rússar hafa krafizt mjög hárra greiffslna
og munu þær kröfur hafa komið hinum stórveldunum allmikið
á óvart eftir það, sem á undan var gengiff.
í Versalasamningnum var gert
ráð fyrir, að Þjóðverjar endur-
greiddu sigurvegurunum allt
það tjón, sem þeir hefðu valdið
þeim í styrjöldinni. Þetta reynd-
ist þeim um megn, en þó urðu
vanskil þeirra ekki alvarlegasta
afleiðingin. Ætlast var til að
Þjóðverjar greiddu skaðabæt-
urnar með andvirði útflutnings-
varanna og því var þeim leyft
að hafa mjög öflugan og vax-
andi iðnað. Þessi mikli iðnaður
gerði þeim kleift að vígbúast
Landsþiogskosningar
í Danmörku
Síðastl. þriffjudeg fóru fram
landsþingskosningar í nokkr-
um hluta Danmerkur, þ. e.
í Kaupmannahöfn, á Fjóni
og Norður-Jótlandi. Kosn-
ingarnar urffu mikill sigur
fyrir vmstri flokkinn (bænda-
flokkinn) sem nú fer meff
stjórn landsins.
Úrslit kosninganna urðu þau,
að jafnaðarmenn fengu 304 þús.
atkvæði og 862 kjörmenn, radi-
kalir 43 þús. og 116 kjörmenn,
íhaldsmenn 103 þúsund og 288
kjörmenn, vinstri menn 175
þúsund og 534 kjörmenn,
réttarsambandið 18 þúsund
og 28 kjörmenn, kommúnistar
72 þús. og 176 kjörmenn og
Dansk Samling 9 þús. og 6 kjör-
menn. Kjörmennirnir kjósa
landsþingsmennina.
Miðað við síðustu landsþings-
kosningar, sem fóru fram fyrir
stríðið, hafa vinstri menn bætt
við sig 103 kjörmönnum, komm-
únistar 109, og jafnaðarmenn
24 og réttarsambandið 24. Hins
vegar hafa íhaldsmenn tapað
78 og radikalir 68.
Kosningar þessar voru háðar
undir þeim kringumstæðum, að
prentaraverkfall hefir verið í
Kaupmannahöfn síðan í febrú-
arlok, en þó komu út blöð jafn-
aðarmanna og kommúnista.
Þessir flokkar nutu því sérstak-
lega hliðhollrar aðstöðu og not-
uðu hana óspart til áróðurs
gegn ríkisstjórninni. Þegar þessa
er gjRtt, verða kosningaúrslitin
enn hagstæðari vinstri mönnum.
Fylgi kommúnista reyndist
minna nú en í þjióðþingskosn-
ingtVfum 1945. Hins vegar hafa
jafnaðarmenn unnið mjög á.
Þess ber að gæta, að í lands-
þingskosningunum er kosninga-
aldurinn bundinn við 35 ár.
ERLENDAR FRÉTTIR
Georg Grikkjakonungur lézt í
fyrradag. Var banamein hans
heilablóðfall'. Páll prins, bróðir
Geougs, hefir þegar tekið við
koni’Sfigdómi.
Don Juan, spí^nski ríkiserfing-
inn, hefir þegar lýst sig and-
vígan tillögum Francos um end-
urreisn konungdómsins.
Á Madagaskar hefir hafizt
uppreisn gegn nýlendustjórn
Frakka. Frakkar telja sig hafa
ráð uppreisnarmanna í hendi
sér.
Brezka þingið hefir samþykkt
frv. stjórnarinnar um almenna
herskyldu allra ungra manna
annarra en þeirra, sem vinna í
kolanámum.
miklu fyrr en ella eftir að naz-
istar komust til valda.
Það var ætlun sigurvegar-
anna nú að læra af þéssum ó-
heppilegu afleiðingum Versala-
samninganna. Skaðabótamálið
var fyrst tekið á dagskrá á
Krímarfundinum 1943 og var
ákveðið að láta Þjóðverja greiða
sem mestar skaðabætur. Jafn-
framt var ákveðið að takmarka
þýzka iðnaðinn svo mikið, að
Þjóðverjar gætu ekki hafið nýja
styrjöld. Af þessari ákvörðun
hlaut að leiða, að þýzki út-
flutningurinn yrði svo smávax-
inn, að Þjóðverjar gætu ekki
greitt verulegar skaðabætur af
andvirði hans.
Á Potsdamfundinum 1945 voru
þessi mál rædd nokkuð nán-
ara. Þar var þó ekki gengið frá
því, hversu miklar skaðabæturn
ar skyldu vera, né hvort eitt-
hvað skyldi greitt af þeim- með
andvirði þýzka útflutningsins.
Það síðara var heldur ekki
hægt að ákveða, þar sem ekki
var ákveðið, hve mikinn iðnað
skyldi leyfa Þjóðverjum. Hins
vegar var ákveðið á Potsdam-
fundinum, að skaðabæturnar
skyldi fyrst og fremst greiðast
þannig, að vélar og verksmiðjur
skyldu fluttar frá Þýzkaiandi
til þeirra landa, sem Þjóðverjar
hefðu leikið harðast) Einnig
skyldi miklum hluta þýzka skipa
flotans skipt milli Bandamanna
og allar þýzkar eignir utan
Þýzkalands gerðar upptækar.
Verksmiðjum skyldi skipt þann-
ig, að Rússar og Pólverjar
fengju þær, sem væru fluttar af
rússneska hernámshlutanum, en
hinir sigurvegararnir skyldu
skipta á milli sín verksmiðjun-
um, er væru fluttar af öðrum
hernámssvæðum. Skipastólnum
skyldi skipt þannig, að Rússar
og Pólverjar fengu Vís hlutann,
en hinar þjóðirnar skiptu af-
ganginum á milli sín. Erlend-
um eignum Þjóðverja skyldi
skipt þannig, að hver sigurveg-
aranna hreppti það, sem væri
í landi hans, ef það færi ekki
fram úr þeirri heildarupphæð,
sem honum væri alls ætluð af
skaðabótunum. Þýzkar eignir í
bandalagslöndum Þjóðverja og
hlutlausu löndunum skyldu
falla Bandamönnum í skaut.
Eins og sjá má á þessu var
skaðabótagreiðslunum fyrst og
fremst ætlað það form, að
verksmiðjur og eignir yrðu tekn
ar af Þjóðverjum, svo að þeim
yrði ógerlegt að koma upp her-
gagnaiðnaði aftur, og verðmæti
þau, sem væru af þeim tekin,
yrðu notuð til að flýta fyrir
endurreisninni í þeim löndum,
er þeir léku verst.
Fljótlega eftir Potsdamfund-
inn var sett upp sérstök skaða-
bótanefnd í Bryssel, er skyldi
annast umsjón með skráningu
þýzkra eigna erlendis og skipt-
ingu á vélum og verksmiðjum,
er væru fluttar frá hernáms-
svæöum Bandamanna. Fyrsta
verk þessarar nefndar var að
ákveða, hvernig skaðabæturnar
skyldu skiptas.t milli sigurveg-
aranna innbyrðis. Rússar og
Pólverjar voru hér ekki með,
þar sem þeim var ætlað að taka
sinn hluta af rússneska her-
námssvæðinu. Á vegum þessara
nefnda er nú búið að skipta
þýzka skipastólnum og einum
30—40 verksmiðjum, auk fjölda
(FramhalcL á 4. siöu)
Hraun.straumarn.ir velta níður Heklu
' Tv * • A 1
i Þmgeyjarsyslu
Þessi mynd sýnir glögglega hraunflóöið', sem hefir runnið og rennur niður hlíðar Heklu. Sýnist það svart á
myndinni, en gamla hraunið, sem það rennur yfir, sýnist grátt vegna snjóa. Um brúnir fjallsins lykur gos-
mökkurinn. — Myndin er tekin úr lofti og sér á væng flugvélarinnar í horni myndarinnar.
(Ljósm.: Guðni Þórðarson).
120 - 130 jarðir verða fyrir
skemmdum vegna gossins
Bjarni Ásgeirsson landbúnaffarráffherra og Steingrímur Stein-
Þórsson búnaffarmálastjóri hafa að undanförnu setiff fundi meff
bændum í Fljótshlíð og Eyjafjallasveit, eins og sagt hefir verið
frá áffur hér í blaðinu, til þess að ræðá vandræffi þau, sem nú
steðja aff þessum byggffarlögum vegna öskufallsins.
Mánudaginn 31. marz fór
landbúnaðarárráðherra ásamt.
búnaðarmálastjóra austur á
gossvæðin í Rangárvallasýjáu til
að athuga ástæður í þeim sveit-
um og sveitahlutum, sem ösku-
fallið hafði gert mestan usla.
Þann dag var haldinn fundur í
Múlakosti i Fljótshlíð með 20—
30 bændum úr innhluta Fljóts-
hlíðar. Daginn eftir var farið
austur undir Eyjafjöll, og
haldnir þar tveir fundir með
bændum, fyrst í Vestur-Eyja-
fjallahreppi og sátu þann fund
40—50 bændur úr sveitinpi, og
síðar í Austur-Eyjafjallahreppi
með hreppsnefndinni þar og
stjórn búnaðarfélags sveitar-
innar.
Á öllum þessum fundum voru
einnig þingmenn sýslunnar,
þeir Helgi Jónsson læknir á
Stórólfshvoli og Ingólfur Jóns-
son, kaupfélagsstjóri á Hellu og
sýslumaður Rangæinga, Björn
Björnsson.
Umræður á fundunum sner-
ust um þau vandamál er byggð-
um þessum höfðu skapazt vegna
Heklugossins og eyðileggingar
af völdum þess á gróðurlöndum
og^ hverra úrræða skyldi helzt
leita til að firra byggðina fjár-
felli og eyðileggingu.
Skemmdir á 120—130 býlum.
Eftir því sem næst varð kom-
izt hafa um 120—130 býli i
Fljótshlíð, undir Eyjp,fjöllum og
á Rangárvöllum orðið fyrir meiri
og minni spjöllum á túnum og
beitilöndum. Flest eru þessi
býli undir Eyjafjöllum. Þar hafa
öll tún sveitarinnar orðið fyrir
öskufalli, sem við fljótlega at-
hugun virðist nema frá 1 og upp
í tveggja þumlunga vikurlagi á
sléttum túnum, en þó allm'is-
jafnt á hinum einstöku svæðum.
Mest var askan þó á Uinum svo-
kölluðu Mei-kurbæjum. Á útjörð
bar minna á ösku, vegna þess
að hún hafði blásið nokkuð af
þúfnakollum ofan í lautir. í
Fljótshlíð gætti ekki öskufalls
að ráði fyrr en kom inn á Hlið-
arendábæina og virtist ösku-
fallið þar svipað því sem var
viðast undir Eyjafjöllum. Þegar
kom í Innhlíðina, var öskulagið
þykkra og á Múlakoti mældist
i það að meðaltali 2—3 þuml. á
sléttri jörð. Eftir.því sem innar
kom í hlíðina þykknaði lagið og
var t. d. um 4 þuml. að jafnaði,
er kom inn að Barkarstöðum að
sögn sjónarvotta. Meginhluti
öskunnar er grófgerður vikur.
Má ekki flytja fé úr Fljótshlíð
vegna garnaveiki.
Flestir bændur höfðu mikinn
áhuga á því að bjarga fénaði
sínum frá felli eða niðurskurði
í vor, ef kleift reyndist. Þó var
það ýmsra bænda mál á innstu
bæjum í Fljótshlíð, að lítil eða
engin tök væru á því að komast
hjá niðurskurði á sauðfé á
nokkrum bæjum þar, vegna
eyðiieggingar á högum og af-
réttum, einkum vegna þess, að
Fljótshlíðin er talin sýkt af
garnaveiki og því ekki heimilt
að flytja fé þaðan í aðrar sveitir,
en landþrengsli eru þar ærin
fyrir. Reynt mun þó að ráða
fram úr þessum vandkvæðum
eftir því sem tök eru á.
Bjargráffanefndir skipaffar.
Eftir að athugun þessi hafði
fram farið, ákvað rikisstjórnin
að skipa nefnd innan héraðsins
til aðstoðar bændum í þessum
sveitum við að koma fénaði í
fóður og hagagöngu í héraðinu
og afla fóðurbætis, til þess að
unnt yrði að koma fram sem
mestu af búpeningi.
í nefnd þessari eru þeir Björn
Björnsson sýslumaður Rangæ-
inga, sr. Sveinbjörn Högnason,
prófastur á Breiðabólstað og
Guðmundur Erlendsson hrepp-
stjóri á Núpi. Aðstoðarmenn
nefndarinnar verða þeir Sæ-
mundur Friðriksson fram-
kvæmdastjóri sauðfjárveiki-
varnanna og Gunnlaugur Krist-
mundsson fyrrv. sandgræðslu-
stjóri. Ætlazt er til, að nefnd
þessi starfi í samráði við odd-
vita viðkomandi sveita.
Þá hefir ríkisstjórnin falið
þeim Steingrími Steinþórssyni
búnaðarmálastjóra, -Ggir G.
Zoéga vegamálastjóra og Pálma
Einarssyni landnámsstjóra að
rannsaka, á hvern hátt muni
tiltækilegast að koma í veg fyrir
frekari spjöll á löndum þeim,
sem lent hafa undir öskufallinu,
og hvaða leiðir væru líklegastar
að flýta fyrir endurræktun.
Munu þeir síðan leggja tillögur
sínar fyrir ríkisstjórnina.
Hætta á meira tjóni.
Þegar alþingi kemur saman
eftir páskana, verður rætt þar,
á hvaða grundvelli þeim verður
rétt hjálparhönd, sem harðast
verða úti af völdum gossins. Má
í því sambandi benda á, að
næsta ólíklegt er, að gosunum
linni strax, og auk þess er á-
reiðanlegt, að aska sú, sem þeg-
ar er fallin mun berast miklu
víðar en enn er orðið, þegar
eitthvað verulega hvessir. Er því
ærið líklegt, að sunnlenzkú
byggðirnar eigi eftir að bíða
þyngri búsifjar af völdum Heklu'
en enn er orðið.
Féff krafsar eins og í snjó.
Þeir Bjarni Ásgeirsson sögðu,
að í gær hefði verið svo mikið
öskufall milli Markarfljóts og
Rangár, að ekki hafi sézt nema
örfá metra framundan bílnum.
Fylltust vit manna af sandi og
ösku, ef bifreiðin var opnuð.
Sauðfé, sem þeir sáu á beit í
Landeyjunum, krafsaði eins og
þegar snjór liggur á jörðu.
Miklir snjóar og harffindi
hafa veriff um allt Norffaust-
urland frá því um nýár aff
heita má, og haldast enn.
Tíffindamaffur blaðsins átti í
gær tal við Karl Kristjánsson
í Húsavík.
í gær var hríðarveður á Húsa-
vík og má heita að snjóað hafi
þar alltaf öðru hvoru frá því um
nýár og muna menn ekki jafn
snjóþungan vetur í 15—20 ár.
Bændur koma með mjólk sína á
sleðum til kaupstaðarins. Allir
vegir hafa um langan tíma verið
ófærir bifreiðum. Ekki hefir
verið gerð tilraun til að ryðja
vegina með snjóýtum, þar sem
það myndi lítið stoða, vegna
hinnar tíðu snjókomu. Snjó-
ýtur hafa stöku sinnum verið
notaðar til að komast á milli og
gengið full erfiðlega.
Brottflutningur hers-
ins hefst 8. apríl
Sendif-»41trúi Bandaríkjanna
, hefir með bréfi til utanríkis-
ráðherra dags. 1. apríl, yikynnt
utanríki^áðherra, að vegna
þess að herflutningaskipi
hlekktist á í hafi og af öðrum
ófyrirsjáanlegum atvikum, hafi
1 reynzt óframkvæmanlegt að
J ljúka brottflutningi Banda-
Jríkjaþers héðan frá landinu
fyrir 5. apríl, svo sem um hafði
1 verið samið, þar sem ekki sé
( öruggt að herflutningaskip það,
j sem kemur i stað þess er hlekkt-
ist á, komi hingað til lands fyrr
en þann 8. apríl.
Ríkisstjórn íslands hefir tekið
gildar ástæður þær, sem færðar
jhafa verið fyrir drættinum, en
þó tilskilið, að brottflutningur
. hersins hefjist strax við komu
skipsins, enda sé þá ráðgert að
j það verði ekki síðar en 8. apríl.
Ennfremur hefir orðið sam-
komulag um, að hermennirnir
| fari eigi út fyrir takmörk
Keflavíkurflugvallarin.s þar til
þeir verða fluttir á brott, svo
)sem áður hefir verið tilkynnt.
Dönsku prófessorarnir Niels
Nielsen og Noe Nygaard komnir
Enn cr ckki ákveðið hvcnær þeir leggja upp
í rannsókiiarleiðangur til Heklu
Heklugosiff vekur mikla athygli víffa um heim. Margir erlendir
vísindamenn munu hafa hug á aff koma hingaff, og erlend blöff
eru þegar farin aff senda hingaff fréttaritara til aff fylgjast meff
gosinu. í gær komu hingaff meff leiguflugvél Flugfélags íslands
frá Kaupmannahöfn, dönsku prófessorarnir Niels Nielsen og Noe
Nygaard og einn danskur blaðamaffur. — Tíðindamaður blaðsins
hitti dönsku vísindamennina á heimili Pálma Hannessonar í gær,
skömmu eftir að þeir komu hingað til lands. — Voru þeir þá ekki
búnir að ákveffa neitt um það, hvernig þeir ætla aff haga rann-
sóknum sínum.
Heklugosið dregur að sér at-
hygli fleiri þjóða en okkar ís-
lendinga, þó að okkur sé málið
skyldast. Víða um heim er með
athygli fylgzt með gosinu, þvi
Heklugos er tvímælalaust merk-
ur heimsviðburður. Erlend blöð
og fréttastofnanir hafa þegar
rætt mikið um gosið, þó sumar
fregnirnar séu ekki nákvæmar,
eins og sú, sem brezka útvarpið
flutti á dögunum, þar sem sagt
var að hraunflóðið ógnaði
Reykjavík.
Það munu þó einkum vera vis-
indamenn á Norðurlöndum, er
veita þessu gosi sérstaka athygli,
enda ísland hið eina þessara
landa, sem eldfjöll hefir. í gær
komu hingað til Reykjavíkur
tveir kunnir danskir vísinda-
menn, sem báðir eru góðkunnir
hér á landi. Eru það þeir Niels
Nielsen prófessor og Noe Ny-
gaard prófessor. Komu þeir
hingað með leiguflugvél flug-
félags íslands frá Kaupmanna-
höfn, og dvelja þeir á heimili
Pálma Hannessonar. Þá kom
með sömu ferð einn danskur
blaðamaðmv Kjærgaard að
nafni, frá Sosial Demokraten
í Kaupmannahöfn. Þá er einnig
von á formanni sænska jarð-
fræðingafélStfsins og sænskum
blaðamanni frá Svenska Dag-
bladet, sem Heidström heitir.
Tíðindamður blaðsins hitti
dönsku prófessorana á heimili
(Framhald á 4. síðu)