Tíminn - 12.04.1947, Blaðsíða 1
RITSTJÓBI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Simar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
31. árg.
RITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA. INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKREFSTOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu 9A
Síml 2323
Reykjavík, laugardagiim 12. apríl 1947
69. blað
Frá umræðum á Alþingi:
Hin nýju fjáröflunarlög skerða
einkum óhófseyðslu
Vísitoliihækkuii, sem leiðir af uýju íolliinuiii,
verður borguð niður.
Umræðurnar um tekjuöflunarfrumvörp stjórnarinnar, sem
íóru fram á Alþingi í fyrradag, voru á ýmsan hátt hinar at-
hyglisverðustu. 'Verða hér á eftir rakin nokkur þau atriði, sem
mest var deilt um. Má vel marka af þeim, hve misheppnaðar
ádeilur sósíalista hafa verið og þá ekki sízt vegna fortíðar
þeirra í þessum efnum.
„Árás á lífskjör alþýðunnar".
Ræðumenn sósíalista héldu
því fram, að skattaálögurnar,
sem fælust í frumvörpunum,
væri „árás á lífskjör alþýðunn-
ar“ og rýrðu þau stórkostlega.
Þeim var sýnt fram á, að út-
reikningar sýndu, að verðhækk-
anir þær, sem hlytust af þess-
um nýju álögum, myndu hækka
dýrtíðarvísitöluna um 6 stig og
myndi sú vísitöluhækkun verða
greidd niður með framlagi úr
ríkjssjóði. Þessar nýju álögur
myndu því ekki skerða neitt þau
lífskjör, sem ætlazt væri til að
dýr.tíðarvísitalan tryggði laun-
þegum. Hins veg?.r myndu
þessar álögur leggjast allþungt
á ýmsa eyðslu, sem talin væri
það ónauðsynleg, að vísitöluút-
reikningprinn næði ekki til
hennar. Þar væri fyrst og
fremst að ræða um eyðslu, sem
hinar efnameiri stéttir veittu
sér. Sannleikurinn væri því sá,
að þessar skattaálögur skerða
ekki neitt þau lífskjör, sem
dýrtíðarvísitalan á að tryggja
launþegum, og sósíalistar hefðu
talið viðunandi hingjað til. Allt
glamur þeirra um „árás á lífs-
kjör alþýðunnar" væri því blað-
ur út .í loftið. Hins vegar væri
hér þrengt að eyðslu hinna
efnameiri og ættu sósíalistar
sízt að telja það varhugavert.
Fölsun vísitölunnar.
Þá tóku sósíalistar að hampa
því, að dýrtíðarvísitalan væri
fölsuð. Þeim var bent á, að þeir
hefðu ekki neitt ymprað á því
máli, heldur þvert á móti talið
visitöluútreikninginn í bezta
lagi meðan þeir tóku þátt í
ríkisstjórninni. Þessar fullyrð-
ingar af hálfu þeirra yrðu því
tæpast teknar alvarlega nú.
Sósíalistar og heildsalagróðinn1.
Þá héldu sósíalistar því fram,
að réttara hefði verið að leggja
aukna skatta á heildsalagróð-
ERLENDAR FRÉTTIR
Gríska stjórnin hefir hafið
allsherjarsókn gegn skærulið-
unum og teflir fram um 60 þús.
manna her, en her skæruliða er
talinn 20—30 þús. manna.
Stjórnin telur, að sókn hennar
hafi þegar borið verulegan ár-
angur.
Á Moskvufundinuin hefir und-
anfarið verið rætt mest um
landamæri Þýzkalands. Bretar
og Bandaríkjamenn vilja ekki
láta Pólverja fá eins mikið af
þýzku landi og fyrirhugað var á
Potsdamfundinum. Frakkar
heimta Rínarlönd aðskilin frá
Þýzkalandi og að Ruhrhéraðið
verði sett undir alþjóðastjórn.
Wallace, fyrrv. varaforseti
Bandaríkja er á ferð í Evrópu.
Hann hefir í viðtali við enska
blaðamenn lýst sig andvígan
tillögum Trumans um lánveit-
ingu til Grikkja og Tyrkja. Hann
sagði, að stefna Breta í Ind-
landi, Burma og Egiptalandi
ætti að vera öðrum stórveldum
til fyrirmyndar.
ann en að hækka tollana. Þeim
var bent á, að þeir hefðu ekki
munað eftir því að skattleggja
heildsalagróðann, þegar þeir
áttu sæti í ríkisstjórninni. Aldrei
hefði þó gróði heildsala og ann-
arra stórgróðamanna verið
meiri en á þeim tíma.
Sósíalistum var einnig bent á,
að það væri ekki nýtt að heyra
þá bera fram slíkar kröfur. Þeir
hefðu meira að segja talað um
að „skera heildsalana niður við
trog“ um það leyti, sem þeir
fóru í ríkisstjórnina. Efndirnar
hefðu orðið minríi en engar.
Það yrði því ekki tekið hátíð-
lega, þótt þeir þættust fylgjandi
slíkum tillögum nú, því að fáir
hefðu meiri æfingu í því að
"svíkja þær.
Afsökun Sigfúsar.
Sigfús Sigurhjartarson reyndi
að afsaka þessa frammistöðu
sósíalista með því, að ríkið hafi
ekki þurft á meiri tekjuöflun
að halda í stjórnartíð þeirra og
því hafi mátt lofa heildsölunum
að græða. Honum var bent á, að
þetta væri meira en rangt.
Ríkið hefði vissulega haft þörf
fyrir meiri tekjur, því að bæði
það og ýmsar ríkisstofnanir
hefðu safnað skuldum á þessum
tíma. Þá hefði það líka verið
æskilegt, að ríkið hefði átt ein-
hverja sjóði eftir hin miklu
veltiár. í stað slíkra sjóða væri
það nú að sligast undir nýjum
skuldum, en margir gróðabrall-
aranna vissu ekki aura sinna
tal. Þessi væri afleiðingin af
stjórnarþátttöku sósíalista.
Veltuskatturinn.
Þá var sósíalistum bent á,
að þeir gætu ekki talað digur-
barkalega gegn tollahækkun-
um. Meðan þeir sátu í ríkis-
stjórninni, þurfti einu sinni að
afla aukinna tekna. Voru þá
kannske hækkaðar álögur á
stórgróðamönnum? Ó-nei. Þá
var lagður á veltuskatturinn
illræmdi, sem var raunar ekki
annað en neyzlutollur af verstu
tegund. T. d. urðu félagsmenn
Kron einu að greiða 140 þús. kr.
í veltuskatt á einu ári. Vafa-
laust hefði þessi óþokkalega
fjáröflunarleið verið farin einu
sinni enn, ef sósíalistar hefðu
verið í ríkisstjórninni.
Hagfræðingaálitið.
I Hagfræðingaálitið svokallaða
var talsvert dregið inn í tillög-
urnar, og vildu ýmsir láta svo
heita, að fjáröflunartillögur
stjórnarinnar væru byggðar á
því. Gylfi Þ. Gíslason sagði, að
þetta væri ekki nema hálfur
sannleikur. Þeir hefðu ekki
hugsað sér slíka fjáröflun, nema
' í samhengi við margháttaðar
I ráðstafanir aðrar, og þeir hefðu
jafnan lagt áherzlu á, að ekki
yrðu lagðar byrðar á almenn-
ing, nema ááur væri búið að
tryggja, að þeir, sem væru bet
ur stæðir, bæru fullkomlega
sinn skerf. Það hefði stjórnin
ekki gert ennþá, en gerði hún
það, væri ekki nema gott um
tillögur hennar að segja.
(Framhald á 4. síðu)
Stofnendur H. I. sem. á lífi eru
Hálfrar aldar afm.æli
Hins ísl. prentarafélags
Vibtal við FritSfimi Guðjjóiissoii prcntara,
ciiin af stofncnduiium.
Hið íslenzka prentarafélag minnist í dag hálfrar aldar af-
mælis síns. Það var stofnað í Reykjavík 4. apríl 1897, og voru
stofnendurnir tólf prentarar úr Reykjavíkurprentsmiðjunum
tveimur, sem þá voru, ísafoldarprentsmiðju og Félagsprent-
smiðjunni. Það er því eitt elzta stéttarfélagið á landi hér og
hefir jafnan verið meðal þeirra allra traustustu. ^
Þetta eru þeir tveir af stofnendum Hins íslenzka prentarafélags, sem enn
eru á lífi. Það eru þeir Friðfinnur Guðjónsson og Jón Árnason.
Húsmæðraskólarnir
okkar eru of fáir
Viðtal við ungfrií Þórnýju Friðriksilóttur,
forstöðukouu á llallormsstað.
4
Ungfrú Þórný Friðriksdóttir, forstöðukona húsmæðraskólans á
Hallormsstað, er nýlega komin til landsins eftir átta mánaða
ferðalag um Norðurlönd, þar sem hún kynftti sér fyrirkomulag
og starfrækslu húsmæðraskóla og vefnaðarskóla. Tíðindamaður
blaðsins hitti Þórnýju að máli í gær, áður en hún fór af stað
austur með Esju, og spurði hana frétta úr ferðinni.
Ungfrú Þórný fór fyrst til Dan-
merkuf' héðan og hafði þar
nokkra viðdvöl. Heimsótti hún
þar nokkra skóla, bæði almenna
húsmæðraskóla og sérstaklega
vefnaðarskóla, en vefnaður er
sérgrein hennar. Dönsku hús-
mæðraskólarnir eru góðir og er
erfitt að gera upp á milli ein-
stakra húsmæðraskóla á Norð-
urlöndum, þó skipulagi þeirra í
Finnlandi og hér sé nokkuð frá- j
brugðið því sem það er í hinum
löndunum.
í Danmörku, Noregi og Sví- 1
þjóð er mikið af sérskólum j
kvenna einkaskólar, en ríkið
rekur skólana hér á landi og í
Finnlandi. Erfitt er að segja,1
hvort skipulagið er hentugra. En
skólakerfið í heild verður áreið- 1
anlefa miklu betur skipulagt,'
þegar skólarnir eru allir á einni
hendi. Hins vegar telja margir,;
að samkeppnin, sem skapast
milli skólanna, þegar þeir eru í
einstaklingseign, sé nauðsynleg,
og geri það að verkum, að skól-
arnir verði yfirleitt betri. j
Þó að Þórný færi utan aðal-
lega til að kynnast nýjungum i
vefnaði og handavinnu, en það
er sérgrein hennar eins og áður
er sagt, lagði hún sig einnig
fram um að kynnast fyrirkomu-
lagi og rekstri almennra hús-
mæðraskóla og kvennaskóla.
Hvað vefnaðinn snerti kvað
hún erfitt að gera upp á milli
Norðurlandaþjóðanna. Vefnaður
þeirra allra væri með svipuðum
hætti, þó mynztrin væru vitan-
lega mismunandi. Annars sagði
hún að ástandið hjá vefnaðar-
skólum í Finnlandi, Noregi og
Danmörku væri ákaflega erf-
itt, sökum þess hve þeir fá lít-
ið efni til starfsemi sinnar.
öllum þessum löndum er þeim
látinn í té viss skammtur af
efni til að vinna úr, sem er mjög
Sýning frístunda-
málara
Þessa dagana stendur yfir
málverkasýning félags íslenzkra
frístundamálara. Sýningarskál-
inn er fullur af myndum eftir
30 menn, sem ekki telja sig list-
málara, en hafa nú látið sýnis-
horn af heimilisiðnaði sínum
koma fyrir almenningsaugu.
Um þessa sýningu verður nánar
rætt síðar hér í blaðinu, en
ástæða er til að minna fólk á
þessa sýningu, því að hún er
skemmtileg og fjölbreytt, og
margt er þar fallegra mynda.
Það er því bæði fróðlegt og
skemmtilegt að koma í sýning-
arskálann þessa dagana.
Þórný Friðriksdóttir.
naumur og hrekkur hvergi
nærri til alls þess vefnaðar, sem
leysa þarf af hendi. í Finnlandi
hafa stúlkurnar ull og heima-
ræktaðan hör með sér að heim-
an, sem þær spinna sjálfar og
vinna og vefa síðan úr þræðin
um. Hafa þær þannig bætt að
nokkru upp þann skort á efni
sem ríkir við skólana í Finn-
landi, en þar er ástandið verra
en nokkurs staðar annars stað
ar á Norðurlöndum.
Fræðslu kvenna er annars
mjög vel fyrir komið í Finn-
landi og einna bezt á Norður-
löndum. Hvergi er betra skipu-
lag á kvennaskólamálum en þar
og húsmæðranám stúlkna er
mjög algengt. Þrátt fyrir fátækt
og slæma afkomu þar nú, eru
kvennaskólarnir vel sóttir.
Finnlandi er líka mjög vandað
til fræðslu húsmæðrakennara
Kvennaskólakennararnir verða
að sækja skóla þar í fjögur ár,
en i Svíþjóð er slíkur skóli ekki
nema tvö ár.
Eins og áður er sagt, stendur
efnisskorturinn vefnaðinum
(Framhald á 4. síöu)
Aðalforgöngumaður félags-
stofnunarinnar var Þorvarður
Þorvarðsson, er var 1. formað-
ur þess og síðan mjög lengi í
stjórn þess. En aðrir stofnend-
ur voru Aðalbjörn Stefánsson,
Benedikt Pálsson, Bergþór Berg-
lórsson, Davíð Heilmann, Einar
Kristinn Auðunsson, Friðfinnur
Guðjónsson, Guðjón Einarsson,
Hafliði Bjarnason, Jón Árnason,
Stefán Magnússon og Þórður
Sigurðsson. Aðeins tveir af
stofnendunum, Friðfinnur Guð-
ónsson og Jón Árnason, eru á
lífi, en báðir hættir prentara-
störfum fyrir fáeinum árum
eftir langt og mikið ævistarf.
Auk Þorvarðs voru í fyrstu
stjórninni þeir Friðfinnur og
Þórður Sigurðsson.
Markmið félagsins er lýst í
annari grein stofnlaganna:
„Að efla og styrkja samheldni
meðal prentara á íslandi;
að koma í veg fyrir að réttur
vor sé fyrir borð borinn af
prentsmið j ueigendum;
að styðja að öllu því, er til
framfara horfir í iðn vorri, og,
að svo miklu leyti sem hægt er,
tryggja velmegun vora í fram-
tíðinni“.
Var það hugmynd stofnend-
anna, að félagið næði til allra
prentara á landinu, en ekki náð-
ist það mark að fullu fyrr en
um árið 1930.
Núverandi stjórn H. í. P.
skipa:
Formaður Stefán Ögmunds-
son. Ritari Árni Guðlaugsson.
Gjaldkeri Meyvant Ó. Hallgríms-
son. 1. meðstj. Pétur Stefáns-
son. 2. meðstj. Gestur Pálsson.
Skrafað við Friðfinn
Guðjónsson.
Tíðindamaður Tímans átti í
gær tal við Friðfinn Guðjóns-
son, sem er annar þeirra tveggja
stofnenda, sem enn er á lífi.
Hann var mjög lengi í stjórn
féiagsins, átti þátt í stofnun
þriggja nýrra prentsmiðja og
vann að prentiðn í fimm ára-
tugi. Hann lærði prentiðn á Ak-
ureyri, en fór síðan til Kaup-
mannahafnar og fullkomnaði
sig þar í starfinu. Að því búnu
kom hann til Seyðisfjarðar með
prentsmiðju Austra í þann
mund, er Skapti Jósefsson tók
við ritstjórn hans.. Síðan fór
hann svo í ísafoldarprent-
smiðju, er Torfi prentari Þor-
grímsson lézt. Þaðan fór hann
bó eftir skamma hríð með prent-,
miðju til ísafjarðar um það bil,
sem Skúlamálimstóðu sem -hæst
og prentaði þar blað Lárusar H.
Bjarnasonar, Gretti, en hvarf
baðan aftur í ísafoldarprent-
smiðju. 1904 stofnaði hann, á-
samt fl eiri prenturum prent-
smiðjuna Gutenberg, þar sem
hann vann alla tíð síðan, unz
hann hætti prentarastörfum nú
fyrir fáum árum, sjötugur að
aldri. Má af þessu ráða, að
Friðfinnur er góður fulltrúi
prentarastéttarinnar til að
rabba við á hálfrar aldar af-
mæli félags þeirra.
— Eins og þú veizt, sagði
Friðfinnur, var félagið stofnað
4. apríl 1897, og fyrsti formað-
ur þess og aðalforgöngumaður
félagsstofnunarinnar var Þor-
varður Þorvarðsson, er síðan var
lengi helzti forsvarsmaður þess.
Á þessum árum voru ekki nema
tvær prentsmiðjur í Reykjavík,
ísafoldarprentsmiðja, sem Björn
Jónsson átti, og Félagsprent-
smiðjan, sem var eign hlutafé-
lags. En aðaleigandinn mun
hafa verið Halldór Þórðarson
bókbindari. Félagsprentsmiðjan
var til húsa í hornhúsinu milli
Laugavegarins og Skólavörðu-
stígsins, ísafoldarprentsmiðja
niðri í Austurstræti. Prentar-
arnir í bænum voru innan við
tuttugu, en ekki voru stofn-
endur félagsins þó nema tólf.
Sumir kusu heldur að standa
Stan við, enda var slik félags-
stofnun þá talsverð nýlunda,
þótt trésmiðir væru að vísu
búnir að mynda stéttarsamtök
fyrir skömmu. Svo hafa kann-
ske einhverjir haft beyg af.
prentsmiðjueigendunum, sem
fremur munu hafa litið á þetta
uppátæki óhýru auga, þótt ekk-
ert gerðu þeir til þess að bregða
fyrir okkur fæti, sem þeir höfðu
ekki heldur aðstöðu tii að gera.
75 krónur á mánuði.
Markmið félagsins var auðvit-
að, að prentarar styddu hver
annan eins og kostur væri á —
fá launin hækkuð og aðbúnað-
inn bættan, sem sagt: kjörin
yfirleitt.
— Hvað var kaup prentara
hátt, þegar þíð stofnuðu fé-
lagið?
(Framhald á 4. síðu)
Viðar vatnsfióð en í
Englandi
FlóðinJ Englandi hafa nú um
skeið verið á hvers manns vör-
um, enda valdið gífurlegu tjóni.
Þessi mynd er þó ekki þaðan,
heldur frá smábænum Hersted-
vester utan við Kaupmannahöfn.
Vatnið hefir flætt þar um göt-
urnar og inn i húsin. Á mynd-
inni sést, er verið er að bjarga
starfsmeyjunum út úr keramik-
verksmiðju, sem fyllzt hefir af
vatni.