Tíminn - 19.04.1947, Page 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEPANDI:
PRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Slmar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
I.ITST JÓRASKRIPSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargötu 9 A
Símar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargöw 9 A
Siml 2323
31. árg.
Reykjavík, laugardaginn 19. apríl 1947
74. blað
ERLENT YFIRLIT:
Verður Bretland stórveldi áfram?
Álit nokkurra þekktra Bandaríkjamanna
Þær fullyrðingar heyrast nú oft, að brezka heimsveldið sé að
líða undir lok og Bretland sé að hverfa úr tölu stórveldanna. Full-
yrðingar þessar byggja menn m. a. á fjárhagserfiðleikum þeim,
sem Bretar eiga nú við að búa, og brottför þeirra frá Indlandi,
Egiptalandi og Burma. Margir þeirra, sem nákunnugastir eru,
líta þó öðrum augum á þetta mál. Meðal þeirra er hinn kunni
ameríski blaðamaður Roscoe Drummond, sem er aðalfréttaritari
The Christian Science Monitor í Washington.
Drummond gerir þetta mál
nýlega að umræðuefni í blaði
sínu og skal hér getið nokkurra
atriða úr grein hans.
— Skoðun þeirra manna í
Washington, er þekkja bezt til
brezkra málefna, er síður en svo,
að Bretar séu að hverfa úr tölu
stórveldanna. Skoðanir sínar
byggja þeir ekki á þeim augna-
bliksaðstæðum, sem Bretar eiga
nú við að búa. Þeir viðurkenna
þvert á móti, að erfiðleikar
þeirra séu miklir. En þeir hafa
fulla trú á, að Bretar séu menn
til að leysa þá.
Það er vitanlega áfall í bili
fyrir Breta, að missa Indland,
Burma og Egiptaland. Þó fer
það allt eftir því, hvernig fram-
tíðarsamvinna þeirra og þessara
landa verður. Flest bendir til,
að Bretar séu nú einmitt að
leggja nýjan grundvöll að sam-
vinnu við þessi lönd, er muni
Sprengingin fór fram kl. 11.30 reynast þeim öruggari og heppi-
árdegls. Flotaforingi, er var legri en sá fyrri, sem var byggð-
staddur á skipi í 14 km. fjar- ur á yfirdrottnun. Svo getur því
lægð, þrýsti þá á hnapp, er setti farið, að það sem nú er að gerast,
rafstraum í sprengiefnið og geti síðar reynzt Bretum aukinn
kveikti í því. Áður hafði skipum styrkur. Bandaríkjamenn mættu
verið gefið merki .um að halda í þessu sambandi gefa því gaum,
sig í hæfilegri fjarlægð og flug- að það veikir síður en svo heims-
HELGOLAND
SPRENGT UPP
Virki Þjóðverja á Helgo-
land voru sprengd upp í
gær og var notað til þess
meira sprengiefni en dæmi
eru til. Alls var komið fyrir
um 7000 smál af sprengiefni i
göngum þeim, sem Þjóðverjar
höfðu grafið inn í krítar-
björgin á eynni, og var kveikt
í því öllu í senn. Sprengingin
var sú mesta, er sögur fara
af, þegar atómsprengingarn-
ar vig Bikini eru undan-
skildar.
vélar höfðu haldið uppi skot-
árás á eyna til að fæla farfugla
burtu, en þeir koma í stórhóp-
um til Helgof.ands á þessum
tíma árs.
Um leið og sprengingin varð
gaus upp eldur, sem huldi alla
veldisaðstöðu þeirra, þótt Filips-
eyjar fái fullt stjálfstæði, vegna
þess að viðskilnaðurinn byggist
á gagnkvæmum skilningi og vin-
| áttu.
Það er líka áfall fyrir Breta,
, að þeir hafa orðið að eyða er
eyna. Varð um leið vart jarð-jlendum inneignum sínum á
skjálftakipps er gætti í mikilli, styrjaldarárunum og leggja á
fjarlægð, og loftþrystings varð sig þunga skuldabyrði. Hins
vart tugi km. í burtu. A Jót-
landsskaga skulfu hús í fimm
mínútur eftir að sprengingin
varð.
Seint i gær var ekki búið að
skoða vegsummerkin á eynni,
en eyðileggingin er talin ægi-
leg.
Hafnarmannvirki voru ekki
rprengd upp, því að ætlazt er
til að skip hafi þar neyðarhöfn.
Helgoland er smáeyja, er
liggur í 50 km. fjarlægð undan
ströndum Slésvíkur og í 60 km.
(Framhald á 4. siðu)
ERLENDAR FRETTIR
Moskvuráðstefnunni lýkur
sennilega um helgina. í London
hefir verið tilkynnt, að Bevin
og föruneyti hans haldi heim-
leiðis á þriðjudaginn. Sennilega
heldur Marshall heimleiðis um
líkt leyti. Gert er ráð fyrir, að
reynt verði að ganga frá frið-
arsamningnum við Austurríki
áður en ferðinni lýkur. Næsti
fundur utanríkisráðherranna
verður haldinn í júlí.
í Texas City hafa þegar fund-
ist um 800 lík í brunarústunum,
en 3000 menn hafa verið fluttir
á sjúkrahús vegna meiðsla.
Tiso, er var einræðisherra í
Slovakíu á stríðsárunum,- var
hengdur í fyrrinótt eftir að
þjóðardómstóll hafði dæmt
hann til dauða.
Milch, einn af þekktustu hers-
höfðingjum þýzka flughersins,
hefir verið dæmdur í æfilangt
fangelsi fyrir stríðsglæpi. Al-
þjóðadómstóll í MUnchen kvað
dóminn upp.
vegar er engin ástæða til þess
að ætla, að þetta verði Bretum
að falli. Þeir taka mjög skyn-
samlegum og öruggum tökum á
þessum erfiðleikum og virðist
flest benda til, að þeim míini
takast furðulega fljótt að yfir
stíga þá. '
Ósögufróðir menn gæta þess
yfirleitt ekki, að það' er mjög
sjaldgæft, að stórveldi hafi liðið
undir lok vegna orsaka, sem
stafað hafa utan frá. Þau hafa
oftast staðið af sér slíka raun
og risið fljótt upp aftur, þótt
þau hafi beðið stundarósigur.
Stórveldi hafa alla jafnan liðið
undir lok vegna áhrifa innan
frá, þ. e. þegar þegnarnir hafa
orðið sundurlyndir, siðferði
þeirra og manndómi hefir
hnigjjað og þess vegna
önnur ríki risið þeim yfir höfuð.
Engin merki um slíka afturför
eru sjáanleg hjá Bretum. Mann-
dómur þeirra og þrautseigja er
enn hin sama og þegar þeir háðu
einir baráttuna gegn ofurvaldi
nazista, þrátt fyrir mestu ógnir.
Þess vegna er alveg ástæðulaust
að ætla, að þeir bogni fyrir þeim
erfiðleikum, sem þeir þurfa nú
að glíma við. —
Þessi frásögn Roscoe Drumm-
ond er mjög samhljóða álfti
ýmsra Ameríkumanna, er nýlega
hafa verið í Bretlandi. Kunnur
Ameríkumaður, sem nýlega hef-
ir ferðazt um flest lönd Evrópu,
sagðist hvergi hafa orðið var við
jafnmikla bjartsýni og fórnar-
vilja og hjá brezkum almenn-
ingi. Engin þjóð væri eins sam-
huga um að sigrast á erfiðleik-
unum og skapa sér betri fram-
tið og brezka þjóðin.
Þetta hefir nú fyrir nokkrum
(Framhald á 4. slðu)
Merkur áfangi i sjálfstæðisbaráttu verzlunarinnar:
Olíufélagið kaupir Hvalfjarðarstöðina
og hefur olíuverzlun í stórum stíl
BRETADROTTNING IIEIMSÆKIR IItS-
MÆÐRAKENNARASKÓLA I AFRÉKU
Þjóðviljinn metur meira hagsmuni olíu-
burgeisanna í Sósíalistaflokknum en at-
vinnuveganna og almennings
Snemma í þessum mánuði var gengið frá samningum milli
ríkisstjórnarinnar og Olíufélagsins h.f. um sölu olíustöðvarinnar
í Hvalfirði. Samkvæmt þessum samningum keypti Olíufélagið
% hluta stöðvarinnar fyrir 1.3 milj. kr., en % hlutann keypti
hvalveiðafélagið fyrir 650 þús. kr., en það ætlar að hafa þarna
aðalbækistöð sína. Áður var ríkið búið að selja eða taka undir
f.vrirtæki sín allmikið af vörum, sem voru með í kaupunum,
þegar það keypti stöðina af Bandaríkjamönnum í febrúar síðastl.
Þá á það enn eftir óselt 700 smál. „tankskip,-“ er einnig var með
í kaupunum. Ríkið hefir því hagnast vel á þessum viðskiptum, en
það keypti stöðina upphaflega fyrir tvær milj. kr.
Þessi mynd var tekin í húsmæðrakennaraskóla einum, þó ekki hjá ung-
frú Helgu Sigurðardóttur. Þessi húsmæðrakennaraskóli er suður í Aríku,
nemendurnir svartar stúlkur og gesturinn sem heimsækir þær drottning
Bretaveidis.
Stefán Rafnar skrif-
stofustjóri hjá S. í. S.
látinn
Stefán Rafnar, skrifstofu-
stjóri hjá S.Í.S., varð bráð-
kvaddur í fyrrinótt. Hafði hann
farið heim hress að kvöldi.
Hagnaður Olíufélagsins.
Fyrir Olíufélagið h. f. eru
þessi kaup þó ekki síður hag-
kvæm. Nýir geymar hefðu kost-
að margfalda þessa upphæð og
vafalaust hefði tekið fleiri miss-
eri að koma þeim upp, þar sem
erfitt er nú að fá efni til þeirra.
Þann tíma hefði félaginu ekki
verið mögulegt að hefjast handa
um endurbætur á olíuverzlun-
inni. Nú getur félagið hins vegar
hafið þetta starf sitt strax,
vegna þeirrar aðstöðu, sem það
hefir fengið í Hvalfirði.
Því mun áreiðanlega vel fagn-
að af samvinnumönnum og út-
I vegsmönnum, sem aðallega
j standa að Olíufélaginu, að ríkis-
jstjórnin skuli þannig hafa greitt
Sumir bátanna á Eyrarbakka , fyrir starfsemi þess. Það er líka
og Stokkseyri hafa orðið að j fuii ástæða til þess fyrir þjóð-
hætta róðrum síðustu daga, þar ina alla að fagna þessu> þar
eð vikur, sem flýtur í breiðum
Bátar í verstöðvum
eystra hætta róðrum
vegna vikursins
STEFÁN RAFNAR.
skrifstofustjóri hjá S.Í.S.
Stefán fæddist 5. apríl 1896,
sonur séra Jónasar Jónassonar
á Hrafnagili í Eyjafirði og konu
hans, frú Þórunnar Stefáns-
dóttur. Gekk hann ungur í
þjónustu Kaupfélags Eyfirðinga,
og réðist síðan 1. október 1917
til Sambands íslenzkra sam-
vinnufélaga, þar sem hann var
skrifstofustjóri allmörg síðustu
árin. Hann vann því í þjónustu
samvinnuhreyfingarinnar allt
sitt líf.
Stefán Rafnar var tvíkvæntur.
Fyrri kona hans var Ásthildur
Sveinsdóttir, en seinni kona
Ágústa Jónsdóttir. Lætur hann
efth* sig einn son af fyrra hjóna-
bandi, Halldór lagastúdent, og
tvö ung börn af síðara hjóna-
bandi.
Stefán Rafnar var hinn mæt-
asti maður á alla lund, og er
mikill harmur kveðinn að þeim,
sem hann þekktu bezt, er hann
fellur nú frá á miðjum aldri.
á sjónum, hefir setzt í kæli-
vatnsrásir bátanna. Hafa af
þessu hlotizt verulegar skemmd-
ir á vélum sumra þeirra.
Vikurinn er hreinsaður úr
kælivatnsrásunum með sérstök-
um sýrum eða sterkum loftblás-
urum. En það reynist þó all-
erfitt.
Námsstyrkjum ekki
úthlutað fyrr en afgr.
fjárlaganna er lokið
Skrifstofa menntamálaráðs
hefir beðið blaðið að geta þess,
að ekki sé hægt að afgreiða um-
sóknir, sem því hafa borizt um
námsstyrki, fyrr en fjárlög árs-
ins 1947 hafa verið samþykkt.
Hins vegar mun menntamála-
ráð afgreiða umsóknirnar svo
fljótt sem hægt er, eftir að lokið
er samþykkt fjárlaga.
Fróðleg og skemmti-
leg kvikmynd
Óskar Gíslason ljósmyndari
ætlar að sýna fréttakvikmynd
(litmynd) í Tjarnarbíó í dag
kl. 3.
Myndin verður svo sýnd í
nokkur kvöld kl. 7—8.30 á sama
stað.
Meðal annars sem sýnt er á
þessari mynd, er menntaskóla-
hátíðin, móttaka Ingólfs Arnar-
sonar, frá síldveiðunum, kapp-
reiðar Fáks, Yanofsky-skák-
mótið, 17. júní hátíðahöldin,
setning K.R.-mótsins, knatt-
(Framhald d 4. siðu)
sem hér er um einu innlendu
olíusamtökin að ræða og það er
henni bæði metnaðarmál og
hagsmunamál, að olíuverzlunin
komist í hendur innlendra aðila.
Geymarnir, sem Olíufélagið
kaupir í Hvalfirði, taka svo mik-
ið oUumagn, að félagið mun
ekki hafa þörf fyrir þá alla þar,
heldvr verða nokkrir þeirra
rifnir strax og kostur er á og
fluttir til staða úti á landi, þar
sem er þörf fyrir þá. Komið
samninga við togarafélögin um
að selja þeim brennsluolíu
handa nýju togurunum 2 næstu
árin. Þessi olía þarfnast sér-
stakra geyma, sem ekki eru ann-
ars staðar til hér á landi. Með
þessur~ samningum hafa olíu-
mál togarafólaganna áreiðan-
lega verið leyst á hinn æskileg-
asta hátt.
Þá hefir Olíuféla^ið samið
við hvalveiðafélagið um sölu á
olíu fyrir sama verð og togar-
arnir fá hana. Þannig mun
haldið áfram og leitast við að
nota aðstöðuna í Hvalfirði til að
tryggja útgerðinni sem hag-
stæðasta olíuverzlun.
Afstaða Þjóðviljans.
Það mátti alltaf búast við því,
að starfsemi hinna alinnlendu
olíusamtaka samvinnumanna og
útvegsmanna myndi hljóta and-
stöðu erlendu olíuhringanna.
Hitt kemur á óvart, að þessi
andstaða skuli fyrst brjóta sér
útrss í dálkum Þjóðviljans, þar
sem aðstandendur þess blaðþ
hafa í seinni tíð bótzt hlynntir
samvinnuverzlun og alveg sér-
staklega hafa þeir þótzt bera
hag útgerðarinnar fyrir brjósti.
Þessi hefir þó orðið raunin.
Þjóðviljinn hefir hvað eftir ann-
að reynt að spilla fyrir því í
getur og til mála að stöðin Ö11 yetur, að Olíufélagið fengi Hval-
verði síðar flutt á annan hent-
ugri stað við Faxaflóa.
Samningur Olíufélagsins
við togarafélögin.
Fyrsti árangurinn af kaupum
01íuféla£sins á Hvalfjarðarstöð-
inni er sá, að það hefir gert
fjarðarstöðina keypta. Og nu
þegar kaupin eru um gaxð geng-
in, lætur Þjóðviljinn eins og hér
hafi landráð af verstu tegund
átt sér stað!
Herstöðvadella Þjóðviljans.
í Þjóðviljanum í gær var sagt
(Framhald á 4. síðu)
Umræður á Alþingi um sölu
olíugeymanna í Hvalfirði
Utanríkisráðherra gefnr skýrslu
Á fundi neðri deildar í gær kvaddi Bjarni Benediktsson utan-
ríkismálaráðherra sér hljóðs utan dagskrár og kvaðst vilja gefa
skýrslu um sölu olíugeymanna í Hvalfirði vegna greinar þeirrar,
er Þjóðviljinn hefði birt um það mál í gærmorgun.
Ráðherrann kvað málið iyrst
hafa komið á dagskrá síðastliðið
haust. Hefði ríkisstjórnin keypt
lag íslenzkra botnvörpuskipaeig-
enda tilkynnti svo ríkisstjórninni
með bréfi 11. marz, að það mælti
stöðina fyrir 2 milj. kr. og væri með því, að Olíufélaginu h.f. yrði
það miklu lægra verð en Banda- seld stöðin, þar sem hin félögin
ríkjamenn hefðu nefnt í fyrstu, bæði hefðu náð samkomulagi við
því að ekki þætti hentugt að það um afnot af eigninni. Sam-
hafa olíustöð til frambúðar á kvæmt því iagði nefnd setuliðs-
þessum stað, en geymarnir litils j viðskipta til, að Olíufélaginu h.f.
virði til niðurrifs. ■ yrði seld eignin að %, en hval-
Þrir aðilar leituðu eftir að fá
stöðina keypta af ríkinu: Hval-
veiðafélag, sem er nýlega stofn-
að, Olíufélagið h.f. og Félag ísl.
botnvörpuskipaeigenda. Ríkis-
stjórnin reyndi þá að fá þessa
aðila til að koma sér saman. Fé-
veiðafélaginu þriðjungurinn.
Ráðherra fékk síðan greinar-
gerð Olíufélagsins um það, hvað
það ætlaði að nota til. Félagið
lýsti því jafnframt yfir, að
geyma þá, sem það þyrfti ekki
(Framhald á 4. siðu)