Tíminn - 19.04.1947, Blaðsíða 2

z
TlMCVTV, langardagfnn 19. apríl 1947
74. blað
Laugardagur 19. apríl
Kauphækkunaráróð-
ur sósíalista
SóslalLstar reka þann áróður
kappsarrUega í verkalýðsfélög-
unum um þessar mundir, að þau
verði að segja upp kaupsamn-
ingum og heimta kauphækk-
anir vegna nýju tollanna. Áróð-
ur sinn þykjast þeir byggja á
þeirri staðreynd, að tollarnir
auki framfærslukostnaðinn um
8—10%.
Þessi fullyrðing sóslalista er
vitanlega hreinn uppspuni.
Nýju tollarnir leggjast alls ekki
á ýmsar helztu nauðsynjavörur
almennings, eins og kornvörur,
kaffi og sykur. Að því leyti, sem
þeir hækka vísitöluna í verði,
verður sú hækkun greidd niður
með framlagi úr ríkissjóði. Toll-
arnir skerða því ekki að neinu
leyti þær lífsþurftir, sem mönn-
um eru taldar nauðsynlegar
samkvæmt vísitölunni. Þeir ná
raunverulega ekki til annarar
eyðslu en þeirrar, sem verka-
lýðssamtökin hafa hingað til
talið svo ónauðsynlega, að þau
hafa ekki krafist þess, að hún
væri tekin inn í vísitöluútreikn-
inginn.
Þetta vita sósíalistar vel.
Allt skraf þeirra um, að nýju
tollarnir skerði lífskjör almenn-
S
ins um 8—10%, er því vísvitandi
fals. Ástæðan fyrir því, að þeir
eru að reyna að nota þetta til-
efni til að hrinda verkalýðsfé-
lögunum út í kauphækkunar-
baráttu, er því allt önnur en sú,
að þeir séu að hugsa um hag
alþýðu. Þeir vilja koma af stað
kauphækkunum og verkföllum
til að flýta fyrir hruni fjárhags-
ins og atvinnulífsins, sem ýmsir
forvígismenn þeirra hafa unnið
markvisst að og þeir telja skapa
heppilegastan jarðveg fyrir
kommúnismann til að ná völd-
um með atbeina handaflsins.
Enn sem komið er, hefir verk-
fallsáróður sósíalistaforingjanna
ekki borið árangur í verkalýðs-
félögunum. Verkamenn sjá, að
dýrtíðin er komin í óefni og að
leiðin til úrbóta er ekki áð auka
hana með nýrri kauphækkun.
Þvert á móti er það vegurinn til
stöðvunar og atvinnuleysis og þá
koma háir kauptaxtar ekki að
neinu gagni. Þess vegna hefir
áróður sósíalista fyrir uppsögn
samninga og verkföllum fallið í
ófrjórri jarðveg nú en nokkurru
sinni fyr meðal verkamanna. Þó
er ekki útilokað, að sósíalistar
geti hrundið einstaka félagi út
í ófæruna með því að misnota
þann trúnað, sem þeim hefir
verið sýndur, og sniðganga alls-
herjaratkvæðagreiðslur og aðrar
lýðræðislegar aðferðir.
Sósíalistar hafa aldrei sýnt
það betur en nú, að þeir hugsa
sér ekki verkalýðsfélögin sem
málsvara verkamanna, er gæti
hagsmuna þeirra með festu og
hyggindum og telji sér því jafn-
fjarlægt að gera óréttmætar
kröfur og að sætta sig við rang-
indi. Frá sjónarmiði sósíalista
eru verkalýðsfél. ekki annað en
tæki í hinni pólitísku baráttu,
er hiklaust skal beitt í flokks-
þágu, hvort sem það hentar
verkamönnum betur eða ver.
Það er vissulega kominn tími
til þess fyrir verkamenn að gera
það reikningsdæmi upp, hvort
þeim sé hollt og hagkvæmt að
eiga forustu sína í höndum
slíkra manna.

/í OíÍaðaHQ
Léleg ráðsmennska.
Á ofanverðri nítjándu öld var
í Borgarfirði syðra prestur einn,
sem hneigðist meir að fræði-
mennsku og bókmenntúm en
búsýslu. Hann lét því ráðsmann
sinn annast búsýslu utanhúss.
Sá hét Jón. Honum var gjarnt
að flytja presti slúðirr og ó-
hróður. Féll presti það lítt. •
Jón ráðsmaður fluttist frá
presti um vorið, svo sem til stóð.
Daginn, sem hann fór, gekk
prestur um hús sín með þeim,
er taka skyldi við skepnuhirð-
ingu. Varð hann þess þá vís, að
hey öll voru þrotin. Hafði J.ón
gefið síðustu stráin um morg-
uninn áður en hann fór. Þá varð
presti að orði:
— Margt hefir Jón sagt mér,
sem ég þurfti síður að vita.
Sósíalistar vorir mættu vel
bera sína ráðsmennsku saman
við ráðsmennsku Jóns þessa.
Þeir sögðu þjóðinni margar sög-
ur og skildu eftir þurrð í búi,
er þeir fóru. En það vöruðust
þeir að nefna.
Hver er stefna sósíalista
í fjármálum?
Hver er stefna sósíalista í
fjármálum?
Þeir hafa átt drjúgan þátt í
vexti dýrtíðarinnar. Þeir hafa
stofnað til mikilla nýrra ríkis-
útgjalda og vilja enn auka
greiðslur úr ríkissjóði. Hins veg-
ar eru þeir á móti tekjuöflunar-
frumvörpum þeim, sem fram
hafa komið. Og ekki mega þeir
heyra niðurfærslu dýrtíðarinn-
ar nefndar á nafn.
Eru sósíalistar svo mikil börn
í fjármálum, að þeir haldi, að
karlarnir í bankanum geti bara
búið til nóga seðla og ávísanir
og þá þurfi ekkert að leggja á
blessað fólkið? Víst benda orð
þeirra til þess, ef tekin væru
alvarlegá.
Ef skilningur sósíalista á fjár-
málum er svona barnalegur,
þýðir sennilega ekkert að tala
við þá um það, sem þeir geta
ekki skilið.
Skilji sósíalistar að útflutn-
ingsvörur verða að standa und-
ir gjaldeyrisnotkun þjóðarinn-
ar og ríkissjóður þarf raunveru-
legar tekjur til að mæta út-
gjöldunum, ættu þeir annað-
hvort að vilja minnka útgjöldin
eða auka tekjurnar, þangað til
á stenzt.
En þá færi vel á, að þeir
vissu hvernig þeir vildu gera
það.
Hver er stefna sósíalista
í olíumálum?
Vilja sósíalistar að öll olía sé
flutt til íslands í tunnum? Þeir
mega ekki til þess hugsa að
eina íslenzka olíufélagið, sem
til er, — samvinnufélag þar að
auki, — eigi olíugeyma uppi í
Hvalfirði. Vilja þeir þá heldur
að olíubirgðir séu geymdar nær
Reykjavík? Samræmist það bet-
ur hugmyndum þeirra um ör-
yggi borgaranna, ef til styrjald-
ar skyldi koma?
Sósíalistar hafa oft talað um
nýsköpunartogara. Þeir éiga að
verða 30 og hafa allir olíukynnt-
ar gufuvélar. Olíuþörf þjóðar-
innar eykst mikið við þann
skipastól.
Hvað hugsa sósíalistar sér í
olíumálunum?
Hvernig vilja þeir geyma olíu-
birgðir í landinu?
Hvernig vilja þeir haga verzl-
uninni, fyrst þeir eru á móti ís-
lenzkri samvinnuverzlun?
Ætli það verði ekki dráttur á
svörunum? Hávaði þeirra er
stefnulaus eymd.
Undrin í Laxnesi.
Alþýðublaðið skýrir frá því í
feitletraðri rammagrein í gær,
að kýrnar á læknabúinu í Lax-
nesi skrúfi sjálfar frá vatninu!
Þykja þetta undur og stórmerki,
„og munu það vera frámuna
þægindi í fjósum“. Hitt er mis-
skilningur blaðamanna, að
kýrnar opni ósjálfrátt fyrir
vatnið, en þar hafa þeir ekki
áttað sig á greind gripanna.
Annars er þessi fréttaburður
líkastur því, er Þjóðviljinn var
að segja frá nýju mannréttind-
unum í Rússlandi, því að sjálf-
virk brynningartæki eru engin
nýjung í fjósum á íslandi. Það
mætti eins lýsa því sem nýjung,
er blaðamenn Alþýðublaðsins
ganga til kamars „og er þeir
risa upp af skál þessari, hangir
þar fyrir bandendi, sem þeir
gríþa ósjálfrátt í og skrúfar það
frá vatninu."
Andleg kjötpest.
Blað danskra kommúnista
birti nýlega grein eftir Halldór
Kiljan Laxness. Fer hann þar
ýmsum háðulegum orðum um
íslenzkt kjöt, ullariðnað o. fl. og
segir t. d. að sauðfjárrækt á
íslandi eigi lítt eða ekki skylt
við landbúnað.
Það er undarlegt, að Kiljan
skuli vera svo kominn andlega,
að hann geti ekki skrifað grein
’í útlent blað, án þess að hrúga
þar upp níði um þjóð sína. Hitt
er annað mál, að íslenzkar vör-
ur eru meir metnar eftir öðru
en hvatvísum blaðagreinum,
enda þykir íslenzkt kindakjöt
gott. Auðvitað má maðurinn
segja eins og honum finnst, en
við megum þá líka segja eins og
okkur finnst um hann, að hann
gangi með andlega kjötpest.
Skrifari Ólafs Thors.
Ólafur Thors hefir sérstöðu
meðal stjórnmálamanna á ís-
landi að því leyti. að hann sæk-
ist svo mjög eftir tækifæris-
gjöfum og persónulegum lof-
greinum, sem notast „sem upp-
fylling í eyður verðleikanna.“
Þjóðkunnar eru í því sambandi
skrítlurnar um Dísu í Yztuvík
og Hvatarfánann.
Nú er tekið að harðna um og
er brennivínsforsetinn einn að
lofa Ólaf, en hann gerir það
líka hressilega, enda á hann at-
vinnu og nafnbætur undir því
að vel takizt.
Jón er kunnur að furðulegu
rugli um alþjóðamál síðan hann
skrifaði í Mbl. um áhrif ís-
lands á friðarsamningana. Þarf
því engum að bregða, þó að
hann þakki Ólafi það, að Banda-
ríkin viðurkenndu sjálfstæði ís-
lands 1944, eins og þau höfðu
raunar heitið með samningi
Magnús Sigurjónsson
Hvammi í Hvammssveit
— Saknaðaróður úr Svritiiuii —
Magnús var elnn þeirra, sem fórstí
Þú komst hér um morguninn
kátur og hress
og kvaddir í sólgeisla-baði.
Á vasklegum fáki tókst veglegan sess
og vondjarfur geystir úr hlaði.
En seinna varð dagurinn
svipþungur — fár.
Það sveif eins og skuggi’ inn í bæinn,
að þú værir hniginn svo
þreklegur, knár,
— að þú gistir blákaldan sæinn.
Því helfregnin nístandi
fljótlega flaug
um flugslysið handan við fjörðinn.
Sú hóglega spurning í hugina smaug
að hver fyllti stórhöggnu skörðin?
Hann var 'ekki með þeim,
sem leituðu lands!
Þá lostin varð harmi mörg bráin.
Og hljóðlega hvíslaði maður til manns:
„Hann Maggi frá Tungu er dáinn“.
I
I Nú Hvammssveitin drúpir
að Hvammsfjarðartá
hjá hverfleikans násvölu öldum.
í valinn því fallinn er vinurinn sá,
er veifaði hreystinnar skjöldum. —
Þú efldir hér tíðast þitt orkunnar þor
unz ævinnar brostinn var strengur. —
Þú fluttir þig hingað
eitt fríðleikans vor.
svo frískgerður tólf ára drengur.
Og árin þau liðu, og ungur þú varst
við æskunnar leiki og störfin.
Þú áhugakraftinn í augunum barst,
því alls staðar blasti við þörfin.
En dyggð þín var mikil
og drengskaparlund
þá djarflega gekkstu að verki,
og hugurinn bjartur,
í hraustlegri mund
er hélztu á vinnunnar merki.
Þín frægust var trúmennskan
fjárgæzlu við,
þá fannst ekki værðin né róin. —
Vað lambanna jarma og lóunnar klið
svo léttfættur hljópstu um móinn.
Sem vígfimur kappi þú hamaðist hratt
á heyanna dögunum löngu,
1941. Það er ástæðulaust að
brigzla Bandaríkj unum um, að
þau hafi ráðgert að svíkja lof-
orð sitt frá 1941, en það sýnir
erfiðleika Jóns í hlutverkinu, að
hann hrósar Ólafi einkum fyrir
þá kænsku að hafa fengið
Bandarikin til þess, sem ákveð-
ið og samningsbundið var áður.
flugslysniu á Hvammsfirði 13. marz.
og fólkið í kringum þig
gjörðir svo glatt,
að gleymdi það erfiði ströngu.
Að taka með þrótti hið lífmikla lag
á ljúfþekkum vinanna fundum,
var kærast af öllu — þitt fegursta fag
á fagnandi gleðinnar stundum.
Og sunnudagshelgin með sólheiða gljá
er sveif yfir bláfjallageima,
þá sigrandi ljóma þín sveipaðist brá
við sönginn í kirkjunni heima.
En hvar sem þú fórst
var þitt gestsauga glöggt,
þess gættu þó færri en skyldi,
að auga þitt skynjaði afburðasnöggt
með eigindum slípuðum mildi.
Þín innsýn var mikil
í annarra sál,
þú ekki varst harður í dómum.
Af hreinskilni jafnan þú
mæltir þitt mál,
ef mættirðu truflandi rómum.
Þú varst aufúsugestur —
Þitt hjarta var hlýtt,
þinn hlátur var léttur og fagur,
og sviðið, sem myndaði viðtalið, vítt,
— yfir veginum framtíðardagur.
Ég hugði það vera þér
háleitast — næst
að halda á stórbóndans miðin.
Sá draumurinn fagri,
hann fékk ekki rætzt.
þú fórst héðan „alfarinn" — liðinn.
Hve sárt er að líta hið sviplausa rúm,
er sæmdinni fegraðir þinni.
Þó dagarnir lengist við dvinandi húm,
er dapurt í sveitinni minni.
En huggun það veita mun
harminum gegn
vor hugrakki drengurinn góði:
Þú prýðir hér lengi,
hinn prúðasti þegn,
sem perla í minningasjóði.
Geir Sigurðsson
Skerðingsstöðum.
Góð frétt fyrir gild-
vaxið kvcnfólk.
Negrastúlka nokkur vestur í Ame-
riku, 8 ára gömul, kölluð Peggy, er
hraust og efnileg að öllu leyti, en
fædd magalaus, þannig, að vélindið
er fast við skeifugörnina. Það hafa
röntgenmyndir sýnt. Telpan hefir á-
gæta matarlyst og líður vel. Læknar
segja, að allir geti lifað magalausir,
en fólk verður grennra í vexti og
mjóslegnara svoleiðis.
Frederik TVielsen:
Bretar hafa veriö merkis-
berar og verðir frelsisins
Grein sú, sem hér fer á eftir birtist á síðastl. sumri í Social-
Demokraten, aðalmálgagni danskra jafnaðarmanna. Þótt hún
fjalli einkum um viðhorf Dana til brezku þjóðarinnar, á hún
eigi að síður fullt erindi til okkar. Sá þekkingarskortur á brezkri
menningu og hugsjónum, sem höfundur ræðir um, er ekki síður
fyrir hendi hér á landi en í Danmörku. Greinin er nokkuð stytt
í þýðingunni.
Meðan Búastyrjöldin stóð yf-
ir, orti Kipling kvæði um Bret-
land, þar sem svo var komizt að
orði, að það væri annað og
meira en það virtist vera. Þessi
ummæli rifjast gjarnan upp fyr
ir þeim,sem undrast þá gagnrýni
á Bretum, sem nú gerir vart við
sig í mörgum dönskum blöðum.
Hér er ekki átt við kommún-
istablaðið „Land og Folk“, sem
jafnan hefir verið fullt úlfúðar
gegn Bretum og vel mætti
ætla henni daglegt rúm undir
fyrirsögninni: Wir fahren gegen
Engeland (einn helzti hersöng-
ur nazista á stríðsárunum). Hér
er átt við skrif margra hlut-
lausra blaða og viðræður manna
í strætisvögnum, á gatnamótum
og víðar. Göbbelsáróðurinn um
yfirdrottnunarþjóðina, er lætur
aðra berjast fyrir sig og nýtur
ávaxtanna af starfi þeirra,
hljómar nú af vörum margra
manna eins og um heilagan
sannleika væri að ræða.
Það verða vitanlega alltaf til
menn, er vegna andlegrar væru-
girni og ósjálfstæðrar hugsunar
nota blygðunarlítið slíkar og
aðrar upphrópanir og þykjast
jafnvel menn að meiri. En und-
arlegt er það samt, hve fljótir
menn eru að gleyma. Sumarið
1940 var okkur þó öllum ljóst —
„Land og Folk“ er enn undan-
skilið, — að yrði Evrópu bjargað
undan hryllilegri kúgun og mið-
aldamyrkri, væri björgunar-
mennina að finna á brezku eyj-
unum og í samveldislöndum
þeirra. Við þjöppuðum okkur
kringum hátalarana í hvert
skipti, sem von var á fréttum
frá B.B.C. (brezku útvarpsstöð-
inni), hlustuðum á sömu frétt-
ina á mörgum tungumálum og
hugguðum okkur við aðra og
sannari lýsingu á Bretum: Þeir
tapa öllum orustum, nema þeirri
síðustu. Þá héldu Bretar einir
áfram baráttunni, þrátt fyrir
ægilegustu ógnir og hörmungar.
Svo mikill var fögnuður okkar,
þegar orustan um Bretland var
unnin, að honum verður aldrei
til fullnustu lýst með orðum. Þó
er hann nú gleymdur af svo
mörgum, er eiga hinum fáum
— hinum hraustu flugmönnum
Breta — svo mikið að þakka.
Hver er ástæðan? Við erum
óánægðir yfir því, að Bretar
skilja ekki framkomu okkar í
Suður-Slésvíkurmálinu. Við er-
um líka óánægðir með verðið á
afurðunum, sem við seljum til
Bretlands. Það er heldur ekki
hagstætt, en þó hagstæðara en
verðið, sem brezku samveldis-
þjóðirnar fá. En þó að við séum
óánægðir með verðið og gagn-
rýnum það réttilega, sem ástæða
er til, eigum við að velja gagn-
rýninni það form, sem sýnir, að
við höfum ekki gleymt því, sem
við eigum Bretum að þakka.
Þessi tvö dægurmál, þótt þýð-
ingármikil séu, eru ekki heldur
frumrót óánægjunnar og gagn-
rýninnar. Hún er meira en
nokkuð annað sú, að við vitum
of lítið um Bretland og.brezku
þjóðina. í Svíþjóð hafa verið
gefnar út margar góðar bækur
um Bretland, en tæpast nokkur
hér. Danskir stúdentar læra all-
mikið um brezk þjóðfélagsmál,
en sáralítið um enskar bók-
menntir, svo að vel mætti halda,
að Englendingar væru fyrst og
fremst kaupahéðnar, er skorti
skilning á andleg verðmæti.
Þjóðverjar hafa auglýst heim-
spekinga sína, skáld og tónsnill-
inga svo rækilega, að okkur er
næsta ókunnugt um hið mikla
framlag Breta til evrópiskrar
heimspeki og skáldskapar. Hin
miklu andlegu verðmæti, sem
Bretar gáfu heiminum á Elísa-
betartímanum, eru okkur næsta
ókunn, þegar Shakespeare er
undanskilinn. Hin rómantisku
skáld Breta, eins og Words-
worth, Keats og Shelley, jafnast
fullkomlega á við þýzku skáld-
in, en við þekkjum þau ekki.
Þvi hefir oft verið haldið
fram, að enskar bókmenntir og
heimspeki hefðu orðið fyrir
þýzkum áhrifum. Þar kemur þó
fram einn meginmunur. Meðan
þýzkur skáldskapur og þýzk
heimspeki hefir oftast þjónað
afturhaldi og íhaldssemi —
nokkrir landflótta Þjóðverjar
undanskildir, eins og t. d. Karl
Marx, sem varð að leita bólfestu
í Bretlandi — hafa enskar bók-
menntir verið næsta óslitinn
lofsöngur um frelsið og bless-
un þess.
Það er táknrænt, að viðlagið
í brezka þjóðsöngnum kveður
svo að orði, að Bretar skulu
aldrei vera þrælar. Þessa frels-
ishugsjón hafa skáld og hugs-
uðir Breta sí og æ hamrað inn
í meðvitund þjóðarinnar. Það
má nefna nöfn eins og Milton,
Gray, Cowpers, Byron og
Shelley því til sönnunar. Senni-
lega hefir ekkert evrópiskt
skáld kveðið betur um frelsið en
Shelley í óðnum til vestanvinds-
ins. Skáld annarra þjóða dáðu
líka frelsishugsjón Breta. Vol-
taire skrifaði 1731, að Bretar
virtu ekki aðeins eigið frelsi,
heldur einnig frelsi annarra
þjóða. Montesquieu var læri-
sveinn Breta. Grundtvig var
mikill aðdáandi hinnar brezku
frelsishugsjónar, enda eru höfð
eftir honum þessi orð: Væri ég
ekki Dani, vildi ég helzt vera
Englendingur.
England hefir ekki aðeins
verið heimkynni frelsis. Það á
einnig glæsilegan náttúruskáld-
skap og málaralist. Róman-
tíkin átti frumrætur sínar i
Bretlandi. Klopstock var undir