Tíminn - 26.04.1947, Blaðsíða 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON \
| ÚTGEFANDI: \
FR AMSÓKN ARFLOKKURINN
\ Símar 2353 og 4373
i \
' PRENTSMIÐJAN EDDA h.f. \
RITST JÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚSI. Llndargðtu 9 A
Strnar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
\ OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:

31. árg.
Reykjavík, laiigardaginn 26. apríl 1947
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A '
Siml 2323 '
t ____
78. blað
ERLENT YFIRLIT:
Tmman ræðir verölagsmálin
Hagnaðnr iðnfyrirtaekja í Bandaríkj-
unum var niiklu meiri 1946 eu 1945.
Truman forseti flutti ræffu á blaðamannafundi í New York
21. þ. m., þar sem hann ræddi einkum um fjárhagsmál Banda-
ríkjanna. Einkum ræddi liann þó um verðlagsmálin. Kæða hans
hefir vakið miklar umræður í Bandarikjunum og þykír því rétt
að rekja hér nokkur atriði hennar.
Norbausturgígarnir í Heklu
Átökin milli einræðisins og
lýðræðisins munu ráðast að
miklu leyti eftir því, sagði Tru-
man, hvort fjárhagskerfi
Bandaríkjanna, sem byggt er á
einstaklingsframtaki og frjálsri
samkeppni, reynist hlutvfrki
sínu vaxið. Við getum ekki haid-
ið okkar skipulagi fram, nema
það sýni sig í verki, að það eigi
það skilið. Ef við getum sýnt,
að það leiði til mestrar hag-
sældar og öryggis, erum við viss-
ir með, að málstaður okkar sigr-
ar. Komi það gagnstæða í ljós,
munu áhrif okkar og álit dvína
að sama skapi.
Eins og er, getum við bent á
staðreyndir, sem eru okkur hag-
stseðar. Iðnaðarframleiðslan er
nú 71% meiri og landbúnaðar-
framl^iðslan 32% meiri en 1929,
en þá var hún mest fyrir stríð.
Þjóðartekjurnar eru nú helm-
ingi meiri en þá og meðaltekjur
einstaklinga hafa aukizt um
nær fimmtung. Þrátt fyrir þess-
ar staðreyndir, getum við þó
ekki sagt, að fjármálahiminn
okkar sé alveg heiður. Það er
þungur skýflóki í lofti, þar sem
verðhækkanirnar eru. Síðan
1945 hafa húsgögn hækkað um
arnir til verðlækkunar eru
miklir. I
Eins og nú er komið, eru verð-
lagsákvarðanirnar í höndum
einkafyrirtækja. Á stríðsárun-
um hafði ríkisstjórnin verðlags- ,
valdið í sínum höndum. Vorið
1946 lagði ég eindregið til, að
þeirri skipan yrði haldið áfram,
unz jafnvægi hefði skapazt milli
framboðs og eftirspurnar. Sam-
tök manna, sem sáu sér hagnað
í því að brjóta verðlagseftirlitið
niður, fengu þessu afstýrt með
þeirri forsendu, að frjáls og
óheft samkeppni væri öruggasta
leiðin til verðlækkunar. Sú
verðlækkun hefir þó enn ekki
komið til sögunnar, þegar
nokkrum undantekningum ' er
sleppt, heldur hefir verðlagið
þvert á móti hækkað.
Verkalýðssamtökin hafa einn-
ig mikil völd í þessum málum,
en yfirleitt hefir þeim verið
mjög hófsamlega beitt. Hins
vegar má búast við vaxandi
kröfum frá verkamönnum, ef
verðlagið heldur stöðugt áfram
að hækka og rýrir þannig líis-
kjör þeirra. Fátt myndi veröa
meiri trygging fyrir vinnufriði
og auðvelda betur samninga
íslenzkir svifflugmenn
sýna dugnab og áræði
Hcldu flugum sínum á lofti klukkustundum
saman í ofviðrinu.
í þessari viku hafa fimm svifflugmenn verið á lofti í meir en
fimrn klst. hver, á svæðinu norður af Vífilfelli, og einn þeirra
meir en 14 klst.
Myndin er af norðausturöxlinni, sem nú er hætt að gjósa. A miðri mynd-
inni er stóri gígurinn, sem mest gaus fyrstu dagana. Hann — og þrír
aðrir gígir — þarna á öxlinni, eru nú það mikið kulnaðir, að snjór er á
milli þeirra. — Tveir gígir, sem um getur í greininni, eru að gjósa báðir
í senn. Þeir gusu um 3000 metra hárri gossúlu.
Eldarnir í
loga enn
Heklu
glatt
Frásögn Guðmuiiðar Einarssonar frá Miðdal.
Einn þeirra manna, sem hvað bezt hefir fylgzt með gangi Heklu-
gossins frá byrjun, er Guðmundur Einarsson frá Miðdal. Hann
hefir farið fjórum sinnum austur aff Heklu og dvaliff þar tvo þrjá
daga í hvert sinn. Hitti tíðindamaður Tímans hann á dögunum
og fer hér á eftir spjall þeirra um Heklu og Heklugosið.
— Sem sagt, mælti Guðmund- j 17. apríl flaug é& enn um-
ur, ég hefi farið 4 sinnum að i hverfis Heklu með Agnari Ko-
eldstöðvunum fljúgandi, í bíl eða j foed-Hansen í ágætu veðri. Þá
fótgangandi. Þegar gosinu tók
að slota, gafst gott tækifæri til
25% og fæði um 36%. Haldi verkamanna og atvinnurekenda
slíkar hækkanir áfram er vissu- en alhliða verðlækkun. Þannig
lega ekki von á góðu eru Þa® 011 rök> sem mmla með Þess að athuga verksummerki.
Ýmsir halda þvi fram, að það &l’ a« atvinnurekendur láti ,Lék mér þá meðal annars mikill
geri ekki til, þótt verðlagið sé ekkl b ®a enSur eftkhenal’ j hugur a að skoða gígsprungu þá
Eg viðurkenni, sagði forsetinn, sem opnaðist í suðvesturoxl
hátt, meðan vörurnar seljast.
Þetta er rangt. Háa verðlagið
bitnar harðlega á þeim, sem
eru á föstum launum (t. d. opin-
berum starfsmönnum) og öldr-
uðu fólki, er lifir á sparifé sínu.
Fjölmargir eru nú að eyða því
sparifé, sem þeir söfnuðu á
stríðsárunum, en þegar það
að þeir, sem spá kreppu og fjallsins á pálmasunnudgig, að
hruni í Bandaríkjunum hafa mér ásjáandi. Voru það býsn
ýmislegt til síns máls. Ég trúi mikil, er gjáin opnaðist. Ólæti
því hins vegar, að auðvelt sé að stóðu í klukkustund, og gaus þar
koma í veg fyrir slíkt, ef þeir^upp mikið af grjóti, hrauníeðju
aðilar, sem hér ráða mestu og og loftkénndum gosefnum.
þá einkum iðnaðarfyrirtækin, j Föstudaginn langa, á sjötta
_____________; ___ _ x gera skyldu sína. Framtíð degi gossins, tókst okkur að
þrýtur, mun’ vörusaía° dra^ast Bandaríkíanna er undir því komast mjög nálægt þessum
saman I komin> a® Þessir aðilar bregðist eldstöðvum og athuga, hvað
Rpvnslan svnir að hátt verð- 'ekki þVÍ trausti’ sem Þeim er þar hafði gerzt. — Suðvest-
lag leiðir jafnan til einnar 0g isynt:..^lveg sérstakiega treysti uröxiin er klofin niður í miðj
niðurstöðu. Eftirspurnin
somu
og salan minnkar, framleiðslan
dregst saman, atvinnuleysi kem-
ur til sögunnar, vöruverðið fell-
ur, gróði iðjuhölda hverfur og
fyrirtæki verða gjaldþrota. Við
reyndum þetta eftir síðustu
styrjöld og aftur 1929.
Þetta má ekki endurtaka sig
nú. Við verðum að læra af
reynslunni og við vitum hver
lækningin er. Það er að lækka
verðlagið í tíma. Þá mun eftir-
spurnín haldast og markaður-
inn verða nægur fyrir fram-
leiðsluna. Það mun ekki aðeins
verða neytendunum til hags,
heldur einnig veita atvinnurek-
endunum öruggastan gróða,
þegar til lengdar lætur.
Iðnaðarfyrirtækin höfðu 33%
meiri hagnað 1946 en 1945.
Fyrsta ársfjórðung þessa árs
varð hagnaðurinn enn meiri.
Þessar tölur sýna, að möguleik-
ERLENDAR FRÉTTIR
Fundi utanríkismálaráðherr-
anna í Moskvu lauk á fimmtu-
daginn, án þess að nokkuð sam-
komulag næðist. Næsti fundur
þeirra verður haldinn í London
í haust.
Brauðskammtur
verður
ég blöðunum, sagði forsetinn að ar hlíðar. Er öxlin eitt gín-
lokum, til að skýra þessi mál verið 1100 stig. Rann flaumur-
fyrir þjóðinni og^ gera henni miðjar hlíðar. Er öxlin eitt gín-
ljöst, hvað hér er í húfi. andi gap og svo virðist sem allt
_____________________________1 hraunrennsli úr öðrum gígum
Heklu hafi minnkað, þegar þessi
T) x* T 1 J myndaðist, enda er hann neðst-
rorseti Islands verour °r aiira Hekiugíga. Hraumð,
sem þarna fær framrás ,er mun
j heitara en annars staðar. Við
j gígopið var liturinn svo skær, að
i ég gæti trúað, að hitinn hafi
j verið 1100 stig. Rann flaumur-
i inn niður hlíðina í hörðum
Forseti Islands, herra Sveinn ( straumi. Þessi eldgjá er rétt við
Björnsson, verður viðstaddur | ofanverða Löngufönn, norðvest-
útför hans hátignar, Kristjáns! an við Höskuldsbjalla. Ég geri
X. Danakonungs, sem fram fer | rag fyrir, að gjáin sé nær 300
30. þ. m. I fylgd með honum metra löng, nokkuð hlykkjótt og
verður Agnar Kl. Jónsson skrif- afardjúp. Ofanvert við gjána í
stofustjóri. | horni Höskuldsbjalla, er gígur
------------------------------ fagurlagaður, keilumyndaður.
j Hann gaus ákaflega um bæna-
Bifreið veltur 46 ratr. i Síðan hefi ég athugað þessi
og önnur hraunrennsli úr flug-
viðstaddur útför
Kristjáns konungs
gaus ekki nema úr tveimur gíg
um í stað 6—7 áður. Mest bar
á gígnum í hátoppi fjallsins, en
hann hefir frá upphafi gosið
miklum grjótgosum. Gígur þessi
gaus nú 3—4 kílómetra háum
gosum, og var grjótflug ferlegt
annað veifið. Kom gosið með 3—
7 mínútna fresti, og gátum við
flogið mjög nærri gígnum milli
lotanna. Var auðsætt, að þessi
gígur er ákaflega djúpur. Tel ég
hann nálægt 100 metra í þver-
mál.
Hinn gígurinn, sá hinn fagur
myndaði, gaus reglulega á
þriggja mínútna fresti. Gosin
úr honum voru um 3000 metra
há. Hann er ekki ýkjastór um-
máls, á að gizka 20 metrar, en
afardjúpur. Milli goslirinanna
heyrðist i honum hvæs mikið og
þungar drunur djúpt í jörðu
Við athuguðum svo hina miklu
gjá í suðvesturhorninu. Var
vindstaða heppileg, svo að öll
ummerki sáust ágætlega. Var
hraunrennsli mikið úr neðri
enda gjárinnar og flaut það
fram í hlíðina í gusum. IVIinnti
þessi mikla sprunga átakaialega
á opið og sollið sár. Upp úr
gjánni gaus mikil brennisteúns-
fýla, svo vart var líft þar yfir
að vera, nema stutta stun d i
einu.
(Framhald á 4. síðu}'
Þriðiudaginn 22. apríl var
Hallgrfmur Jónsson aðstoðar-
umferðastjóri á Reykjavíkur-
flugvellinum snemma á fótum.
Kl. 6.27 svífur hann af stað í
Scb.weiser-svifflugu, sem hafin
er á loft á Sandskeiðinu af vél-
flugunni Stearman og sleppt í
3000 m. hæð 4 mínútum síðar,
hið ngesta Vífilfelli. Veður var
hagstætt, hæg norðaustan átt,
en herti vind er á dag leið upp
5—6 vindstig, en síðan lygndi
mikið áður en hann lenti, en þá
var komið kvöld, kl. að kalla 9,
en þá hafði hann verið á lofti í
14 klst. 25 mínútur. Hallgrímur
er ungur maður, innan við tví-
tugt, og er þetta mikil þolraun.
Sama dag luku tveir menn
aðrir þvi afreki að vera meir en
5 klst. á lofti í svifflugu á þess-
um sömu slóðum, þeir Jón Júlíg-
usson vélvirkjanemi, Eiríksgötu
35 og Sigurður H. Ólafsson verzl-
unarmaður, Laugaveg 30 A. Voru
jeir í svifflugu, sem nefnist
Pratride. Jón i 6 klst. 3 mín
en Sigurður í 6 klst. 13 mín.
En þá er ekki síður sögulegt
afrek þeirra Matthiasar Matt-
híassonar rafvirkja, Traðarkots-
sundi 6 og Guðmundar Bjarna
sonar járnsmíðanema, Baldurs-
götu 17. Þeir voru hvor á eftir
En bifreiðarstjórann sakar ekki.
vél. Eg hefi flogið þrisvar um-
hverfis Heklu í góðu skyggni,
meðal annars laugardaginn fyr-
ir páska. Þá voru gigirnir í aust-
I fyrramorgun bar það til tíð-
inda, að bifreið rann út af veg-
inum í Kömbum, austan Hellis- j uröxl Heklu að gefast upp, með-
heiðar, og valt niður hlíðina, 46 al annars stærsti gígurinn í
metra. Tveir menn voru í henni. norðausturöxlinni. Blasti þetta
Komst annar út, en hinn hrap- ginnungagap við okkur með
aði með henni niður stórgrýttar heljarmikla hamra á þrjá vegu.
brekkurnar, en sakaði þó ekki. Hraunstraumur sá, er rann það-
Þykir það mikil mildi. an niður með Rauffkembingum
Bifreið þessi var frá Urriða- og fram að Mundafelli, var þá
minnkaður í Frakklandi og er j fossi i Árnessýslu, og var hún á mestur allra hraunstraumanna.
aðalorsökin sú, að voruppskeran 1 leið til Reykjavíkur, er þetta bar í botni gígsins vall og sauð
bregst vegna kuldanna í vetur. ■ til. hraunleðjan.
til uopsölu hjá Matthíasi.
Þá höfðu þeir orð á því, Matt-
hías og Guðmundur, hvað erfið
var förin aftan i Stearmanflug-
vélinni af Reykjavíkurflugvell-
inum. Varð þá oft að nota loft-
bremsur og leggja á stýri til
hins ítrasta, sakir veðurhæðar-
innar.
Til stóð að Hallgrímur Jóns-
son ,',færi upp“ á mánudag. Og
þann dag fór Magnús Guð-
brandsson á Stearman-vélílug-
unni, sem notuð er til að hefja
svifflugurnar á loft, úr Reykja-
vík og upp á Sandskeið. En
ekkert gat þá orðið úr svifflugi
sakir veðurofsa, ekki unnt að
ráða við svifflugurnar á jörð-
inni. Enda mun Stearman hafa
verið eina reykvíska flugvélin
sem hreyfði sig þennan dag.
En vegna þess er svona greini-
lega frá þessu skýrt hér, að
þjálfun í svifflugi hlýtur að
vera góður undirbúningsskóli
undir vélflug, og einhvern tíma
hlýtur það að taka fyrir hina
ungu menn, sem utan fara til
flugnáms, að venjast íslenzk-
um veður- og landlagsskilyrðum,
svo ólík sem þau hljóta að vera
aðstöðunni við ýmsa erlenda
flugskóla.
En eftirminnilegt hlýtur það
öðrum dregnir í svifflugu af að vera fyrir þá, sem það upp-
flugvellinum í Reykjavík upp að lifa, að ^ríða priki“, eins og nú-
Vífilfelli sunnudagsmorguninn verandi flugmálaráðherra svo
20. apríl. En þá hagaði veðri hnyttilega auðkenndi svifflugið
jannig, að á var hvöss norðaust- fyrir nokkrum árum, klukku-
■anátt, um 7 vindstig. Var síðari stundum saman uppi yfir fjöll-
svifflugunni sleppt lausri í ná- um við hin fjölbreytilegustu
grenni Vífilfells kl. 15.38. Bjart- veðurskilyrði.
viðri var til kl. 19, en síðustu j *
tvo tímana skullu á snjóhryðj-j
ur með stuttu milibili, sem
venjulega stóðiæyfir í 5—7 mín-
útur. Varð þá að sveigja frá
fjallgarðinum, en við það tap-
aðist jafnan nokkur hæð.
Guðmundur kvaðst lengst af
hafa svifið í 600—700 m. hæð, en
komst þó í ca. 1600 m. hæð.
Matthías fór hærra, allt upp í
2300 m. hæð. Að jafnaði héldu
þeir sig í næsta nágrenni Víf-
ilfells, en komust þó lengst upp
undir Hveradali og norður fyrir
Lyklafell.
Aðeins var um vinduppstreymi
að ræða. En vegna þess hve veð-
urhæðin var mikil, náði vind-
uppstreymið, sem orsakaðist af
fjallgerðinum umhverfis Vífil-
fell allt norður undir Lyklafell.
Hiti var lítið eitt neðan við
frostmark.
Hátíðahöld Sumar-
gjafar voru fjölsótt
Hátíöahöld barnavinafélags-
ins Sumargjafar fóru fram í
Reykjavík á sumardaginn fyrsta
eins og gert hafði verið ráð fyr-
ir, þrátt fyrir dumbungsveður
og snjókomu.
Skrúðganga barnanna var
mjög fjölmenn og lauk henni á
Austurvelli, þar sem Gunnar
Thoroddsen borgarstjóri flutti
ræðu.
Síðar um daginn voru haldn-
ar skemmtanir í flestum sam-
komuhúsum bæjarins á vegum
Sakir veðurhæðarinnar var j Sumargjafar og voru þær ágæt-
erfitt að stjórna svifflugunum,' lega sóttar. Mun láta nærri, að
einkum rétt áður en hryðjurn- j 7500 mar\ns hafi sótt skemmtan-
ar skullu á. Ekki fann Guð- j irnar. Blöð og merki dagsins
mundur til loftveiki, en hinn voru seld á götunum allan dag-
mikli skakstur leiddi tvivegis inn og gekk salan vel.
Þórðnr Þorgeirssoií
vann víðavangs-
hlaupið
Víðavangshlaupið fór framt
sumardaginn fyrsta eins og
•venjulega. Var það glímufé’tag-
ið Ármann, sem bar sigu' r út
býtum að þessu sinni, og b ilaut
9 stig. Fyrsti maður að n íarki
varð Þórður Þorgeirsson K.R.
Alls tóku 21 maður þátt í h laup-
inu, af 24 sem skráðir vc ru til
leiks. Veður var vont og nokk-
ur snjókoma, en keppnir i sjálf
hörð og skemmtileg.

. y-.. ....

Önnur hinna tveggja svifflugna, er notaðar voru, þegar afrekin þau voru
unnin, er segir frá hér að ofan.