Tíminn - 30.04.1947, Blaðsíða 1
RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
ITTST JÓRASKRIFSTOFUR;
EDDUHÚSI. Llndargðtu 9 A
sítnar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargötu 9A
Síml 2323
31. árg.
Steykjavík, miðvikudaginn 30. apríl 1947
iERLENT YFIRLIT:
Ágreiningsefni Moskvufundarins;
Stalin spáir Ih'íiii’ fyrir næsta ráðherra-
fundinum j
Fundi utanríkismálaráðherranna í Moskvu lauk á fimmtu- |
daginn var, án þess að samkomulag næðist um neitt þeirra á- i
greiningsefna, er voru á dagskrá. í dómum um fundinn hefir því
kennt verulegra vonbrigða, en hins vegar telja þó flestir, að
hann hafi orðið til nokkurs gagns, þar sem stórveldin hafi nú !
glögga vitneskju um sjónarmið hvers annars og viti, hve mikið
þau muni þurfa að draga úr kröfum sínum til samkomulags. í
viðtali, sem Stalin átti við Marshall rétt fyrir fundarlokin, lét :
hann líka svo ummælt, að hann vænti betri árangurs af næsta
ráðherrafundinum, sem haldinn verður í London í nóvember
næstkomandi.
Frá 75 ára afmæli Austur-Indía-félagsins danska
Vonbrigðin yfir árangursleysi
Moskvufundarins eru vafalaust
mest í Þýzkalandi og Austurríki,
þar sem hann átti að fjalla um
friðarsamningana við þau. Þess-
ar þjóðir lifa áfram í sömu ó-
vissunni um framtíð sína og áð-
ur og verður endurreisnarstarf
þeirra miklum takmörkunum
háð meðan þannig er ástatt. En
þetta snertir þó enganveginn
þessar þjóðir einar, heldur
margar aðrar í álfunni, er eiga
mikið undir því, hvernig þýzka
iðnaðinum og kaupmætti Þjóð-
verja er háttað.
Ágreiningsefnin varðandi
friðarsamníngana við Þjóðverja
’voru einkum fjögur á Moskvu-
fundinum eða þessi:
1. Skaðabæturnar. Rússar
kröfðust þess, að Þjóðverjar
greiddu þeim 10.000 milj. dollara
í skaðabætur, einkum með þýzk-
um framleiðsluvörum. Bretar og
Bandaríkjamenn töldu það full-
komlega ofviða Þjóðverjum að
rísa undir slíkum ógnarbyj-ðum.
Það myndi ekki aðeins skapa
'Þjóðverjum óviðunandi hung-
urkjör um langa framtíð, heldur
jafnframt lama allt viðreisnar-
starfið í Evrópu. Auk þess myndi
það gera Þjóðverja óeðlilega
háða Rússum.
Z. StjÁrn Þýzkalands. Rússar
vildu, að Þjóðverjar hefðu öfl-
uga sambandsstjórn, líkt og var
í tíð Weimarlýðveldisins. Bretar,
Frakkar og Bandaríkjamenn
\ vildu hins vegar skipta Þýzka-
í l,a®ii' i sambandsríki með víð-
' rtækri sjálfstjórn og valdalítilli
aaíöibandsstjórn. Þau töldu, að
^þáð myndi hamla viðgang,?
lhernaðarstefnunnar í Þýzka-
llandi, því að þá myndu mikil
vöM siður len.da í höndum fárra
manna.
3. Ruhrhéraðíð. Ruhr er mesta
námu- og lðnaðarhérað Evrópu
og mátti því búast við miklum
átökum um framtíð þess, Frakk-
ar vildu, að Ruhr yrði lagt undir
alþjóðlega stjórn, en Rússar
vildu, að það yrði lagt undir
.- samstjórn fjórveldanna. Bretar
og Bandaríkjamenn töldu
IERLENDAR FRÉTTIR
Aukaþing sameinuðu þjóð-
vanna kom saman í New York á
mánaudaginn. Asona, fulltrúi
Braziliu, var kosinn forseti
fundarins. Palestínumálið verð-
ur. aðalmál fundarins og er búizt
\Viðrmiklum deijum. Arabaríkin
^mwtiu krefjast, ,að Palestína
verði þegar lýst sjálfstiætt ríki,
en Gyðingar munu heimta að
afnumdar verði allar takmark-
anir á flutningi þeirra þangað.
Christmas Möller hefir lagt
niður formennsku í íhalds-
flokknum danska og er talið lík-
legt, að hann hætti afskiptum
af stjórnmálum.
I London og Glasgow hefir
allstór hluti hafnarverkamanna
hafið verkfall, þar sem ekki
hefir vérið orðið við kauphækk-
unarkröfum þeirra.
óhyggílegt og óréttmætt, að
Ruhr yrði skilið frá Þýzka-
landi, þar sem það gæti ekki
orðið sæmilega sjálfbjarga með
því móti.
4. Öryggissamn. fjórveldanna.
Bandarikin lögðu til, að fjór-
veldin gerðu með sér samning
til 40 ára um að halda Þýzka-
landi afvopnuðu og mæta sam-
eiginlega sérhverri árás af hendi
þess. Rússar tóku þessari tillögu
mjög fálega og náðist því eng-
inn grundvöllur fyrir slíka
samningsgerð.
Við þau fjögur deiluatriði, sem
nú eru talin, má vel bæta
fimmta atriðinu, þótt það væri
lítið rætt á Moskvufundinum.
Það eru landamæri Þýzkalands.
Bretar og Bandaríkjamenn létu
þá skoðun i ljós á fundinum, að
Þjóðverjar ættu að fá aftur
nokkuð af því landi, er Pólverjar
hafa slegið eign sinni á. Rússar
töldu sig alveg fráhverfa þessu.
Þá er vitanlega mikill fjöldi
smærri deiluatriða, eins og t. d.
framtíð Saarhéraðsins. Rússar
lýstu sig mótfallna þeim óskum
Tékka, að Saar yrði skilið frá
Þýzkalandi, en Bretar og Banda-
ríkjamenn virtust því heldur
hlynntir.
(Framhald á 4. síðu)
Utför
í dag fer fram útför Kristjáns
konungs tíunda. Fer frarri
kveðjuathöfn í Kaupmanna-
höfn, frá sóknarkirkju konungs-
ættarinnar. Er mikill viðbúnað-
ur í borginni og búist við að um
100 þúsund manns verði viðstatt
athöfnina.
Að kveðjuathöfn lokinni verð-
ur lík konungs flutt til Hróars-
keldu og jarðsett í dómkirkjunni
þar, en þar hvíla konungar Dan-
merkur.
Hákon Noregskonungur, norski
krónprinsinn og sænski krón-
prinsinn verða viðstaddir útför-
ina.
Forseti íslands, herra Sveinn
Björnsson, fór í fyrradag til
Danmerkur til að vera viðstadd-
ur útför Kristjáns konungs. Þeir
Knútur ríkisarfi og Rasmussen
utanríkisráðherra tóku á móti
forsetanum á Kastrupflugvell-
inum.
í dag kl. 13,30 fer fram minn-
ingarathöfn hér í dómkirkjunni.
Biskupinn, herra Sigurgeir Sig-
urðsson flytur minningarorð um
konung. Viðstaddir athöfnina
verða forsetafrú Georgía
Björnsson, ríkisstjórn, alþingis-
menn og margt annað stór
menni.
Öllum skrifstofum og verzlun
um er lokað í dag kl. 12—16, að
tilhlutan ríkisstjórnarinnar. Þá
hefir menntamálaráðuneytið
ákveðið að kennsla skuli falla
niður í dag i öllum skólum
landsins.
Danska Austur-Indía-verzlunarfélagið átti fyrir nokkru sjötíu og fimm ára afmæli. Var þess minnzt með veg-
legum hátíðahöldum, og eru myndirnar hér að ofan frá því tækifæri. Til hægri sjást danska drottningin, Axel
prins og Ingiríður, þá krónprinsessa, nú drottning. Vinstra megin að ofan sjást Axel prins og C. C. Hansen for-
stjóri og Schmiegelow, fyrrvcrandi forstjóri. Neðst til vinstri er ofurlítið sýnishorn af blómskrúði því, sem þakti
hátíðasalinn.
Tollahækkunin lendir ekki á
tekjulágum launþegum
Greinargerð hagstofustjóra um áhrif nýju
tollauna
HagstofustjórJ hefir nýlega skilað áliti, sem fjármálaráðherra
fól honum að gera um áhrif nýju tollanna á lífskjör almennings.
Niðurstaða hans er sú, að tollahækkanirnar hækki vísitöluna
bráðlega um 7 stig, en það jafngildi 2% útgjaldaaukningu fyrir
launþega, Þessi útgjaldaaukning mun þó-ekki bitna á launþegum,
þar sem ríkisstjórnin hefir ákveðið að greiða niður verð annarra
vara og koma þannig í veg fyrir hækkun vísjtölunnar.
í ’áliti hagstofustjóra segir
svo:
„Það hefir verið áætlað að
tollahækkunin muni mjög bráð- j
lega hafa í för með sér um 7 ;
stiga vísitöluhækkun. Þessi á- j
ætlun mun vera mjög lausleg, j
en ef hún reynist rétt, jafn- j
gildir það rúmlega 2% útgjalda-
aukningu fyrir launþega."
Hagstofustjóri segir síðan um
þá fyrirætlun ríkisstjórnarinnar
að halda dýrtíðarvisitölunni
niðri með fjárgreiðslum úr rík-
issjóði:
Launþegum er því tryggt, að
bæði sú verðhækkun, sem verður
strax á neyzluvörum þeirra
íslenzku saraúðar-
kveðjunum svarað
Eins og áður hefir verið til-
kynnt, sendi forseti íslands
Friðriki Danakonungi og Alex-
andrínu ekkjudrottningu sam-
hryggðarskeyti út af fráfalli
Kristjáns konungs tíunda.
Hafa forseta borizt eftirfar-
andi þakkarskeyti þeirra:
„Innilegustu þakkir mínar
fyrir hinar hlýju kveðjur frá
íslandi.
Alexandríne.“
„Ég leyfi mér að flytja yður,
herra forseti, innilegustu þakkir
mínar fyrir hina fögru kveðju
yðar og hluttekningu í sorg
minni út af fráfalli míns ást-
kæra föður. Jafnframt þakka ég
árnaðaróskir yðar.
Frederik R.“
Stefáni Jóhanni Stefánssyni
forsætisráðherra hefir borist
eftirfarandi skeyti frá Knud
Kristensen forsætisráðherra
Dana:
„Ríkisstjórn Danmerkur þakk-
vegna tollahækkananna, og sú,
sem verða kann síðar á þeim
vegna tollahækkana á fram-
leiðsluvörum, lcndir ekki á þeim,
að svo miklu leyti, sem neyzla
þeirra er í samræmi við út-
gjaldareikning þann, sem vísi-
talan byggist á. En þar fyrir
utan verða þeir sjálfir að bera
einhvern hluta af tollahækkun-
inni, sem fyrir tekjulága fjöl-
skyldumenn mun þó vera hverf-
andi lítið, en yfirleitt því meira,
sem menn eru minna bundnir
við venjuleg útgjöld tekjulágra
fjölskyldumanna og geta leyft
sér meiri útgjöld, sem uppbót
veitist ekki á samkvæmt vísi-
tölu.
En að ákveða hve miklu þetta
mun nema fyrir launþega í
heild sinni, tel ég ekki gerlegt.
Ef gera ætti tilraun til þess að
áætla það, mundi hver liður í
þeirri áætlun byggjast á um-
deilanlegum tilgátum, sem eng-
in staðfesting fengist á. Það
væri heldur ekki svo mikið unnið
vað að fá slíka áætlun, þar sem
útgjöld þessi skiptast svo mis-
jafnlega á launþega eftir ástæð-
um þeirra.“
Þessi vitnisburður hins hlut-
lausa embættismanns sannar
fullkomlega það, sem Tíminn
hefir haldið fram, að nýju toll-
arnir auka ekki þann fram-
færslukostnað launþega, sem
þeim er ætlaður samkvæmt vísi-
tölunni. Þeir leggjast eingöngu
á aðra eyðslu, sem hinir efna-
meiri veita sér aðallega. Komm-
únistar eru því síður en svo að
gera það af umhyggju fyrir hin-
um efnaminni launþegum, þegar
þeir eru að reyna að blása til
verkfalls út af nýju tollunum.
Það eru önnur annarlegri sjón-
armið, sem ráða þeim gerðum
þeirra.
80. blafl
Fljótshlíðingum rétt
Um næstu helgi efnir Litla
ferðafélagið til ferðar að Múla-
koti í Fljótshlíð. Verður þar
unnið að því í sjálfboðavinnu að
hreinsa garðinn þar og tún eftir
því sem tími vinnist til. En
hvorttveggja varð fyrir miklum
skemmdum af öskufallinu eins
og kunnugt er.
Layjt verður af stað frá bif-
reiðastöðinni Bifröst kl. 2 og
verða þeir, sem þá fara, að hafa
með sér viðleguútbúnað. Á
sunnudagsmorguninn er ráðgert
að fara aðra ferð kl. 8, fyrir þá
sem ekki hafa aðstöðu til að
komast með laugardagsferðinni,
en langar þó til að leggja sitt af
mörkum til þessarar hjálpar-
starfsemi.
ísl. íþróttaraenn
á Norðurlandamót
Fyrir nokkru síðan barst
íþróttasambandi íslands boð frá
sænska íþróttasambandinu um
að taka þátt í norrænu frjáls-
íþróttamóti, sem haldið verður I
Stokkhólmi dagana 6.—8, sept,
í haust. Þar keppir landslið Svía
með þremur mönnum i hverri
grein við landslið hinna Norð-
urlandanna sameinuð. Sérstök
nefnd, sem kemur saman 1
Stokkhólmi í ágústmánuði, velur
liðið. Verða þátttakendur valdir
eftir þeim árangri, sem þeim
tekst að ná í sumar.
ar innilega hina fögru kveðju
yðar og hluttekningu íslenzku
ríkisstjórnarinnar og íslenzku
þjóðarinnar í sorg dönsku þjóð-
arinnar út af andláti Kristjáns
konungs tíunda.
Knud Kristensen
forsætisráðherra."
Nýju síldarverksmiðjurnar vitna
um stjórn Ólafs og Áka
Þær er« fimm sinmim dýrari en sam-
bærile^ar nýbyggingar i IVoregi
Fyrir Alþingi liggur nú frv. um lántöku vegna nýju síldar-
verksmiðjanna, sem gefur glögga hugmynd um afleiðing
arnar af stjórnarstefnu síðustu ára.
Sumarið 1942 voru samþykkt lög á Alþingi um byggingu
sex síldarverksmiðja (á Siglufirði, Sauðárkróki, Raufar-
höfn, Húsavík, Skagaströnd, Hólmavík) og var áætlað að
ríkisstjórnin þyrfti 10 milj. kr. lánsheimild til að koma
þeim upp. Þetta var áður en verulegar afleiðingar voru
komnar í ljós af fyrri dýrtíðarstjórn Ólafs Thors.
í febrúar 1945 voru þessar afleiðingar hins vegar komnar
fram og Ólafur var búinn að mynda nýja dýrtíðarstjórn.
Eitt fyrsta verk þeirrar stjórnar var að láta setja lög um
20 milj. kr. lántökuheimild til að koma upp aðeins tveimur
af þessum verksmiðjum, þ. e. á Skagaströnd og á Siglufirði.
Vorið 1946 var orðið ljóst, að verksmiðjurnar myndu kosta
mikið meira og fékk Áki Jakobsson því sett lög um 27 milj.
kr. lántökuheimild. Við umræðurnar á Alþingi sagði Áki,
að verkinu væri svo langt komið, að Ijóst væri, að kostn-
aðurinn myndi ekki verða meiri.
Eftir kosningarnar kom hins vegar í ljós, að Áki hafði
meira en lítið hallað réttu máli, því að eitt fyrsta verk
hans á þingi í haust var að flytja frv. um að hækka lán-
tökuheimildina upp í 38 milj. kr.
Síðan þetta gerðist, hefir byggingarnefndin, sem Áki
fól þessi verk, verið sett af og stjórn síldaryerksmiðja rík-
isins falið að sjá um lokaframkvæmdirnar. Athugun hennar
hefir leitt í ljós, að verksmiðjurnar munu alltaf kosta 43
milj. kr. og hefir því verið lagt til á Alþingi að hækka
Iántökuheimildina upp í 43 milj. kr.
Til samanburðar má geta þess, að Norðmenn hafa nýlega
byggt tvær síldarverksmiðjur, er afkasta 20 þús. málum
á sólarhring eða um 2000 málum meira en nýju verksmiðj-
urnar hér. Stofnkostnaður norsku verksmiðjanna er 10
milj. ísl. kr. og má því segja, að stofnkostnaður verksmiðj-
anna hér sé fimm sinnum meiri.
Þetta sýnir betur en flest annað þann grundvöll, sem
dýrtíð Ólafs og óstjórn Áka hafa skapað íslenzku útgerð-
inni til að keppa við erlenda keppinauta.