Tíminn - 30.04.1947, Blaðsíða 2

2
TlMINiy miðvikndaginn 30. apríl 1947
80. blað
Miðv.dagur 30. apríl
Fjandskapur Brynjólf s
•við samvinnufélögin
Brynjólfur Bjarnason hefði
gott af því að líta í ársskýrslu
Kron, ef hann skyldi hafa nokk-
urn hæfileika til að taka til-
lit til íslenzkra málefna. Þá gæti
hann séð, að í Reykjavík starf-
ar nú kaupfélag, sem seldi vör-
ur síðastliðið ár fyrir 14,3 milj.
kr. Þetta félag er nú orðið svo
sterkt, að það notar eigið fé að
hálfu í reksturinn.
Þarna gæti Brynjólfur séð, að
þetta fyrirtæki almennings í
Reykjavík hefir haft rösklega
hálfa miljón í tekjuafgang síð-
astliðið ár. Hann gæti líka feng-
ið fræðslu um það, hvernig þess-
um afgangi er varið til að
treysta framtíð verzlunarinnar
og bæta viðskipti félagsmanna.
Þá væri líka hægt að upplýsa
Brynjólf um töluverðan mismun
' á verði í búðum Kron, og kaup-
manna. Nýlega kostuðu sams-
konar kvenskór 55 krónur í
Kron, en fullar 90 krónur í búð-
um kaupmanna. Slik.dæmi má
finna fleiri.
Brynjólfur Bjarnason getur
sennilega ekkert af þessu lært.
íslenzku taugarnar í honum eru
löngu orðnar daufar, steindauð-
ar og stirðnaðar. En margir
flokksmenn hans skilja þetta.
Brynjólfur undi sér vel í ráð-
herrastól, þó að kaupfélögunum
væri meinað að vaxa. Honum
var sama um verzlunarhætti
heima fyrir, aðeins ef viðskiptin
beindust í austurveg. Hann ætti
þó að geta reiknað dæmið með
skóna, að það er nálega 40%
launalækkun, þegar fólk er
þvingað til að kaupa á 90 krónur
hlut, sem hægt er að fá á 55 kr.
Þetta gerði stjórn Brynjólfs
Bjarnasonar. Hún neyddi merin
til að skipta við kaupmenn og
viðhalda því verzlunarformi,
sem þeim var óljúft. Fólkið
mátti ekki skipta við kaupfé-
lögin eins og það vildi. Bryn-
jólfur og félagar hans sáu um
það.
Það verður aldrei reiknað út
nákvæmlega hvað mikil launa-
lækkun það er, sem Brynjólfur
og félagar hans bera þannig á-
byrgð á, en hitt er víst, að hún
er mikil.
Viðnám þeirra gegn verzlun-
armenningu og vaxandi sam-
vinnu ódrýgir tekjur margra
manna. Slík óstjórn verður eld-
ur i búi alþýðunnar.
Brynjólfur Bjarnason þarf
annars ekki að halda, að kaup-
félagsskapurinn sé eitthvað sér-
staklega reykvískt fyrirbæri. Al-
þýða íslands veit hvað sú hreyf-
ing hefir gert. Svo að segja í
hverri sveit og hverju þorpi
veit alþýðan, að kaupfélags-
skapurinn er henni og hefir
verið brjóst og skjöldur, svo
sem hann nær til.
En það eru ekki batamerki á
Brynjólfi. Ennþá hamast hann
gegn samvinnuhreyfingunni.
Hann kallar olíufélag sam-
vinnumannanna landráðaklíku
og velur því hin verstu nöfn.
Sem betur fer hefir íslenzk
þjóð enn þá dómgreind, að hægt
er að tala sér til óhelgi. Þeir,
sem svívirða alþýðu landsins
fyrir þau samtök, sem henni eru
helzt til bjargar, tala sér til ó-
helgi.
Brynjólfur Bjarnason hefir
setið i ríkisstjórn, sem meinaði
kaupfélögunum að vaxa og efl-
ast, svo sem alþýðan vildi. Nú
Kommúnistar vilja efna til pólitískra verkfalla
til að auka verðbólguna
Ræða Eysteins Jónssonar menntamálaráðherra í eldhúsumræðunum 28. þ. m.
Niðurlag.
Fjárlagaafgreiðslan
og tekjuöflunar-
lciðirnar.
í stjórnarsamningnum er á-
kveðið, að afgreiða að minnsta
kosti rekstrarhallalaus fjárlög.
Um tvær leiðir var að velja:
Gerbreyta löggjöf síðustu þinga,
skera niður verklegar fram-
kvæmdir og leggja þó á ein-
hverja nýja skatta, eða þá að
afla nýrra tekna, til þess að
kosta löggjöfina, halda uppi
eðlilegum verklegum fram-
fevæmdum og gera bráðabirgða-
ráðstafanir gegn vexti dýrtið-
arinnar.
Síðari leiðin var valin og verð-
ur því gerð tilraun til þess að
halda áfram þetta ár án stór-
felldra breytinga á útgjaldalög-
gjöf landsins. En þetta kostar
mikið fé, 40—50 miljónir um-
fram þær tekjuvonir, sem fyrir
voru.
Það var ekki auðvelt verk að
finna fjáröflunarleiðir. Tekju-
skatturinn er svo hár, að ekki
kom til mála að hækka skatt-
stigann, a. m. k. ekki svo neinu
verulegu næmi. Aðalatriðið um
beinu skattana er að tryggja og
skerpa framkvæmd laganna.
Eignakönnunarféð getur ekki
orðið notað til almennra fjár-
lagaútgjalda, jafnvel helzt ekki
til venjulegra verklegra fram-
Jívæmda ríkissjóðs.
Eignakönnunarféð þyrfti fyrst
og fremst að nota til þess að
leysa eitthvað af hinni gífurlegu
þörf fyrir lánsfé til fram-
kvæmda með hagstæðum kjör-
um. Það var því ekki hægt að
byggja á því við afgreiðslu fjár-
laganna. Leita varð samkomu-
lags um aðrar tekjuöflunar-
leiðir í því sambandi, og komu
tillögur fram, sem ekki náðu
samþykki, en að endingu var
samið um þær leiðir sem farnar
voru.
Áfengi og tóbak var hækkað
stórlega í verði, skattur á bílum
og benzíni var hækkaður, skatt-
ur á sælgætisvörum hækkaður
og loks voru hækkuð almenn
aðflutningsgjöld, en undan-
skildar þessum hækkunum eru
ýmsar helztu neyzluvöruteg-
undir og vörur til framleiðslu
bæði til lands og sjávar.
Þessum ráðstöfunum fylgdi sú
ákvörðun ríkisstjórnarinnar að
greiða niður þær hækkanir, sem
verða kynnu á vísitölunni vegna
þessara ráðstafana og er með
því fyrir það girt, að þær verði
til þess að skapa nýj a verðbólgu-
öldu og þá um leið loku fyrir
það skotið, að þær verði til þess
að rýra afkomu þeirra, sem taka
laun eftir vísitölu og miða
neyzlu sína við grundvöll henn-
ar. —
Árásir kommúnista
og’ blekkingar.
Kommúnistar æptu þegar
fylgir hann því eftir með ó-
þverrabrigzlum og fullum fjand-
skap, er hreyfingin færir út
kvíarnar.
Þetta ^mun þjóðin dæma.
Undir þeim dómi verður erfitt
að standa, þeim, sem hafa fjötr-
að og svívirt réttláta sjálfs-
vörn alþýðunnar.
mjög í móti þessari ríkisstjórn
og er það óp nú orðið að öskri.
Ha-fa þeir sérstaklega hrópað
um skattahækkunartillögur
stjórnarinnar og talið þær árás
á launastéttirnar. Hefir mörgu
furðulegu verið haldið fram í
því sambandi, svo sem því, að
þessar ráðstafanir þýddu 8—
10% almenna launalækkun.
Þessum stórlygum er haldið á
loft og þær endurteknar blákalt,
þótt sú staðreynd liggi fyrir, að
vísitölufyrirkomulagið helzt ó-
breytt eiris og verið hefir, að
verðhækkanir, sem skattarnir
kunna að valda, koma annað-
hvort fram í hækkaðri vísitölu
og þar með hækkuðu kaupi eða
þá að gera verður ráðstafanir
á móti til verðlækkunar, svo að
framfærslukostnaður hækki
ekki og vísitalan standi í stað.
Hvort sem ofan á yrði, þá er
engra sérfórna krafizt af launa-
fólki í þessu sambandi.
Auðvitað koma hinir nýju
skattar víða við þótt þeir komi
ekki niður á launamönnum sér-
staklega. En þegar menn meta
réttmæti þess, sem gert er, þá
verða menn að leggja fyrir sig
þessar spurningar: Átti heldur
að gefa dýrtíðinni lausan taum-
inn eða átti að skera niður eða
jafnvel fella niður verklegar
framkvæmdir. Jafnframt verða
menn að gera sér grein fyrir því,
hve tekjuskatturinn er hér orð-
inn og útsvörin og að eigna-
könnunarfé gat ekki orðið notað
til almennra útgjalda, og loks,
að ríkisstjórnin er studd af
þremur flokkum og ekki var
hægt að fara aðrar leiðir en
þær, sem allir vildu samþykkja.
Ennfremur er áríðandi, að
menn loki ekki augunum fyrir
því, að 40—50 milj. króna nýjar
álögur til ríkissjóðs nú, sérstak-
lega vegna löggjafar síðustu
ára og verðbólgunnar, sýna það
glöggt með öðru, að svo búið
getur ekki staðið til frambúðar.
Annað verk iiauðsyn-
legra en að rífast uni
ímyndaðar árásir.
Tilraunir Kommúnista til þess
að koma af stað æsingum og
illindum meðal launastéttanna
sérstaklega út af tekjuöflun-
arlögum stjórnarinnar, enda
þótt vísitölufyrirkomulaginu sé
haldið og teknanna aflað. til
þess að halda uppi verklegum
framkvæmdum og fullri at-
vinnu, og til þess að koma í veg
fyrir vöxt verðbólgunnar og
stöðvun framleiðslunnar, —
þessar æsingatilraunir minna á
áflog út af smámunum um borð
í sökkvandi skipi.
Eða hver er svo sljór, ef hann
skoðar gjaldeyrisskortinn, sölu-
horfurnar, dýrtíðina, fram-
leiðslukostnaðinn, fjárlögin og
skattana, að hann ekki sjái og
viðurkenni, að við munum hafa
annað þarfara að gera íslend-
ingar á næstu mánuðum, en að
rífa okkur hása hver upp í
annan út -af bráðabirgðaráð-
stöfunum eins og þessum tolla-
ráðstöfunum, sem að hagfróðra
manna athugun gætu hækkað
vísitöluna um 6—7 stig, ef toll-
arnir fengju að koma fram í
vöruverðinu að fullu. En 6—7
vlsitölustig eru rúmlega 2%
hækkun á framfærsluvísitölunni
— en ekki einu sinni þessi 2%
er þeim ætlað að bera, sem laun
sín fá mæld eftir vísitölunni.
Það er óhætt að segja það með
fullkominni vissu, að ríki sá
hugsunarháttur í landinu, að
kommúnistar geti nú notað
samtök manna til þess að knýja
af stað nýja verðbólguöldu, þá
er vonlaust að náð verði þeim
tökum á atvinnu- og fjármálum
þjóðarinnar, sem verið er að
reyna að mynda samtök um. Þá
fellur skriðan, án þess að nokk-
uð verði við ráðið hvar hún fell-
ur eða hvar hún nemur staðar.
Sag’a komniúnista.
Hávaði kommúnista um þess-
ar mundir sætir engri furðu. M.
a. eru þeir að draga athygli frá
því, hversu komið er fyrir þeim.
Þeir áttu sæti í ríkisstjórninni
meðan verið var að eyða stríðs-
gróðanum, — þeir lofuðu því að
fara skyldi inn í rottuholurnar
til fjáröflunar og taka peninga
hjá þeim ríku. Þeir sviku þetta
og áttu þátt í að koma á veltu-
skattinum, sem lagður var á
allar nauðsynjar manna, jafnvel
þær allra brýnustu. Þeir töluðu
digurt um að þeir skyldu gera
ráðstafanir til umbóta í verzl-
unarmálúnum, og heildsalar
skyldu lagðir niður við trog, en
aldrei hefir átt sér stað í þessu
landi annar eins óhemju stór-
gróði á verzlun og meðan þeir
sátu í ríkisstjórn. Þeir áttu
manna mestan þátt í að skapa
verðbólguna, og þegar hv.
þingm. Siglfirðinga, Áki Jat-
obsson, skilaði af sér stjórn sjáv-
arútvegsmálanna, þá var svo
komið, að 30% verðh^ekkun
þurfti á sjávarafurðir til þess að
koma í veg fyrir stöðvun vél-
bátaflotans. Þeir áttu þátt í því,
að samþykktir voru á Alþingi
nýir lagabálkar, sem höfðu í för
með sér miljónatuga útgjöld úr
ríkissjóði, en svikust um að
standa að því að afla fjár til
þess að standa undir þessjjm
lagabálkum. Þegar að skulda-
dögum kom og þeir sáu fram á
erfiðleikana, sá í iljar þeim út
úr ríkisstjórn, í stað þess að
með réttu var hægt að krefjast
þess, að þeir stæðu eins og menn
að því að mæta afleiðingum
sinna eigin verka. Síðan standa
þeir álengdar og hrópa að þeim,
sem hafa tekið að sér að leysa
vandann og reyna að koma í
veg fyrir algert hrun og at-
vinnuleysi, en tryggja fram-
farir.
Það helzta, sem kommúnistar
hafa til málanna að leggja nú,
eru tillögur um miljónatuga
aukin utgjöld ríkissjóðs ofan á
það, sem fyrir er, og upphróp-
anir og gaspur um, að allt sé
hægt að leysa með því að taka
verzlunargróðann, — allar
skatta- og tollaálögur séu ó-
þarfar og árás á alþýðuna, —
það þurfi ekkert annað en að
þjóðnýta verzlunina, þá sé hægt
að greiða 220 milj. kr. ríkisút-
gjöld, nokkra miljónatugi í við-
bót samkvæmt yfirboðstillögu
þeirra við fjárlögin, lækka dýr-
tíðina og verðbólguna, borga
0.65 aura verð -fyrir fiskinn,
hvað sem söluverði hans er-
lendis líður, o. s. frv.
Auðvitað á að taka verzlunar-
gróðann. Fyrst og fremst með
því að almenningur taki verzl-
unina í sínar hendur með fé-
lagssamtökum sínum, ráði
þannig verði og njóti sannvirð-
is. Sé gróðinn tekinn þannig, og
það þarf að gera, þá getur hann
ekki líka runnið í ríkissjóðinn.
„Spai*itillagan(< um
lijóðnýtingu verzlun-
arinnar.
Skraf kommúnista um verzl-
unargróða og dýrtíð, er verst
fyrir þá sjálfa. Það liggur fyrir
margyfirlýst hér á Alþingi af
þeim sem til þekkja samninga
þeirra um stjórnarmyndun á
nýjan leik, undir forystu Sjálf-
stæðisflokksins, sem fram fóru
í vetur, að þeir samningar
strönduðu alls ekki af hendi
kommúnista á neinum skilyrð-
um af þeirra hálfu um að þjóð-
nýta verzlunina, heldur á allt
öðrum atriðum, — enda er það
vitanlegt öllum þingheimi, að
aldrei hefir staðið til að kom-
múnistar settu slík skilyrði fyr-
ir stjórnarsamstarfi í alvöru.
Það vissu allir hvað til stóð, ef
kommúnistar hefðu einhverju
ráðið um tekjuöflunarleiðir, —
þá var álagning veltuskattsins
sjálfsögð á nýjan leik, og hv.
þm. Siglf., Áki Jakobsson, hefir
hvað eftir annað vikið að því,
að ekki væri vandfarið í tekju-
öflunarmálum meðan veltu-
skatturinn væri ekki á lagður
á ný.
Kommúnistar ættu að gera sér
það ljóst.að þeir eru orðnir að
athlægi um gjörvallt landið fyrir
afstöðu sína og enginn treystir
þeim. Menn brosa að fullyrð-
•ingum þeirra og orðaskaki gegn
heildsölum og verzlunargróða og
segja .hver við annan í gamni,
að það hafi verið leiðinlegt, að
kommúnistar skyldu endilega
þurfa að fara úr ríkisstjórninni
þegar þeir ætluðu að fara að
verða svo „voða“ duglegir að
vinna fyrir alþýðuna gegn heild-
sölunum.
Hvalf j arðar f 1 nga
koiiiimiiiista.
Á meðan kommúnistar áttu
sæti í ríkisstjórninni, áttu þeir
fullan þátt í því að þjarma að
verzlunarsamtökum almennings
í landinu og unnu þeim ekki
réttmæts hlutar.
Þar sýndi sig áhugi þeirra fyr-
ir því að bæta verzlunina.
Það sést nú enn þessa dagana,
hvernig kommúnistum ferst að-
búðin að verzlunarsamtökum al-
mennings. Hafa þeir nú byrjað
árásir á ríkisstjórnina fyrir að
selja olíufélagi kaupfélaganna
og útvegsmanna olíu- og benzín-
geyma í Hvalfirði, til þess að
þetta félag geti hafið olíuvið-
skipti og keppt við hringana,
sem hér eru fyrir.
Slíkur er ofsi kommúnista, að
þeir hika ekki við að halda því
fram, að samvinnumenn og út-
vegsmenn hafi gert sig að lepp-
um. fyrir herveldi, og tekið að
sér að draga lokur frá hurðum
íslendinga.
Allir þeir, sem stjórna mega
sjálfum sér, munu meta ríkis-
stjórninni það til inntekta, að
hún ráðstafaði olíustöðinni I
Hvalfirði til olíusamtakanna og
hafði að engu hróp kommúnista.
Málsástæður hafa verið svo
rækilega raktar af hæstv. utan-
ríkisráðherra, að þar þarf ekki
við að bæta.
Þetta atvik gefur hins vegar
tilefni til þess, að menn rifji
upp framkomu kommúnista við
nokkur tækifæri, og þegar það
hefir verið stuttlega gert, ætlast
ég til, að kommúnistar játi það
sjálfir, að það er ekki hægt að
taka þá alvarlega um þessi mál.
Um það hefir þjóðin hlotið
reynslu, sem hefði getað orðið
henni dýrkeypt, ef-þeir hefðu þá
verið látnir nokkru ráða. Voru
það ekki kommúnistar, sem
kröfðust þess, að íslendingar
hættu að færa Bretum fisk,
þegar Bretar stóðu einir á móti
Nazistunum á stríðsárunum og
ætlun Nazistanna var að svelta
þá til undirgefni og þar með
okkur og fjölda annarra þjóða?
Voru það ekki kommúnistar,
sem heimtuðu, að íslendingar
gerðu viðskiptasamninga við
Þjóðverja árið 1940 en vildu svo
segja þeim stríð á hendur árið
1945? Voru það ekki kommún-
istar, sem voru á móti her-
verndarsamningnum og töldu
hann til landráða, en áttu ekki
nægilega sterk orð til þess að
lýsa ágæti hans um þær mundir,
sem Bandamenn unnu styrjöld-
ina? Voru það ekki kommún-
istar, sem sneru við biaðinu
nóttina sem ráðizt var á Rúss-
land og sporðrenndu- öllu, sem
þeir höfðu áður sagt um styrj-
öldina, tilgang hennar og hver
afstaða íslendinga ætti að
vera?
Nú vilja þeir láta rífa olíu-
stöðina í Hvalfirði og láta menn
trúa því, að standi olíutank-
arnir þar, þá sé hægt að geyma
í þeim hernaðarolíu, en ef þeir
standi annars staðar, þá sé þetta
ekki hægt.
Ég held, að menn hljóti nú að
skilja, að kommúnistum getur
ekki verið sjálfrátt í þessum
efnum og það er ekki fremur
hægt að taka alvarlega nú, kröf-
ur þeirra um að ráðast á olíu-
tankana og jafna þá við jörðu
og landráðabrigzl þeirra í því
sambandi, en unnt var t. d. eða
nokkurt vit í að taka til greina
kröfur þeirra um að leggja við-
skiptabann á Breta þegar þeir
vörðust Nazistunum einir.
Ég og margir fleiri vorum þá
kallaðir landráðamenn fyrir að
fylgja þeirri viðskiptastefnu og
þeirri stefnu í sambúðinni við
lýðræðisþjóðirnar, sem færði ís-
lendingum ekki aðeins fjármagn
það, sem þjóðin eignaðist á
stríðsárunum, heldur einnig
fulla viðurkenningu lýðræðis-
þjóðanna á stofnun lýðveldisins.
Hvernig halda menn að þjóðin
væri nú á vegi stödd, ef land-
ráðahrópum kommúnista þá,
hefði verið gaumur gefinn og
þeir einhverju látnir ráða um
þessi vandasömu málefni?
Kommúnistar ættu aldrei að
minnast á neitt, sem minnti
þjóðina á framkomu þeirra und-
anfarin ár, og ekki ætti að vera
vandasamt fyrir kjósendur
larídsins að sjá í gegnum vefn-
að þeirra. Aðstaða þeirra í utan-
ríkismálum er fræg að endem-
um, jafnvel meðal manna, sem
hafa álitið að þeir mundu
kannske reynast til einhvers
nýtir í innanlandsmálum. En
nú hafa þeir einnig sýnt sig í
innanlandsmálum þannig, að
skynibornir menn hafa enga af-
sökun lengur fyrir því að efla
slíkan flokk.
Krafa komiiiiinlsta
um pólitískt verkfall.
* Nú eggja kommúnistar lög-
eggjan til þess, sem þeir kalla
gagnráðstafanir verkalýðsins,
gegn ráðstöfunum rlkisstjórnar-
innar. Ég minntist áðan á það,
hver afleiðing þess hlyti að
verða, ef kommúnistum tækist
að fá menn til að hrinda nú af