Tíminn - 01.05.1947, Qupperneq 1

RITSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÚTGEFANDI:
FRAMSÓKN ARFLOKKURINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMIÐJAN EDDA h.f.
I „ITSTJÓRASKRIFSTOFUR:
EDDUHÚ3I. Llndargötu 9 A
wímar 2353 og 4373
AFGREIÐSLA, INNHEIMTA
^ OG AUGLÝSINGASKRIFSTOFA:
EDDUHÚSI, Llndargöw 9 A
Slml 2323
31. árg.
Reykjavík, fimmtudagiim 1. maí 1947
81. blað
ERLENT YFIRLIT:
Stjarna Vandenbergs hækkandi
Margir tclja haim nú líklegastan til þess að
verða forsetaefni republikana
Seinustu mánuðina hafa vinsældir Trumans Bandaríkjafor-
seta farið sívaxandi til mikilla vonbrigða fyrir andstæðinga
hans í republikanaflokknum, er þdttust orðnir vissir um sigur
í forsetakosningunum 1948, eftir sigur sinn í þingkosningunum
síðastl. haust. Mörgum republikönum mun það þó nokkur r^una-
bót, að einn af leiðtogum þeirra hefir einnig aukið vinsældir
sinar, jafnvel í enn ríkara mæli en Truman. Það er Arthur H.
Vandenberg öldungadeildarmaður. Þær tilgátur magnast líka
stöðugt, að hann verði forsetaefni republikana í kosningunum
1948.
Mountbatten Lávarður heilsar Pandit Nehrú
Fyrir skömmu síðan lagði eitt
af tímaritum Bandaríkjanna
eftirfarandi spurningu fyrir
forustumenn í félagssamtökum
republikana í öllum fylkjum
Bandaríkjanna: Hvern aðal-
leiðtoga republikana álítur þú
fylgja réttastri stefnu? Vanden-
berg fékk langflest atkvæði, en
næst á eftir honum kom Devey
ríkisstjóri i New York. Stassen
og Taft voru langt á eftir.
Vandenberg.
Það eru einkum afskipti
Vandenbergs af utanrikismál-
um, er hafa unnið honum mest-
ar vinsældir i seinni tíð. Hann
hefir verið mikill hvatamaður
þess, að Bandaríkin létu alþjóð-
leg málefni til sín taka, en
drægju sig ekki í híði einangr-
unarinnar, eins og eftir fyrri
heimsstyrjöldina. Hann hefir
krafist þess, að Bandaríkin
tækju ákveðna afstöðu gegn yf-
irgajjgi Rússa, en forðuðust þó
að ganga i berhögg við samein-
uðu þjóðirnar. Á þingi Banda-
ríkjanna hafa sameinuðu þjóð-
irnar ekki átt neinn öruggari
talsmann en Vandenberg. Fyrir
atbeina hans setti öldungadeild-
in það skilyrði fyrir lánveiting-
unni til Grikkja og Tyrkja, að
hætt skyldi við hana, ef meiri-
hluti öry^gisráðs eða þings sam-
einuðu þjóðanna óskaði þess.
Vandenberg hefir stöðugt pre-
dikað, að efling sameinuðu þjóð-
anna væri eina leiðin til að
vernda heimsfriðinn.
Vandenberg er kominn af
hollenzkum ættum. Faðir hans
var vel efnaður söðlasmiður í
ERLENDAR FRETTIR
Þingkosningar fóru fram í
Japan um seinustu helgi. Hægri
flokkarnir og miðflokkarnir
unnu talsvert á. Kommúnistar
fengu ein fjögur þingsæti.
Marshall hefir haldið ræðu,
sem var útvarpað um öll Banda-
ríkin. Hann kenndi Rússum um,
hve lítill árangur varð af
Moskvufundinum. Vandenberg
hélt ræðu nokkru seinna og iýsti
sig samþykkan skoðunum
Marshalls.
Á Madagaskar halda áfram
orustur milli þjóðernissinna og
franska setuliðsins.
Grand Rapids í Michigan. Þar
fæddtst Vandenberg 1889. í
kreppunni, er herjaði Bandarík-
in 1893, missti faðir hans allar
eigur sínar og Vandenberg varð
eftir það að vinna fyrir sér sjálf-
ur. Hann fékkst m. a. við það
að selja blöð og bursta skó og
aflaði sér þannig nokkurra
tekna. Um skeið rak hann kola-
verzlun með þeim hætti, að
hann ók kolavagni um göturnar
og seldi húsmæðrum kol við
húsdyrnar. Þetta var nýbreytni,
sem gaf honum alldrjúgar tekj-
ur. Innan við tvítugt gerðist
hann bla?>amaður og var orðinn
ritstjóri aðalblaðsins í fæðing-
arbæ sínum, Grand Rapids
Herald, þegar hann var 21 árs.
Hann vann sér mikla viðurkenn-
ingu sem blaðamaður og var m.
a. um skeið ritstjóri tímaritsins
Colliers Magazine. Jafnframt
tók hann að gefa sig að stjórn-
málum og þótti þar strax vel
liðtækur. Árið 1928 var hann
kosinn öldungadeildarþingmað-
ur fyrir Michiganriki og hefir
verið endurkosinn jafnan síðan.
Lengi vel bar lítið á Vanden-
berg í öldungadeildinni, en hins
vegar fór fljótt orð af því, að
hann væri fylginn sér og áhrifa-
mikill í nefndum. Einkum tók
þess að gæta eftir að hann fékk
sæti í utanríkismálanefndinni.
Hann varð bráðlega aðalleiðtogi
republikana þar. Hann var
einna fyrstur að leiðtogum
republikana til að snúast gegn
einangrunarstefnunni og veitti
Roosevelt oft mikilsverðan
stuðning í þeim málum. Roose-
velt viðurkenndi þetta starf
hans, er hann skipaði hann einn
af aðalfulltrúum Bandaríkjanna
á stofnþingi sameinuðu þjóð-
anna í San Francisco 1945.
Byrnes mat Vandenberg einnig
mikils og hafði hann sér jafnan
; til ráðuneytis á fundum utan-
; ríkismálaráðherranna. Hann var
; einn af fulltrúum Bandaríkj-
anna á friðarfundinum í París
í fyrrasumar. Eftir kosninga-
sigur republikana í fyrrahaust
var hann kosinn forseti öld
ungadeildarinnar og formaður í
utanríkismálanefnd deildarinn-
ar.
Fram að þessu hefir Taft ver-
ið talinn aðalleiðtoga republik-
ana í öldungadeildinni. Margt
virðist hins vegar benda til þess,
að Vandenberg megi sín orðið
meira þar. Taft er íhaldssamari
og harðskeyttari, en Vanden-
jberg gætir betur hófs. Hann er
frjálslyndari í innanlandsmál-
um og tilheyrir hvorki vinstra
armi né hægra armi flokksins
Þessi afstaða hans ræður
jkannske ekki minnstu um vin-
'sældir hans og áhrif í flokkn
um.
j Vandenberg kom til tals sem
. forsetaefni republikana bæði
1940 og 1944, án þess að hann
sæktist eftir því. Nú hefir hann
látið blaðamenn hafa eftir sér
að hann vilji helga öldunga-
! deildinni allt starf sitt og muni
því ekki gefa kost á sér sem
forsetaefni. Slíkar yfirlýsingar
Í - (Framhald. á 4. siOu)
Hafizt handa um byggingu Varma-
hlíöarskóians í vor
Frá sýslufundi Skagfirðinga
Sýslufundur Skagfirðinga var haldinn á Sauðárkróki dagana
14.—23. þ. m. Á fundinum var rætt um fjárhagsmál sýslufélags-
ins og fjárhagsáætlun afgreidd og ennfremur samþykktar til-
lögur um héraðsskólabyggingu í Varmahlíð, héraðsskjalasafns
og áskorun til Alþingis um að samþykkja lög um héraðshæli.
Mountbatten lávarður, hinn nýi varakonungur Indlands, á við ærna erfið-
leika að stríða í embætti sínu. Hinir sundurþykku leiðtogar indversku þjóðar-
innar eiga enn harla bágt með að koma sér saman um það sjálfstæði, sem
henni stendur til boða. Allir frjálshuga menn vona þó, að Mountbatten lávarði
auðnist að koma á sættum með Ieiðtogum Indverja, Nehrú og Jinnali, og búa
svo um hnútana, að indverska þjóðin geti á komandi árum og öldum notið
i • giftudrjúgs frelsis.
Heklugosið hefir aldrei veriö eins
stórfenglegt og fyrstu dagana
við Sigurjjón Pálsson bónda a$
Galtalæk
Sigurjón Pálsson bóndi að Galtalæk var staddur í bænum í gær
og átti tíðindamaður blaðsins þá stutt viðtal við hann um Heklu-
gosið, en hann hefir fylgst vel með því frá byrjun, enda er Galta-
lækur næsti bær við Heklu, vestan Rangár.
Ég tel að gosið hafi verið lang-
mest fyrstu dagana, segir Sigur-
jó5i. Að undanförnu hefir það
litlum breytingum tekið, nema
helzt drunurnar í fjallinu.
Fyrstu daga gossins voru
drunurnar þungar og þéttar. Þá
mátti heita að stöðu^ur þungur
Kristján tíundi jarð-
settur í gær
Virðuleg miiiiilugar-
athöfn í dómkirkjuimi
í Reykjavík
Kristján tíundi var í gær
jarðsettur í dómkirkjunni í
Hróarskeldu, en áður hafði farið
fram kveðjuathöfn í Kaup-
mannahöfn. Var athöfnin mjög
tilkömumikil og geysilegur
mannfj öldi viðstaddur.
Hér í Reykjavík voru fánar
dregnir í hálfa stöng hvarvetna
um hæinn. Kennsla féll niður
í skólum og verzlunum og skrif-
stofum var lokað kl. 12—16.
í dómkirkjunni í Reykjavík
fór fram virðuleg minningar-
athöfn. Voru þar m. a. viðstaddir
forsetafrú Georgia Björnsson,
rikisstjórn, alþingismenn og
sendimenn erlendra ríkja.
Biskupinn, herra Sigurgeir
Sigurðsson, flutti minningar-
ræðu, Bjarni Jónsson dóm-
kirkjuprestur þjónaði fyrir alt-
ari og dómkirkj ukórinn jsöng
undir stjórn Páls ísólfssonar.
Leiknir voru þjóðsöngvar ís-
lands og Danmerkur.
í London fór einnig fram
minningarathöfn að viðstaddri
Maríu ekkjudrottningu.
niður væri dag og nótt frá fjall
inu, eins og brimhljóð í fjarska.
Nú að undanförnu hafa drun-
urnar verið mun styttri og
hvellari en áður. Vegna þess
gæti manni í fljótu bragði virzt,
að nú heyrðist meira frá fjallinu
en svo er ekki.
Gosmökkurinn hefir heldur
aldrei náð annarri eins hæð og
fyrstu dagana. Hraunstraum-
arnir hafa einnig kyrrzt nokk
uð, en þó renna þeir aðallega á
tveim stöðum ennþá. Syðsta
kvíslin er nú að komast að gróð-
urlendi í Næfurholti, og má bú
ast við, að mikið af beztu hag-
lendum jarðarinnar fari undir
hraunið á nálægum tíma. En
hins vegar eru bæjarhúsin að
Næfurholti ekki í yfirvofandi
hættu á næstunni.
Á Galtalæk hefir aldrei verið
mikið öskufall, en þó hefir
nokkur aska fallið. Nægir hún
til þess, að skepnur láta illa við
jörð.
Vegir austur eru nú orðnir
mjög slæmir og. með öllu ófærir
að austanverðunni upp að Næf-
urholti. Vestan Rangár er góður
vegur upp að Múla: en þaðan má
heita að ekki sé fært nema bif
(Framhald á 4. síOu)
Sýslufund Skagfirðinga sátu
samtals 14 fulltrúar úr öllum
hreppupi sýslunnar, auk sýslu-
manns, sem er sjálfkjörinn odd-
viti fundarins.
Á fundinum var rætt um ýms
velferðarmál sýslunnar og sam-
jykkt fjárhagsáætlun fyrir yf-
irstandandi ár.
Samkvæmt henni er ákveðið
að verja til vegagerða samtals
153 þú.s. krónum, og skal öllu
bví fé varið til vegalagninga og
viðhalds, og ennfremur til véla-
kaupa til notkunar við vega-
gerðir.
Tekjur sýslusjóðsins eru áætl-
aðar 144 þús. kr. Af þvi nema
niðurjöfnuð sýslusjóðsgjöld 73
pús. krónum.
Ákveðið er að verja úr sýslu-
sjóði til menntamála 17500 kr.,
til heilbrigðismála 21. þús. kr.,
til sj úkrahússins á Hofsós 25
þús. iu> til endurbyggingarsjóðs
sjúkrahússins á Sauðárkróki 20
þús. og til ýmissa útgjalda eru
áætlaðar um 17 þús. krónur.
Eignir sýslunnar námu í árs-
!ok 305 þúsund krónum, en
skuldir sýlufélagsins voru á
'ama tíma 165 þúsund.
Auk fjárhagsáætlunarinnar
voru á fundinum rædd ýms mál,
r varða velferð og hag sýslu-
búa, og þá eipkum bygging hér-
aðsskéla í Varmahlíð, en mikill
áhugi ríkir fyrir því máli í sýsl-
unni.
Samþykkti fundurinn að
ábyrgjast allt að hálfrar miljón
króna lán til byggingar héraðs-
skólans í Varmahlíð. Er áform-
að, að bygging skólans héfjist
þegar á þessu vori.
Þá er og mikill áhugi fyrir
því í héraðinu, að Alþingi sam-
þykki frjynvarp það um héraðs-
hæli, er nú liggur fyrir Alþingi
frá þingmönnum sýslunnar,
þeim Steingrími Steinþórssyni
og Jóni Sigurðssyni.
Samþykkti fundurinn ein-
dregna áskorun til Alþingis um
að samþykkja frumvarpið eins
og það liggur fyrir. En eins og
áður er sagt ríkir mikill áhugi
fyrir því meðal Skagfirðinga, að
héraðshæli komi upp í héraðinu,
sem verði i senn elliheimili og
sjúkrahús.
Þá samþykkti sýslufundurinn
ennfremuf að stofna til héraðs-
skjalasafns fyrir sýsluna, og skal
safnið verða varðveitt í húsnæði
bókasafns sýslunnar og undir
stjórn þess.
Á fundinum var í fyrsta sinn
kosið í fræðsluráð fyrir sýsluna,
og einnig fjórir menn í skóla-
nefnd fyrir Varmahlíðarskól-
ann.
Upplýsingaskrifstofa
S. Þ. efnir til mynda-
samkeppni
Upplýsingarskrifstofa sam-
einuðu þjóðanna efnir til al-
þjóða samkeppni um lit-
myndir, sem sýni á táknræn-
an hátt einhvern þátt úr
markmiði sameinuðu þjóð-
anna, eins og það er fram-
sett í sáttmála s. þ.
Myndirnar séu 41x53 cm.
að stærð, óupplímdar og sléttar
(ekki samanvafðar). Á þeim má
ekkert sýnilegt merki vera, en
aftan á þær skal skráð nafn,
þjóðerni og heimilisfang lista-
mannsins, en hvltur pappír fest-
ur yfir það, svo að ekki sjáist
nafnið í gegn.
Myndirnar mega vera í allt
að sex litum (svart meðtalið).
(Framhald á 4. síðu)
Bændur í nágrenni
Reykjavíkur brenna
sinuna
Undanfarna daga hefir Reyk-
vikingum orðið starsýnt á reyki
mikla í Viðey, á Kjalarnesi og
Akranesi. í gær lagði til dæmis
reyki mikla af Akranesi suður
yfir fjarðamótin.
Að vísu eru þetta ekki nein
(Framhald á 4. siöu)
HVAÐ GENGUR AÐ MANNINUM?!
Hvað gengur að manninum? Þannig spyr maður mann, sem hlýddi
á eldhúsumræðurnar í fyrrakvöld. Ræða Ólafs Thors gaf meira en
tilefni til slíkrar spurningar. Þegar það er upplýst, að gjaldeyririnn er
svo þrotinn, að bankarnir hafa orðið að taka gjaldeyrislán, rís þessi
maður upp og hrópar: Það er til nægur gjaldeyrir og þjóðin hefir aldrei
búið betur hvað gjaldeyri snertir en nú. Þegar það er upplýst, að rikið
hefir orðið að leggja á mestu neyðarskatta til að rísa undir útgjöld-
unum, sem þessi maður skildi eftir, hrópar hann bíspertur: Hagur
ríkisins er með blóma. Þegar það er upplýst, að stórfeldur halli muni
verða á fiskábyrgðinni og atvinnuvegunum sé haldið frá stöðvun með
stórfeldum niðurborgunum á dýrtíðinni, kemur þessi maður eins og
þursi úr bergi og æpir: Aldrei hefir verið bjartara framundan en nú.
Og þetta gerir maðurinn í sama mund og flokksbræður hans í ríkis-
stjórninni eru að lýsa því réttilega fyrir landsmönnum, hve erfitt sé
að halda á floti því skipi, sem hann skildi við sökkvandi.
Það er von að menn spyrji: Hvaða sjúkdómi er sá maður haldinn,
sem hleypur frá öllu í óreiðu og sökkvandi feni, en kemur siðan í útvarp
og staðhæfir, að allt hafi verið í bezta lagi? Hvaða sjúkdómi er sá
maður haldinn, sem ætti að þakka fyrir að fá að þegja og gleymast,
en kemur síðan í útvarp með tilburðum og merkilegheitum og læzt
vera þjóðhetjan í Ieiknum?
Sennilegasta svarið er það, að einhver ólæknandi ástríða (t. d. löngun
í stólinn) geri manninn annað hvort óábyrgan orða sinna og gerða
óafvitandi ellegar valdi takmarkalausri ósvífni og ósannsögli. Hvort
heldur er, ætti þessi maður ekki að koma nálægt opinberum málum.
Flokksmenn hans ættu að sjá sóma sinn í þvi að sleppa honum ekkl
aftur að útvarpinu.. Meðan þeir hafa hann fyrir flokksforingja verður
hann alltaf tekinn alvarlega af einhverjum og hann er búinn að gera
nógu mikinn skaða, þótt hann sé ekki látinn hjálpa þannig þeim upp- ■
lausnaröflum, sem nú reyna að blekkja þjóðina og telja henni trú um
að allt sé í bezta lagi og verkamenn megi því óhræddir kref jast kaup-
hækkana. Það er bersýnilega eitthvað, sem gengur að manninum og
úr því verður sízt bætt með þvi að láta það valda öðrum tjóni.