Tíminn - 03.05.1947, Blaðsíða 3

82. blað
TÍMIM, laugardagiim 3. maí 1947
3
TórLbókmenntLr
Björgvin Guðmundsson:
Sextíu og sex einsöngslög.
Bókaútgáfan Norðri h.f.
Akureyri.
Nú nýlega barst mér í hend-
ur þetta mikla verk, Sextíu og
sex einsöngslög, eftir tónskáld-
ið Björgvin Guðmundsson. Mun
bókin hafa komið á markaðinn
skömmu fyrir jól í vetur. —
Sú var tíðin, að söngvið fólk,
sem eitthvað fékkst við hljóð-
færaleik í heimahúsum, greip
fegins hendi, ef fréttist um út-
komu sönglaga eftir ísienzku
tónskáldin okkar. Ég tala nú
ekki um fögnuðinn, ef um var
að ræða 6—10 lög í einu hefti.
Þá var nú einhverju úr að moða!
Og lögin voru lærð á skömmum
tíma og leikin og sungin af gleði
hjartans.
Allveruleg breyting virðist
mér á orðin í þessum efnum,
hin síðari árin — og eigi til
batnaðar. Stappar nærri fullu
tómlæti og þögn, þegar um
stórmerkileg afrek er að ræða á
sviði íslenzkrar tónlistar. Ég hefi
sem sé eigi orðið þess var, að
minnzt hafi verið á það einu
orði í blöðum vorúm eður tíma-
ritum, að eitt vorra fáu höfuð-
tónskálda hafi gefið þjóð sinni,
í einni bók, hvorki fleiri eða
færri en sextíu og sex einsöngs-
lög. — Mér virðist þetta harla
beizkur sannleikur.
Það var ekki til þess að kveða
upp dóm yfir þessum sönglögum
Björgvins Guðmundssonar, að
ég brá penna mínum á pappír,
heldur aðeins til að minna á þau
í fullri einlægni og alvöru. —
Sönglögin mæla áreiðanlega
bezt m'eð sér sjálf.
Því hefir verið haldið fram af
íslenzkum tónlistarmönnum,
sem gerst þykjast vita, að list
Björgvins beri langsamlega hæst
í hinum stóru kórverkum, og að
hann sé fyrst og fremst tónskáld
Oratoriu-formsins. Skal ég eigi
bera á þetta sérstakar brigður.
En þó tel ég, að Björgvin hafi
löngu sannað það, að vel hlut-
gengur sé hann einmitt á sviði
einsöngvanna. — Meðan hann
dvaldi erlendis varð hann fyrst
kunnur og dáður hér heima fyrir
hið sérstæða ágætislag „Kvöld-
bæn“. í kjölfar þess sigldu svo
nokkur prýðileg einsöngslög,
sem hlutu þegar almennings
hylli. Meðal þeirra má sérstak-
lega nefna: „Dauðsmannssund-
ið“, „í dalnum“, „Vögguvísa
Hö!iu“ „Þei, þei og ró ró“ og
„í rökkurró“, sem er hrein og
ómenguð perla. Þessir söngvar
eru allir í þessu stóra söngva-
safni. — Hin lögin eru, nær
undantekningarlaust, óprentuð
áður.
Björgvin hefir, í þessu mikla
safni, brotið til mergjar og bú-
ið tónum ljóð flestra höfuð-
skálda vorra. — Sjálfur á hann
ljóð við nokkur laganna. — Er
hér um að ræða allfjölbreytt
viðfangsefni, allt frá gleði til
sorgar. Einn mun þó þátturinn
sýnu mestur í þessum verkum,
svo sem í hinum miklu kórverk-
um tónskáldsins. En það er þátt-
ur trúar og tilbeiðslu. — Björg-
vin er fyrst og fremst trúar-
skáld í tónum. Og á bjargi trú-
arinnar nær list hans hæst, svo
sem hinna miklu meistara,
Bach’s og Hándel’s.
Því miður er eigi rúm til að
ræða um einstök sönglög, svo að
nokkru nemi. En þessi vöktu
strax sérstaklega athygli mína:
„Brúðurin í Dröngum", „Dala-
dóttirin“, „Draumadísin",
„Mánadísin“, „Vetrarnóttin",
„Svanaljóð", „Vertu sæl“, „Sól-
kveðja“, ,Sólin ei hverfur" (sem
gerir kröfu til sérstaklega góðr-
ar söngraddar), „Streymið öld-
ur“, (eigi stórt lag en prýðilegt
að formi), „Vögguvísa" (Blunda
þú blunda) og „Ég þig tilbið“,
— að ógleymdu stórlaginu (Bal-
lade) „Fýkur yfir hæðir“, sem
tónskáldið tileinkar mæffrunum.
Öllum er kunnugt, hvílíka
helgi og frið „Kvöldbæn“ Björg-
vins hefir veitt á sorgarstund-
um. Hér birtast lög svo sem:
„Vertu sæl, vor litla hvítá lilja“,
„Ég þig tilbið“ o. fl., sem vissu-
lega munu oft óma sem hinzta
kveðja til horfinna ástvina.
Fullyrða má, að mikill hluti
þessara sönglaga sé sæmilega
tóngefnu fólki mjög meðfæri-
legur til leiks og söngs. Og
söngvarar vorir hafa hér óneit-
anlega úr fjölbreyttum viðfangs-
efnum að velja. Hins vegar hefi
ég eigi orðið þess var, að nokk-
urt þessara nýju laga hafi, enn
sem komið er, hljómað frá ís-
lenzfra útvarpinu. — Og virð-
ist mér slíkt gegna allmikilli
furðu.
Þökk sé tónskáldinu Björgvin
Guðmundssyni fyrir hinar dýru
gjafir, er hann hefir fært tón-
elskri þjóð sinni. — Ég treysti
því aðeins, að þjóðin beri gæfu
til að meta gjafirnar.
30. marz 1947.
J. Ó. H.
ýmsu móti, eins og gengur Og og húm fer að síga á jörð,
gerist nú á tímum, — allt frá verðurðu’ að rósbleikum,
roðnandi hjúpi,
ættjarðarkvæði að ástavisum og
kenndarljóði. Lítið örlar þar á
heimspeki eða heimsádeilu, en
þó sýnir höfundur þann skiln-
ing, sem gerir menn góða þegna
og liðsmenn í framför landsins.
Þannig segir hann í kvæðinu
um 17. júní 1944:
Orðsins list og ást til ljóða
engin kúgun frá oss tók,
synir landsins sögufróða
sóttu fram með ljá og bók.
Vígi þjóðarveldið nýja
viljans járn við hjartans bál.
Frelsisandinn fram skal knýja
fólginn kraft í þjóðarsál.
Útlægur sé auðsins þótti,
auðmýkt snauðra, þjónsins lund,
valdsins hroki, vesals ótti;
vinnan göfgar hug og mund.
Ef til vill er Mjöll bezta kvæði
bókarinnar, og myndi það sæma
hverj u skáldi, ef ekki væru smá-
gallar á stuðlum og orðavali,
sl — sv — sý og „hljómandi
djúp“, t. d. Þar er þessi vísa:
Er sólin sér hallar að hljómandi djúpi
sem reifar hinn blundandi svörð.
Og tindarnir ljóma í logandi eldi,
sem lýsir upp voga og sund,
en jörðin hún bliknar,
í blánandi feldi
hún býr sig á mánaskins fund.
H. Kr.
Öldungiirmii, sem arf-
leiddi Gretu Garboe.
Núna eftir áramótin safnaðist sjö-
tugur bóndi vestur í Michigan til feðra
sinna. Hánn hét Edgar Donni. Þegar
erfðaskrá hans var athuguð kom í ljós
að hann arfleiddi Grétu Garboe að
öllum eignum sínum, sem virtar voru
á 80 þús. kr.
Bóndi þessi var piparkarl og barst
lítið á, gekk illa til fara og bjó i litlum
kofa. En hann hefir verið hrifinn af
leikkonunni, þvi að hann lét eftir sig
mikið safn af myndum og blaðaúr-
klippum um Grétu Garboe.
En yfirvöldin eru ekki lamb að leika
við. Þegar siðast fréttist var helzt
búizt við að þau úrskurðuðu gamla
manninn geðbilaðan, erfðaskrána ó-
gilda af þeim sökum og eigur hans
fallnar undir Michiganriki.
Gunnar Widegren:
Ráðskonan á Grund
sagði hann, en þú ert sjálfsagt óvön því, að þin sé beð-
ið svona formlega. Auðvitað geturðu það. Þú skalt
sanna, að okkur mun vegna vel. Guð gefur brauð með
barni, segir máltækið.
— Nei, sagði ég hnuggin. Arthúr var svo ástúðlegur
og mjúkur í handtökum, að mér var ómögulegt ann-
að en vorkenna honum. Ég get ekki gifzt þér, hversu
fegin sem ég vildi.
Þetta var líka satt, engillinn minn. En hefði ég bara
verið Anna Andersson, vinnukona á Grund, sem ég nú
læzt vera með misjöfnum árangri, hefði ekki hjá því
farið, að ég hefði undir eins sagt já. Anna Anders-
son hefði aldrei fengið betri mann en Arthúr Lund-
kvist.
— Hvers vegna geturðu það ekki? spurði Arthúr,
þungur á svip og vonsvikinn — er það eitthvað sér-
stakt?
— Nei, sagði ég snöktandi með klútinn minn fyrir
vitunum. En nú sá ég samt bregða fyrir á milli tár-
anna ofurlítilli von um það, sem eftir atvikum mátti
kalla heiðarlegt undanhald. Það er ekkert sérstakt,
sagði ég, annað en það, að ég er allt of gömul til þess
að giftast þér.
— Hvað ertu gömul?
— Þrjátíu og sjö ára, svaraði ég og skellti í snatri
rösklega 50% kreppuálagi á aldur minn — bætti við
þrettán árum, því að mér fannst óhappatalan bezt
viðeigandi, ég var þannig sett þessa stundina.
— Æ, hver skrattinn, sagði Arthúr súr á svipinn og
kippti að sér hendinni eins og hvepsa hefði stungið
hann, og ég er ekki nema tuttugu og fimm. Þá þýðir
náttúrlega ekki að tala um slíkt.
— Nei, þú sérð það sjálfur, sagði ég andvarpandi og
grét dálítið til áréttingar, því að mér gezt vel að pilt-
inum og leiddist, að þetta skyldi hafa komið fyrir.
— Já — en þú ert alveg eins og unglingsstelpa að sjá,
sagði Arthúr með afsökunarhreim í röddinni. Mér
hefði aldrei dottið í hug, að þú værir orðin svona
gömul.
— Ég get ekki gert að því, sagði ég og reyndi að hafa
taumhald á mér.
— Nei — það getur þú auðvitað ekki, sagði Arthúr.
og nú sýndi hann svart á hvítu, hvílíkur heiðursmaö-
ur hann er, því að hann tók í hönd mér og mælti:
----Ég hefi hagað mér eins og asni og grætt þig í
þokkabót, og þú verður ■að fyrirgefa mér það, Anna.
Ég hefði átt að kynna mér þetta allt, áður en ég rauk
til og bað þín. En þetta er líka í fyrsta skipti, skilurðu?
Fyrirgefðu mér, Anna mín — ég ætlaði ekki að særa
þi&-
— Ég veit það — en það er svona að vera orðin
gömul. Ég hefi ekkert að fyrirgefa, og nú gleymum
við þessu, Arthúr.
— Já — við gleymum þessu, Anna mín, sagði hann
um leið og hann reis á fætur.
Og svo kvöddum við fururnar, sem einar höfðu orðið
vitni að þessu misheppnaða bónorði byrjandaris. En
við fórum ekki beint í dansinn, því að við áttum enn
margt órætt. Ég ákvað að hamra járnið meðan það
var heitt, og þess vegna stakk ég hendinni undir
handlegginn á honum og sagði:
— En hlustaðu nú á mig, Arthúr: Ég þekki litla og
elskulega stúlku, sem þú ættir að festa auga á.
— Hver er það nú? spurði Arthúr tortrygginn.
— Hún heitir Hildigerður.
— Hildigerður? ságði Arthúr, enn kindarlegri en
áður.
— Já — Hildigerður er einmitt rétta stúlkan, hélt
ég áfram af vaxandi sannfæringarkrafti. Hún er bál-
skotin í þér, hún talar ekki um annað en þig, og ást
hennar endist til æviloka. Hefir þú ekki tekið eftir
þessu?
— Ég hafði ekki hugsað mér aðra en þig, Anna.
— Þú veizt nú, hvernig það er. — En þú hlýtur að
vera blindur, maður. Hefirðu aldrei tekið eftir því,
hvað skemmtileg hún er við kynningu? Og svo er
hún líka falleg stúlka.
— Hún er föngulegasti kvenmaður, sagði hann, en
þú ert fallegri, Anna.
— Minnztu ekki á það, sagði ég. Ég er ekki annað en
piparjúnka, og eftir fáein ár verð ég orðin gömul og
gráhærð kerling. Við förum svona, þessar svarthærðu
stúlkur. Og þú veizt ekki, hvað laghent og dugleg
Hildigerðm- er — bara ef hún fengi að læra eitthvað.
Hún hefir strax lært margt síðan ég kom að Grund, og
ég er viss um, að hún verður eins myndarleg og hag-
sýn húsmóðir og nokkur maður getur óskað sér.
— Mér geðjast ágætlega að Hildigerði, því að hún
er bæði atorkusöm og viðfelldin. Og fyrst ég get ekki
fengið þig, væri ....
— Þú skalt slá þér á Hildigerði, greip ég fram í fyrir
honum, því áá nú fann ég dálítinn bilbug á honum.
Hún bíður bókstaflega eftir því, að þú biðjir hennar.
— Það liggur nú ekkert á.
— Ja — væri ég karlmaður, myndi ég ekki láta neinn
annan hrifsa frá mér stúlku eins og Hildigerði, og ef
þú lætur þetta reka á reiðanum, getur annar orðið
p Getnm afgreitt nú þegar : ♦♦ • ♦
handsáðválar „J alco” !
fj fyrlr rófur. | Samband ísl. samvin nufélaga-
Starfsstúlkur
vantar á Kleppsspitalann.
Upplýsingar I sima 2319.

KSKmasömœmasaRjiaaai
Málverkasýning
Magnúsar Þórarinssonar
í Listamannaskálanuin er
opin I KVÖLD TIL KL. 11.

Hannyrðasýning
nemenda minna byrjar í dag
(laugardag)
Vegna þess hversu sýningar þessar hafa
verið fjölsóttar að undanförnu
sérstaklega seinustu daga sýningarinnar
vil ég biðja væntanlega sýningargesti að
athuga, að sýningin verður opin aðeins
fáa daga að þessu sinni.
Sýuingin verður opin kl. 2—10 e. h. i
hási mínu, Sólvallagötu 59 (gengið um
aðaldyr).
Júlíana M. Jónsdóttir
Sláturfélag Suðurlands
Reykjavík. Sími 1249. Símnefni: Sldturfélag.
Reykhús. — Frystihús.
Niðursuðuverksmiðja. - Bjúgnagerð.
FramleiÖir og selur í heildsölu og smásölu: NiOur-
soOiO kjöt og fiskmeti, fjölbreytt úrval. Bjúgu og aZLs
konar áskurö á brauö, mest og bezt úrval á landinu.
Hangikjöt, ávaUt nýreykt, viOurkennt fyrir gæði.
FrosiÖ köt alls konar, fryst og geymt 1 vélfrystihúsi
eftir fyllstu nútímakröfum.
Verðskrár sendar eftir óskum, og pantanir afgreiddar
um allt land.
UTBREIÐIÐ TIMANN