Tíminn - 15.05.1947, Blaðsíða 1

RTTSTJÓRI:
ÞÓRARINN ÞÓRARINSSON
ÍJTGEFANDI:
FRAMSÓKNARPTiOKKDRINN
Símar 2353 og 4373
PRENTSMDDJAN EDDA hi.
ItlTST JÓRASKRIPSTOFDR:
EDDUHÚSI. Llndargðtu 9 A
Slmar 2353 og 4373
AFGREEÐSLA, INNHEIMTA
OG AUGLÝSINGASKRD7STOFA:
EDDUHÚSI, Lindargötu ÐA
Simi 2323
31. árg.
Reykjavík, fimmtudaginn 15. maí 1947
88. blað
ERLENT YFIRLIT:
Samningar Færeyinga og Dana
Lögþingið er sainmála um tillögur af
hálfu Faereyinga
Fyrir nokkru síðan er komin til Kaupmannahafnar færeysk
sendinefnd, sem mun ræða við fulltrúa dönsku stjórnarinnar og
stjórnmálaflokkanna um framtíðarstöðu Færeyja og Danmerkur.
Færeyska nefndin hefir meffferðis tillögur, sem helztu stjórnmála-
flokkar Færeyinga hafa orðið sammála um. Verður að telja lík-
legt, að Danir fallizt á þær og þannig fáist bundinn endir á þessi
viðkvæmu deilumál þeirra og Færeyinga.
Fer verðlag að lækka
í Bandaríkjunum?
Viðskiptafréttir
þaðan
Síðan Truman hélt síðustu
ræðu sína, þar sem hann hvatti
iðnfyrirtækin til að lækka verð-
lagið, hefir orðið talsvert verð-
fall á ýmsum vörum í Banda-
ríkjunum, einkum vefnaðarvör-
um og útvarpstækjum pg ýms-
um heimilisvélum. Þá hefir ný-
lega orðið talsvert verðfall á
kaffi í Bandaríkjunum. Það var
um 20. apríl, sem Truman hélt
áðurnefnda ræðu. *
Smásöluverzlun varð nokkru
minni í Bandaríkjunum i marz-
mánuði síðastl. en í næsta mán-
uði á undan. Þykir þetta benda
til að draga muni smám saman
úr viðskiptunum þar, ef verðlag
lækkar ekki.
Vísitala heildsöluverðs I
Bandaríkjunum lækkaði um
þrjú stig í aprílmánuði síðastl.
Lækkunin var einkum á mat-
vælum.
Bílaframleiðslan í Bandaríkj-
unum náði hámarki slnu í apríl-
mánuði síðastl. Alls voru þá
framleiddir 315 þús. bilar og 112
þús. stórir vörubílar.
ERLENDAR FRETTIR
Stjórnmálanefnd sameinuðu
þjóðanna hefir lagt til að Pal-
estínunefndin verðl skipuð full-
trúum ellefu ríkja eða frá Kan-
ada, Tékkóslóvakíu, Iran, Hol-
landi, Peru, Svíþjóð, Uruguay,
Guatemala, Júgóslavíu, Ástralíu
og Indlandi. Rússar vildu, að
stórveldin fengju fulltrúa í
nefndinni, en Bretar og Banda-
ríkjamenn vildu það ekki. Enn
er ekki búið að ákveða starfssvið
nefndarinnar, en um það hefir
verið mikill ágreiningur.
Gasjjeri forsætisráðherra
ítalíu hefir beðist lausnar fyrir
ráðuneyti sitt. Ástæðan er sú,
að hann telur hyggilegast, að
reynt sé að mynda þjóðstjórn til
lausnar sívaxandi fjárhags-
vandræðum. Hann hefir vérið
forsætisráðherra síðan í des-
ember 1945.
Truman forseti hefir enn ekki
getað staðfest lögin um lán
handa Grikkjum og Tyrkjum,
því að öldungadeildin hefir ekki
viljað fallast á breytingar, sem
fulltrúadeildin gerði. Sameigin-
leg nefnd frá deildunum vinnur
nú að því að koma á samkomu-
lagi.
Ráðstefna var í gær haldin í
London um matvælaástandið í
Þýzkalandi'. Erfiðleikar eru á
framkvæmd efnahagsjegrar
sameiningar hernámssvæða
Breta og Bandarikjamanna, þar
sem Bretar aðhyllast skipu-
lagðan þjóðarbúskap, en Banda-
ríkjamenn óheft einkaframtak.
Tillögur þær, sem Lögþingið
í Færeyjum varð sammála um
í vetur að leggja til grundvall-
ar nýjum samningum við Dani,
munu vera í höfuðatriðum pess-
ar:
1. Löggjafarvaídið er hjá Lög-
þina.i Færeyinga.
2. Færeysk ríkisstjórn, sem er
kjörin af "Lögþinginu, staðfest-
ir lögin. Stjórnarformaðurinn,
sem verður kallaður lögmaður,
undirritar lögin.
3. Dönsk lög, sem varða sam-
eiginleg málefni Dana og Fær-
eyinga, öðlast ekki lagagildi á
Færeyjum, nema Lögþingið veiti
samþykki sitt til þess.
4. Færeyska ríkisstjórnin er
ábyrg fyrir Lögþinginu og ann-
ast framkvæmdavaldið í Fær-
eyjum að öllu leyti.
5. Færeyska stjórnin hefir rétt
til aðfylgjast með samningum
við erlend ríki, sem varða Fær-
eyinf a sérstaklega. í vissum til-
fellum hefir stjórnin líka rétt
til að gera slíka samninga.
6. Færéyski fáninn skal verða
siglingafáni Færeyinga.
7. Færeyskan verður viður-
kennd þjóðtunga Færeyinga, en
danska skal einnig kennd í
skólunum og má nota hana
jöfnum höndum.
Af hálfu Lögþingsins mun
ekki hafa verið fullkomlega
gengið frá þvi, hvaða mál eigi
að vera áfram sameiginleg með
Dönum. Þó er talið sjáífsagt, að
utanriky^mál verði áfram sam-
eiginleg með þeim undanþágum,
sem að framan eru greind. Mynt
verður og sennilega sameiginleg
áfram. Dómsmál og ýms fjár-
hagsmál (t. d. tollar) munu og
sennilega verða sameiginleg
áfram að einhverju leyti. Er
ekki ósennilegt, að Færeyingar
verði samningaliprari um þessi
málefni en ella, ef þeir fá því
framgengt, að engin dönsk lög
öðlist gildi í Færeyjum, án sam-
þykktir Lögþingsins. Konungur-
inn verður vitanlega sameigin-
legur áfram.
Það stjórnarfyrirkomulag,
sem Færeyingar virðast hugsa
sér, virðist ekki ósvipað því, sem
(Framhald á 4. síðu)
Svona er amhorfs á HeLgoLandi
mmmm, -'
Kommúnistar
tapa í Svíþjóð
Nýlega er lokiS stjórnarkosn-
ingu í félagi málmiðnaðar-
manna í Stokkhólmi. Kommún-
istar náðu þessu félagi á vald
sitt f yrir nokkrum árum og
hlauzt af þvi hið langvinna
verkf all 1945, er lauk með raun-
verulegum ósigri málmiðnaðar-
manna eftir að það hafði valdið
Svíum tjóni, er nam hundruðum
milj. króna. Úrslit kosninganna
nú urðu þau, að kommúnistar
báru sigur af hólmi með 8487
atkv., en jafnaðarmenn fengu
8025 atkv. í fyrra fengu komm-
únistar 8748 atkv., en jafnaðar-
menn 5276 atkv. Tölur þessar
sýna glöggt, að fylgi kommún-
ista er í síturför, enda er það
segin saga í lýðfrjálsuin löndum
að kommúnistum helzt aldrei
lengi á þeim völdum, sem þeir
ná í verkalýðsfélögunum. Þegar
verkamenn kynnast þeim betur,
hætta þeir að li'ita blekkjast.
Þannig er nú umhorfs á Helgolandii. Þótt eyðileggingin sé mikil, hafa
sprengingarnar samt ekki verið eins áhrifamiklar og af var látið í fyrstu.
Mikið af húsum stendur enn uppi, þótt þaii séu meira og minna löskuð, og
víst myndu þau þykja vel íbúðarhæf í sumum borgum álfunnar, þar sem
tortímingin var mest og húsnæðisskorturinn er sárastur.
Uppmokstur úr Rifshöfn
verður hafinn í sumaí
Viðtal við Sigmund Símonarson kaupfélags.stj.
Sigmundur Símonarson kaupfélagsstjóri á Sandi hefir dvalið
hér í bænum undanfarna daga í ýmsum erindagerðum hreppsins.
Hefir hann m. a. rætt við Eystein Jónsson flugmálaráðherra um
flugvallarmál kauptúnsins og við Emil Jónsson samgöngumála-
ráðherra um hafnargerð í Rifi. Fékk hann loforð samgöngumála-
ráðherra fyrir því, að gerð yrði tilraun með uppmokstur úr Rifs-
foöfn í júlímánuði næstkomandi.
Fjórir aljnngismenn
fara til Finnlands
Boðíð á afmælishátíð
finnska þingsins
Finnska þingið hefir boðið 4
þingmönnum héðan af íslandi
•til Helsingfors. Fara ' þar fram
hátíðahöld hinn 23. maí í tilefni
af því, að fjórutíu ár eru liðin
síðan finnska þingið var sam-
einað í einni málstofu og upp
tekið hið frjálslegasta kosninga-
fyrirkomulag. Áður, var finnska
þfingið eins konar sÆéttaþmg,
þar sem aðalsmenn, prestar,
borgarar og bændur áttu sæti,
en aðallinn og biskuparnir
drottnuðu.
Þingmenn þeir, sem til Finn-
lands munu fara, eru Bernharð
Stefánsson, Barði Guðmundsson,
Einar Olgeirsson og Jóhann
Hafstein. Með þeim fer Helgi
Hjörvar, þingfréttastjóri útvarps
ins, og verður hann ritari þing-
mannanna.
Hver er
maðurinn ?
Hver er maðurinn? munu
ýmsir spyrja. En ef betur er að
gáð, munu vafalaust margir
þekkja hann. Þetta er nefni-
lega Truman Bandaríkjaforseti.
Myndin er tekin éinhvern tíma
síðustu" vikurnar, þegar mestur
styr hefir staðið um hann vegna
fjárveitinganna til Tyrkja og
Grikkja. Hann er hér að tala
fyrir málinu — og gerir það ekki
aðeins með munninum, heldur
einnig með hreyfingum sínum.
Hátíðahöld Norð-
manna 17. maí
Hátíðahöld Norðmanna á
þjóðhátíðardegi norsku þjóðar-
innar 17 maí, verða með svipuðu
sniði í Reykjavík og að undan-
förnu. Gunnar Axelsson for-
maður félags Norðmanna i
Reykjavík skýrði blaðinu í gær
frá tilhögun hátíðahaldanna.
í mörg undanfarin ár hafa
Norðmenn hér haldið þjóðhá-
tíðardag sinn hátíðlegan. Hafa
hátíðahöld þeirra jafnan farið
mjög vel fram, verið skemtileg
og sett svip sinn á bæinn. Fjöldi
íslendinga hefir jafnan tekið
þátt í þessum hátíðahöldum og
vottað með því hinum norsku
frændum vináttu sína. Má segja
að nú treystist með hverju ár-
inu sem liður vinarböndin milli
þessara frændþjóða, þegar þær
báðar eru orðnar frjálsar.
Hátíðahöldin hefjast með því
á laugardaginn, að kl. 9.30 koma
Norðmenn saman við gröf fall-
inna Norðmanna suður í Foss-
vogi og geta þeir sem vilja fengið
að koma þangað með blóm.
Klukkan 11—13 eru norsk og
norsk-íslenzk börn boðin til
norsku sendiherrahjónanna að
Fjólugötu 15. Síðar um daginn
eða kl. 16—18 tekur norski
sendiherrann Anderssen Rysst
og kona hans á móti öðrum gest-
um.
Margir vilja eignast
bifreið
2000 umsóknaeyðu-
blöð sótt á hálfum
sjöunda tíma
Það virðast ætla að fást marg-
ir kaupendur að Renault-bif-
reiðunum, sem ríkisstjórnin sel-
ur. Klukkan hálf-tiu í gærmorg-
un komu i bréfapóststofuna í
Reykjavík þrír þykkir bunkar
af eyðublöðum þeim, sem um-
sækjendur eiga að útfylla. Kl.
háif-eitt var ekkert eftir af
þeim. Litlu síðar var bætt við,
en ekki ent'ist það nema til kl.
fjögur. Þá voru tvö þúsund eyðu
blöð farin, allt í Reykjavík eina.
Jafnframt voru þá þrotin öll
eyðublöðin, sem sölunefnd rík-
isstjórnarinnar hafði látið
prenta.
Á nú að gefa „aðra útgáfu'
út af eyðublöðum þessum, tvö
til þrjú þúsund eintök, og vonar
nefndin, að það nægi. Þessi
seinni útgáfa kemur í bréfapóst
stofuna hér í Reykjavík á morg
un.
Fyrir nokkru var haldinn al-
mennur hreppsfundur á Sandi,
þar sem rætt var um atvinnu-
mál kauptúnsins, en allmikið
atvinnuleysi var þar á síðastl.
hausti og eru horfur á, að það
endurtaki sig nú. Á fundinum
voru samþykktar ýmsar álykt-
anir um þessi mál. Jafnframt
var þeim Sigmundi og Einari
Bergmann falið að fara suður
og fylgja þeim eftir við ríkis-
stjórnina.
Uppmokstur úr Rifshöfn.
Tíminn átti viðtal við Sig-
mund í gær og lét hann vel yfir
erindislokum. Samgöngumála-
ráðherra gaf ákveðið loforð um,
að hið nýja dýpkunarskip ríkis-
ins, sem er væntanlegt á næst-
unni, skuli látið gera tilraun
með uppmokstur úr Rifshöfn í
júlímánuði næstk. Sú athugun
ætti að leiða þa?| í ljós, hversu
kostnaðarsamt muni verða að
gera höfn í Rifi. '
Flugvöllurinn á
Gufuskálamóðu.
Þá gaf flugmálaráðherra lof-
orð um, að þegar skyldi látin
fara fram athugun á skilyrðum
fyrir flugvöll á Gufuskálamóðu,
sem er 6—7 km. frá Sandi.
Fyrv*. stjórn hafði lofað slíkri
athugun, en ekki orðið úr fram-
kvæmdum.
Flugvallarskilyrði á Gufu-
skálamóðu eru hih ákjósanleg-
ustu. Steindór Hjaltalín lenti
þarna á lítilli flugvél í vetur.
Eftir beiðni Sigmundar gerði
Steindór nýlega tilraun til að
lenda þar á stærri flugvél (fjög-
urra manna) og tókst það ágæt-
lega. Flugmaður var Ásgéir Pét-
ursson. Steindór var með í flug-
vélinni, en Sigmundur flaug
með þeim suður. Sandarar eru
mjög þakklátir Steindóri fyrir
að hafa leitt þannig í ljós, að
þarna er svo að segja tilbúinn
flugvöllur frá náttúrunnar
hendi. Mun ekki þurfa að gera
nema tiltölulega litlar lagfær-
ingar til þess, að hann verði
fullnægjandi stærri flugvélum.
Sandur býr n* við mjög erfiðar
samgöngur og myndi það verða
mikilvæg úrbót, ef flugferðir
gætu hafizt þangað.
Miklarframkvæmdir Reykjaskóla
Frá starfi skólans í vetur og vor
Héraðsskólanum að Reykjum í Hrútafirði var sagt upp 7. þ. m.
Um líkt leyti hófst þar námskeið, sem mun standa fram að hvíta-
sunnu, en þá hefst þar annað námskeið.
í vetur voru 93 nemendur í
skólanum, 40 í eldri deild og 53
í yngri deild. Skólinn gat ekki
tekið við fleirum og þurfti að
neita nokkrum umsóknum um
skólavist, er honum bárust í
fyrrasumar.
Fæðiskostnaðúr pilta varð í
vetur kr. 9.70 á dag, en fæðis-
kostnaður stúlkna kr. 8,60. Auk
þess greiddu nemendur kr. 105 í
skólagjald, að viðbættu vísitölu-
álagi.
Á námskeiðunum, sem haldin
verða i vor, eru kenndar smíðar,
handavinna, sund og leikfimi.
Á fyrra námsskeiðinu, sem
stendur nú yfir, er 70—80 nem-
endur. Þátttakendur eru ungt
fólk úr Stranda- og Húnavatns-
sýslum.
Tundurduf 1 gerð óvirk
Samkvæmt upplýsingum frá
Skipaútgerð ríkisins hefir Har-
aldur Guðjónsson frá Reykja-
vík nýlega gert óvirk 4 tundur-
dufl, sem ráku á eftirgreindum \
stöðum ý Melrakkasléttu: Núps-
kötluland, Oddsstaðafjöru, Sig-|
urðarstaðafjöru og í Vogi hjá
Rauf'arhöfn. Allt voru þetta seg-
ulmögnuð brezk dufl, nema
Vogsduflið, er virtist vera þýzkt.
Kommúnistar bera
f ram vantraust á
ríkisstjórnina
Þingmenn kommúnista hafa
borið fram í neðri deild van-
traust á núverandi ríkisstjórn.
Vantrauststillaga þessi verður
sennilega rædd á morgun.
Guðmundur Gíslason skólastjóri.
í sumar verða miklar fram-
kvæmdir á Reykjum. Fullgerð
verður sjósundlaug, sem er 25x8
m., og sundskýli, sem er við
hana. Þá verður byggð vestur-
álma skólahússins. Á efri hæð
hennar verður íbúð skólastjóra,
en á neðri hæð íbúð fyrir kenn-
ara og nemendur. Var óhjá-
kvæmilegt að auka húsrúm
skólans vegna framhaldsdeild-
arinnar (gagnfræðadeildarinn-
ar), er hafin verður næsta haust.
í haust eru liðin 10 ár síðan
Guðmundur Gíslason varð
skólastjóri Reykjaskólans. Hefir
skólanum vegnað vel undir
stjórn hans.